“Усны нөөцөд тулгуурласан хөдөө аж ахуйн хөгжлийн бодлого” семинар болж байна. Энэхүү семинарыг ХХААХҮЯ голлон зохион байгуулж байгаа аж. Мөн БОАЖЯ, ХААИС-ын багш нар хамтарч байна.
Тус семинар эрдэм шинжилгээний онол практикийн бага хурлаар үргэлжлэх юм. Энэ хүрээнд хөдөө орон нутагт мал аж ахуй, газар тарилангийн усан хангамж, ус цуглуулах арга технологи, усны нөөцөд тулгуурласан уур амьсгалын өөрчлөлт гэсэн сэдвүүдээр ярилцах аж. Энэхүү хурал дээр тавигдсан илтгэлүүд ном товхимол болохоор төлөвлөгдөж байгаа юм.
Семинарын үеэр үйлдвэрлэлийн тогтвортой байдлыг бие болгоход усны нөөц ямар ач холбогдолтой талаар, усны нөөцийн судалгааг ямар түвшинд хийх ёстой вэ, усны нөөцийг мал аж ахуй, газар тариаланд хэрхэн хуваарилах талаар, гантай үед усны нөөцийг хааш нь шилжүүлэх вэ, томоохон нуур цөөрмийн усны нөөцийг хэрхэн хуваарилах талаар, гантай үед усны нөөцийг ямар хэмжээнд шийдэх талаар ярилцах аж. Энэ ажлуудыг өнөөдөртөө багтааж хэлэлцээд ойрын хугацаанд илтгэлүүдээ хэвлэж гаргана гэв.
ХХААХҮЯ-ны Ахлах мэргэжилтэн Д.Батмөнх “2010 оноос хойш арав гаруй хувь цөөрмийг байгуулсан. Шинжлэх ухааны үндэслэлтэй зураг төслийг хийсэн. Орон нутгийн иргэд, малчид, газар тариалан эрхлэгчид зураг төсөл хийж хувь цөөрөм байгуулах усалгаа хийх ажлууд хийгдэж байгаа. ХХАААҮЯ-наас усалгаатай тариаланг хөгжүүлэх ус цуглуулах арга технологийн талаар 2003, 2006, 2009 онуудад орон нутгийн тариалан эрхэлдэг мэргэжилтнүүд сонирхогч этгээдүүдийн хооронд томоохон семинар хийсэн. Тэр үед усалгаатай тариаланг хөгжүүлэх арга технологийн зөвлөмж орон нутагт хийсэн. Цаашдаа Засгийн газрын зүгээс бодлогын түвшинд авч үзээд өргөжүүлэх шаардлага байгаа” гэв.
Монгол Улсын усны нөөцийн талаар тэрээр “Хангайн бүсэд нуур цөөрөм ихтэй учраас нийт нөөцийн 80 гаруй хувь нь нутгийн хойд бүсээр байна. Багахан хувь нь өмнөд бүсэд байдаг. Нөөцтэй холбоотой асуудлыг шинжлэх ухааны байгууллагууд хийдэг. Нутгийн хойд бүсэд жилд 250-350 мм хур тунадас ордог. Ийм хэмжээний хур тунадас далайн төвшнөөс дээш 1000 метрийн өндөрт буудаг учраас хур тунадасны хэмжээ харьцангуй их. Говийн бүсэд 50-150 мм-ийн хэмжээтэй хур тунадас ордог нь харьцангуй бага тоо юм. Хуримтлагдсан нөөцийн хэмжээ говийн бүст бага байгаа. Тус бүст мал аж ахуйг хөгжүүлэх талаар маш сайн судалгаа явуулах хэрэгтэй. Говийн бүст 30-80 метрийн гүнтэй худгуудыг ашигладаг. Газар дээрх усны түвшин буурах хандлага ажиглагдаж байна. Цаашид газар доорх усны нөөцийг хуримтлуулах хур борооны усыг арвижуулах. Мод зүлэг тарих. Усны нөөцийг хамгаалах бодлогыг нэн яаралтай явуулахгүй бол усны нөөцийг алдах эрсдэл үүссэн. Цаашдаа говийн бүст газар тариалан, мал аж ахуйн судалгааны ажил хийх хэрэгтэй” гэв.
-УС ДИНАМИК ШИНЖ ЧАНАРТАЙ, УУРШИЖ АЛГА БОЛОХГҮЙ ШИНЭЭР БИЕ БОЛОХГҮЙ-
Сүүлийн жилүүдэд үүссэн уур амьсгалын өөрчлөлт, дэлхийн дулаарлын улмаас олон тооны гол горхи булаг шанд ширгэжээ. 2017 онд явагдсан усны тооллогын дүнгээс үзэхэд 11 мянга орчим булаг шандаас, 760 булаг шанд ширгэсэн байна. 5000 гаруй гол горхиос 300 гаруй нь ширгэсэн. 3000 гаруй нуур цөөрмөөс 300 орчим нь ширгэжээ. 490 гаруй рашаанаас 30 орчим нь ширгэсэн тоо гарчээ.
Судалгаагаар жилд орж буй хур тунадасны хэмжээ өмнөх жилүүдтэй адилхан байгаа боловч орох эрчим нь нэмэгдсэн аж. Манай улсын нутаг дэвсгэрт жилдээ 200-300 мм хур тунадас ордог. Хур тунадасны горим гэдэг зүйл алдагдаад байгаа аж. Өвөлдөө цас унаж дөрвөн сарын сүүлээр цөн түрдэг. Тавдугаар сараас эхлэн бороо ордог цикьл нь өөрчлөгдсөн байна. Энэ жил гурван сарын дундуур туул гол урсаж цөн эрт түрсэн. Мөн уулын мөнх цас хайлж байна. Зун 30 градусаас дээш халдаг өдрүүдийн тоо хоёр дахин нэмэгдсэн. Салхитай шуургатай хоногийн тоо 10 орчим хоног үргэлжилдэг байсан бол одоо 30 хүрсэн байна. Ордог хур тунадасны горим нь өөрчлөгдсөнөөр хөрсөндөө шингэж ургамал амьтнаа тэтгэхгүй, үер ус болж байгаа аж.
Монголчууд бид эрт дээр үеэс усыг хамгаалах ариун уламжлалтай юм. Бид сүү хутгасан шанагаар харзны болон гол горхины усыг хутгадаггүй. Энэ нь усыг сүүнээс илүү дээдэлдгийг харуулж байна. Мөн хэдэн зууны тэртээ Өгөөдэй хаан “Би сайн үйл үйлджээ. Усгүй газар худаг гаргаж, ард иргэд улс орныг устай ундтай бэлчээртэй болголоо” гэж хэлсэн байдаг.
Энэ хаврын чуулганаар ус бохирдуулсны төлбөрийн тухай хууль батлагдах юм.