Categories
мэдээ цаг-үе

Гэр, орон сууцанд 150 гаруй төрлийн хачиг бий

Хачиг нь хөрс, ургамал, амьтан, хүний биед шимэгчлэн амьдардаг. Олон төрөлтэй ч аалзны аймагт хамааруулдаг. Хаврын сүүл сар, зуны эхэн сард хачиг идэвхждэг ч гурваас аравдугаар саруудад хачигт хазуулсан тохиолдлууд бүртгэгддэг. Хачиг маш жижиг хэмжээтэй. 0.1-10 мм урт. Эм хачиг томдоо 8.2 мм урт, 4.6 мм өргөн байдаг бол эрэгчин нь 5.8 мм урт, хар хөх, зэвхий саарал өнгөтэй, цайвар хөх өнгийн товгортой байдаг. Эмэгчин хачиг сар амьдардаг. Эмэгчин хачиг арьсны өнгөн хөрсний доогуур хамууны жим үүсгэн тэндээ 2-3 өндөг үлдээнэ. Өндөгнөөс хоёр долоо хоног орчмын дараа хачиг бий болж, арьсны гадаргуу дээр гаран эвцэлддэг. Эр хачиг нь үр тогтоосны дараа үхнэ. Үр тогтсон эм хачиг арьсны өнгөн хөрсний доогуур орж өндгөө тавих байдлаар амьдралын цикл нь үргэлжилнэ. 2-3 см урттай хачиг тохиолдоно. Энэ бол хонины хачиг. Манайхан үүнийг хувалз гэдэг. Хачиг нь дөрвөн хос хөлтэй шавьж бөгөөд ихэнх хачиг бүрхүүлээрээ амьсгалдаг онцлогтой. Ам нь мэрэх, сорох байдлаар хөгжсөн. Цусны судасны систем нь муу хөгжсөнөөс зарим төрөл нь зүрхгүй байдаг нь хачирхалтай. Авгалдай байхдаа гурван хос хөлтэй байдаг бол нас бие гүйцэхээрээ дөрвөн хос хөлтэй болдог. Хачгийг ерөнхийд нь хамуу хэлбэрт, шимэгч хэлбэрт, аалзан хэлбэрт гэж гурван бүлэгт хуваадаг. Хамуу хэлбэрт нь олон төрөл зүйлтэй болохоор тэр хэрээр олон хэлбэрт амьдралтай байдаг. Хуягт хачиг хөрсөнд, улаан хачиг хүнсний бүтээгдэхүүнд, маажуур үүсгэгч хачиг нь хүн амьтны арьсанд шимэгчлэн амьдардаг.

Арьс ирвэгнэж загатнах, улайх, жижиг гүвдрүү, цэврүү, болон идээт цэврүүнцэр тогтох нь хачигтай холбоотой байх нь бий. Микроскопоор харахад бичил аалзан хачиг хүний арьсыг ингэж гэмтээсэн байх нь түгээмэл. Түүнчлэн хачиг ихэвчлэн жимс жимсгэнэ, төмс, хүнсний ногоонд шигдэж шим шүүсийг сорж амьдардаг. Газар тариалангийн үйлдвэрлэлийн салбарт ургац тариаланг химийн бодисоор шүршдэг нь хачигнаас хамгаалж байгаа нэг алхам юм. Улаан хачиг хүн малын биед удаан хугацааны турш шимэгчлэн амьдрахдаа бөөрний үйл ажиллагааг нь доголдуулдаг. Хонины хачиг нь бусдаасаа биеэр том цус сорогч. Цус сорсон тарган эмэгчин нь 2-3 см урт. Тайгын хачиг нь хүнд хамгийн их хор хөнөөлтэй. Энэхүү хачиг нь тайгад ихэвчлэн байх бөгөөд манай улсын Дорнодод ихээхэн тархсан байдаг. Харин нохойны хачиг нь Европын орнуудаар өргөн тархсан байдаг юм байна. Хачиг нь хурц хатгуураараа хүн малын арьсыг хатгаж шархлуулна. Шүлс нь шархан дотор нь царцаж хатуулаг гүвдрүүг үүсгэнэ. Арьсанд шигдэн орсон хачгийг гаргаж авахад хэцүү байдаг нь тийм учиртай. Хачиг өндөр өвсөн дээр гардаггүй, үсэрдэггүй. Нэг газраа удаан тогтохгүй байрлалаа байн байн сольдог. Бид хачгийг байгальд, ойн мод, тайгад л ихэвчлэн байдаг гэж боддог. Гэтэл айлын гэр, орон сууцанд 150 гаруй төрлийн хачиг байдгийг эрдэмтэд тогтоожээ. Орон сууцны хачгийг харшил түгээгч, тоосонцрын, агуулах зоорины гэж гурав ангилна. Агуулах зоорины хачиг нь гэрийн жимс, ногоо, үр тариа, гурил хадгалдаг газар төдийгүй хөргөгчинд хадгалсан зайдаснаас ч илэрч байсан тохиолдол байдаг аж. Ийм хачигнууд хүнсний ногоо жимсээр дамжин түгдэг. Хачиг ямар ч газар нэвтэрч чаддаг. Хүн өөрөө хачигны амьдрах орчныг бүрдүүлж өгдөг.

Хачиг хүний арьсны хаг, арьсны бичил бактер, мөөгөнцрөөр хооллоно. Хүний биеийн арьс нь олон төрлийн хачиг үржих боломжийг олгодог. Хачгаар дамжин халдварладаг 30 гаруй халдвар байдгаас манай оронд хачигт энцефалит, хачигт боррелиоз, хачигт риккетсиоз өвчнүүдийг 2005 оноос албан ёсоор бүртгэж эхэлжээ. Хачигт хазуулах үед өндөр халуурах, толгой хүчтэй өвдөх, бөөлжих, үе мөч, ууц нуруугаар шархирч өвдөх, уналт таталт, саа саажилт өгөх зэрэг ноцтой шинжүүд илэрдэг. Хачиг нь хортой учир хүний тархи, нугасыг гэмтээж хараа, сонсголд нөлөөлж, тахир дутуу болгох эрсдэлтэй. Манай хойд хөршид жилд дунджаар 100 гаруй хүн хачигт хазуулж нас бардаг гэсэн харамсалтай тоо баримт бий. Халдварын голомттой газруудаар явахдаа тод өнгийн, битүү хувцас өмсөн 2-3 цаг тутамд биеэ шалгах, хачиг дайжуулагч бодис хэрэглэх ёстой. Хэдийгээр хачиг нь хүнийг хазсан тохиолдолд эрүүл мэнд, амь насанд халтай ч хөдөө аж ахуйд үр тариа, хүнсний ногооны цэцэгт ургамалд тоос хүртээх ашиг тус үзүүлдэг юм байна.


Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *