С.Чинзориг: “Чиний оролцоо хэрэгтэй байна” гэхэд манай гишүүдээс сайд болохгүй гээд ухрах хүн байхгүй

-Миний хувьд Засгийн газрыг огцруулах бичигт гарын үсэг зурсан хүний нэг нь. Засгийн газрыг огцруулсан нь хоёр шалтгаантай. Нэгдүгээрт, өнгөрсөн сонгуулиар ард түмэн манай намд асар их итгэл үзүүлсэн. Гэтэл нэг жилийн дотор бид иргэдийн өгсөн тэр их итгэлийг тодорхой хэмжээнд алдчихлаа. Ний нуугүй хэлэхэд иргэдийн итгэл биднээс алсарч байна л даа. Үүний баталгаа нь Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үр дүн байлаа. Манай намаас нэр дэвшигч хоёр удаагийн санал хураалтын алинд нь ч гарч чадсангүй. Энэ нь Засгийн газарт иргэдээс өгсөн үнэлгээ гэж үзэж байгаа. Цаашаа засгаа өөрчилж байж явахгүй бол дараа дараагийн төсвийг УИХ-д өргөн барьдаг. Уг нь засгийн асуудлыг богино хугацаанд шийдээд шинэ Засгийн газар нь төсвөө Их хуралд өргөн барих нь зүйтэй гэж бодож байсан ч цаг хугацааны хувьд боломжгүй болчихлоо. Бага хурлаар намын дүрмийн дагуу Ерөнхий сайдад нэр дэвшигчийг тодруулах гэж байна. Намрын чуулганы эхний хуралдаанаар үндсэндээ шинэ Ерөнхий сайдын асуудал шийдэгдэнэ.

-Хэн нэгэн хүний нэр хэлмээргүй байна. Манайхан хэн Ерөнхий сайд болох вэ гээд хүн л яриад байдаг л даа. Миний хувьд үүнийг зөв зарчим гэж боддоггүй. Хамгийн гол нь ард түмэн биднээс яагаад нүүр буруулав гэдэг учир шалтгааныг олох хэрэгтэй.

-Магадгүй явуулж байгаа бодлого олон түмэнд таалагдахгүй байгаа учраас иргэдийн итгэл биднээс холдож байна. Тиймээс шинэ Засгийн газар явуулж ирсэн бодлогодоо дүгнэлт хийж зарим нэг бодлогын өөрчлөлтийг хийх ёстой. Өөр нэг зүйл нь өмнөх Засгийн газрын томилгооны асуудал иргэдийн дунд маш их маргаан дагуулсан юм байна. Мэргэжлийн Засгийн газар гэчихээд тэрэндээ хүрсэнгүй гээд ярьдаг. Тэр утгаараа дараагийн Засгийн газарт хэн орох вэ гэдгээс урьдаад боловсон хүчний хувьд ямар бодлого, зарчим, шалгуур баримтлах вэ гэдгээ ил тод болгох шаардлагатай. Үүний дараа харин хэн байх вэ гэдгээ ярих нь амархан. Тийм учраас хүн ярихаасаа өмнө бодлогын ямар алдаа гарав, ямар бодлогод өөрчлөлт оруулах вэ гэдгээ маш сайн ярих нь зөв.

-65-ын бүлэг намын бүтцийн байгууллага биш. Их хурлынх. Боловсон хүчний бодлого нам дээр гардаг. Намын Удирдах зөвлөл, Ерөнхий сайд, сайд нь хэнийг дэвшүүлэх вэ гэдгээ гаргадаг л даа. Ерөнхий сайдын нэрийг Бага хурлаас дэвшүүлдэг бол сайд нарын нэрийг Удирдах зөвлөлөөс шийдвэр гарч бүлэгт танилцуулж, дэмжлэг авч явдаг. Асуудал шийдэхэд бүлгийн гишүүд оролцсон, бүлэг дээрээ асуудлаа яриагүй юм уу гэдэг асуудал байхгүй. Үндсэндээ намын бодлого гээд намын Удирдах зөвлөлөөс гарсан шийдвэрийг бүлэг дээр санал хурааж шийддэггүй. Гишүүд саналаа л хэлдэг. Бүлгийн гишүүдийн оролцоо бага байдаг. Хоёрдугаарт, манайханд асуудал байнаа бас. Цөөн хэсэг нь намын бодлого нэрээр олонхоо захираад зөв ч бай буруу ч бай хүч түрээд явдаг. Уг нь олонхи нь шийдэх ёстой. Энэ бидний алдаа байж. Тиймээс цаашид нам дотроо олонх болсон үед яах вэ гэдэг нь өөр асуудал. Эхлээд бид иргэд, сонгогчдынхоо дунд олонх болох хэрэгтэй. Иргэдийнхээ итгэлийг олж авах шаардлагатай.

-Хүн алдаа гаргах нь тийм ч муу зүйл гэж боддоггүй. Хамгийн гол нь гаргасан алдаагаа засч чаддаг байх ёстой. Тиймээс бид өмнөх Миний хувьд Ардын намын бүлэг хоёр хуваагдлаа гэж харахгүй байна. Нэг хэсэг нь Засгийн газар муу ажиллаж байна бүрэн бүрэлдэхүүнээр нь огцруулаад шинэ баг гаргаад явъя гэсэн. Нөгөө хэсэг нь Засгийн газар сайнгүй ажиллаж байгаа. Тиймээс нэг хэсэгт нь өөрчлөлт оруулаад явъя гэсэн саналын зөрүүтэй байр суурь байсан. Энэ нь эцэстээ бүрэн бүрэлдэхүүнээр нь огцруулах нь зүйтэй гэдэг дээр санал нэгдсэн. Цаашид Засгийн газар байгуулахад огцруулахыг дэмжсэн, дэмжээгүй гэдэг дээр хуваагдах асуудал байхгүй. Олон түмнээс санал аваад сонгогдсон намын бүлгийн гишүүд шүү дээ, бид 65. Тиймээс 65-ынхаа хүрээнд дахин ярина. Засгийн газар огцруулахад гарын үсэг зурсан 31 дангаараа засаг байгуулна гэж байхгүй. Гарын үсэг зураагүй хэдээс сайд болж болохгүй, гарын үсэг зурснуудаас сайд болж болохгүй гэсэн асуудал байж болохгүй юм. Бид нэг баг. Улс төр багийн тоглолт учраас 65 гишүүнийхээ хүрээнд ярьж байгаад Засгийн газрын бүтэц, бүрэлдэхүүн ямар өмнөөс бид тийм бүтэц, бүрэлдэхүүнтэй ажиллана гэж хэлэх боломжгүй. Өөр нэг зүйл нь Их хурлын гишүүний хувьд одоогийн байгаа Засгийн газрын энэ бүтцээр явах нь зүйтэй. Төрд ажиллаж буй албан хаагчдыг бужигнуулалгүй ажиллуулах нь чухал гэдгийг дэмждэг. Тиймээс яамдын тоог нэмж, хасах шаардлагагүй. Бага хурал, бүлгийн хурал дээрээ ч хэлнэ. Улс төрийн намуудын үг үйлдэл зөрж болохгүй. Тиймээс Засгийн газрын гишүүдийн найм нь давхар дээлтэй, найм нь давхар дээлгүй байна гэж ноднин бид зарласан. Тийм учраас энэ хэмжээнд нь байлгах ёстой. Тэгэхгүйгээр аль нэгийг нь нэмчихвэл сахил хүртээд шал дордсон юм болно.

-Би таньтай санал нэг байна. Улс орон гэж байгаа л юм бол урт хугацааны хөгжлийн бодлоготой байх ёстой. Тэгж байж тогтвортой хөгжинө. Хөгжсөн орнуудын жишгийг харахад засаг нь огцорсон ч шинжлэх ухааны үндэстэй боловсруулагдсан бодлого нь хэвээрээ байдаг учраас асуудал гардаггүй. Харамсалтай нь манайд сонгуулиас сонгуулийн хооронд дөрвөн жилийн амлалтаар явдаг. Үүнийгээ бодлого гэж эндүүрдэг. Засгийн газар, салбарын сайд өөрчлөгдөхөд түүнийг дагаад бүтэц, бодлого нь өөрчлөгддөг нь буруу. Тиймээс Үндсэн хуулиндаа бид яамны бүтэц тодорхой байх ёстой гэдэг асуудлыг оруулж өгье гэж байгаа. Төрийн бодлого хадгалагдаж, төрийн албан хаагчдын чадавх боломж бүрдэнэ. Бид Хөгжлийн тухай хуультай болсон. 2030 он хүртэлх хөгжлийн үзэл баримтлалаа батласан. Үүний дагуу бодлогын хүрээнд улс орноо хөгжүүлээд явах боломжтой. Манайд эрх зүйн орчин нь бүрдсэн, бодлогын эх суурь тавигдсан. Цаашид урт хугацааны бодлого төлөвлөгөөтэй байдаг зарчмаар явах ёстой. Ингэж чадвал хэтээ харсан хөгжлийн зорилтдоо хүрнэ. Миний хувьд Засгийн газрын бүтэц дотор ч гэсэн Шадар сайд нь улс орны хөгжлийн төлөвлөлт, макро эдийн засгаа хариуцаад явах нь зөв гэж үздэг. Тэгэхгүйгээр Шадар сайд нь гал унтраадаг, баяр наадмын комисс зохион байгуулдаг өдөр тутмын аахар шаахар ажил хариуцдаг байж болохгүй. Хоёрдугаарт, засаг тогтвортой байх ёстой гэдэгтэй би санал нийлдэг хүн. Гэсэн ч засаг тогтвортой байна гээд нэг хэсэг хүн сандал ширээн дээрээ удаан хугацаагаар суухын нэр биш. Засгийн газраас явуулж буй бодлого нь тогтвортой, ард нийтийн хүсэлтэд нийцсэн байх ёстой. Нэг зүйлийг онцлоход засгаас гарсан шийдвэрүүд нь тогтвортой байж чадахгүй байгаа учраас тогтворгүй байдал бий болоод байгаа юм. Тухайлбал, хүүхдийн мөнгө байна. Нэг жилийн дотор манай засаг дөрвөн янзын шийдвэр гаргасан. Нэг асуудлаар ингэж дөрвөн янзын шийдвэр гаргаж байгаа бол бодлого тогтворгүй байна гэсэн үг. Ард түмэн долоо хэмжиж нэг огтло гэдэг. Манай засаг долоо огтолчихоод нэг хэмжээд байгаа юм биш биз дээ. Үүнээс болж бодлого тогтворгүй, иргэдийн итгэл алдарч байгаа юм байна гэж хувь хүн талаасаа тэгж л оношилсон. Тэр утгаараа би гарын үсэг зурсан.

-Одоо яаралтай Засгийн газраа байгуулах ёстой. Аравдугаар сарын нэгэн гэхэд Засгийн газар ирэх оны алдаагаа давтаж болохгүй. Ард түмний хүсэн хүлээж буй мэргэжлийн Засгийн газрыг байгуулж чадвал иргэд, гишүүд дэмжээд явах боломжтой. Улстөрч хүмүүс тодорхой хэмжээнд шунал, амбицаа дарж байх шаардлага байдаг. Тэр утгаараа гишүүд маань ч гэсэн амбицаа дарах хэрэгтэй. Дараагийн мэргэжлийн Засгийн газар байгуулагдаад явах боломжийг нь олгох байх. Энэ Засгийн газар байгуулагдаад нэг жил үйл ажиллагаа явууллаа. Огцорсон засгийг энэ парламентын нүүр болгоод явах боломжгүй байсан. Тиймээс 2020 онд ялалт байгуулж чадахгүй нь гээд энэ удаа Засгийн газраа огцруулсан. 2020 оноо бодож иргэдэд таалагдсан, тэдний хүсэн хүлээж байгаа тийм бүтэц, бүрэлдэхүүнээр ажиллах ёстой.

-Ардын намын бүлгийн нэг хэсэг нь засгийг огцруулна, нөгөө хэсэг нь огцруулахгүй гээд хоёр хуваагдсан гэдэг мэдээлэл гараад байгаа. байх вэ гэдгээ ярих бүрэн боломжтой. Хэн хэн сайд болох вэ гэдгийг тааж мэддэг хувилгаан нь би биш учраас хэлж мэдэхгүй. Зайлшгүй шаардлагатай, улс орны өмнө тулгамдсан асуудлыг шийдэхэд чиний оролцоо хэрэгтэй байна гэхэд манай гишүүдээс сайд болохгүй гээд ухрах хүн байхгүй болов уу. “Би болъё” гэсэн болгон нь сайд болчихдог юм биш. Огцрохгүй гээд гэдийж байгаад огцролгүй үлддэг ч ажил биш юм. Төрийн ажил явдаг хуулийнхаа дагуу явна. Бага хурлаас Ерөнхий сайдад дэмжлэг аваад гарч ирсэн хүнийг 65-ын бүлэг дэмжээд явах хэрэгтэй.

-Бүлэг дээр ийм асуудал яригдаагүй. Намын удирдах түвшинд ч яригдаагүй байх. Намын Удирдах зөвлөл, Бага хурал дээр бид Ерөнхий сайдад нэр дэвшигчийн талаар ярилцана. Шинэ Ерөнхий сайд гарч ирээд ямар бүтэц, багтай ажиллах вэ гэдэг нь өөрийнх нь бүрэн эрхийн асуудал. Тиймээс шинэ Ерөнхий сайдын өмнөөс бид тийм бүтэц, бүрэлдэхүүнтэй ажиллана гэж хэлэх боломжгүй. Өөр нэг зүйл нь Их хурлын гишүүний хувьд одоогийн байгаа Засгийн газрын энэ бүтцээр явах нь зүйтэй. Төрд ажиллаж буй албан хаагчдыг бужигнуулалгүй ажиллуулах нь чухал гэдгийг дэмждэг. Тиймээс яамдын тоог нэмж, хасах шаардлагагүй. Бага хурал, бүлгийн хурал дээрээ ч хэлнэ. Улс төрийн намуудын үг үйлдэл зөрж болохгүй. Тиймээс Засгийн газрын гишүүдийн найм нь давхар дээлтэй, найм нь давхар дээлгүй байна гэж ноднин бид зарласан. Тийм учраас энэ хэмжээнд нь байлгах ёстой. Тэгэхгүйгээр аль нэгийг нь нэмчихвэл сахил хүртээд шал дордсон юм болно.

-Би таньтай санал нэг байна. Улс орон гэж байгаа л юм бол урт хугацааны хөгжлийн бодлоготой байх ёстой. Тэгж байж тогтвортой хөгжинө. Хөгжсөн орнуудын жишгийг харахад засаг нь огцорсон ч шинжлэх ухааны үндэстэй боловсруулагдсан бодлого нь хэвээрээ байдаг учраас асуудал гардаггүй. Харамсалтай нь манайд сонгуулиас сонгуулийн хооронд дөрвөн жилийн амлалтаар явдаг. Үүнийгээ бодлого гэж эндүүрдэг. Засгийн газар, салбарын сайд өөрчлөгдөхөд түүнийг дагаад бүтэц, бодлого нь өөрчлөгддөг нь буруу. Тиймээс Үндсэн хуулиндаа бид яамны бүтэц тодорхой байх ёстой гэдэг асуудлыг оруулж өгье гэж байгаа. Төрийн бодлого хадгалагдаж, төрийн албан хаагчдын чадавх боломж бүрдэнэ. Бид Хөгжлийн тухай хуультай болсон. 2030 он хүртэлх хөгжлийн үзэл баримтлалаа батласан. Үүний дагуу бодлогын хүрээнд улс орноо хөгжүүлээд явах боломжтой. Манайд эрх зүйн орчин нь бүрдсэн, бодлогын эх суурь тавигдсан. Цаашид урт хугацааны бодлого төлөвлөгөөтэй байдаг зарчмаар явах ёстой. Ингэж чадвал хэтээ харсан хөгжлийн зорилтдоо хүрнэ. Миний хувьд Засгийн газрын бүтэц дотор ч гэсэн Шадар сайд нь улс орны хөгжлийн төлөвлөлт, макро эдийн засгаа хариуцаад явах нь зөв гэж үздэг. Тэгэхгүйгээр Шадар сайд нь гал унтраадаг, баяр наадмын комисс зохион байгуулдаг өдөр тутмын аахар шаахар ажил хариуцдаг байж болохгүй.