Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН
Туул голын эрэг дагуух хэдэн мянган бургасыг нэлэнхүйд нь хядаж, голын эрэгт яг тулгаад барилгын суурь цутгаж байгаа “Зүүнбаян рэйфанери” компанийн талаар манай сонин сурвалжлан уншигчдадаа хүргэж байсан билээ. Тэгвэл дээрх компани хууль зөрчин барилга барьж байгаа асуудлаар БОАЖЯ-ны Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын ахлах мэргэжилтэн Ч.Гал өчигдөр мэдээлэл хийлээ. Тэрээр “Зүүнбаян рефайнери” ХХК тухайн үеийн Байгаль орчны сайдын 2008 оны наймдугаар сарын 22-ны өдрийн 283 тоот тушаалаар дөрвөн га газрыг аялал жуулчлалын зориулалтаар ашиглахаар эрх авсан. Мөн газар ашиглах гурвалсан гэрээг дээрх оны наймдугаар сарын 25-ны өдөр байгуулсан байна. Улмаар эрх авч, гэрээ байгуулсны дараа зөөврийн сууц байрлуулан, хамгаалалтын хашаа барьжээ. Тухайн үеийн ТХНУГ-ын /Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газар/ дарга Т.Эрдэнэчимэг 2014 онд тус компанийн ашиглалтын талбайг голын хамгаалалтын бүсээс гаргах нэрээр талбайн солбицлын анхны байсан долоон цэгийг холбогдох тушаалгүйгээр 2014 оны дөрөвдүгээр сарын 23-нд 17 болгон өөрчилсөн байна. Өөрчлөгдсөн солбицол бүхий газар ашиглах гэрчилгээ, гурвалсан гэрээг Богдхан уулын дархан цаазат газрын Хамгаалалтын захиргаанд ирүүлээгүйгээс мэдээллийн зөрүүтэй байдал бий болсоор ирсэн” гэв. Мөн “Үүнтэй холбогдуулан хамгийн анх 2014 оны тавдугаар сарын 29-ний өдөр Хамгаалалтын захиргаанаас тухайн ашиглаж буй газарт хяналт шалгалт хийсэн байна. Гэтэл бургас мод сүйтгэсэн зөрчил илэрч 6.560.940 төгрөгийн торгууль, нөхөн төлбөрийг ногдуулж Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны 900013003 тоот дансанд төлүүлсэн. Үүний дараа 2016 оны есдүгээр сарын 19-ний өдөр мөн тухайн компанийн ашиглаж байгаа талбайд дахин хяналт шалгалт хийхэд бетон зуурмаг үйлдвэрлэх тоног төхөөрөмж байрлуулсан, бургас мод ихээр сүйтгэсэн зөрчлүүд дахин илэрсэн.
Бетон зуурмагийн тоног төхөөрөмжийг нүүлгэх албан шаардлага хүргүүлсэн байдаг. Гэвч тус компанийн зүгээс улсын байцаагчийн албан шаардлагыг биелүүлэх боломжгүй байна гэсэн утгатай хариуг тухайн үед өгсөн юм. Энэ мэт байдлаар байгальд их хэмжээний хохирол учруулсныг удаа дараагийн шалгалтаар тогтоож, 2017 оны тавдугаар сарын 01-ний өдөр Нийслэлийн байгаль хамгаалах газартай хамтран огтлогдсон бургас, модны экологи-эдийн засгийн үнэлгээний дагуу “Зүүнбаян рефайнери” ХХК-д Байгаль орчны улсын байцаагч Ойн тухай хуулийн дагуу дахин 12.363.420 төгрөгийн торгууль, нөхөн төлбөр ногдуулсан. Гэвч “Зүүн баян Рефайнери” ХХК-ийн байгальд учруулж байгаа хохирол, тус компанийн зөрчил, дутагдал одоог хүртэл арилахгүй байсаар байна.Иймд “Зүүнбаян рефайнери” ХХК-ийн талбайн хэмжээ хэтрүүлсэн, ДЦГ-ын нийтлэг горим зөрчсөн, байгаль орчныг сүйтгэж, унаган төрхийг алдагдуулж байгаа үйлдлийг таслан зогсоох, газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгох шаардлагатай гэж үзэн БОАЖ-ын сайд Д.Оюунхорол тушаал гарган тус компанийн лицензийг цуцаллаа” гэв.
“Зүүнбаян рэйфанери” компани Туул голын эргээс арав хүрэхгүй метр газар барилгын суурь ухаж байв. Туул голын сав газрын бүтцийг өөрчилж, хайргатай хэсгийг нь ухжээ. Энэ нь Усны тухай хуулийн гуравдугаар бүлгийн 22.2-т “Усны сан бүхий газрын эргээс 50 метрээс доошгүй зайд болон гол мөрний татамд онцгой хамгаалалтын бүс тогтооно”, Онцгой хамгаалалтын бүсэд барилга, байгууламж барих, газар хагалах, тэсэлгээ хийх, газар тариалан эрхлэх, ашигт малтмал хайх, олборлох, зэгс, шагшуурга, мод огтлох, элс, хайрга, чулуу авах, байгалийн ургамлыг үйлдвэрлэлийн зориулалтаар түүж бэлтгэх, мал угаах болон хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх цэг байгуулахыг хориглоно” хэмээн заасан байдаг. Мөн тус хуулийн 22.3-т “Усны сан бүхий газрын эргээс 200 метрээс доошгүй зайд энгийн хамгаалалтын бүс, ус хангамжийн эх үүсвэрээс 100 метрээс доошгүй зайд эрүүл ахуйн бүс тогтооно” гэж заасан байдгийг илтэд зөрчжээ. Мөн Газрын төлбөр төлөөгүй, Дархан цаазат газрын дэглэм зөрчсөн, бургас сүйтгэсэн, газар ашиглах гэрээний нөхцөл болзлыг удаа дараа буюу ноцтой зөрчил үүсгэсэн. Газрын тухайн хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.1, 40.1.6 зүйл заалтыг ноцтой зөрчиж байгаа аж.