Сар шинийн босгон дээр Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар цол хүртсэн гавьяат малчин Г.Сампил гуайн цолны мялаалга зуны тэргүүн сарын шинийн нэгний өдөр буюу өчигдөр “Корпорет” зочид буудалд боллоо. Түүнийг Ардын уран зохиолч Б.Лхагвасүрэн, Гацууртын Л.Чинбат нартай хамт хүндэт цолонд хүрсэнийг эрхэм уншигчид санаж байгаа буй за. Баатрын найранд төрийн шагналт, УГЗ, хөгжмийн зохиолч Б.Шарав, СГЗ, доктор, “Монгол уламжлал” академийн тэргүүн Л.Дашням, УИХ-ын гишүүн Л.Оюун-Эрдэнэ, гавьяат жүжигчин, нэвтрүүлэгч Г.Равдан, Монголын радиогийн сэтгүүлч гэдгээр нь хүмүүс мэддэг, цаг уурч Д.Шагдарсүрэн нарын олны танил эрхмүүд хүрэлцэн ирсэн байлаа. Түүнчлэн Хөдөлмөрийн баатрын жаран жилийн хобби шагайн харвааны тойрмын настнууд ирж тайзан дээр уухайлсан юм. Монголынчөлөөт ахмадын холбооны тэргүүн Г.Баасан, Монголын Байгаль хамгаалах иргэний хөдөлгөөний эвслийн тэргүүн Б.Баярмаа нар ч Г.Сампил гуайн амьдрал, тэмцлийн нэг хэсгийг илэрхийлэх мэт.
“Эртний сайхан ерөөлөөр, энэ сайхан оронд нь” хэмээн эхэлдэг Монгол найрын магнай дуу болох “Эртний сайхан” уртын дуугаар найр эхэлсэн. Олны танил уран бүтээлчид Г.Сампил гуайн цолны найрын зочдыг цэнгүүллээ. Онцолж заримаас нь дурдахад “Авьяаслаг монголчууд”нэвтрүүлгийн шилдэг оролцогчдийн нэг А.Уранбилэг энэ танхимд ч уян налархай хөдөлгөөнөөрөө гайхуулав. Гавьяат Ц.Түвшинтөгс “Цэцэн хааны нутаг”, “Аялгуут нутаг” дуугаараа ая барьсан. Тэрбээр “Хүүхэд байхдаа Г.Сампил ахтайгаа Хэнтий аймгийн намын хорооны нэг том хашаанд бүгдээрээ байлаа” гэж дурссан юм.
Г.Сампил гуай айлын долоо дахь хүүхэд гэнэ. Түүний ах Авирмэдийн шүлгийг нь зохиосон “Уянга цагаан хуруу”дууг ардын дууч Д.Бурмаа эгшиглүүлсэн.
Хэнтий аймгийн Ардчилсан намынхан энд бас зочилж, 1937 онд мэндэлсэн Г.Сампил гуай цагаан морин жилийн ардчилсан хувьсгалд түүчээлэгчдийн нэг байж, Хан-Хэнтийн ардчилагчдын эгнээнд явсаныг, залуустаа үг хэл, үйл хөдлөлөөрөө үлгэрлэж ирсэнийг нь онцоллоо.
Хөдөлмөрийн баатар Г.Сампил гуайн нутаглаж байгаа газар хөгжмийн зохиолч Б.Шарав гуайн төрсөн нутаг гэнэ. Тэрбээр “Миний унасан газраас Монгол Улсын баатар төрлөө гэж билгэшээн баярлаж байна. Манай нутаг бол Монголын нууц товчоонд Хэрлэнгийнхөдөө арал гэж дурдагдсан. Хүмүүс бүгд мэддэг, алдартай газар. Чингис богдын маань нутаглаж байсан газраас баатар байтугай төрөх ёстой гэж бодож байна. Г.Сампил гуай минь урт удаан наслаарай. Малчдын ёс суртахуун, Монголын хөгжлийн үндэс гэж боддог шүү” гэлээ, тэр.
Өвгөнд баяр хүргэхээр ирсэн малчдаа төлөөлж, Архангай аймгийнгавьяат малчин О.Дорж“Монгол орны дөрвөн зүг, найман зовхисоос ирсэн малчид энэ оройн гал халуун мэндчилгээ дэвшүүлье. Малчин хүн мянган мэргэжилтэй гэдэг ч Г.Сампил гуай 1100 мэргэжилтэй хүн шүү. Малчин бидэнд энэ хүний сургаал үлдэнэ. Монголын уламжлалт мал аж ахуй, ёс заншлын талаар ном бүтээж өгөхийг хүсч байна” гэв.
Г.Сампил гуай бол 4000 гаруй малтай, малаа уламжлалт аргаар маллаж, өлчир омог, хэвшлийг бий болгосон малчин билээ.
Монголын радиогоор овоглогддог А.Шагдарсүрэн гуай “Ямааг ад үзэж байхад Г.Сампил гуай хурал дээр ямаагаа ч өсгөнө, яамаа ч шүүмжлэнэ гэж миний анхаарлыг татсан” хэмээн хуучлав. Тэрбээр Хөдөлмөрийн баатрыг Хэрлэнгийн хөдөө арлыг хамгаалах үйлсэд гар бие, сэтгэл санаа нэгдсэн эх оронч хүн” гэнэ.
Хөдөлмөрийн баатрын гэргий О.Бадамтай хэдхэн үг сольж амжлаа.
-Хөдөлмөрийн баатар хүний эхнэр бараг л хөдөлмөрийн баатар гэж Л.Дашням гуай тодорхойлсон. Таны өглөөнөөс авахуулаад орой хүртэл хийдэг ажлыг жагсаавал урт болох байх?
-Ер нь малчин хүнд амралт гэж байдаггүй шүү дээ. Өглөө босоод орой болтал малаа маллана. Орой малаа хотлуулж байж л амардаг шүү дээ. Тийм л байдаг даа хөдөө.
-Та 11 хүүхэд төрүүлсэн, энэ олон хүүхэд өсгөх, мал маллах ажлыг яаж зэрэгцүүлж байв?
-Яахав дээ, ажлынхаа завсар чөлөөгөөр хүүхдэдээ хоол ундыг нь өгнө. Зогсоо чөлөөгүй хөдөлдөг, сууж тухтай юм идэх гэж байгаагүй. Цай байсан ч босоогоороо залгилчихаад, хоол байсан ч хэд халбагдчихаад босон суун явдаг үе байсан. Ажлаа дуусч байж аяга хоол идвэл идээд идэхгүй бол унтдаг байж.
-Г.Сампил гуайг Хөдөлмөрийн баатар болсоныг дуулахад юу бодогдож байв?
-Хачин их баярлалгүй яах вэ. Бид хоёрын хөдөлмөрийг засаг үнэллээ. Аль алиных нь хөдөлмөр орж байгаа л даа. Заавар зөвлөгөөг нь ч яахав өвгөн маань өгч байгаа, хийдэг гол үүрэг нь хоёр хүүхэд бид гуравт л ирнэ шүү дээ.(инээв) Иймэрхүү янзтай л байдаг шүү дээ.
-Мэдээж алдарт эхийн нэг, хоёрдугаар одонтой байх, өөр одон тэмдэг байдаг уу?
-Өөр одон тэмдэг гэхээр юм байхгүй дээ байхгүй гэв.
Г.Сампил гуайн Хөдөлмөрийн баатар цолны найр сайхан боллоо.
