Хүүхэд, залуус хар тамхи хэрэглэж мансуурах, бусдад худалдан борлуулах гэмт хэрэг жил бүр нэмэгдэж байгааг Эрүүгийн цагдаагийн албаны Хар тамхитай тэмцэх газрын алба хаагчид онцолж байна. Мөн мансууруулах, сэтгэцэд нөлөөт бодисыг хууль бусаар хил нэвтрүүлэх, дамжин өнгөрүүлэх, зарж борлуулах, олон улсын хил дамнуулан тээвэрлэх, хэрэглэгчдийн зохион байгуулалттай бүлэг сүлжээ үүсч, энэ төрлийн гэмт хэрэг, түүнд холбогдогчид жил бүр өсөн нэмэгдэж байна гэдгийг “Хар тамхи, мансууруулах бодистой тэмцэх ажилд төрийн бус байгууллагын оролцоо” сэдэвт хэлэлцүүлгийн үеэр онцолж байв.
Хүүхэд, залуусын хар тамхины хэрэглээ жил ирэх тусам нэмэгдэж байгаа шалтгаан нь энэ төрлийн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх дорвитой ажил өнөөдрийг хүртэл хийхгүй байгаатай холбоотой гэдгийг ТББ-ын гишүүд хэлж байлаа.
Олны танил дуучид мансууруулах төрлийн бодис хэрэглэж, худалдан борлуулж байгаад хууль хяналтын байгууллагад баригддаг. Шүүхээс тэдэнд 3-5 жилийн хорих ял оногдуулдаг. Тэд жил хүрэхгүй хугацаанд хоригдоод суллагддаг. Суллагдаад удаагүй эргээд уран бүтээлээ туурвиж, урлагийн томоохон арга хэмжээнд оролцоод явчихдаг. Энэ нь хүүхэд, залууст “Хар тамхи хэрэглэж болдог юм байна, гоё юм байна. Мансууруулах төрлийн бодис хэрэглээд явах юм бол энэ дуучин шиг сайн уран бүтээл хийх юм байна. Хэрэглэсэн ч амьдралд ямар нэгэн муу зүйл болохгүй юм байна” гэсэн ойлголт өгч байгааг хэлэлцүүлэгт оролцогчид онцолж байсан юм.
“ДӨРВӨН ЖИЛИЙН ХУГАЦААТАЙГААР ХАР ТАМХИНААСУРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХ ХӨТӨЛБӨР ХЭРЭГЖҮҮЛНЭ”
Эрүүгийн цагдаагийн газрын Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх тасгийн дарга, хошууч С.Ариунболороос цөөн асуултад хариулт авлаа.
-Мансууруулах төрлийн бодис хэрэглэх хүүхэд, залуусын тоо жил бүр нэмэгдэж байна. Үүнтэй холбоотойгоор дөрвөн жилийн хугацаанд мансууруулах бодистой холбоотой үндэсний хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ гэж байна. Ямар ажлууд хийгдэх гэж байна вэ?
-Дэлхий нийтээр цагаан тахал гэгдсэн хар тамхины асуудал Монгол Улсад аюулын харанга дэлдэж эхэлсэнтэй холбогдуулан энэ чиглэлээр ажиллах төрийн болон бусад байгууллагын хамтын ажиллагааг сайжруулах, нэгдсэн бодлоготой тэмцэх үүднээс “Хар тамхи, мансууруулах бодистой тэмцэх үндэсний хөтөлбөр”-ийг энэ оны гуравдугаар сарын 7-нд Засгийн газрын хуралдаанаар баталсан. Мөн үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд цагдаагийн байгууллагаас энэ төрлийн гэмт хэрэгтэй
тэмцэх тэмцлийг эрчимжүүлэх зорилгоор Хар тамхитай тэмцэх хэлтсийг өргөтгөн Хар тамхитай тэмцэх газар болгон зохион байгуулсан. Өнөөдрийн зохион байгуулж буй тус хэлэлцүүлгээр энэ төрлийн гэмт хэргийн өнөөгийн нөхцөл байдал, хар тамхи, мансууруулах бодистой тэмцэх ажилд төрийн бус байгууллагуудын оролцоог хэрхэн нэмэгдүүлэх, цаашид хамтран ажиллах арга замын тухай ярилцаж байна. Хар тамхитай тэмцэх үйл ажиллагаа зөвхөн цагдаагийн байгууллагын үйл ажиллагаа биш. Олон улсын жишгээр төрийн бус байгууллагын оролцоо, эрүүл мэндийн байгууллагатай хамтран ажилласнаар урьдчилан сэргийлэх эхлэл тавигдана. Батлагдсан хөтөлбөрт урьдчилан сэргийлэх ажлуудын талаар нарийвчилж тусгасан байгаа. Судалгаа шинжилгээ хийж, эмчлэх, нийгэмшүүлэх ямар түвшинд яаж хэрэгжүүлэх вэ гэдэг нь маш тодорхой байгаа. Мансууруулах төрлийн бодис байнга хэрэглэж донтож байгаа хүмүүсийг олон улсын стандартаар эмчилгээ хийдэг. Энэ жишгээр эрүүл мэндийн байгууллагатай хамтран ажиллах юм. Мөн хууль, эрх зүйн орчинг сайжруулах ажил хийгдэнэ.
-Сүүлийн жилүүдэд хар тамхины хэрэгт хэдэн хүнийг шалгаж байгаа талаар тоон мэдээлэл өгөхгүй юү?
-2014 онд нийт 61 хэрэгт 53 хүнийг холбогдуулан шалгасан. Харин 2015 онд 79 хэрэгт 168 хүн, 2016 онд 109 хэрэгт 224 хүн мансууруулах төрлийн гэмт хэрэгт шалгагдсан байна. Одоогоос арван жилийн өмнө хар тамхитай холбоотой хэрэгт 20 орчим хүнийг жилдээ шалгадаг байсан. Тэгвэл арван жилийн дараа дээрх тоо арав дахин өссөн байна.
-Олны танил дуучид, урлагийнхан хар тамхины хэрэгт холбогдож байна. Урьдчилан сэргийлэх ажлын хүрээнд хар тамхи хэрэглэсэн дуучдыг тайзан дээр гарах, уран бүтээл хийх эрхийг нь хасдаг болмоор байна. Энэ талаар ямар нэгэн ажил хийгдэх үү?
-Хар тамхи, мансууруулах төрлийн бодис сурталчилсан аливаа үйл ажиллагаа, мэдээлэл олон нийтийн хэрэгслээр цацахыг батлагдсан хөтөлбөрийн хүрээнд хориглож байгаа. Цаашид энэ төрлийн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажил тасралтгүй явагдана. Олны танил хүн мансууруулах төрлийн гэмт хэрэгт холбогдож, шүүхээр гэм буруутай нь тогтоогдож хорих ялаар шийтгүүлсэн тохиолдол гардаг. Гэвч тухайн хүн уран бүтээл хийх нь тухайн хүний эрхийн асуудал болдог. Үндсэн хуулиар олгогдсон эрхийг зөрчиж болохгүй. Манай улсын хувьд мансууруулах буюу сэтгэцэд нөлөөлөх эм, бэлдмэл, бодисыг хууль бусаар бэлтгэсэн, олж авсан, хадгалсан, зарж борлуулсан тохиолдолд таваас дээш найман жил хүртэл хугацаагаар хорих ял оногдуулдаг байна. Хууль бусаар Монгол Улсын хил нэвтрүүлсэн бол таваас дээш арван жил хүртэл хугацаагаар хорих ялаар, энэ хэргийг давтан буюу бүлэглэж, урьдчилан үгсэж тохиролцсон бүлэг, эсхүл их хэмжээтэйгээр, түүнчлэн албан тушаалтан албан тушаалынхаа байдлыг ашиглаж үйлдсэн бол арваас дээш хорин жил хүртэл хугацаагаар хорих ялаар тус тус шийтгэдэг.
ХАР ТАМХИ ХЭРЭГЛЭЖ БАЙСАН ДУУЧИД НИЙГЭМД “ХАР ТАМХИ БИТГИЙ ХЭРЭГЛЭ, ХҮМҮҮСЭЭ” ГЭЖ УРИАЛГА ХИЙХ ЦАГ НЬ БОЛСОН
Хар тамхи, мансууруулах бодисоос иргэдийг хамгаалах нийгэмлэгийн захирал Ш.Лхагвасүрэнгээс хэлэлцүүлгийн үеэр цөөн асуултад хариулт авсан юм.
-Хар тамхи хэрэглэж байгаа хүмүүс эрүүл мэндээрээ хэрхэн хохирч байгаа талаар та олон нийтэд үнэн бодит мэдээлэл өгөхгүй юү?
-Хар тамхи хэрэглэсэн хүнд эрүүл мэндийн хувьд маш хүнд байдалд ордог. Нөлөөлөхгүй эрхтэн гэж байдаггүй юм. Хамгийн эхлээд мансууруулах төрлийн бодис хэрэглэж эхлэхээр нүдэнд буюу хүүхэн хараанд өөрчлөлт өгнө. Дараа нь сэтгэцийн өөрчлөлттэй болдог. Сэтгэц нь хар тамхи хэрэглэхийг үгүйлж эхэлдэг. Дараа нь бие нь хамааралд ордог. Манай нэг үйлчлүүлэгч гэхэд хичээлдээ удаан цагаар сууж чадахгүй болчихсон. Тэр бодисоо хэрэглэхгүй л бол уналт, таталт өгөөд байдаг болчихсон байсан. Мансуурдаг зүйлээ хэрэглэхгүй л бол амьсгалын зам нь боогддог болчихсон. Дон гэдэг өвчин ингэж эхэлж байгаа юм. Тархинд нөлөөлнө. Сэтгэцийн олон төрлийн өвчин тусдаг. Үүнийхээ дараа хар тамхи хэрэглэсэн хэрэглээгүй аль ч цаг үед тухайн хүн тэнцвэрээ алддаг болчихсон. Яг л согтуу хүн шиг гуйвж дайвж явдаг болчихдог. Эндээсээ таван цул эрхтэнд нь нөлөөлж эхэлдэг. Маш хортой бодис хэрэглэж байгаа болохоор элэг цэвэршүүлж чадахгүй болчихдог. Ингээд элэгний хорт хавдар, церозтой болж байна. Зүрхэнд ачаалал өгч, зүрхний шигдээс болох, шууд хаагдах хорт үр дагавартай. Мөн арьсан дээр янз бүрийн толбо гардаг. Тэр нь огт арилахгүй. Ямар ч тос түрхэж, эм уугаад арилдаггүй.
-Бэлгийн замын халдварт өвчин тусах өндөр эрсдэлтэй байдаг гэж эмч мэргэжилтнүүд ярьж байна лээ?
-Хар тамхи хэрэглээд мансуурсан үедээ хамгаалалтгүйгээр бэлгийн хавьталд ордог. Үүнээс болоод бэлгийн замын халдварт өвчин тусч байна. ДОХ халдварлах магадлал маш өндөр байна. Өөрөөр хэлбэл, судсаар тарьж хэрэглэхдээ нэг зүү тариурыг олуулаа хэрэглэдэг. Энэ бүгдээс болоод бэлгийн замын халдварт өвчин тусч байна. Мөн төвөнх цагаан хоолой, амьсгалын замын салстууд гэмтдэг. Үүнээс болоод улаан хоолойн хорт хавдартай болж байна. Энэ бүгдийг нэгтгээд хэлэхэд мансууруулах төрлийн бодис хэрэглэсэн хүн эцэстээ нэг ч эрүүл эрхтэнгүй болдог нь хамгийн аюултай, харамсалтай байна. Мансууруулах төрлийн бодис хэрэглэж байгаад эрүүл мэндээрээ хохирч, насан туршдаа шаналж яваа залуус олон байна.
-Та бүхэн саяхан ерөнхий боловсролын сургуулиудын дунд мансууруулах төрлийн бодисны хэрэглээтэй холбоотой судалгаа хийсэн гэсэн үү?
-Бид хөтөлбөр гарсанд баяртай байгаа. 18 жилийн турш хөөцөлдөж байж гаргасан. Ерөнхий боловсролын сургуулиудын эрүүл мэндийн хичээлд хар тамхи мансууруулах бодисын хор хөнөөлийн талаар хичээл оруулмаар байна. Энэ талаар сургагч багш нар бэлдэх нэн шаардлагатай байна. Бид сүүлд судалгаа хийж үзсэн. Бүр ангиараа мансууруулах төрлийн бодис хэрэглэж байгаа анги хүртэл байсан. Энэ бүгдийг нэртэй, сургуультай нь гаргах гэхээр бөөн асуудал гарч байна. Хар тамхи хэрэглэж байгаа хүүхэд, залууст судалгаа хийж үзсэн. Монголын маш олон хүүхэд, залуус олны танил хүмүүсийн үлгэр дуурайлаас болж мансууруулах төрлийн бодис хэрэглэж эхэлсэн гэж хариулсан байна лээ. Тэгэхээр хар тамхи мансууруулах бодистой холбоотой хэрэгт орсон олны танил дуучид одоо мансууруулах бодисын хор хөнөөлийн талаар хүүхэд, залууст сурталчилгаа хиймээр байна. Тэд нийгэмд маш хортой зүйл хийж, хүүхэд, залуусыг уруу татаж оруулсныхаа төлөө олон нийтийн өмнө гарч ирээд “Хар тамхи битгий хэрэглэ, хүмүүс ээ” гэж хэлэх цаг нь болсон гэв.