Сар шинийн барилдаан дуусаад удаагүй байхад цэргийн баярын гээд дараалсан олон барилдаанууд болсоор байгаа билээ. Тэгвэл энэ жилийн бөхийн чансааг Улсын гарьд Б.Гончигдамба тэргүүлээд буй. Энэ амралтын өдрүүдэд Монголын үндэсний бөхийн холбооноос гаргасан хуваарийн дагуу бямба гаригт 12 цагаас сумын цолтой болон залуу бөхчүүдийн ээлжит барилдаан болно. Мөн энэ ням гаригт 14 цагаас улсын заан цолонд хүндэтгэл үзүүлэх улс аймгийн алдар цолтой 224 бөхийн барилдаанууд тус тус болно.
Монгол Улсын заан С.Хүрэлбаатар. Яг хэдэн онд заан болсон нь өнөө ч данснаас олдохгүй байна. 1927 оны наадмаар 960 бөх барилдаж Жамъян аварга түрүүлж, Ономжавын Аюур заан үзүүрлэхэд барилдсан 16 бөхийн дүйз (үндэсний бөх Ц.Бат-Очир 1991) тэмдэглэгдэн үлдсэн байна. Гэтэл Хөвсгөл аймгийн Батын Наянтай тэр жил Пүг Жамъян гэдэг бөх заан цол хүртсэн гэж дурджээ. үнэн байж болох хоёр таамаг байна. Нэгд, тэр үед бөхчүүд гоц мөргөдөг байсан гэж үзвэл нэр нь багтахгүй үлдэж болох талтай. Энэ нь 6 давсан бөхөд заан цол өгдөг байсантай холбоотой. Бас заан цол нь сум, аймаг даншиг, улсын гээд өргөн хамаараптай тул бүртгүүлэхдээ яаж бүртгүүлснээс шалтгаална. Жамъян заан хулгана жилтэй учраас 1927 онд 27 настай, ид ир бяр нь жигдэрсэн үе юм. Тэгэхэд Наянтай начин Сэлэнгийн Данигай хэмээх Дамдин заанд унасан байна. Тэр үеийн нэг нутгийн гурван бөх болох даян аварга Жамъянгаа арслан Төмөрбаатар нь, арслангаа Пүг Жамъян нь хаячихаад, тойроод барилдахаараа Жамъян заан нь Жамъян аваргаа дийлдэггүй байж. Бас Зүрх сумын цолгүй бөх дэнхэр Дамдингаа хүчрэхгүй, гаршчихаад байнга унадаг байсан гэнэ.
Монгол бөхийн зvлэг ногоон дэвжээгээ олон жил чимж уран сайхан барилдаануудаараа vе vеийн vзэгч, бөх сонирхогчдыг баясгаж явсан хvний нэг бол Монгол Улсын заан Д.Амгаа билээ.
Тэрээр 20 гаруй жил зодоглохдоо vндэсний бөхөөр олон удаа шөвгөрч самбо жудо бөхөөр чамгvй амжилт гаргаж явсан нэгэн.
Төв аймгийн Алтанбулаг сумын харьяат Монгол Улсын заан Рэнцэнхүүгийн Гансүх 1994 онды улсын баяр наадмаар Дархан аварга Ж.Мөнхбатаар долоо давж улсын заан цол хүртсэн.
Ховд аймгийн Буянт сумын харьяат Монгол Улсын заан Дасрангийн Мягмар 1978 оны үндэсний их баяр наадмаар долоо давж улсын заан цол хүртжээ.
Ховд аймгийн Чандмань сумын харьяат Монгол Улсын заан Чадраабалын Бямбадорж. Тэрбээр наймдугаар ангийн сурагч байхдаа сумынхаа наадамд түрүүлж барилдааныхаа гарааг эхэлсэн. 1989 оны улсын наадамд Д.Мягмар заанаар тав давж начин, 1994 онд улсын заан Ц.Баярсайханаар долоо давж заан цол хүртсэн. 1990, 1995, 1997 онд тав давсан үнэн хүчит заан билээ. Түүний аав Чадраабал нь Хөдөлмөрийн баатар малчин байсан бөгөөд хүү Бямбадорж нь Үндэсний бөх болон чөлөөт бөхөөр Эх орныхоо нэрийг тив дэлхийд дуурсгаж байсан хүчтэн.
2001 оны Ардын хувьсгалын 80 жилийн ойн баяр наадмаар долоо давж, улсын заан цол хүртсэн Увс аймгийн Тэс сумын харьяат Дамирангийн Бумбаяр
О.ӨНӨР