БНХАУ-ын Ся Мэний их сургуулийн Олон улсын боловсролын сургуулийн захирал Жень Тун Таотай ярилцлаа. Тэрбээр “Үй цай”-д ажилласан доктор, профессоруудын багийг ахалсан юм.
-Монголд ирсэн зорилгоос тань яриагаа эхэлье?
-Би “Үй цай” сургуультай анх хэрхэн холбогдсон, ямар чиглэлээр хамтарч ажиллаж байгаа тухайгаа ярья. Одоогоос зургаан жилийн өмнө Бээжин хотноо болсон дэлхийн Күнзийн институтуудын хурал дээр “Үй цай” сургуулийн захиралтай танилцсан юм. Тэр цагаас бид нягт хамтарч ажиллах болсон. Өнгөрсөн хугацаанд олон зүйл дээр хамтран ажиллаж ирлээ. Энэ удаа бид Монгол Улсын хятад хэлний сургалттай “Үй цай” сургуулийн сургалт, сурагчдын хятад хэлний мэдлэг, сургалтын хөтөлбөртэй танилцан, шинжилгээ, дүгнэлт хийж, санал солилцон сурах бичиг, дасгал ажлын дэвтэр зэргийг хамтран бичиж боловсруулах, судалгаа шинжилгээний ажлыг хамтран явуулах талаар ярилцахаар ирсэн юм. Бид энэ сургуулийн хятад хэлний сургалтын төлөвлөлт, зохион байгуулалт, сурах бичиг, орчин, сурагчдын хятад хэлний мэдлэг чадварын түвшинтэй танилцлаа “Үй цай” сургуулийн хятад хэлний сургалтын хөтөлбөр HSK-гийн бүх түвшинд суурилж Европын CEFтүвшинтэй жишиж, хятад улсын бага дунд сургуулийн хятад хэлний сурах бичиг, хэрэглэгдэхүүнийг хэрэглэн Үй Цай хятад хэлний боловсрол загварыг буй болгож хэрэгжүүлж байгаа нь ихээхэн онцлогтой байна. Үүний үр дүнд Малайз, Индонези зэрэг хятад үндэстэн буюу цагаач хятадууд голлосон ард иргэдтэй орнуудын хүүхдийн хятад хэлний түвшинд хүрчээ. Зарим талаараа тэднээс ч давуу байна. Жишээлбэл нэгээс тавдугаар ангийн хятад хэлний сургалт Малайз, Индонезийн хятад цагаач хүүхдүүд голчилсон сургалтад тавигддаг түвшин чанараас ч давсан тал байна. Энэ бол бидний хувьд маш олзуурхууштай зүйл. Харин ахлах болон дунд ангийн сурагчдын хувьд тэдний түвшинд хүрчээ. Энэ амжилт нь олон жилийн хөдөлмөр, хичээл зүтгэл, оновчтой зохион байгуулалт, туршлагатай холбоотой. “Үй цай” сургуулийн сайн туршлагыг бусдад түгээх, таниулах талаар ч би бодож байна. Манай Ся Мэний их сургуульд Дэлхийн Күнзийн институтуудын захирлуудын институт байгуулагдаж байгаа. Дэлхийн өнцөг булан бүрт хятад хэл, соёлын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа Күнзийн институт болон танхимын удирдлагууд энд ирж сургалт семинарт хамрагдах юм. Энэ ажлыг Ся Мэний их сургууль хариуцаж зохион байгуулна. Би энэ хурал дээр Монгол Улсын “Үй цай” сургуулийн жишиг загварыг олонд таниулах хүсэлтэй байна. Бид зөвхөн өөрсдөөсөө биш бусдаас суралцах, давуу талыг нь авч ашиглах ёстой. Өнгөрсөн хугацаанд тус сургууль дээр ажиллаж, хичээлд суун, багш, сурагч, удирдлагуудтай уулзаж ярилцсаны үр дүнд манай профессорын баг нэгэн дуугаар “Үй Цай” хятад хэлний өндөр түвшний мэдлэг чадварыг хүүхдүүдэд олгодог юм байна гэдгийг хүлээн зөвшөөрч байна. Монгол, Хятад хоёр улс эдийн засаг, санхүүгийн хувьд асар өргөн хүрээнд маш олон салбарт үр дүнтэй хамтран ажиллаж байгаа. Соёл боловсролын чиглэлээр хараахан энэ түвшинд хүрч чадаагүй байна. Бид хоёр орны боловсролын хамтын ажиллагаанд хувь нэмэр оруулна гэж найдаж байна.
-Хятад хэл заадаг бусад монгол сургуулиудтай танилцсан уу?
-Бид Монголын ижил төстэй үйл ажиллагаа явуулдаг бусад дунд сургуулиудын тухай мэдээлэл авсан. Өөрсдөө бас очиж байсан тохиолдол бий. Интернэт бусад мэдээллийн хэрэгслээр мэдээлэл авсан. Мөн тэдгээрт сурдаг хүүхэд, ажилладаг хүмүүстэй ярилцсан. Харин “Үй Цай” сургуулийн сургалтын хөтөлбөрийн онцлог, хүрч буй амжилт нь бидний анхаарлыг татсан учраас энэ сургуулийг сонгон хамтран ажиллаж байгаа юм.
-Хятад хэлний сургалттай сургуулиудын ачаалал их байгаа тухай шүүмжлэл сонсогддог. “Үй цай”-г бусад сургуультай харьцуулахад ачаалал хэр байна вэ. Хүүхдийг сайн сургахын тулд ачаалал өгөх ёстой гэдэгтэй та санал нийлэх үү?
-Би Австралид хорь гаруй жил амьдарсан бас Америк, барууны орнуудтай хамтарч ажилладаг сургуульд ажилладаг хүний хувьд жишээ хэлье. Хятад болон барууны боловсрол ялгаатай л даа. Хятадад дунд сургуульд хувийн сектор багатай. Ихэнхи нь улсын сургуулиуд байдаг. Улсын сургуульд ямар байгаа гэхээр өглөөний найман цагаас орой 21 цаг хүртэл тухайн сурагч сургууль дээрээ байх ёстой. Амралтын өдөр гэдэг ойлголт маш бага. Бараг байхгүй гэж болно. Энэ бол хятад загвар. Барууны загвар хоёр хэлбэртэй. Улсын сургууль, хувийн хэвшлийн сургууль гэж хоёр загвар бий. Улсын сургуульд бол хичээл цөөтэй, цаг зав ихтэй, хүүхэд насныхаа жаргал цэнгэлтэй байдлаар сурдаг. Тэгвэл хувийн сургуулийн сурагчдын хувьд “Үй цай” сургуулийн жишгийн дагуу үдээс хойш 17 цагийн үед хичээл нь тардаг. Хариад гурваас дөрвөн цагийн гэрийн даалгавар хийдэг. Ингэж суралцсны үр дүнд энэ хүмүүс бодлого тодорхойлогч, манлайлагч болж төлөвшдөг. Боловсролд хэр цаг зарцуулахаас хамаарч тухайн хүний ирээдүй тодорхойлогдоно. Эцэг, эхчүүд үүнийг маш сайн ойлгох хэрэгтэй. Хэрэв та хүүхдийнхээ ирээдүйг илүү өндөр түвшинд төсөөлж байгаа бол бусад оронд ч адилхан хувийн сургуульд, цаг хугацаа зарцуулж хичээл зүтгэл гаргах хэрэгтэй болдог. Манай Хятадад ийм нэг үг байдаг. Хэрвээ чи хүүхэд байхдаа хэдий чинээ хичээн зүтгэнэ хожим хүмүүс чиний төлөө төдий чинээ зүтгэнэ гэж.
-Хятад багш шаардлага өндөртэй гэдэг. Даалгавар хийгээгүй сурагчид шийтгүүлэх нь бий. Орчин үед эцэг, эхчүүд өндөр шаардлага тавьдаг болсон. Хятад багш нар нийгэмтэйгээ зохицож өөрчлөгдөж байгаа юу, эсвэл уламжлалаа хадгалах ёстой гэж үздэг үү?
-Боловсрол олгохдоо хүүхдийг шийтгэх үү, шийтгэх бол яаж шийтгэх гэдэг нь зөвхөн Хятадын биш, дэлхий нийтийн асуудал. Хятадын дотоодод энэ асуудлаар эсрэг тэсрэг үзэл бодол явдаг. Зарим багш, сургууль “Хүүхдэд огт гар хүрч болохгүй” гэдэг. Бага хэмжээний шийтгэл байж болно гэсэн өөр хандлагатай багш нар ч бий. Эцэг, эхчүүд ч мөн адилхан. Зарим эцэг эх “Ганц нэг шов шув байж болно. Ингэснээр хүүхэд хүмүүжнэ” гэж байхад зарим эцэг эх “Шийтгэл хэрхэвч байж болохгүй. Энэ бол хүүхдийг хүчирхийлж байгаа хэлбэр” гэж үздэг. Энэ бол болохгүй гэж заасан ч одоогоор бүрэн арилаагүй зүйл. Би одоо өөрийнхөө үзэл бодлыг хэлье. Бага насны хүүхэд аливаад хариуцлага хүлээх, буруу зүйлийг засч залруулж явах нь маш чухал. Хэрэв бид энэ талаар багад нь ойлгуулж төлөвшүүлэхгүй бол насанд хүрсэн хойно нь хүмүүжүүлнэ гэж байхгүй. Хийсэн буруу зүйлээ яаж залруулах, зөв болгохыг ойлгуулах үүднээс тодорхой хэмжээний шийтгэл байх боломжтой. Харин шийтгэл ямар хэмжээнд, ямар хэлбэртэй байх нь чухал. Жишээлбэл багш даалгавар хийгээгүй сурагчийг алган дээр нь шугамаар зөөлөн тогшиж шийтгэх аргыг хэрэглэдэг. Харин элдэв юмаар гар хөлөн дээр нь цохих бол өөр асуудал.
Үүн дээр анхааруулж хэлэхэд улс үндэстэн болгон өөрийн соёл уламжлалтай. Энэ бүхнээ тооцох учиртай.
-Сурах бичгийн хувьд дэвшилттэй, аль эсвэл сануулж хэлэх зүйл анзаарагдав уу?
-Манай багийнхан санал нэгтэй хүлээн зөвшөөрсөн зүйл бол “Үй цай” сургууль “Үй вэнь” гэдэг сурах бичгийг сонгож сургалтандаа ашиглаж байгаа нь хамгийн зөв сонголт гэж үзсэн. Энэ сурах бичиг одоогоос жар, далан жилийн өмнөөс Хятадын дотоодын сургалтад ашиглагдаж эхэлсэн юм. Хятадын үе үеийн олон зуун эрдэмтэн энэ сурах бичиг дээр ажиллаж агуулга, арга хэлбэрийг шинэчлэн сайжруулж ирсэн. Маш олон жилийн турш үр өгөөжөө өгч, энэ сурах бичгээр дамжуулж хятад бичиг үсэгт тайлагдан төлөвшил, хэл соёл, боловсролоо олж авч байна.
Бид үр дүнд тулгуурлаж үнэлгээ өгөх зарчмаар ажилласан. “Үй цай” сургуулийн сурагчдын хятад хэлний боловсрол, өөрийгөө илэрхийлэх чадвар нь энэ сурах бичигтэй холбоотой. “Үй Цай” хятад хэлний сургалтын хөтөлбөрийн агуулга оновчтой, багшийн заах, сурагчийн эзэмшвэл зохих мэдлэг чадвар, хүрэх түвшинг сайн тодорхойлжээ. Хятад хүүхдүүд эх орондоо энэ сурах бичгээр суралцаж хүрдэг түвшинд “Үй Цай” сургуулийн сурагчид хүрсэн байна. Энэ бол маш том амжилт. Гадаад хүмүүс хятад хэл сурахад зориулагдсан сурах бичиг 2000 гаруй байдаг. Гэтэл “Үй цай” сургууль энэ дундаас сонгоогүй нь эхлээд хачирхалтай санагдсан. Гэтэл үр дүн нь өндөр байлаа.
-Та бүхэн төгсөгчдөд онлайн сургалт явуулах талаар хамтарч ажиллаж байгаа гэсэн. Ийм сургалт үргэлжлэх боломжтой юу?
-Бид анх эрдмийн зэрэг олгох сургалт явуулахаар ярилцсан. Цаашдаа онлайн сургалтын танхим өргөн цар хүрээтэй явах боломжтой. Дэлхийн боловсролын чиг хандлага яг энэ онлайн сургалт руу асар их хэлбийж байна. Ер нь ирээдүйн сургалт бол заавал нэг улс оронд очиж сурах биш өөрийнхөө байгаа газраас өөр нэг газрын боловсрол эзэмших хэлбэр рүү явж байна. Энэ үүднээс цаашдаа гурван түвшинд онлайн сургалтын танхимыг ажиллуулахаар төлөвлөж байгаа. Эхнийх нь эрдмийн зэрэг олгох сургалт, хоёрдугаарт сургалт семинарын хэлбэртэй байх боломжтой. Гуравдугаарт нь сургалтын хэрэглэгдэхүүний солилцоо байх боломжтой. Зөвхөн хүүхэд биш багшийг ч сургах юм. Энэхүү сургалтыг онлайн буюу сүлжээний сургалт болгох цаашдаа зөвхөн “Үй цай”, Ся Мэний их сургууль бус Монгол, Хятадын сургалтын маш том талбар болгохоор ажиллана. Цаашлаад харилцан туршлага хуримтлуулах талаар ашиглаж болно. Зөвхөн их сургуулийн сургалтад ч бус дунд сургуулийн сургалтад ч ашиглах боломжтой.
-“Үй цай” сургуулийн хоёр төгсөгч Ся Мэний их сургуульд тэтгэлгээр сурдаг гэж сонссон. Тэдний тухайд та юу хэлмээр байна?
-Манай сургуульд “Үй цай” сургуулийн хоёр төгсөгч 100 хувийн тэтгэлэгээр сурч байгаа. Энэ хоёр оюутан монгол хүүхдүүдийн хятад хэлний боловсрол өндөр түвшинд байгааг харуулсан жишээ гэж би үздэг. Манай сургуульд 86 орноос оюутан сурч байна. Дийлэнх нь мэргэжлийн ангид орохоосоо өмнө хэлний бэлтгэл хийдэг. Хэлний бэлтгэл хийсэн ч хичээлээ ойлгохгүй байх хүндрэл бий. Харин “Үй цай” сургуулийн хоёр төгсөгчтэй ярилцаад хэлний бэрхшээл үүсэхгүй гэдгийг ойлгосон. Одоо ч тэд багштайгаа болон бусад хүүхдүүдтэй ямар нэг бэрхшээлгүй харилцаж, амжилттай суралцаж байна.
Би бас нэг зүйлийг энд дурдмаар байна. Боловсрол мэдлэгээс гадна төлөвшил хүмүүжил чухал. Хятад энэ талаар баялаг туршлагатай. Гэрийн хүмүүжил өндөртэй. Сургуулийн орчинд ч зөв төлөвшил өгөхөөр зорьж байдаг. “Үй цай” сургуулийн сурагчид коридорт бидэнтэй таараад, зам тавьж өгч, мэндэлж хүндэлж байгаагаас хүүхдэд маш зөв төлөвшил хүмүүжил олгодог гэдгийг харлаа.
Б.ЭГШИГЛЭН