Арьсны өвчин судлалын үндэсний төвийн Эмчилгээ эрхэлсэн орлогч эрхлэгч, Анагаах ухааны магистр, докторант Ц.Уранчимэгтэй ярилцлаа.
-Ургамлын, хоол хүнсний гээд олон төрлийн харшлууд байдаг. Эдгээрээс аль нь манай улсад хамгийн элбэг вэ?
-Тухайн улирлаас шалтгаалаад янз бүр. Өдийд өвлийн улиралд хүйтний харшил элбэг. Мөн баяр ёслолын дараа хоол хүнсний харшил нэмэгдэх хандлагатай байдаг. Сая баярын өдрүүдэд өдөрт 20-50 хүн хоол хүнсний харшлын улмаас манайд хандсан. Хавар гурван сараас нарны, зургадугаар сараас ургамлын, наймдугаар сараас шарилжны харшилтай хүмүүс олширдог.
-Хоол хүнснээс харшсан хүнд ямар шинж тэмдэг илрэх вэ?
-Харшил хурц илрэлтэй, аажим явцтай гэж хоёр янзаар илэрдэг. Хурц хэлбэр нь харшил үүсгэгчийг хэрэглэснээс 24 цагийн дотор илрэнэ. Аажим явцтай харшил нь харшил үүсгэгчийг анх удаа хэрэглэхэд шинж тэмдэг илрэхгүй. Гэхдээ арьс нь тэр бүтээгдэхүүнд мэдрэгшсэн байдаг тул тухайн бүтээгдэхүүнийг дахин хэрэглэхэд харшлын урвал гарч эхэлдэг. Хүнсний харшил сүүлийн жилүүдэд манай улсад элбэг тохиолдох болсон. Энэ нь бидний амьдралын хэв маяг, хүнсний сонголт, аюулгүй байдалтай холбоотой. Хурц халуун ногоотой хоол идэх, кимчи, цитрус, лемон, апельсин, мандарин зэрэг хүчиллэг жимс жимсгэнэ харшил төрүүлдэг. Хоол хүнснээс харшсан хүний биеэр нь тууралт гарч, загатнах, нулимс гарах, хамар битүүрэх, найтаах, уруул хавдах зэрэг шинж тэмдгүүд илэрдэг.
-Хүнсний харшлаас хэрхэн урьдчилан сэргийлэх вэ?
-Хүнсний харшлын эмчилгээ тухайн хүнсийг идэхгүй байхаас эхэлдэг. Өвчтөн нэг болон цөөн төрлийн хүнсний зүйлээс харшилтай бол тэдгээрийг хүнсэндээ хэрэглэхгүй байх боломжтой. Харин олон төрлийн хоол, хүнсэнд харшилтай бол голлон харшил өгч буй зүйлсийг бүрэн хорьж, бусдыг нь дөрвөөс тав хоногийн зайтай бага багаар идэж болно. Ингэж тухайн хоол хүнсэнд тэвчил үүсгэх юм. Мөн сонгож буй хүнсний бүтээгдэхүүнийхээ орц найрлага, хугацааг сайн харах хэрэгтэй. Манай эмнэлэгт чипснээс харшсан долоон сартай хүүхэд ирсэн тохиолдол бий. Эцэг эхчүүд хийжүүлсэн ундаа, чипс, төрөл бүрийн чихэр жимсийг хүүхдэдээ өгдөг. Энэ нь эргээд харшил үүсгэх магадлалтай тул сонголтоо зөв хийх хэрэгтэй.
-Загатнах, нулимс гарах, биеэр нь юм туурах гэх мэтээр. Харшлын шинж тэмдэг ерөнхийдөө төстэй байдаг. Юунаас харшсанаа чухам яаж мэдэх вэ?
-Эмийн сангуудаар эм тариа элбэг болсноос болоод ч тэр үү, манайхан өөрөө өөртөө онош тавьж эмчлэх гээд байдаг болсон. Харшлын шинж тэмдэг илэрмэгц эмийн сангаас дураараа эм авч уудаг. Энэ нь нэг удаа харшлын шинж тэмдгийг намдааж болох хэдий ч ингээд яваад байвал дахин илрэхдээ илүү даамжирсан байх болно. Тийм учраас харшлын шалтгааныг юун түрүүнд олох хэрэгтэй. Дүүргийн эмнэлгүүд болон манай төвд ирж эмчид хандаж зовиураа хэлээд, шинжилгээ өгч, сорил тавиулах хэрэгтэй. Өвчтөн хэрвээ эмчийн зааваргүй ямар нэг эм дур мэдэн хэрэглэсэн бол сорил тавиулахад үнэн зөв хариулт гардаггүй. Ер нь харшлын эмчилгээ хийлгэсэн ч харшил төрүүлэгчээ хэрэглэсээр байвал харшил хүндэрнэ гэдгийг сайн санах хэрэгтэй.
-Харшлын шалтгааныг олохгүй түр намдаагаад явдаг хүмүүс их байдаг. Ингээд яваад байвал ямар үр дагавартай вэ?
-Харшил хүндэрвэл эмчлэхэд их төвөгтэй. Амьсгалын дээд замын харшил байсан бол даамжраад амьсгалын доод зам руу орно. Сүүлдээ уушгины багтраа ч болох аюултай.
-Би урьд нь ямар ч харшилгүй байсан. Гэнэт нарнаас, ургамлаас харшлаа гэж хүмүүс ярьдаг. Энэ ямар учиртай юм бол?
-Харшил бол шууд удамшдаг өвчин биш. Гэхдээ эцэг, эх хоёр нь хоёулаа харшилтай бол хүүхдэд удамших магадлал 70 хувьтай. Мөн удамшлын урьтал гэж нэг зүйл бий. Хоёр хүн нэг зүйлийг хэрэглэхэд нэг нь зүгээр, нэг нь харшсан байдаг. Энэ бол удамшлын урьтал болон дархлааны байдлаас шалтгаалж байгаа юм.
-Ханиад томууны улиралд эцэг эхчүүд хүүхэддээ антибиотик их уулгадаг. Үүнээс болж эмийн харшил их тохиох болсон. Энэ талаар?
-Дэлхий нийтээр антибиотикоос татгалзах болсон. Эмч нарыг ч антибиотик бичихдээ “Бод, бод дахин нэг бод” гэж хэлдэг. Эмийн харшил хамгийн аюултай харшилд тооцогддог.
-Утаанаас харшсан хүн танай эмнэлэгт хандаж байсан уу?
– Яг би утааны харшилтай, үүнээс болоод өвдчихлөө гэж манай эмнэлэгт хандсан хүн одоогоор алга. Утаанаас харшсан хүмүүст найтаах, хамар битүүрэх, хоолой хорсох шинж тэмдгүүд илэрдэг. Үүнээс гадна гоо сайхны бүтээгдэхүүн, үсний будаг, ахуйн хэрэглээний бүтээгдэхүүн, аяга, таваг угаагч шингэнээс үүдэлтэй харшил ихэсч байна. Үсний будагны харшилтай хүмүүс дараагийн удаа илүү үнэтэй, сайн чанарын будаг хэрэглэвэл харшил өгөхгүй байх гэж бодож хэрэглэдэг. Ингээд л харшлаа улам хүндрүүлдэг.
Б.НАРАНЧИМЭГ