УИХ-ын чуулганаар Монгол Улсын Хилийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ. Хуралдааны явцад гишүүд асуулт асууж хариулт авсан юм. Ингээд цайны цаг болсон тул чуулганы хуралдаан түр завсарлалаа. Үдээс хойш Хилийн тухай хуулийн төслийг үргэлжлүүлэн хэлэлцэнэ.
УИХ-ын гишүүн Ц.Цогзолмаа:
Энэ хуулийг хэлэлцэж байгаа энэ үед олон улсын гиополетикийн нөхцөл байдал хүнд байна. Тиймээс цаашдаа хуульэрх зүйн хүрээнд хил хамгаалах асуудлаар үүрэг хүлээж байгаа төрийн байгууллагынхаа үүрэг, статус хоорондын уялдаа холбооны зохицуулалтыг тодорхой болгохын тулд энэ хууль гарч байгаа гэж ойлгож байгаа. Тийм учраас орхигдсон байгаа 17/4 гэсэн гадаадын иргэн харъяатын байгууллагыг нэмж оруулах саналыг онцгойлон анхаараасай гэдэг саналыг хэлж байна.
100 хүртэл км гэж бичсэн хуулийн хэллэгийг ойлгож байна. Гэхдээ энд тодорхой тайлбар өгөхгүй бол дараа нь ямар нэгэн маргаан үүсэх, хууль хэрэгжээд ирэхээр хүртэл доторход чинь орж байгаан гээд асуудал үүсч магадгүй. Тиймээс хуулийн хэлэлцүүлгийн явцад тодорхой болгож асуудлыг нэг тийш нь шийдээсэй гэдэг саналыг хэлэхийг хүсч байна. Мөн энэ салбарт ажиллаж байгаа, хил хамгаалах байгууллага түүний харъяа байгуулдлагад ажиллаж байгаа ажиллагсдын нөхцөл байдлыг сайжруулах тал дээр бодлогын хувьд төр анхаарах цаг болсон. Дэлхийн улс орнуудад хил гаалиар орж гарч байгаа үйлчилгээн дээр үзүүлж байгаа хөнгөлттэй байдал, ажлыг шуурхайлсан байдал, тенхик технологийг ашиглаж байгаа зэрэг нөхцөл дээр өнөөдөр монголын төр анхаарлаа хандуулж хөрөнгө мөнгө, санхүүгийн дэмжлэг үзүүлээд аюулгүй байдлаа хангах хил агаарын орчмыг хамгаалах зүйл дээр хуулиа баталсантай холбогдуулаад техник технологи хөрөнгийн шийдлийг нь шийдэж өгөх нь өнөдөөр цагаа олсон асуудал мөн байх.
Хил хамгаалах ерөнхий газрын дарга Ц.Сэргэлэн:
Хил орчмын нутаг дэвсгэр, хилийн бүс, хилийн зурвас гэсэн гурван ухагдахуун байгаа. Хилийн бүсэд нэвтрэхийн тулд Хил хамгаалах байгууллага зөвшөөрөл өгдөг хуулийн заалт байсан юм. Хориглосон заалт байхгүй мөртлөө Хил хамгаалах байгууллагаас зөвшөөрөл авдгийг болъё гэсэн санал орж ирсэн. Хил орчмы бүс нутаг гэдгийг хөрш оронтой хиллэж байгаа сумдыг хэлнэ гэж заасан байлаа. 100 км гэсэн заалт байхгүй байсан. Хилийн бүсэд үйл ажиллагаа явуулахыг хориглосон заалт байхгүй. Зөвхөн хилийн бүсэд нэвтрэхэд л зөвшөөрөл авдаг. Хилийн бүсэд цэцэрлэг сургууль байдаггүй учраас хүмүүс очдоггүй юм. Тиймээс хилийн цэргүүдэд арай өөр нөхцөл боломж олгож байж авч ажиллуулдаг.
Сулин хээрийн отрядын тухайд хуучин байрлалыг орон нутгийн өмчид шилжүүлж өгөх хүсэлтийг орон нутгийн удирдлагуудад тавьсан. Тэнд алт байвал орон нутаг өөрсдөө авна биз. Сулин хээрийн отрядад 40 барилга байдаг. Отрядын байрыг багийн төв болгох саналтай байгаа. Ашиглах боломжтойг нь ашиглаад боломжгүйг нь актлах саналтай байгаа юм.
УИХ-ын гишүүн Ц.Нямдорж:
Сулин хээрийн отрядын нутаг дэвсгэр алттай гэдгийг би анх удаа сонсож байна. Ашигт малтмалын орд авахын тулд отрядыг нүүлгэсэн асуудал байхгүй. Гишүүд хардах эрхээр асуудал ярьж байна гэж сүүлийн найман жил ярих болсон. Хардлагад суурилсан дэл сул яриа их яваад байна. Хардах эрх бол жирийн иргэдэд байж болно. УИХ-ын гишүүнд байж боломжгүй асуудал шүү хэмээн тайлбарлалаа.
Дашрамд дурдахад, Монгол Улсын хилээр нэг жилд 4,4 сая зорчигч орж гардаг ажээ. Тэдний 70 орчим хувь нь дотоодын, үлдсэн 30 хувь нь гадаадын иргэд байдаг байна.