-Жолооч нар буруутай нь тогтоогдвол арга хэмжээ авахуулж, галт тэрэг гэнэт зогсоосны хохирлыг төлнө-
Замын цагдаагийн газрын баруун урд уулзварын төмөр замын гарам дээр ачааны галт тэрэг ирж байхад хоёр автомашин зам дээр нь тэгнээд зогсчихсон бичлэг энэ сарын 17-ны өдөр цахим мэдээллийн хэрэгслээр цацагдсан. Машины жолооч яг төмөр замын гарам дээр хаашаа ч гарах боломжгүй машинтайгаа хөндлөн зогсож байх үед нь ачааны галт тэрэг ирж таарсан. Азаар галт тэрэгний машинист залуус хурдаа сааруулан зогсож, осол гарах, хүний амь нас үрэгдэх аюулаас урьдчилан сэргийлж чадсан юм. Хэрэв машинист залуус гарам дээр автомашин хөндлөн зогсож байгааг холоос харж, галт тэргээ яаралтай зогсоож чадаагүй бол гурван иргэн харамсалтайгаар амь насаа алдах байсан. Галт тэрэг гарам дээр зогсож байгаа машинаас метр хүрэхгүйн зайнд бүрэн зогсож чадсан юм.
Н.Уянга: “Галт тэрэг ирж байна, буугаарай” гээд хашгирсан боловч машинд байсан хүмүүс тоохгүй суугаад л байсан
Тухайн өдөр жижүүрээр ажиллаж байсан УБТЗ-ын 406 дугаар гармын жижүүр Н.Уянгаас тухайн үед юу болсон талаар цөөн асуултад хариулт авлаа.
-Таныг ажил үүргээ гүйцэтгэж байх үед төмөр замын гармын хаалтан дотор олон машин зогсож байсан юм байна. Гэтэл галт тэрэг ирж таарсан. Жолооч нарт галт тэрэг ирж байгаа дохио, анхааруулга өгсөн биз дээ?
-Гарам автомат саадаар тоноглогдсон учир галт тэрэг 1000 метр хүртэлх зайд ойртон ирэхэд хаалт автоматаар буудаг. Хаалт буухаасаа өмнө 8-12 секундын турш дуут дохиогоор жолооч нарт анхааруулга өгдөг. Энэ үед жолооч нар замын хөдөлгөөний дүрмээ баримтлан шар зурааснаас хэтрэхгүй зогсох ёстой. Тухайн өдөр автомашины түгжрэл маш их байсан. Замын цагдаа зохицуулалт хийгээд уулзвар дээр зогсож байсан. Уулзварын ногоон гэрэл асаад машинууд урагшаа бүгд хөдлөөд гарам дээр яах ийхийн зуургүй л гарч ирсэн. “Галт тэрэг ирж байна” гээд гараараа дохио өгөөд байхад жолооч нар анзаараагүй. Энэ үед гармын хаалт галт тэрэг ирж байгааг сануулаад автоматаар буусан. Уулзвар дээр зогсож байсан замын цагдаа руу “Машинуудаа татаж аваарай. Галт тэрэг ирж байна” гэж хичнээн удаа хашгирсан. Олон машины дуу чимээнд сонсохгүй байх шиг байсан. Хэд хэдэн удаа хашгирсан боловч сонсоогүй. Цагдаад очиж хэлээд эргэж ирэх хугацаанд галт тэрэг хүрээд ирнэ. Тэгээд осол гарах юм байна гэдгийг тооцоолж байсан. Тийм болохоор байрлах цэг рүүгээ гүйж ороод галт тэрэгний машинист руу станцаар “Гарам дээр олон машин түгжрээд зогсож байна. Зогсоорой” гэж мэдэгдсэн.
-Галт тэрэг ирж байхад жолооч нар машинаасаа буухгүй байсан гэх мэдээлэл байгаа. Энэ үнэн юм уу?
-Галт тэрэгний дуут дохио чанга хангинаад, “Галт тэрэгний хөдөлгөөнөөс болгоомжлоорой” гэсэн анхааруулага дуугараад, улаан гэрэл асаад байхад гарам дээр зогсож байсан жолооч, зорчигч нар машинаасаа ерөөсөө буухгүй байсан. Галт тэрэг ирж байгаа зүг рүү бүгд хараад машиндаа суугаад байсан. Би “Галт тэрэг ирж байна, буугаарай” гээд хашгирсан боловч тоохгүй байсан. Сандарсан байж магадгүй.
“Жолооч наргалттэрэгирж байгаадохио өгсөөрбайхад төмөрзамынгарамдээргарсануу, үгүй юүгэдгийгшалгаж тогтооно”
Дээрх хэргийг Төмөр замын цагдаагийн хэлтсийн Замын цагдаагийн тасаг үргэлжлүүлэн шалгаж байна. Галт тэрэгний хөдөлгөөнд саад учруулан төмөр замын гарам дээр зогссон жолоочийг шалгаж эхэлжээ. Энэ талаар Замын цагдаагийн газрын Урьдчилан сэргийлэх хэлтсийн дарга, цагдаагийн хурандаа Э.Бөхбатаас цөөн асуултад хариулт авсан юм.
-Энэ сарын 17-ны өдөр галт тэрэг ирж байхад төмөр замын гарам дээр түгжрээд зогсож байсан хоёр жолоочид хариуцлага тооцохоор болсон гэх мэдээлэл байна. Энэ талаар тодруулахгүй юу?
-Жолооч нар төмөр замын гарам дээр дохио дуугарсаар байхад санаатай гарсан уу, үгүй юү гэдгийг шалгаж тогтооно. Уулзвар, гарц дээр нь түгжрэл саад үүсээд байхад зөрчөөд орсон байна уу. Эсвэл хаалт, хашлага хаачихсан хойно нь сүлжээд орсон байна уу гэдэг нөхцөл байдлыг эцэслэн тогтоохоор албаныхан ажиллаж байгаа. Үүний дараа асуудал шийдэгдэх байх. Төмөр замын гарам болгон камертай болчихсон байгаа. Камерын бичлэгээс бүх зүйл тодорхой харагдах байх. Жолооч төмөр замын гармын ойролцоо ирсэн тохиолдолд хамгийн түрүүнд галт тэрэг ирж байгаа эсэхийг магадлаад мэдчихсэн байх ёстой. Хэрэв галт тэрэг ирж байвал заавал зам тавьж өгөх үүрэгтэй. Галт тэрэг тэр замаар явах давуу эрхтэй. Яагаад вэ гэхээр галт тэрэгний техникийн өгөгдөхүүн нь автомашинаас овор хүнд, даац, хурдын хувьд шал өөр. Зогсолт хийхийн тулд 600-1000 метр явж зогсдог. Ийм өөр хөдөлгөөний нөхцөл байдалтай байдаг учраас төмөр замын гарам дээр ойртож байгаа жолооч галт тэрэг ирж байгаа эсэхийг сайтар нягталсныхаа дараа замын хөдөлгөөнд оролцох үүрэгтэй. Жолооч нар төмөр замын гармаар нэвтрэх маш тодорхой үүрэгтэй байдаг. Өөрөөр хэлбэл, хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг бүрэн хангах ёстой. Яагаад вэ гэхээр амь нас нь хохирох эрсдэл маш өндөр. Хоёрдугаарт, галт тэргэнд мөргүүлсэн тээврийн хэрэгсэл дахиж ашиглах боломжгүй болно. Төмөр замын газраас галт тэрэгний гармуудад хаалтуудыг маш сайн хийж өгсөн. Хэдэн жилийн өмнөх мод тавьдаг, тэрийг нь жолооч нар тойроод явдаг байсан үе өнгөрсөн. Галт тэрэгний гармын аюулгүй байдал зарим газар сайн хангагдсан. Мөн аюулгүй байдал хангагдаагүй гарам ч байгаа. Цагдаагийн байгууллага төмөр замын хаалттай, хаалтгүй гарам дээр галт тэрэг ирж байхад дайруулчих гээд өмнүүр нь ордог, гарам сүлжиж байгаа тээврийн хэрэгслийн жолооч нарт арга хэмжээ авах ёстой. Түүнээс гарман дээр ажиллаж байгаа ажилтнууд шиг галт тэрэг ирж байхад зохион байгуулалт хийх эрх үүрэг бидэнд байхгүй.
-Жолооч нарын хэлж буйгаар замын түгжрэл маш их байсан. Галт тэрэг ирэх дохио өгөхөөс өмнө гарам дээр урагшаа, хойшоо явах ямар ч боломжгүй болчихсон үед төмөр замын гармын хаалт автоматаар буусан гэх яриа байсан?
-Автомашины замтай огтлолцож байгаа галт тэрэгний гарам цөөхөн. Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хуулийн 12.5 дахь заалтаар түгжрэл саатал үүсвэл орохыг хориглоно гээд зохицуулчихсан байдаг. Тэрэн шиг галт тэрэгний гармын цаад талд түгжрэл үүсчихсэн байвал орохгүй байх боломжтой. Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйл заалт дээр “Төмөр замын гарам нэвтрэх” гээд маш тодорхой заагаад өгчихсөн байгаа. Жолооч төмөр замын гарам дээр очихдоо аюулгүй байдал хангагдсан эсэхийг магадлана. Тэнд “Тэмдэг тэмдэглэгээ, хаалтын байдал, жижүүрийн заалтыг удирдлага болгоно” гээд маш нарийн заагаад өгчихсөн байгаа. Мөн “Гэрэл нь анивчиж ассан, хаалт нь хаалттай, дуут дохио өгч байвал, жижүүр орохыг хориглосон дохио өгч байвал гарам руу орж болохгүй” гэсэн заалт байгаа. Энэ бол жолооч нарын ухамсарт үйл ажиллагаагаар зохицуулагдах асуудал. Хамгийн гол нь жолоочийн өөрийнх нь аюулгүй байдал яригдаж байгаа зүйл. Замын хөдөлгөөнд оролцож байгаа жолооч нар дүрмээ мэдэхгүй байна. Дүрмээ мэдэхгүй болохоор хуулиа биелүүлж чадахгүй байна. Амь нас, эрүүл мэндээ өөрсдөө хамгаалах эрхтэй. Амь нас, эд хөрөнгөөрөө хохирохоо мэдэхгүй амжиж л байвал гээд юу руу ч хамаагүй дайраад байдгийн нэг жишээ энэ.
-Замын түгжрэлээс үүдэлтэйгээр гэдэг ч юм уу, эсвэл санамсаргүй байдлаар иргэд машинтайгаа гарам дээр гарч галт тэргэнд дайруулахгүй гэх баталгаа байхгүй. Цаашид энэ талын аюулгүй байдлыг хэрхэн хангах вэ?
-Нийслэл хот урд тал руугаа өргөжин тэлж байна. Төмөр зам хотын яг дундуур нь явдаг болж байгаа. Төмөр замын гармаар өдөрт хэдэн мянган автомашин зорчиж байна. Гэтэл ачааны болон суудлын галт тэрэг 30-40 минут тутамд явж байгаа. Үүнээс болоод автомашины түгжрэл үүсдэг. Тэгэхээр автомашины зам, төмөр зам хоёрыг хооронд нь огтлолцуулахгүй байх арга хэмжээг нэн түрүүнд авах шаардлагатай байна. Хоёр түвшний зам хийгээд төмөр замын дээгүүр доогуур нь гаргадаг ч юм уу. Шийдэх ёстой асуудал болоод байна. Үүнийг шийдэж чадвал осол аваар ч гарахгүй. Замын түгжрэл ч үүсэхгүй.
Он гарсаар гарцан дээр зогсож байгаад галт тэргэнд мөргүүлсэн осол хоёр гарсан гэдгийг албаны эх сурвалж онцолж байв. Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг судалж байгаа ТББ-ууд Зам тээвэр хөгжлийн яаманд “Галт тэрэг ирж байгааг анхааруулсан төмөр замын хаалт, дуут дохио, замын уулзварын гэрлэн дохио эсрэг ажилладаг. Үүнээс болж осол аваар гарч байна. Галт тэрэг ирж байхад төмөр замын гарам дээрх гэрлэн дохионы ногоон гэрэл асдаг. Жолооч нар ногоон гэрлээр гарам руу ордог. Харин энэ үед галт тэрэг төмөр замаар ирдэг. Үүнээс болоод олон хүн машинтайгаа галт тэргэнд дайруулж амь насаа алдаж байна” гэх утга бүхий албан бичиг өгсөн гэнэ. Мөн галт тэргийг гэнэт зогсоосны улмаас хохирол гарч магадгүй гэнэ. Хэрэв галт тэргэнд эвдрэл гэмтэл гарч, хохирол учирсан бол гарам дээр зогсож байсан дөрвөн жолооч хохирлыг барагдуулах ёстой аж. Төмөр замын цагдаагийн хэлтсийн алба хаагчид гарам дээр зогсож байсан жолооч нараас мэдүүлэг авч, мөрдөн байцаалтын ажиллагаа үргэлжилж байгаа юм байна.
Т.Золбоо: Нэгсекунд л алдсанбол сүйд болох байлаа
Энэ сарын 17-ны өдөр 3105 дугаарын ачааны галт тэргээр Багануур-Улаанбаатар чиглэлд аялж явахдаа яаралтай тоормослож, болзошгүй эрсдэлээс сэргийлсэн Улаанбаатар төмөр замын зүтгүүрийн депогийн есдүгээр цувааны машинист Т.Золбоотой ярилцлаа.
-Тухайн үед юу болсон юм бэ. Яг хаана явж байхдаа тоормослох шаардлагатай гэдэг дохио хүлээн авав?
-Тухайн үед 406-гийн гарам буюу Замын цагдаагийн урд талын призэртэй авто гарам хүрэх гэж явахад зам их түгжрэлтэй, сигналдаад байхад машинууд хөдөлгөөнгүй зогссон хэвээр харагдаж байсан. Тиймээс тоормослох шаардлага гарах юм байна гэж мэдээд, сигналаа өгөхийн хажуугаар, тоормослоход бэлдэж байсан. Ингээд 700 гаруй метрийн өмнөөс гармын жижүүр “Зогс” гэдэг дохио өгсөн. Тухайн үед яаралтай тоормослох бүх л арга хэмжээг авч ажилласан. Ингээд гарам дээр байгаа машинуудыг арай л шүргээгүй ч их ойрхон тулж ирж зогссон. Бид дээд тал нь 70 километр цагийн хурдтай явах эрхтэй байдаг, тухайн үед би хурдаа саагаад 67 километр цагийн хурдтай явж байгаад л тоормослож зогссон.
-Ингээд зогсоход гарам дээр байсан машины жолооч нар машиндаа сууж байсан уу. Та кабиндаа туслах машинистынхаа хамт явсан юм билээ. Та хоёр муу юм болох вий гэж их айв уу?
-Зүрх хурдан, хурдан цохилоод, дотор харанхуйлаад л хэцүү байлаа. Ингээд хүний амь авчихаж байгаа юм байх даа гэж бодогдсон. Тэр үед биднийг үнэхээр их аз дайрсан даа. Түүнээс биш аймшигтай дүр зураг болох нөхцөл үүссэн. Хамгийн сонин нь машины жолооч нар юу ч болоогүй юм шиг машин дотроо сууж байхыг хараад би их гайхсан. Тэд яагаад машинаасаа буугаагүй юм бол, нэг, хоёр секунд л алдсан бол сүйд болох байсан юм. Хүмүүс эд хөрөнгө, машиндаа хоргодоод бууж чаддаггүй юм болов уу. Тоормослоод ч амжиж зогсохгүй байх магадлал өндөр шүү дээ.
-Тоормослосноос хойш хичнээн хугацааны дараа галт тэрэг бүрэн зогсох боломжтой байдаг юм бэ?
-Жингээсээ шалтгаалаад, галт тэрэгний тоормос барилт нь өөр өөр байдаг. Хөнгөн жинтэй галт тэрэгнүүд нэг километр гаруй зайнаас тоормослож байж зогсох магадлалтай. Ямар ачаатай аль хэр хурдтай, ямар замд явж байна гэдгээс ч шалтгаална. Өөрөөр хэлбэл, уруу замд зогсох хугацаа нь уртасна гэсэн үг. Тухайн үед миний жолоодож явсан галт тэрэг бол 4533 тонн ачаатай, 208 голтой, 52 вагонтой байсан. Бүрэн жинтэй гэсэн үг. Багануураас Улаанбаатар чиглэлд буюу ТЭЦ-4-ийн нүүрс зөөж байсан юм.
-Тоормослоод зогсоход хичнээн машин байв. Цагдаа нар байсан уу?
-Яг гарам дээр нэг “Хариер”, нэг “Приус” маркийн автомашин харагдаж байсан. Гурван ч замын цагдаа ажиллаж байсан юм. Ингээд удалгүй машинууд замын хөдөлгөөнөөр зохицуулагдаад гармаас гараад явцгаасан. Тоормослосны хийсний дараа тухайн ачааны жин, галт тэрэгний голоос хамаараад хэсэг хугацааны дараа хөдлөх хэрэгтэй байдаг. Тиймээс би хэсэг тайвширч аваад, хугацаагаа болохоор хөдөлсөн.
-Өмнө нь ийм зүйл болж байсан уу?
-Урьд нь иймэрхүү тохиолдол хэд, хэд гарч байсан гэж ахмад жолооч нар ярьдаг. Би машинист болсон цагаасаа хойш ийм зүйлтэй тулгарч байгаагүй. Энэ бол маш хэцүү зүйл, хүсэх юм биш.
-Та хэзээнээс зүтгүүрийн депод машинистаар ажиллаж байна вэ?
-Би сургуулиа төгсөөд 2004 онд Зүтгүүрийн депод ажилд орж, туслах машинист зэрэг туслах албанд ажиллаж байгаад, 2012 онд машинистаар томилогдсон. Одоог хүртэл дөрвөн жил машинист хийж байна. Надтай хамт явсан туслах машинист Батсуурь маань өмнө нь Шандын депод машинист хийж байсан юм билээ. Өнгөрсөн жилээс Улаанбаатар төмөр замын зүтгүүрийн депод ажиллаж байгаа юм.
-Та нарын ажлын цагийн хуваарь ямар байдаг юм бэ?
-Дээд тал нь 12 цаг яваад, хамгийн багадаа 24 цаг амрах ёстой байдаг. Мөн Чойр, Зүүн хараа зэрэгт амрах байртай, тэндээ очоод 24 цаг амарчихаад, дараагийн вагондоо гарна гэх зэргээр ажилладаг.
-Та аль нутгийн хүн бэ. Хаана суралцаж машинист болсон бэ?
-Би Улаанбаатар хотын унаган хүүхэд. 1990-2001 онд нийслэлийн 33 дугаар дунд сургуулийг төгсөөд, 2001-2004 онд Төмөр замын коллежийг техникч мэргэжлээр төгссөн. Би коллежоо төгссөн цагаас эхлэн одоог хүртэл Улаанбаатар төмөр замд ажиллаж байна.
-Гэр бүлийнхнээ танилцуулаач. Төмөр замд ажиллах ямар байдаг вэ. Ажиллах нөхцөл хангамж хэр байна?
-Эхнэр, хүүхдийн хамт амьдардаг. Төмөр замын ажиллах орчин, нөхцөл хангамж боломжийн сайхан байдаг.
-Вагон ирж байгаа нөхцөлд төмөр замын гармаар гарах нь маш аюултай гэдгийг хүмүүс хэр мэддэг бол. Замын голоор хүн гүйх, машин давхиж өнгөрөх зэрэг зүйл хэр ажиглагдаж байна?
-Ийм зүйлийг одоо хүмүүс ойлгож байгаа байлгүй дээ л гэж бодож байна. Замд явж байхад явган хүн гүйгээд л гардаг. Одоо болих хэрэгтэй. Маш аюултай шүү дээ.
-Тухайн үед яагаад машинууд гарам дээр гарчихсан байсан юм бол, уг нь гармын хаалт автоматаар хаагддаг биз дээ?
-Тэрийг би сайн мэдэхгүй байна. Замын түгжрэл, гэрлэн дохионоос л болсон байх. Ер нь бол гарам руу машин орох ёсгүй. Хаалт автоматаар өөрөө хаагддаг.
-Машинист хийхэд хамгийн хэцүү нь юу байна?
-Бидний гол үүрэг бол галт тэргийг аюулгүй зорчуулах шүү дээ. Тиймдээ ч бид замд хүн мал, амьтан дайрчихвий гэхээс хамгийн их болгоомжилно. Мөн дарга нар ч үргэлж аюулгүй байдлын заавар, зөвлөгөө өгч байдаг юм. Хэцүү зүйл бас тохиолдоно оо. Жишээлбэл, “Улаанбаатар II” өртөө буюу Хархорингийн ард талын хэсгээр явж байхад согтуу хүн ихтэй, замаас гарахгүй хэвтчихдэг ч тал бий. Замын хаалт руу хүн орох хориотой байдаг ч манайхан орчихсон л зогсож байдаг. Мөн автомашины жолооч нар ухамсартай байгаасай гэж хэлмээр байна. Сая болсон шиг зүйл тулгарахад ядаж машинаасаа гараад зугтах хэрэгтэй шүү дээ.
Э.ХҮРЭЛБААТАР
Н.ГАНЧИМЭГ