Энэ жилийн Нобелийн утга зохиолын шагналыг Америкийн дуучин, яруу найрагч Боб Диланд олгохоор болсон. Түүний жинхэнэ нэрийг Роберт Алан Циммерман гэдэг. Тэрээр зөвхөн дуучин, яруу найрагч төдийгүй зураач, жүжигчин. Түүний зохиосон “Browin’ ih the Wind” , “The Times They Are A-Changin’n” дуунууд нь Америкт иргэний эрх, дайны эсрэг хөдөлгөөний сүлд дуулал болсон юм. 2010 онд “Rolling Stone” сэтгүүлээс явуулсан санал асуулгаар орчин үеийн дуучдаас хөгжмийн салбарт оруулсан хувь нэмрээрээ тэрээр “Битлз” хамтлагийн дараа хоёрдугаарт бичигдсэн. Нобелийн хорооноос түүнд энэ шагналыг олгохоор болсноо “Америкийн агуу хөгжмийн уламжлалд яруу найргийн шинэ хэлбэрийг бий болгосон явдалд” хэмээн тодорхойлжээ. Боб Дилан долоон удаа “Грэмми” шагнал хүртэж, таван дуу нь Рок-н-роллын алдрын танхимд тавигдсан. “Вундеркинд” киноны “Things Have Changed” дууг зохиож “Оскар”, “Алтан бөмбөрцөг” шагналуудыг хүртсэн юм. “Тайм” сэтгүүлээс гаргасан XX зууны хамгийн нөлөө бүхий 100 хүний жагсаалтад түүнийг оруулсан билээ.
Нобелийн зохиолын шагналыг 1901 оноос эхлэн олгож байгаа. Харин дууны шүлэг зохиогчид анх удаагаа хүртээхээр болсон нь энэ. Нобелийн хорооноос гаргасан шийдвэр олон түмний гайхлыг төрүүлэн “ёстой л нүдээ олсон шагнал” хэмээн бичжээ. Уг шагналыг олгох дүрэмд “Уран зохиол төдийгүй хэв маяг, хэлбэрийн хувьд уран зохиолтой дүйцэхүйц үнэ цэнэтэй бүтээлд олгоно” хэмээн бичсэн байдаг. Шүүгчдийн шийдвэр журмын энэ заалтад яг тохирч байгаа юм. Уламжлалт ёсоор шагналын эзэн тодорсны дараа Нобелийн хорооноос утасдаж энэ тухай мэдэгддэг. Шведийн академийн нарийн бичгийн дарга бүхэл оройжингоо Боб Дилан руу залгасан боловч холбогдож чадаагүй гэнэ. Аргаа бараад бие төлөөлөгчтэй нь ярихад түүнийг Лас-Вегас хотноо тоглолт хийхийнхээ өмнө унтаж байгаа гэжээ. Нэрт дуучин маань өнгөрсөн пүрэв гаригт тоглолтоо хийхдээ үзэгч олонд нэр хүндтэй шагнал хүртсэн гэдгээ хэлээгүй.
Боб 1941 онд АНУ-ын Миннесот мужийн Дулуте хотод төрсөн. Эцэг нь бизнес эрхэлдэг байсан гэдэг. Дуучны аав, ээж хоёр нь орон нутгийн еврейчүүдийн байгууллагын идэвхтэй гишүүн байжээ. Эцгийн тал нь Оросоос гаралтай, Одесс хотод амьдарч байгаад 1905 оны үймээний үеэр Америк руу гарсан.
Боб Дилан, Жон Ленон нар
Боб багаасаа хөгжимд дуртай, Хэнк Уильямс, Вуди Гартер нарын дуу маш их таалагддаг мөн блюз хөгжим сонсдог байсан гэнэ. Ялангуяа Вуди Гартер түүнд нэлээд нөлөөлсөн бөгөөд гитар тоглохыг нь хүртэл дуурайдаг байв. Боб өөрийн шүтээн болсон хөгжимчинтэй нэг л удаа уулзсан. Вуди Гартерийг сэтгэл мэдрэлийн эмнэлэгт эмчлүүлж байхад нь Боб эргэн очжээ. Гитар хөгжмөөр чадамгай тоглодог тэрээр дунд сургуульд байхдаа ардын дуу дуулдаг хамтлагуудад хөгжимчнөөр ажиллаж орой үдэш баар цэнгээний газруудад тоглолт хийдэг болсон. Тэрээр аман хуур хөгжмөөр ч чадварлаг тоглодог. Миннесотын их сургуульд оюутан болохдоо ч хөгжмөө орхиогүй. Денвер хотод очоод мэргэжлийн хөгжимчин болохоор шийдсэн гэдэг. Ингээд 1961 онд Нью-Йоркт нүүж ирээд удалгүй Гринвич-Виллижид алдаршсан байна. “Bob Dylan” хэмээх анхны пянзандаа өөрийн зохиосон хоёр дуугаа оруулсан. Бусад нь сонгодог болон ардын дуунуудыг блюз болгон дуулсан байдаг. Үүний дараахан албан ёсоор нэрээ өөрчилж Боб Дилан болсон.
Анхныхаа цомгийг гаргасны дараа нэг хэсэг улс төрийн сэдэвтэй дуунууд зохиож байжээ. Энэ үеэд “Browin’ ih the Wind” буюу “Агаарт дүүлэгсэд” дуугаа бичиж тэр нь иргэний хөдөлгөөн болон дайныг эсэргүүцэгчдийн сүлд дуу болж алдаршсан. Түүнд
Хүн гэж хэлүүлэхийн тулд
Хичнээн их замыг туулах ёстой вэ?
Эрэг дээр очиж нойрсох гэсэн тагтаа
Хэдэн далайг гатлан нисэх ёстой вэ?
Хичнээн сумаар буудаж байж
Буун дуу гаргахыг мөнхөд хориглох вэ? гэсэн мөрүүд бий. Дашрамд дурдахад энэ дуу хар арьстнуудын эрхийн төлөө тэмцэгчдэд төдийгүй дэлхийн хэмжээний рок одуудад нөлөөлсөн гэдэг. Түүний бүтээл нь “Битлз” хамтлагийн дуунууд шиг уянгалаг биш. Гэхдээ поп хөгжмөөр дамжуулан нийгмийн тулгамдсан асуудлыг хөндөж, олон түмэнд хүргэж болдог гэдгийг харуулсан билээ. “The Freewheelin’ Bob Dylan” нэртэй хоёр дахь пянзанд нь ч улс төрийн байдлыг эсэргүүцсэн дуунууд орсон.
1960-аад оны дундуур Боб Дилан рок хөгжим руу оржээ. Тэр үед мотоцикльтой явж байгаад осолд орсон нь түүний уран бүтээлд нэлээд нөлөөлсөн. Энэ үед шинээр хэд хэдэн цомог гаргаад зогсохгүй кантри-рок хэмээн шинэ урсгалыг бий болгожээ. 1970-аад оны эхэн үед уран бүтээлчийн хувьд хамгийн хүнд үе байсан гэдэг. Энэ нь удаан үргэлжлээгүй, харин ч шинэ санаа төрөхөд чухал үүрэг гүйцэтгэжээ. Үүний дараахан түүний зохиосон “Blood on the Tracks” цомог гарч энэ нь нэг хэсэгтээ хит болоод зогсохгүй хамгийн олон хувиар борлогдсон байна. Үүнд урамшсан уран бүтээлч маань цомогтоо орсон дуунуудаас бүрдсэн аялан тоглолт хийжээ.
Боб Дилан нэг хэсэг дууныхаа сэдвийг өөрчилж шашинтай холбоотой бүтээл туурвисан. 1990-ээд онд 20 дахь цомгоо алдарт Элтон Жон, Жорж Харрисон нартай хамтран гаргасан юм. Үүний дараахан уран бүтээл нь дахин зогсолтын байдалд оржээ. Гэвч тэрээр бууж өгөөгүй. Бобийг Италийн Болонью хотод очиход католик шашны тэргүүн 200 мянган хүнд “Browin’ ih the Wind” дуугаар нь сэдэвлэсэн сургаал айлдсан юм. Тэр жилдээ нэрт дуучныг АНУ-ын Ерөнхийлөгч Билл Клинтон хүлээн авч “Кеннедигийн төв” шагналыг олгосон. Олон түмэнд нөлөөлсөн бүтээл туурвисныг нь ийнхүү өндрөөр үнэлсэн юм. Үүний дараахан “Time out of Mind” цомгоо гаргасан байна. Түүнийг нь сонссон хүмүүст нэрт уран бүтээлч маань өнгөрсөн бүхэнтэйгээ хагацаж байна хэмээн бодогдуулжээ.
Боб Дилан залуудаа зураач Сьюз Ротоло хэмээх бүсгүйд дурласан байна. Харамсалтай нь бүсгүй түүнтэй амьдрахыг хүсээгүй гэдэг. Үүнд сэтгэлээр маш их унаж энэ талаараа нэлээд хэдэн дуу зохиосон. Боб Дилан нэрт дуучин Жоан Баэзтэй нэг хэсэг холбогдсон. Дараа нь “Playboy” сэтгүүлийн загвар өмсөгч Сара Лоундстэй танилцаж гэр бүл болж дөрвөн хүүхэдтэй болжээ. Гэвч удалгүй салсан. Түүний хоёр дахь эхнэр нь Кэрол Дэннис.
Дуучин маань 1992 оноос хойш ганц бие гэгдэх болсон бөгөөд байнга аялан тоглолтоо хийдэг. Дээр дурдсанчлан Нобелийн шагнал олгосон тухай мэдэгдэхээр утасдахад Лас-Вегаст тоглолтоо хийх гэж байжээ.
Нобелийн шагналтан маань өөрийн гэсэн амьдралын зарчимтай хүн. Тэрээр “Би мэдээ үзэх бүрт хөгжим сонсдоггүй хүмүүс энэ дэлхийг удирддаг юм байна гэдгийг ойлгодог” хэмээн хэлсэн байдаг. Тэрээр өөрийгөө яруу найрагч гэж хэлүүлэх дургүй. Ер нь яруу найрагч гэдэг үг түүнд таалагддаггүй гэнэ.
Ийнхүү анх удаагаа хөгжмийн урлагт өөрийн хувь нэмрээ оруулсан хүн Нобелийн утга зохиолын шагналыг хүртэхээр боллоо. Үүнийг Боб Дилан өөрөө хэрхэн хүлээн авсан талаараа одоогоор ямар нэгэн мэдэгдэл хийгээгүй байгаа.
Түүний зохиосон “Browin’ ih the Wind” , “The Times They Are A-Changin’n” дуунууд нь Америкт иргэний эрх, дайны эсрэг хөдөлгөөний сүлд дуулал болсон юм.
