Шавь Сангидоржийн Саянцэцэгтэй
Түүнтэй уулзахаар Соёл урлагийн их сургууль дээр очиход гуравдугаар давхарт суудаг хэмээн зааж өгөв. Өрөөний үүдэнд очиход төгөлдөр хуурын уянгалаг аялгуу сонор мялаана. Үүдэнд нь Монгол Улсын Ардын жүжигчин, профессор Тувааны Цолмон гэсэн хаяг хадаастай байлаа. Хичээлд нь саад болох вий хэмээн үүдийг нь сэмээрхэн онгойлгон шагайхад шавь нь төгөлдөр хуураа тоглож, Т.Цолмон багш хажууд нь суугаа харагдав. Цолмон багшийн гэр бүлийн хүн Москвад ажлаар томилогдсон тул тэнд байж байгаад нэг жилийн өмнө ирээд Соёл урлагийн их сургуульдаа ажиллаж байгаа. Өнгөрсөн жил оюутан багатай, харьцангуй ачаалал гайгүй байсан тухайгаа ярьж байв. Т.Цолмон багшийг гадаадаас ирсэн сургаар түүн дээр суралцах хүсэлтэй залуус нэлээд байгаа гэнэ. Түүнд шавь орохоор Өмнөд Монголоос хүртэл иржээ. Харамсалтай нь Т.Цолмон багш ачаалал маш их байгаа тул хүсэлт гаргасан хүн бүрийг авах боломжгүй байгаагаа ярив.
Монгол Улсын Ардын жүжигчин цол хүртсэн төгөлдөр хуурч манайд бараг байхгүй. Тэрээр ажлынхаа гарааг Хөгжим бүжгийн дунд сургуулиас эхэлсэн. Түүнийг мэргэжлийн төгөлдөр хуурчдыг бэлдэхэд өөрийн хувь нэмрээ оруулсан сурган хүмүүжүүлэгч гэдэгтэй маргах хүн үгүй. Дашрамд дурдахад, Т.Цолмон багш маань Монголын бичгийн их хүн Бямбын Ринченгийн зээ охин. Харин аав нь Эрүүл мэндийн яамны сайдын албыг олон жил хашсан Г.Туваан гуай. Т.Цолмон багш хуучнаар Гнисений нэрэмжит хөгжмийн академийг төгсч ирснээсээ хойш төгөлдөр хуурын багшаар ажиллаж байгаа.
-Та төгөлдөр хуурын багшаар хэд дэх жилдээ ажиллаж байна?
-1975 онд Гнесиний нэрэмжит хөгжмийн академи төгсч ирээд 1975-1976 оны хичээлийн жилд багшаар ажиллаж эхэлсэн гээд бодоход 41 жил болжээ. Гэхдээ тасралтгүй ажиллаагүй л дээ. Нөхөр маань гадаадад ажиллахаар хэд хэдэн удаа томилогдож дунд нь нэлээд хэдэн жил тасарсан.
-Анхны шавь нарынхаа талаар яриач?
-Миний анхны шавийг манайхан сайн мэднэ дээ, Н.Нарантунгалаг гэж төгөлдөр хуурын багш бий. Одоо хөгжмийн коллежид багшилж байгаа, Монголын шилдэг төгөлдөр хуурын багш нарын нэг. Их авьяастай, сурагч байхдаа маш их бие даасан хүүхэд байсан даа.
-Төгөлдөр хуурын багш гэдэг маш их онцлогтой. Хамгийн энгийн жишээ гэхэд ганцаарчилсан хичээл ордог?
-Ганцаарчилсан хичээл ордог болохоор 10-20 хүүхэд төгсгөхгүй. Би нийтдээ 100-гаад хүүхэд төгсгөсөн байдаг. Олон жил багшлах тусмаа төгөлдөр хуурч гэдэг ямар хүнд мэргэжил вэ гэсэн бодол төрдөг. Яавал суралцаж эхэлж байгаа бяцхан хүүхдүүдэд ойлгомжтой хялбар заах вэ гэж бодох болсон.
-Төгөлдөр хуурч С.Саянцэцэг, Ц.Энхтөр, Т.Анар, хөгжмийн зохиолч, “Эмоушн” хамтлагийн Б.Чинбат гээд монголчуудын сайн мэддэг уран бүтээлчид таны шавь байх аа. Тэднийхээ талаар яриач?
-Тэд маань надаас сурах, авах юмаа их сайн авсан юм шиг санагддаг. Үнэхээр сайн ч уран бүтээлчид. Сайн уран бүтээлчийн цаана их авьяас байдаг. Хүнээс сурах ёстой юмаа авч чаддаг. Авьяастай хүмүүс. Бага байхдаа хүртэл хүний хэлснийг маш хурдан тусгаж авдаг. Юм хэлж дуусаагүй байхад л ойлгоод, хүлээгээд авчихдаг байсан. Ингэж чадна гэдэг бас л авьяастайн шинж. Эд чинь зөвхөн надаас суралцаагүй, гадаадад дээд сургуульд сурахдаа тэндхийн мундаг багш нараас маш их зүйлийг мэдэж авсан. Манай С.Саянцэцэг гэхэд Москвад Фёдорова гээд их сайн багш дээр сурсан. Б.Чинбат бол их авьяастай. Харамсалтай нь 1990-ээд онд бүх юм өөрчлөгдөөд амаргүй байсан үед сурч таарсан. Тэгээд ч тэд маань өөрсдийгөө дайчилж сайн сурсан. Чинбааг би “Эмоушн” хамтлагтай ажиллаж байхыг нь харсан. Маш нарийн ажилладаг юм билээ. Бас Бирваагийн Мөнхболд байна. Их сонин, намайг их тэвдүүлдэг хүүхэд байсан. Б.Мөнхболд маань өөрөө их тайван, налгар. Шалгалт болох гээд л би өмнөөс нь сандрахад намайг тайвшруулдаг байж билээ. Энэ бүх чанар нь хөгжмийн зохиолч болоход нь нөлөөлсөн байх. Би хүүхдүүдийнхээ суурийг нь зөв тавьж өгсөн байх гэж боддог. Төгөлдөр хуурч гэдэг мэргэжилд нь дурлуулж, амьдралаа энэ хөгжимгүйгээр төсөөлж чадахгүй болтлоо мэргэжилдээ орсон.
-Яаж мэргэжилдээ хайртай, дуртай болгож байна?
-Би өөрөө төгөлдөр хуурч мэргэжилдээ маш их дуртай, сонирхолтой. Тиймээс ч шавь нараа тийм болгосон байх. Өөрөө ямар ч сонирхолгүй, цагаа хараад л хичээлээ заадаг багш нар байдаг шүү дээ. Би өөрийгөө тийм биш байх гэж боддог. Хүүхдүүдтэйгээ улайраад л орчихдог.
-Төгөлдөр хуурч гэдэг бол маш нарийн мэдрэмж шаардсан мэргэжил. Ингэхэд хичээл заах хүүхдүүдээ та өөрөө шалгаж авдаг уу?
-Залуу байхад хүүхэд хуваарилаад өгчихдөг байсан. Яваандаа өөрөө авдаг болсон. Хүүхдүүдийн ээж, аав нь над дээр сургана гээд аваад ирнэ. Төгөлдөр хуурч шиг нарийн мэргэжил олон талын ажиллагаа шаарддаг. Хүүхдийг биеийг нь дааж сургахаас эхлээд. Гэхдээ хамгийн гол нь дур сонирхол, ажилсаг байдал. Дөнгөж сурч эхэлж байгаа жаахан хүүхдэд бол эцэг, эхийн анхаарал их чухал. Гэрт нь хөгжмийг нь ээж, аав нь давтуулна шүү дээ.
-Та барууны орнуудад олон жил болсон. Тэндхийн хөгжмийн сургалт ямар байгааг сайн мэдэж байгаа. Манайхаас юугаараа ялгаатай байна?
-Манайх бол Оросын сургалтыг дагадаг. Арай хүнд программыг дагаад байгаа юм уу гэсэн бодол байдаг. Тэндхийн оюутнууд олон зохиол тоглохоосоо илүү өнгөний чанар чансаанд илүү анхаарч, эхлээд тоглох зохиолоо ойлгохыг чухалчилдаг. Сурагчид тоглох гэж буй бүтээлээ маш сайн судалдаг.
-Та бас БНХАУ-д багшилж байсан. Тэнд ажилласан талаараа манай уншигчдад яриач?
-Тэндхийн оюутнууд бол маш ажилсаг. Ер нь авьяас, ажилсаг байдал хоёр нь цуг явж байдаг.
-Мартсанаас, та өөрөө маш мундаг багш нартай байсан гэсэн?
-Тийм ээ, манай алдарт уртын дуучин Дорждагва гуай намайг бага байхад манайд хичээл заадаг байлаа. Жаахан хүүхдүүд болохоор бид үймүүлээд л. Дорждагва багш маань биднийг чимээгүй болгож чадахгүй, би нэг нэгээрээ чихэнд нь очиж дуулж өгч дүнгээ тавиулдаг байлаа. Ийм агуу дуучин бидэнд зааж байна гэдгийг сүүлд нь ойлгосон.