(Расул Гамзатов)
Дагестаны суу билигт яруу найрагч Расул Гамзатов бол халуун эх оронч, эх орондоо хайртай хүний сэтгэл гэж чухам юу байдгийг дэлхийд шүлэг яруу найраг, номоороо харуулж чадсан зохиолч хүн байсан. Түүний алдарт “Миний Дагестан”-ыг уншсан хэнбугайд ч эх орон гэж юу юм, зүрх сэтгэлийн гүнд нуугдан байдаг тэр сайхан зүйлс ямар эрхэм, юугаар ч сольшгүй зүйл байдаг вэ гэдгийг мэдрүүлж чадсан. Уг номонд “Энэ дэлхий дээрх хамгийн муухай юм бол уйлж байгаа эр хүн” гэсэн хэсэг бий. Дунд насны уншигчид эл үгийг андахгүй дээ. Энэ үгийг сонссон хэний ч сэтгэлд “Нээрээ эр хүн гэдэг чинь чанга хатуу, юунд ч ганхашгүй хана хэрэм мэт байдаг аугаа хүмүүс шүү дээ” гэсэн бахархмаар ч юм уу, омогшмоор зүйл төрдөг.
Энд яагаад Расул Гамзатовын хэлсэн үгийг дурдах болов гэхээр МАХН-д юу ч хийдэг гэлээ, Эрдэнэ хэн ч гэлээ нэг залуу зурагтаар нулимс дуслуулан, хоолойгоо зангируулан байж уйллаа. “Яагаад биднийг алагчлаад байгаа юм. Хууль яагаад хоёр өөр үйлчлээд байгаа юм” гэж ирээд уруулаа өмөлзүүлэн уйлж харагдав. Нөгөө эр хүний хийморь лундаа, бат хатуу сэтгэл гээч нь хаачив. “Манай намыг яагаад байгаа юм” ч гэх шиг. Ер нь ингэхэд МАХН гэж ямар учиртай нам юм бэ.
Монголчуудаас хүний муу болгоныг цуглуулж авчраад бөөгнүүлчихсэн юм шиг. Төрийн мөнгийг зувчуулсан гэх энэ намын хүмүүсийн шоронгийн хаалга татах цуваа нь дуусахгүй юм. Аавын хаалга татаж байгаа хүн болгон нь өнөө муу янхигар өвгөнийхөө нэрийг барьж мултарцгаах аж. Түүнийгээ л урдаа барьж, бүхнийг тэр хүн рүүгээ чихэцгээнэ. Хулгай хийж баригдвал Н.Энхбаяраа бариад өгчих юм. Г.Шийлэгдамба нь Н.Энхбаяр дарга мөнгө босго гэж загнаж, буруу үйлдэл хийлгэчихлээ гэсэн бол Л.Цог нь “Энхбаяр сая доллар өг гэж нэхсэн” гэж нийтэд зарлав. Үнэндээ энэ намын ёсзүй хэрээс хэтэрлээ. Ёсзүйгээ байг гэхэд монголчуудад жудаг гэдэг сайхан юм бий дээ. Тэр нь хаачсан юм. Тогоон доторх хэрүүл нь хальж, эр хүмүүс эмс шиг бие бие рүүгээ шүлсээ үсчүүлэн үг хаяж, намын журамт нөхөд нэгнээ харж ч чадахгүй болтлоо зам буруулцгаах юм. Эрүүл ухаанаар сэтгээд бодоод үзэхэд хэн л тэгж “Чи мөнгө олж ир” гэж нэгнийгээ хүүхэд шиг мөнгөнд гүйлгэх вэ дээ. Н.Энхбаяр даргыг хараад байхад ийм улсуудтай хамт амь зууна гэдэг үнэндээ хэцүү байдаг байх даа гэж өмнөөс нь сэтгэл өвдмөөр. Хажууд нь байсан нөхөд нь хавирганаас нь хэмлэж, ойр явсан хүмүүс нь олиггүй үг шидлээд тал талаас нь давирч байхыг нь харахаар өөрийнх нь унаган нам, уул шиг нөмөртэй МАН нь байхад Ху намыг удирдаад юу хийнэ, яваад өгчихөж болдоггүй юм байх даа гэж бодогдоно. Ёсзүйгүй нөхөдтэй зууралдаж цагаа, зүтгэлээ алдаад яах юм. Н.Энхбаяр дарга МАХН-аас гараад МАН-д оччихвол үлдсэн хүмүүс нь намаа яаж авч явахыг нь харъя л даа.
Байхад нь эвээ олохгүй, учраа мэдэхгүй байгаа хүмүүс яваад өгөнгүүт л амаараа шороо үмхэх болов уу даа. Үлдэж байгаа нөхдийг нь хар. Хэвлэлийн хурал хийгээд уйлсан тэр залуугийн ярихыг сонсох нь ээ ямар ч уйлмаар хайлмаар гомдмоор юм алга. Нулимс дуслуулан байж “Залуу хүний хувьд хоолой зангирч уйлмаар байна” ч гэх шиг. Харин ч залуу хүн уйлдаггүй юм. Уйлах ч завгүй ажилладаг насан дээрээ тэр залуу юу яриад байгаа юм. Ер нь тэгээд сүүлийн үед эрчүүлийн зурагтаар уйлж, мэгшихийг хараад ой гутаж байна шүү. Нэвтрүүлэг, ярилцлаганд орохоороо их л уяхан үнэн амьтад болчих. Уйлахаараа хэн нэгэнд таалагддаг болчихсон юм уу, эсвэл. Расул Гамзатовын хэлснийг давтан хэлье “Энэ дэлхий дээрх хамгийн муухай юм бол уйлж байгаа эр хүн” шүү гэж.