Шувуу адил нисч, тэнгэрийг эзэгнэх хүн төрөлхтний хязгааргүй хүсэл биелэлээ олсон нь 100 гаруй жилийн тэртээх үе. Харин өнөө үед нисэх онгоцны хөгжил технологийн өндөр түвшинд хүрч, дуунаас дөрөв, тав, арав дахин хурдан гайхамшигт онгоцнуудыг бүтээх болсон байна.
Үлгэр домог болон яригдаж ирсэн нисдэг биeтийн тухай ойлголтыг анх цаасан дээр буулгаж, нисэх аппаратын анхны зургуудыг зурж, хойч үедээ үлдээсэн хүн бол Италийн сэргэн мандалтын үеийн суут эрдэмтэн Лeонардо да Винчи юм. Мөн Оросын нэрт эрдэмтэн М.В.Ломоносов, Д.И.Мeндeлeeв нар xүнд төхөөрөмж агаарт хөөрч болох онолын үндсийг анх боловсруулж байжээ.
Оросын авьяаслаг инжeнeр, зохион бүтээгч А.Ф.Мoжайский 1882 онд анхны уурын хөдөлгүүртэй нисэх аппарат бүтээж туршсан байдаг.
Харин агаарын бөмбөлгийг бүр 1783 онд Франц улсын иргэн ах, дүү Монгольфьe нар зохион бүтээж, тэнгэрт хөөргөж байжээ. Энэ нь хүн агаарт хөвсөн анхны гайхамшигт алхам болсон юм.
1885 онд А.Ф.Можайскийн төслөөр xүн жолоодоод агаарт гарч болох нисэх онгоц бүтээжээ. Тэрбээр нэгэн туршилтаараа онгоцоо газраас xөндийрүүлсэн боловч төдөлүй унаж далавчаа эвдсэн байна. Тийм ч амжилттай болоогүй ч энэ нь хүн төрөлхтөн онгоц жолоодох анхны оролдлого байв. Энэ үеэс л олон орны зохион бүтээгчид нисдэг онгоц, нисдэг тэрэг зохион бүтээx нөр их ажилд идэвхийлэн орцгоох болжээ.
Өдгөө АНУ, Их Британи, Франц, Бразил, ОХУ, Хятад, Египет, Герман, Энэтхэг тэргүүтэй дэлхийд хөгжлөөрөө тэргүүлэгч 30-аад улс оронд нисэх онгоц үйлдвэрлэн гаргаж байна. Хамгийн сүүлд гэхэд өнгөрсөн долоо хоногт Японы “Mitsubishi Aircraft” корпораци Mitsubishi Regional Jet (MRJ) нэртэй зорчигч тээврийн онгоцоо нийтэд танилцуулж, туршилтын нислэг үйлдлээ.
Ингээд хамгийн сүүлийн үеийн онгоцнуудыг танилцуулж байна.
1.Дуунаас арав дахин хурдан “Skreemr” онгоц
Агаарын тээврийн хамгийн сүүлийн үеийн, хамгийн хурдан загварын нисэх онгоц. Нисэх онгоц үйлдвэрлэгч Европын “Airbus” компанид үйлдвэрлэсэн “Skreemr” гэх нэртэй энэхүү онгоц нь энэ сарын 7-нд анхны нислэгээ үйлджээ. Анхны тээвэрлэлтээ Нью-Йорк-Лондон чиглэлд 75 зорчигчтойгоор хийсэн байна. Тус онгоцоор АНУ-ын Нью-Йорк хотоос Английн Лондон хот хүртэл нисэхэд ердөө 30 минут зарцуулсан аж. Энэ нь хэзээ ч тогтоож байгаагүй амжилт юм. Өмнө нь “Конкорд” онгоцоор Атлантын далайг гаталж, Нью-Йоркоос Лондон хүрэхэд гурван цаг зарцуулдаг байв. Харин энгийн тийрэлтэт хөдөлгүүрт онгоцоор долоон цаг нисдэг. Тэгвэл “Skreemr” онгоцоор ердөө 30 минут явна. Яг л агаар дээрх галзуу хулгана адил. Үүнийг Америк, Европт хүмүүс технологийн жинхэнэ тэсрэлт гэж нэрлэжээ. Хэний ч санаанд багтамгүй солиотой гэмээр хурдтай энэхүү онгоц нь дунджаар 12.348 км/ц хурдтай нисдэг аж.
“Skreemr” хөлгөөр үйлчлүүлсэн анхны зорчигчид “Чих дүнгэнэж, нүд эрээлжилж, толгой эргэж байсан. Дуунаас хурдан гэж үүнийг л хэлнэ” хэмээн сэтгэгдэл үлдээжээ. Аливаа “конкорд” онгоц, нисдэг тэрэг, хурдны машины хурдыг хэмжихдээ “мах тоо” ашигладаг. “Мах тоо” гэдэг нь тухайн биетийн хурдыг дууны долгионы тархах хурдтай харьцуулсан тоо юм. Тэгвэл энэхүү супер онгоцны мах тоо нь М10 аж. Тус онгоцыг цахилгаан хөөргөх систем ашиглан нисгэсэн бөгөөд “scramjet” хөдөлгүүртэй. “Scramjet” гэдэг нь “ Supersonic combusting ramjet” гэдэг үгийн нийлэмж бөгөөд хэт авиан шаталтат нарийн хөдөлгүүрт онгоц гэж орчуулагдах аж. Шингэн устөрөгч болон нүүрстөрөгчөөр ажилладаг. “Skreemr” онгоцны загварыг Канадын нэрт инженер, зохион бүтээгч Чарльз Бомбардьер гаргаж, зураг төсөл дээр артист Рэй Маттисон ажиллажээ. Загварын тухайд “Хамгийн дур булаам, сэтгэл татам” загвар мөн хэмээн олон улсын шүүмжлэгчид үнэлсэн байна. “Skreemr” онгоц нь пуужин мэт урд, хойт хоёр хэсгээс бүрдэх ба урд талдаа хоёр жижиг далавч, хойт талдаа хоёр том далавчтай юм. Ардаа пуужин адил тийрэлтэт хөдөлгүүртэй.
2.“Transatlantic” далайн нисэх онгоц
Энэхүү далайн нисэх онгоцыг 2015 оны эхээр зохион бүтээсэн. Загварыг Их Британийн хатан хааны нэрэмжит коллежийн залуу эрдэмтэн, зохион бүтээгч Эррикос Левис гэх хүн гаргажээ. “Атлантын далайг гэтлэгч” гэх тодотголтой тус хөлөг онгоц нэг дор хоёр мянган хүн зөөвөрлөх хүчин чадалтай юм. Энэ онгоцны онцлог нь далавчгүй, эх бие, далавч хоёр нь хамтдаа байдагт оршино. Загварын хувьд нисдэг тэрэгтэй ойролцоо, гэхдээ сэнс ч байхгүй. Мөн хөдөлгүүр нь дээрээ байрладаг аж.
3.“Progress eagle”
Монголоор хөрвүүлбэл “Дэвшилтэт бүргэд” гэх нэртэй энэхүү төмөр хүлгийн загварыг зохион бүтээгч Оскар Вихалс гаргажээ. Далавч болон их биен дээрээ нарны зайн хураагууртай “Дэвшилтэт бүргэд” онгоц нарны эрчим хүч болон устөрөгчөөр ажилладгаараа онцлог юм. 800 хүн тээвэрлэх хүчин чадалтай.
4.“Skywhale” буюу “Тэнгэрийн халим”
“Тэнгэрийн халим” мөн инженер загвар зохион бүтээгч Оскар Вихалсын бүтээл аж. Өнгөрсөн онд зохион бүтээсэн энэ онгоц нь том том цонхнууд, агаарт ямар нэгэн гэмтэл гарвал автомат удирдлагаар засах далавчнуудаараа давуу талтай. Нийтдээ 755 зорчигчийн багтаамжтай заалтай юм.
5.“Аirlander”
Энэ бол агаарын хөлөг болон нисэх онгоцны холимог загвар бүхий онгоц юм. Загварыг 2014 онд Их Британийн тээврийн хэрэгслийн загварын компанигаргажээ. Аварга том агаарын бөмбөлөгний хэлбэртэй, 92 метрийн урттай аж.
6.Цонхгүй дуунаас хурдан онгоц
Цонхгүй гэдгээрээ онцлог энэхүү онгоц нь бизнесийн зориулалттай анхны дуунаас хурдан онгоц юм. Тус онгоцны хурд дууны хурдаас 1.8 дахин их аж. Энэ онгоцны цонхны оронд гаднах орчинг бүхлээр нь харуулах дэлгэцийг зорчигчдын суудлын урд байрлуулжээ.