“Диабетс клиник”-ийн эмнэлгийн ерөнхий эмч И.Энхсайхантай чихрийн шижингийн талаар ярилцав.
-Чихрийн шижин гэж ямар өвчин бэ?
-Нойр булчирхай инсулин гэх дааврыг хангалттай боловсруулж чадаагүйтэй холбоотой үүсдэг эмгэг. Хүний цусанд сахар тодорхой хэмжээнд байх ёстой. Түүнийг дээрх даавар зохицуулж байдаг. Тэр алдагдсанаас цусанд чихэр ихэсч, олон эрхтэнд нөлөөлдөг. Хэт ихэсвэл комд ч ордог, амь насанд аюултай өвчин.
-Чихэр их идвэл шижинтэй болдог гэж хүмүүс үздэг бололтой?
-Чихэртэй ямар ч холбоогүй. Цусан дахь сахар бидний иддэг шиг чихэр биш. Тэр чинь глюкоз байхгүй юу. Цусанд сахар багасвал бас аюултай. Муурч унах, амь алдах эрсдэлтэй. Чихрийн шижингийн гурван төрөл байдаг юм. Нэгдүгээр хэлбэрийн шижин нь, нойр булчирхайн инсулин “үйлдвэрлэдэг” эсүүд гэмтсэнээс болдог. Хоёрдугаар хэлбэр нь, инсулин ялгаравч эсийн дотор орж, үүргээ гүйцэтгэж чадахаа байдаг. Энэ хоёр хэлбэр хослох нь ч буй. Заримдаа жирэмсэн эмэгтэйчүүдэд олдмолоор шижин үүсэх нь бий. Төрсний дараа 95 хувь нь эдгэдэг. Харамсалтай нь үлдсэн хувь нь шижин болох талтай.
-Шижинтэй болж буйгаа мэдэх арга бий юу?
-Сахараа хянуулж байвал сайн. Хэт цангах, ам хуурайших, ойрхон шээх, эцэж ядрах, байнга өлсөх, гэнэт турах, шарх шалбархай удаан эдгэх, ханиад хүрэмтгий болох, хараа бүрэлзэх нь шижингийн шинж юм.
-Зарим өвчинтэй адил удамших уу?
-Тийм тал бий.
-Хэрхэн сэргийлэх вэ?
-Илүүдэл жингүй, байнга хөдөлгөөнтэй байвал сайн. Элэг, цөсний эмгэг нойр булчирхайг өвчлүүлдгийг анхаар. Хорхог, боодог мэт хурц хоол, архи нийлбэл нойр булчирхайн жинхэнэ дайсан шүү дээ. Манайхны дуртай хоол байгаа биз. Нойр булчирхай үрэвссэнээс инсулин ялгаруулдаг эсүүд гэмтдэгт учир нь байгаа хэрэг.
-Хоолны дэглэм тустай гэх юм?
-Янз бүрийн онол бий. Нэг дор их идэх хэрэггүй. Цусны сахар өсөөд ирнэ. Ойр, ойрхон багаар идвэл ямар ч хоол аюулгүй. Цагаан будаа, төмс аюултай гэдэг. Хятадууд будаагаа, оросууд төмсөө идэлгүй яадаг юм. Иддэг юмаа л ид. Харин багаар ойр, ойрхон гэдгийг л бүү март.
-Энэ өвчин ерээд оноос хойш гэнэт ихэссэн гэдэг байх аа?
-Хотжилт, хүнсний аюулгүй байдал алдагдсан нь онц аюултай. Хэт таргалалт ч хортой. Шижингийн суурь тавьдаг юм. Суурин амьдрал, хөдөлгөөний хомсдол шижин, хавдар, бусад өвчинд ч нөлөөлдөг.
-Эмчилгээний зарчим нь юу вэ?
-Сургалт, хоолны дэглэм, хөдөлгөөн, эмийн эмчилгээ, инсулин гэсэн дарааллаар явна.
-Нойр булчирхайг шилжүүлэн суулгаж болдоггүй юм уу?
-Харамсалтай нь анагаах ухаанд одоохондоо тийм боломж алга.
ТАРХАЛТ
Өнөөдөр дэлхий дээр энэ өвчнөөр өвдсөн хүний тоо 347 саяд хүрээд байгаагаас Монголд 7000 байдаг гэсэн тоо баримт байдаг аж. Гэхдээ албан бус тоогоор манай улсад 60000-80000 өвчтөн байдаг гэж үздэг.
• Жил бүр энэ өвчнөөр дэлхийд долоон сая хүн шинээр оношлогддог аж.
• Энэ өвчний улмаас жилд 3,8 сая хүн хорвоог орхиж буй.
• Чихрийн шижин өвчний өвчлөл өндөртэй 10 орны долоо нь хөгжиж буй улсууд.
• Чихрийн шижин өвчтэй хүмүүсийн тал нь 40-59 насныхан. Тэдний 70 гаруй хувь нь хөгжиж буй оронд амьдардаг аж.
Ийм байдлаар цаашид үргэлжилбэл 2025 он гэхэд энэ өвчнөөр өвчлөгсдийн тоо 380 саяд хүрнэ гэсэн тооцоо байдаг гэнэ.
Гарч болох шинж тэмдгүүд
• Ам цангах, хатах
• Ойрхон шээх
• Ядарч сульдах, турах
• Шарх удаан эдгэрэх, өвчлөмтгий болох
• Хараа муудах
• Нойронд муу болох
• Арьс загатнах
Эмчилгээ
• Сургалт
• Хоол
• Идэвхтэй хөдөлгөөн
• Сахар бууруулах эмийн эмчилгээ
• Инсулин эмчилгээ
I хэлбэрийн чихрийн шижний эмчилгээний үед идэвхтэй хөдөлгөөн, хоол эмчилгээ, сургалт, инсулин эмчилгээг хавсран явуулна. Хоол эмчилгээний ерөнхий зарчимд хурдан шингэцтэй хоолыг хориглодог байна. Үүнд, нүүрс ус агуулсан хүнснүүд буюу элсэн чихэр, зөгийн бал, чихэрлэг ундаа, бялуу жигнэмэг зэрэг ордог аж.
ХҮНДРЭЛ
Хурц хүндрэл гэдэг нь
• Сахар ихдэлт-Сахар ихдэлтийн ком гэдэг нь уг өвчин оношлогдохгүй, тухайн хүн мэдэхгүй эсвэл хоолны дэглэм барихгүй, сахар бууруулах эмчилгээ хийлгэхгүй байгаа тохиолдолд сахар ихэсч комд орж ухаан алддаг байна.
• Сахар багадалтын комууд-сахар багадалтын ком гэдэг сахараа хяналгүйгээр сахар бууруулах эмийн тунг хэтрүүлж уух, удаан өлөн байх зэргээс шалтгаалан комд орохыг хэлнэ. Энэ хоёр хүндрэлийн тухай шижинтэй хүн болон ар гэрийнхэн заавал мэдэж байх ёстой. Архаг хүндрэлүүд
• бөөр, бөөрний архаг дутагдалд орох
• нүд сохрох
• хөлний хүндрэл орно.
Судасны хүндрэлийн улмаас хөлөө тайруулах, зүрхний шигдээс болох зэрэг хүндрэлүүд үүсдэг.
Урьдчилан сэргийлэх
• Эрүүл зөв хооллох хоолны жор хийж мөрдөх
• Идэвхтэй дасгал хөдөлгөөн, иог хийх,
• Илүүдэл жингүй байх, илүүдэл жинтэй бол түүнийгээ хасах
• Хорт зуршлаас татгалзах
АРДЫН ЭМЧИЛГЭЭ
-Хэрэв өглөөдөө өлөн элгэн дээр жигнэсэн сонгино идвэл цусан дахь сахарын хэмжээ буурна. Бүтэн сонгиныг хальстай нь шарах шүүгээнд жигнэнэ.
Мөн хайруулын тавганд ч болно. Шарахгүй, жигнэнэ гэдгийг анхаараарай. Дунд хэмжээний сонгино байхад яг таарна. Жигнэсэн сонгино жаахан чихэрлэг, зөөлөн амттай. Та сарын турш жигнэсэн сонгино өглөөдөө идвэл цусан дахь сахарын хэмжээ аажмаар буурна. Бас та турах болно.
-Намар байцаа дараад өвөлжингөө шүүсийг нь уу. Өдөр бүр 0,5 аяга байцааны цэвэр шүүс уугаарай.
-Сонгинотой ус чихрийн шижинтэй хүмүүст сайн. Нэг ширхэг сонгиныг цагариг хэлбэртэй хэрчиж, литрийн шилэн саванд хийнэ. Дээр нь хүйтэн ус нэмсээр дүүргэж таглаагаар таглаарай. Ингээд дулаан газарт долоо хоног байлгаж, дараа нь шүүж авна.
Тэгээд өдөр бүр өлөн элгэн дээрээ 50 граммыг ууна. Мөн хусны чага мөөг нь элэг цөс буюу чихрийн шижин, өвчнийг илааршуулдаг байна.
С.АРИУН