Улаанбаатараар дайран өнгөрөх Ази Европыг холбосон хурдны замын бүтээн байгуулалт энэ жилдээ багтаж эхлэх нь тодорхой болжээ.“Чингис лэнддевелопмент групп-Шинэ хөгжлийн зам” компанийн ерөнхийлөгч, гүйцэтгэх захирал Д.Амарбаясгалантай уг төслийн талаар ярилцлаа.
-Хурдны замын ажлын сүүлийн үеийн мэдээллийг сонирхмоор байна?
-Бид өнгөрсөн жилээс хойш төслийн суурь судалгаагаа нэлээд явуулсан. Ялангуяа ТЭЗҮ-ээ батлуулснаас хойш үндсэн замынхаа мянган км-ийг хоёр хэсэгт хуваасан юм. Алтанбулагаас Мааньт хүртэлх 450 км-ийг хойд талын хэсэг гэж үзээд нэгдүгээр хэсэг, Мааньтаас Замын-Үүд хүртэлх хэсгийг буюу 550 км замыг хоёрдугаар хэсэг гэж үзэж байгаа юм. Эхний ээлжийн буюу 450 км-ийнхээ трассыг тогтоох, байгаль орчны судалгаа хийх, гео техникийн судалгааны ажлыг үргэлжлүүлэх, зам барилгын ажлын зураг төслийг хийлгүүлэх зэрэг ажлууд байна. Явц нь 70 орчим хувьтай байгаа. Эдгээр ажлууд дээр зөвлөх компани авч ажиллуулж байна. Удахгүй долдугаар сард хойд талын хэсгийнхээ зургийг дуусгана. Тэгээд зам барилгынхаа ажлыг эхлүүлнэ.
-Тэгэхээр намраас өмнө зам барилгынхаа ажлыг эхлэх нь ээ?
-Тэгж ойлгож болно. Зарим компанийн хувьд зам барилгын ажлаа намрын хэдэн сардаа амжаад эхлүүлэх бүрэн бололцоотой. Ямар ч байсан намраас өмнө олон улсын нээлттэй тендер зарлана. Үүнтэй холбоотойгоор МҮХАҮТ, Авто замчдын холбоотой санамж бичигт гарын үсэг зурсан. Гол шийдэл нь тодорхой. Энэ том төсөл дээр хэсэгчлээд, багц болгож олон улсын нээлттэй тендер зарлахаар үндэсний компаниудын хувьд нэг хэцүү тал гарч ирнэ. Олон улсын томоохон бүтээн байгуулалтын групп, зам барилгын компаниудтай өрсөлдөх боломжийн хувьд хэцүү болох эрсдэл бий. Үндэсний том бүтээн байгуулалтад үндэсний компаниудаа оролцуулахын тулд төрийн бус байгууллагатай хамтын ажиллагаа эхлүүлье гэж бодсон юм. Монгол компаниудыг ядаж туслан гүйцэтгэгчээр оролцуулах боломжийг хангаж өгье гэж зорьсон. Үндэсний энэ том бүтээн байгуулалтад инженер техникийн ажилтнуудыг сургаж бэлтгэхтал дээр хамтарч ажиллая гэж бодож байна. Мөн бүтээн байгуулалтын явцад монгол ажилчдын тоог өндөр хэмжээнд байлгах, доод босгыг нь зааж өгөх чиглэлээр ажиллана. Энэ мэт хамтарч ажиллахаар төлөвлөсөн зүйл их байна. Энэ хүрээнд харилцан ойлголцлын санамж бичиг байгуулсан. Урд талын 550 км-ийн хэсэг дээр бид зам барилгын өмнөх ажлуудынхаа нээлтийг хийлээ. Одоо трассыг эцэслэж тогтооно. Аймаг сумтайгаа хамтарч ажиллаж байна. Өмнө нь Зам тээврийн яам чиглэлээр нь баталсан. Одоо координатаар нь батлуулахын тулд байгаль орчны судалгаануудаа хийж байна. Тендер зарласан байгаа. Геотехникийн чиглэлээр ажил гүйцэтгэх компаниудаа сонгон шалгаруулахаар ажиллаж байна. Үүний дараа зургийн ажлууд хийгдэнэ. Дараа нь зам барилгын ажлын үндсэн тендер зарлагдахад бэлэн болно.
-Хил гаалийн шалган нэвтрүүлэх боомт барина гэл үү?
-Ирээдүйд энэ замаар Азиас Европ руу, Европоос Ази руу, Хятадаас Орос руу, Оросоос Хятад руу, Монголоос бусад орон руу чиглэсэн тээвэр ложистикийн томурсгал явна. Хоногтоо хэдэн мянган машин явна гэсэн үг.Тийм учраас бид хил гаалиар гарахад нь саадгүй байх үүднээс замынхаа ачааллыг зохицуулаад хил гаалийн шалган нэвтрүүлэх боомтыг барьж байгуулахаар төлөвлөж байгаа.
-Монгол ажилчдын босго дээр ерөнхий төсөөлөл байна уу?
-Аль болох 50 хувиас буулгахгүй гэж бодож байна. Зам барилгын явцад гурван жилийн хугацаанд 20-30 мянган түр ажлын байр гарах юм. Тухайн үедээ зам барилгын ажил дээр операторуудын нөөц харьцангуй гайгүй байх болов уу. Яг зам барилгын ажил дээр бол хэцүү. Ажиллах боловсон хүчний нөөц муутай. Замын ямар нэг төсөл хэрэгжихэд орон нутагт ажиллах хүчин олдох дээр асуудал үүсдэг гэж энэ салбарынхан хэлдэг.
-Тэгэхээр зам барилгын ажил эхлэхээр хөдөө орон нутгийнхныг ажлын байраар хангахад бэрхшээл тулгарч нь ээ?
-Тийм учраас л мэргэжлийн байгууллагуудтай хамтран инженер техникийн ажилтан бэлтгэе гэж байгаа юм. Энэ бол дэлхийн хэмжээний том төсөл. Бидний барих зам олон улсын стандартаар баригдана. Тэгэхээр мэргэжлийн инженер техникийн ажилтны хувьд өндөр цалинтай байна гэсэн үг. Монголчууд юмыг амархан сурдаг. Нэг сурсан зүйлдээ амжилт гаргах оюуны өндөр чадамжтай сийрэг улс. Сургачихвал дажгүй цалинтай ажил хийж, амьжиргаагаа сайжруулах бүрэн боломжтой.
-Олон улсын стандартаар цалинжина гэдэг бол сайхан мэдээ. Дундаж хэмжээг нь хэлэх боломжтой юу?
-Харилцан адилгүй л дээ. Туршлагаасаа хамаарна. Дунджаар авч үзвэл 2000-5000 ам.доллараар цалинжих бололцоотой.
-Майдар хот руу хурдны замыг татна гэсэн өөрчлөлт яригдаж байсан. Тэр юу болсон бэ?
-Одоохондоо шийдэгдээгүй байна. Бусад ажлуудаа амжуулаад явж байгаа. Таны сонирхсон асуудал удахгүй шийдэгдэх байх гэсэн мэдээлэл бий.
-Эерэг хүлээлттэй л байгаа юм байна?
-Зөвхөн манай төслөөс гадны олон төсөл байгаа учраас ЗГХЭГ дээр байгуулагдсан ажлын хэсгийн хувьд энэ ажлыг шуурхай шийдэх сонирхолтой байгаа юм билээ.
-Том төсөлд асуудал их байгаа болов уу. Тулгараад байгаа асуудал гэвэл юуг онцлох вэ?
-Засгийн газар бол гэрээний нөгөө тал. Засгаас хамаарах асуудал бий. Засгийн газрыг төлөөлж байгаа эрх бүхий этгээд болон зохицуулах байгууллагууд гэж байгаа. Эрх бүхий этгээд гэхээр төслийг хариуцсан манайхтай гэрээ байгуулж байгаа тал. Зохицуулах байгууллагууд нь гэхээр манайхтай хамтарч ажиллах Зам тээврийн яам, аймаг, сумд. Энэ бүх байгууллага үүргээ биелүүлээд дэмжээд өгвөл асуудалгүй. Ажил процессоороо явж байгаа учраас нэг их хүндрэл гэхээр юм алга.
-Хөрөнгө оруулагчид яг ямар шийдлүүд дээр хариухүлээж байна?
-Засгийн газрын зарим нэг шийдлийг хүлээж байна. Трассаа эцэслэн тогтоохоос эхлээд төрөөс хамааралтай үүргүүд бий. Шийдлүүд удаан алгуур гарах юм. Бидний хувьдбүрдүүлэх ёстой материалуудаа өгсөн. Төрийн бүх шатанд, үе үеийн Засгийн газар энэ бүтээн байгуулалтыг дэмжсэн байдаг.Энэ зам Замын-Үүдээс эхлээд Алтанбулаг хүрээд зогсохгүй. Азийн хурдны замын сүлжээний АН-3 коридорын Монголын нутаг дэвсгэр дээгүүр дамжин өнгөрч байгаа хэсгийг бид бүтээн байгуулах юм. ОХУ үндэсний компаниудаараа Улаан-Үүд хүртэлх замыг барих нь тодорхой. Хятадын компаниудын хувьд ч ялгаагүй. Яг ийм бүтээн байгуулалт өрнүүлжтаарна. Ингэж байж цогц төсөл болно л доо.
-Саяхан Америкийн нэг компанийн төлөөлөл ирж хурдны замын төсөлд хамтарч ажиллах санал тавьсан гэж дуулсан. Ямар санал тавьсан бэ?
-Зам барилга, уул уурхайн чиглэлийн Америкийн том групп ирж ажлаа танилцууллаа. Дэлхийд тэргүүлэгч “Астек индастрис” гэдэг групп байгаа юм. Замын далан, хучилтын хийцэд ороххайрга, дайргыг бутлах бутлуурын явуулын болон суурин үйлдвэрийн тоног төхөөрөмжүүдийг танилцуулсан. Бидний барих зам олон улсын стандартын түвшинд хийгдэнэ. Манайд хурдны замын стандарт боловсруулагдаж байгаа юм билээ. Чанартай хийх ёстой гэсэн гол зарчим барина. Тийм учраас стандарт гэдэг зүйлээ барих учиртай. Жишээ нь дайрга гэхэд бат бөхийн хувьд сайн байх шаардлагатай. Буталсан хэмжээ нь хүртэл өндөр стандарттай байдаг. Энэ мэтээр маш олон компани манайд үйл ажиллагаа, бүтээгдэхүүн, үйлчилгээгээ танилцуулдаг. Танилцуулна гэдэг шууд гэрээ хийгдэнэ гэсэн үг биш. Бид судалж үзээд хамтрах эсэхээ шийднэ л дээ.
-Хурдны замын төсөлд яг одоогоор хэчнээн ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийгдээд байна?
-50 гаруй сая ам.доллар зарчихаад байна. Зуу гаруй тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийгээд ажиллаж байна гэсэн үг. Ойрын хугацаанд 30 орчим сая ам.долларын ажил хийгдэх гээд бэлтгэл ажлууд нь хангагдаж байна. Урд талын хэсэг дээр суурь судалгааны компаниудаа сонгон шалгаруулах тендер зарласан. Богино жагсаалтад компаниудаа бүртгээд явж байгаа.
-Олон улсын нээлттэй тендерийг намраас өмнө зарлана гэлээ. Хэр хугацаа шаардах бол?
-Ер нь тендер зарлах процесс 45-60 орчим хоногийн хугацаа шаарддаг. Олон улсын стандарт, журмаар нь худалдан авах ажиллагааг зохион байгуулна.
Ц.БААСАНСҮРЭН