Энд тэнд явж байхад манайхан шиг захаас аван эрхэлж жаргаж байгаа улс үндэстэн нэгээхэн ч байдаггүй юм билээ. Урд зүгт шороон түмэн хятад байж л байна. Эр, эм, хөгшин хөвөөгүй л борви бохисхийхгүй хөдөлмөрлөсөн улс. Эрээний лангуун дээр сууж байгаа наймаачин хүүхнүүд нь гэхэд л уутанд утас өнхчүүлээд, гар аргаар бээлий цамц нэхээд сууж байдаг. Тэгэхэд “Нарантуул” ч юм уу, захын нэг дэлгүүрт ороход манайхан хөзөр нүдээд, эрчүүд нь архи тойруулаад сууж байх бол энгийн үзэгдэл. Хятадад өвгөчүүл янз бүрийн цэцэг ногоо тарьж байр байшингаа өнгө өнгөөр алаглуулаад, өөрсдийн гараар бүтээсэн сайхан цэцэрлэг талбайдаа биеийн тамирын дасгал хөдөлгөөн хийж залуу хүн шиг жавхалзаж байхад манай залуухан “хурган” өвөө эмээ нар байрныхаа гаднах сүүдрэвчинд даалуу шажигнуулж, хов жив ярьж, өвчин зовлон тоочоод, улстөржиж маргалдаад байж байдаг.
Европ зүгийн Орос, Португали, Герман зэрэг улс орны нисэх буудлаар нь дайраад өнгөрөх төдийд анзаарч байхад хүмүүсийн олонхи нь ном их уншиж байгаа харагддаг. Манайд одоо нийтийн тээврийн унаанд ном сонин гарчиглавал нүд нь орой дээрээ гарцгааж, ад үзэх шинжтэй юм билээ. Сүүлийн үед монголчуудын “Эрхийг сурахаар бэрхийг сур”, “Буруу эрхэлсэн хүүхэд бухын хүзүүнээс хатуу” гэдэг сонгодог ойлголт устаж байгаа нь дэндүү харамсалтай. Ажил хийлгүй хөл хөсөр л хэвтэж байвал жаргал гээд ойлгочихсон улс. Үүнийгээ “хүний эрх, эрх дарх” гэдэг сүржин бамбайгаар хаацайлна. Энэ хорвоод амь зууж аж төрөхийн тулд шоргоолж гэдэг бяцхан амьтан хүртэл өөрөөсөө өчнөөн дахин хүнд ачааг нуруундаа үүрч явдаг. Ээж аавын хайранд буруу сагаж юу ч хийж сураагүй хүнийг “эрхийн балай” гэдэг. Манайхны зарим зан байдлыг анзаарахад нийгэм маань нэг л эрхийн балайд автаад байх шиг санагддаг юм.
Л.БАТЦЭНГЭЛ