БСШУ-ы сайд Л.Гантөмөр Завхан аймагт ажиллажээ.Түүнийг очиход нь Завханы хүүхдүүд хэрхэнбүжиглэж сурснаа гайхуулж, 250 сурагч морин хуур тоглож үзүүлсэн байна. Ер нь энэ нутгийн хүүхдүүдийг морин хуурч болгох төсөл хэдэн жилийн өмнөөс эхэлснийг хүмүүс мэднэ. Хамгийн анх аймгийнЗасаг дарга нь дэргэдээ морин хуурын хамтлаг байгуулсан юм гэнэ лээ. Тэр цагаас хойш сургуулийн сурагчдыг морин хуурч болгох эцэс төгсгөлгүй ажлууд үргэлжилсэн байна.
Энэ чиглэлийн уралдаан тэмцээнодоо тоогоо алдсан.Завхан аймгийн багш нар зөвхөн морин хуур сурталчлагч болон хувирч, сумдаа тойрдог болсон гэхэд хилсдэхгүй. Тэр байтугай хүүхдүүдийг маш олноор нь морин хуурч болгож байгаа сумыг алдаршуулдаг моод дэлгэрсэн байна.
Ерөөсөө морин хуургүй юм гэж Завхан аймагт байхгүй. Наадмын нээлт, уулын тахилгаас эхлээд ямар л арга хэмжээ болно тэндхялгас хөрөөдөж морин хуур тоглуулна. Хүүхдүүдийг хичээл хийлгэхгүй.Дарга нар нь хурлаа хийхдээ чсурагчдыг авчирч хуурдуулахын наагуур юм болно.
Ингээд одоогийн байдлаар завханчууд 2500 хүүхдийг математикаар биш морин хуурааргүнзгийрүүлэн сургаж байна. Үүний төлөө мөнгө төгрөгийг хайр харамгүй цацдаг бололтой юм. Цаашлаад хүүхэд бүрийг ийм хөгжимчин болгох мастер төлөвлөгөө гаргачихсан ч юм уу хэн мэдлээ.
Ямартай ч энэ бол Завхан аймагт өрнөж байгаа кампанит ажил. Ард нь хэн байгаа нь тодорхой, УИХ-ын гишүүн Я.Санжмятав. Сонгууль бүрээр сонгогдож байх эрхээ баталгаажуулахын тулд ийм зүйл сэдэж, зохион байгуулж явна. 2011 онд билүү 999 хүүхдийг Улаанбаатарын төв талбайд морин хуур тоглуулж байв.Дараа нь Хүннү гүрэн, Завхан аймаг байгуулагдсаны ойгоор 2222 морин хуурч хүүхдийг “үзүүлбэр” болгож байлаа. Өөрийнхөө ивээл дор дэргэдээ морин хуурын хамтлаг байгуулж явсан Засаг дарга нь ч тэр байсан юм.
Я.Санжмятав гишүүн аман дээрээ Завханы хүүхдүүдийг морин хуурч, компьютерчин, шатарчин болгоно гэдэг гурван цогц бодлого дэвшүүлсэн юм билээ. Гэхдээ тэр хүүхдүүд морин хуурын энэ их бэлтгэлийн хажуугаар компьютер үзэх үү. Бас дээрээс нь хичээл сурах уу. Зүгээр амраар нь морин хуураа тэвэрч мод хялгасаа хөрөөдөж л байгаа гэдэгт мөрийцсөн ч алдахгүй.Уг нь хүүхдүүдийг амьдралд нь хэрэгтэй мэргэжилд хөтлөх аян өрнүүлсэн бол юу хэлэхэв. Сайн мужаан, инженер болгоё гэвэл болж л байна.
Эрхэм гишүүн сая Л.Гантөмөр сайдыг тойрогтоо аваачиж, морин хуурч хүүхдүүдээр “бэлэг” барив. Боловсролын сайд ч гэж сайд. Яасан сайхан юм бэ гэж шүүрс алдаад, та нараараа бахархаж байна гэж алга ташаад баахан бөхөлзөж тонголзсон байна. Өөрөө“Авьяас” гэдэг хөтөлбөр зарлаж, түмний хүүхдийг дуулж, бүжиглүүлэх аян эхлүүлчихсэн болохоор тэгсэн байх. Уг нь Боловсролын сайд бөхөлзөх биш гэдэлзэх байсан юм. Яагаад гэдгийг одоо тайлбарлая.
Морин хуур гэдэг хөгжмийг үгүйсгээд, үзэн ядаад байгаа юм биш шүү. Монголын хүүхдүүдийг дуулж хуурдахаас өөрийг мэдэхгүй хөнгөн амьдралтай болгон хүмүүжүүлэх гээд байгааг нь эсэргүүцэж байна. Монголд хөгжмийн аугаа авьяастан Н.Жанцанноровбайна. Түүн шиг авьяастнууд төрөхөө хүрвэл он цагаа олоод мэндэлнэ. Энэ л хангалттай. Ийм олон морин хуурчаар Монголяах юм бэ. Тэднийг багтааж, шингээж, цалинжуулж ажиллуулах байгууллага Монголд хангалттай бил үү. Багцаагаар буюу бүдүүн баргаар хэлэхэд Улаанбаатарт гучин морин хуурч, Завханд гурван морин хуурч л хуураар хоолоо олж иднэ шүү дээ. Бусад нь тэгээд юу хийх юм бэ. Хар багаасаа урлаг хөөцөлдөж, хөнгөнөөр амьдарч болдог юм байна гээд ойлгочихсон хүүхдүүд барилга барих уу. Техник зохион бүтээх үү. Бас тариа тарьж,мал маллах гэж шороо тоос малын шивтэр шинхэгтэй холилдох уу. Бараг үгүй дээ. Зүгээр л хөнгөн толгойтой хөөргөнзантайажил хийдэггүй хүмүүс болж өснө.
Шал дэмий түмний хүүхдийгхичээл, сургуулиас нь завсардуулжяах гэсэн юм. Сурсан эрдэмгүй, эзэмшсэн мэргэжилгүй болсон хойноо харамсах зүйл битгий хийлгээч. Эрдэм сурах насаа хоёр чавхдастай, морин толгойтой хуур татаж сурахад зориулчихсанаа тэд хожим ойлгоод толгойгоо шаах вий гэдэг болгоомжлол төрөөд байна. Нэг хүнийг УИХ-ын гишүүнээр мөнхлөхийн төлөө хүүхдүүдээрээ наадаж, хичээл, сургуулиас нь хөндийрүүлж, ажил амьдралыг нь баллах хэрэггүй.
Сурагч байхад урлагийн үзлэгт бэлтгэнэ гэж бөөн юм болдог байлаа. Хичээл давтана гэдгийг тэр өдрүүдэд ор тас мартана. Тэгж дуулна, ингэж бүжиглэнэ гэхээс өөрийг мэдэхгүй дэвнэ. Зарим үед хичээл “цонхолно”. Тэр цаг дээр урлагийн үзлэгтээ л бэлтгэнэ. Хичээл давтахдаа ч тийм цаг гаргадаггүй хэрнээ шөнө дөл хүртэл бүжгийн хөл нийлүүлж, дууны ая тохируулна. Ердөө тавхан минут тайзан дээр гараад буухын төлөө хэдэн өдрийн хичээлийг цалгардуулж, найран дундаа назгайрдаг байж.
Зөвхөн манай ангийнхан ч тэгдэг байсан юм биш сургууль даяараа өрнөдөг хавтгай үзэгдэл энэ байв. Эндээс авьяас нь тодорч, хожим дуу бүжгээрээ хоолоо олж идэх авьяастнууд төрсөн л байх. Гэхдээ цөөхөн. Хичээл хийж өөрийгөө зовоосноос цэнгэл хөөцөлдөж, хөнгөн амьдрах нь сайхан гэдэг төлөвшлийг авсан хэсэг ч бий. Тэр нь арай олон. Гэхдээ өнөөдөр тэд төгссөн сургуульгүй, эрхэлдэг ажилгүй, яаж амьдрах нь тодорхойгүй хүмүүсийн эгнээнд шилжчихсэн явна.
Морин хуурч болгоно гээд Завханы хүүхдүүдийн хувь заяаг ийм болгочих вийЛ.Гантөмөр сайд аа.Бид таван минутын урлагийн үзүүлбэр бэлтгэхийн тулд арван өдрийн хичээл хөсөрдүүлдэг байж. Тэгээд үр дүнд ньхичээл давтаж сууснаас ингэж бужигнаж байх нь сайхан гэсэн ойлголттой үлдсэн.
Морин хуурч болохын төлөө наад хүүхдүүд чинь таван жилхичээлээсээ завсардчихсан яваа юм биш биз. Үр дүн нь хичнээн санаанд багтамгүйхор учруулна гэж та бодож байна. Цаана чинь Увсын хүүхдүүд зөвхөн математикаар гүнзгийрч байна. Юун дуу, хуур. Математикч хүний ухаан задардаг, алсыг хардаг, томоор сэтгэдэг, логик сэтгэлгээтэй болдог, адаг сүүлд нь төр удирдах хэмжээний хүн болон төлөвшдөг гэдгийг ойлгочихжээ. Ийм хүмүүс л Монгол Улсад хэрэгтэй.
Гэтэл Я.Санжмятав гишүүн та хоёр хүүхдүүдийг хичээлээс нь хөндийрүүлж,хөгжим тоглуулаад баясч суух юм.Сонгуулийн төлөө ингэж хүний хүүхдүүдийг хөлдөө чирэх хэрэг байна уу. Эцэг эхчүүд та бүхэн үүнийг тэгээд зөв гэж үзээд байгаа юм уу. Ноён уулаа ухуулахгүй гээд иргэний тэмцэл хөдөлгөөн өрнөж, гадуур бөөн юм болж байна. Тэгвэл энэ хичээл сургуулиас нь хөндийрүүлж хууртай ноцолдуулж суух ньНоён уулаас ноцтой зүйл болчихоод байна. Тэр уулын булш, бунханяах вэ.Хэрэв тийм их хэрэгтэй юм бол ухаж аваад музейд тавиад, тэгж их хайрлаад байгаа юм бол шүтээн болгожшүтэхэд л болох биш үү.Монголын хүүхдүүдийг гадаад хэл сургахгүй, кирилл бичиг үзүүлэхгүй. Орчин үеийн технологи гэж юу байдгийг мэдүүлэхгүй.Зөвхөн морин хуурч, морь унаач, малчин болгож дэлхийгээс таслах бодлого яваадбайна.Ийм байхад Ноён уулын булш ямар хамаатай юм.
Тэгээд ч ардын хүүхдийг хурданморь унуулж байгаа нь хүнд хөдөлмөр хийлгэж, эрхийг нь зөрчиж байгаа хэрэг. Морин хуур тоглуулж байгаа нь ч хүүхдийн сурч боловсрох эрхийг хааж, боож байгаа үйлдэл.Тиймээс үүнийг л Боловсролын сайд та ухаж ойлгож, олж харах ёстой байлаа. Үүнийг таслан зогсоож, монгол хүүхдийг боловсролтой дэлхийн хүн болгож хөгжүүлэх чиглэлд хамаг анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй. Хүүхдийг морин хуурч, морь унаач болгохыг хатуу хориглох шаардлагатай байна.Ийм учраас л та бөхөлзөх биш гэдэлзэх хэрэгтэй байсанюм. Тэгээд энэ нь явж явж нэг нөхрийггишүүн болгох л гэсэн зорилготой гэхээс арга тасармаар санагдах юм.
Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ