-ТӨР ДОЛООН КОМПАНИД 23 ТЭРБУМ ТӨГРӨГ ЗЭЭЛСЭН Ч ГУРВАН ЖИЛИЙН ХУГАЦААНД 500 МЯНГАН СУРАГЧИЙГ ДҮРЭМТ ХУВЦСААР БҮРЭН ХАНГААГҮЙ БАЙНА-

Түрүүч нь 047 (4999) дугаарт

Долоон компанид тендэр зарлалгүйгээр эрх олгосон гэдэг асуудлыг өрсөлдөгчид нь гаргаж Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөө газарт хандаж байсан юм. Дүрэмт хувцас үйлдвэрлэх эрхийг төрөөс авахын тулд хэдэн том компаниуд хоорондоо “дайтаж”, дунд нь төр төлөөлсөн нөхдүүд байж суух газаргүй болсон. Өнөөх эх орондоо даавуу үйлдвэрлэх ч талаар өнгөрч Солонгосоос даавуу захиалж хувцсаа үйлдвэрлэхээр болсон юм. Гурав хоногийн дотор нийслэл, 21 аймгийн бүх сургуулийг дүрэмт хувцсаар хангана гэж гэрээ байгуулсан долоон компани гурван жилийн дотор гэрээний үүргээ биелүүлж дөнгөөгүй л байна. Үр дүн гэвэл жил бүрийн намар эцэг эхчүүд дүрэмт хувцас зардаг цэгт өдөржин дугаарладаг болов.

Сурагчийн дүрэмт хувцсаар хангах журам гарснаас хойш жил бүрийн намар эцэг эхчүүд гэрээт борлуулагчдын үүдэнд өдөржин дугаарладаг болсон. Сургуулийн захирал, багш нар эцэг эхчүүдэд “Тэнд очвол хувцас олдож магадгүй байна шүү” гэж зар тараадаг болсон талаараа түвэгшээнгүй ярьсан. 2013 онд “Шилмэл загвар”, “Төмөр трейд”,“Өэлүн мэнч”, “Шүтэн Уул”, “Эрд сүлж”, “Торгон хийц”, “Бүтээлч үйлс” компаниуд Боловсролын яамтай гэрээ байгуулахдаа гурав хоногийн дотор бүх сургуулийг дүрэмт хувцсаар хангахаа амласан. Энэ ажлын хэсгийн ахлагчаар тухайн үеийн Үйлдвэр хөдөө, аж ахуйн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Х.Золжаргал ажиллаж, долоо хоногт гурав дөрвөн удаа мэдээлэл хийдэг байв. Аймаг, сумдаас сургуулиудын захирлыг нийслэлд дуудаж өнөөх нийлүүлэгч компанитай гурвалсан гэрээ хүртэл байгуулж зунжин, намаржин “ажилласан”. Гэвч хичээлийн жил эхлэхэд сурагчдын талаас илүү хувь нь хувцасгүй урвайж үлдсэн билээ.

Төрөөс 23 тэрбум төгрөгийн зээл авсан долоон компанийг товч танилцуулахад “Шилмэл загвар” компани анх 1972 онд монгол хувцсыг захиалгаар үйлдвэрлэж эхэлсэн. “Гоёл” наадам зэрэг загварын шоуны хувцсыг бэлтгэдгээрээ алдартай билээ. Харин “Төмөр трейд” 1992 онд байгуулагдсан 11-50 ажилтантай гэж танилцуулгадаа бичсэнээс өөр мэдээлэл олдсонгүй. Өнгөрсөн онд 150 ажилтантай үйлдвэрийнхээ нээлтийг хийх талаар мэдээлж байсан ч одоогоор ажлаа эхлээгүй аж. “Өэлүн менч” компани дээрх долоо дотроо томд тооцогддог юм билээ. Дүрэмт хувцасны срочкон цамцыг дангаараа үйлдвэрлэж байгаа. Иж бүрдэл хувцас оёхоор нэг тэрбум, дан цамц оёход мөн нэг тэрбум төгрөгийн зээл авсан тухай эх сурвалж хэлсэн. “Шүтэн Уул” компанийн тухайд 1997 оноос хойш үйлдвэрлэл, хөдөлмөр хамгааллын хувцас үйлдвэрлэж байгаа юм билээ. “Эрд сүлж” компани Эрдэнэт үйлдвэрийн дэргэд ажилладаг юм байна. “Торгон хийц” компани мөн л ажлын хувцас үйлдвэрлэдэг.

Одоо дүрэмт хувцас үйлдвэрлэх явц ямар шатанд байгааг “Шилмэл загвар” компанийн захирал Ч.Оюунцэцэгээс тодруулахад “Үйлдвэрлэл хэвийн үргэлжилж байгаа. Одоо худалдаж авах боломжгүй хүүхдүүд л хувцасгүй байгаа. Бондоос зээлсэн мөнгөө зургаан жилийн дотор төлнө шүү дээ. Энэ бол зургаан жил хэрэгжих төсөл. Даавуугаа Солонгосоос авч байгаа” гэсэн юм.

ДҮРЭМТ ХУВЦАС ҮЙЛДВЭРЛЭХ НЭРЭЭР МӨНГӨ УГААЖ БАЙНА

Төрөөс дэмжсэн дээрх хөтөлбөрт багтаагүй оёдлын үйлдвэрийн захирал манай сонинд хандаж дараахь ярилцлагыг өгсөн юм.

-Танай үйлдвэр сурагчийн дүрэмт хувцас үйлдвэрлэхээр хөөцөлдөж үзсэн үү?

-Хөөцөлдөлгүй яах вэ. Ажилтай байхын тулд хөлөө эргэтэл явсан. Манай үйлдвэрт 100 гаруй хүн ажилладаг. Гэтэл төр гэр бүлийн шахуу долоон компанитай гэрээ байгуулж бусад үйлдвэрлэгчдийг нүдэндээ орсон хог шиг хаясан шүү дээ. Үр дүнд нь хэрэглэгчид хохирсон. Гурван жил өнгөрчихөөд байхад сурагчид бүгд дүрэмт хувцастай болж чадсангүй. Толгой гээд байгаа долоон компани бондын мөнгийг зээлчихээд туслан гүйцэтгэгчээр маш хямд өртгөөр дүрэмт хувцас үйлдвэрлүүлж байгаа. Бид туслан гүйцэтгэгчээр орох санал хэлтэл толгой гээд байгаа компаниудын нэг нь ямар ч ашиггүй санал хэлсэн. Ийм учраас ажил нь бүтэлгүйтээд байгаа хэрэг.

-Төрөөс 23 тэрбум төгрөг зээлсэн. Тэр мөнгө үр дүнгээ өгөөгүй гэж үү?

-Толгой гээд байгаа долоон компани л тэр мөнгийг угаасан шүү дээ. Үйлдвэрлэгч бүрт боломж олгосон бол өнөөдөр маш олон хүн ажлын байртай, өрсөлдөөн дунд хэрэглэгч хожчихсон байх байсан. Гэтэл хэдхэн компани өндөр үнээр хувцас тулгах байдлаар зарж байна. Чанар нь ямар байгааг эцэг эхчүүд ярьж л байгаа биз дээ.

-Эцэг эхчүүдхувиараа дүрэмт хувцас оёдог хүмүүст хүүхдийнхээ хувцсыг захиалж хийлгэдэг юм билээ. Гэхдээ даавуу нь олддоггүй гэсэн. Тийм ховор даавуугаар оёдог юм болов уу?

-40 хувийн ноостой, 60 хувийн полистр агууламжтай стандартындаавуугаар хийнэ гэсэн шийдвэр гарсан байсан. Ийм нэг метр даавууг 15-16 мянган төгрөгийн өртөгтэйгөөр бүтээгдэхүүнийхээүнэнд шингээсэн байгаа юм. Үүнийг албаны хүмүүс“Сурагчийн дүрэмт хувцсыгдотооддоо үйлдвэрлэсэн даавуугаар хийнэ гээд чадаагүй. Тийм болохоор Монгол ноосоо Солонгос руу гаргаад, тэнд даавуугаа үйлдвэрлээд авчирсан.Тэгээд энэ даавуундаа хоёр талынхаа замын зардлыгшингээгээдийм өртөгтэй болчихсон” гэж ярьжбайсан шүү дээ. Гэтэл яг тийм материалтай даавуу зах дээр 5-8 мянган төгрөг, бөөндвөл 3500-5000 төгрөг байгаа. Орос даавуу шүү.

-Долоон компанийн ашиглаж байгаа даавуу, загвар нь байвал ээжүүд гэртээ оёод зарах бүрэн боломжтой гэж байсан. Тийм үү?

-Салбарын яам загвараа гаргаж өгөөд бусдыг нь зах зээлийн жамаар орхичих л доо. Бид ч, гэртээ суугаа ээжүүд ч үйлдвэрлээд зараг. Хүмүүс аль сайныг нь очоод аваг. Гэтэл одоо хүссэн хүсээгүй хуваарилж өгсөн компанийнхаа хувцсыг авч байна шүү дээ. Эцэг, эхчүүд өөрсдөө сонголт хийгээд эхлэхээр өрсөлдөөн бий болно. Үүнийг дагаж чанар нь ч сайжирна. Эцэг, эхчүүд хүүхдээ хүнээс дор явуулахыг хүсэхгүй. Тийм учраас хамгийн сайн чанартайг нь худалдаж авна. Адилхан загвар, ижил материал байхад аль болох хийц сайтай, чанартайг нь сонгоод авна биз дээ. Бараа нь зарагдахгүй бол хариуцлагаа оёдолчид бид өөрсдөө хүлээе. Энэ өөрөө зах зээлийн жам. Гэтэл төр дунд нь ороод л хэдхэн монополь компанийг дэмжиж тэрбум, тэрбум төгрөг тараагаад хамаг ажил гацаачихсан.

-Бусад улсад яаж зохицуулдаг юм бол?

-Сургууль бүр өөрийн гэсэн загвартай. Тэгээд л ийм загварын тэдэн хувцас хэрэгтэй гээд зарлачихдаг. Үүнийх нь дагуу оёдолчид хувцсаа үйлдвэрлээд, эцэг эхчүүд түүнийг нь авдаг. Үүнд сургуулийн захирал, эсвэл яамны албан тушаалтан оролцдоггүй.

-Сар шинийн баяраар ээжүүд гэртээ 500 мянган дээл оёод зарсан гэдэг албан бус баримт байгаа. Үүнийг сурагчийн дүрэмт хувцастай харьцуулахад нэг сарын дотор бүх хүүхдийг дүрэмт хувцсаар хангах хүч гэртээ сууж байна шүү дээ.

-Гэрт ч тэр, үйлдвэрт ч тэр хийгээд л зараад баймаар байна шүү дээ. Хямралын үед үйлдвэрүүд хаалгаа барихад ойрхон байна. Гэтэл хэдхэн үйлдвэр бага хүүтэй, их хэмжээний зээл аваад түүгээрээ хийж гавьсан ч зүйлгүй тарвалзаж байдаг. Төр тэр мөнгөө өөр зүйлд зарцуулсан бол үр дүнтэй байсан. Өндөр үнээр төрийн дэмжсэн компанийн хувцас авах уу, хямд үнээр гэртээ оёсон хүрэм авах уу гэдгээ эцэг, эхчүүд сонгох эрхийг нь өгчихөөч гэсэн юм.

Сурвалжлагын эхэнд монголчууд сар шинийн баяраар 500 мянган дээл худалдаж авсан тухай өгүүлсэн. Нэг дээлийг 100-150 мянган төгрөгөөр тооцоход 50-75 тэрбум төгрөгийн дээл худалдаж авчээ. Нэг дээл оёсны ашиг нь 25-30 мянган төгрөг гэж тооцвол 12.5-15 тэрбум төгрөг оёдолчдын тодруулбал ээжүүдэд очсон байна. Манай сонинд ярилцлага өгсөн оёдолчин С.Туул сурагчийн дүрэмт хувцсыг 50-60 мянган төгрөгөөр зараад багаар тооцоход 10-15 мянган төгрөгийн ашиг хүртэнэ гэж ярьсан. Энэ хичээлийн жилд 60 мянган сурагч нэгдүгээр ангид орж сурагч болсон. Зөвхөн нэгдүгээр ангийн сурагчдын дүрэмт хувцсыг ээжүүд гэртээ оёвол 600-900 сая төгрөг олж болох нь. Хүүхэд гэдэг тоглож, хувцас хунараа урж байдаг. Жилд гурваас дөрвөн өмд солино. Нэг өмд оёход арван мянган төгрөгийн ашигтай ажиллахаар тооцсон ээжийн орлого тэр хэрээр өснө. Ийм боломжийг нь олгоод өгчихвөл л өрхийн үйлдвэрлэл хөгжиж, иргэн бүр орлоготой болно шүү дээ.

Ц.ӨРНӨХ

-ТӨР ДОЛООН КОМПАНИД 23 ТЭРБУМ ТӨГРӨГ ЗЭЭЛСЭН Ч ГУРВАН ЖИЛИЙН ХУГАЦААНД 500 МЯНГАН СУРАГЧИЙГ ДҮРЭМТ ХУВЦСААР БҮРЭН ХАНГААГҮЙ БАЙНА-

Сар шинийн баяраар нийслэлд ээжүүд гэртээ 400-500 мянган дээл оёсон албан бус мэдээлэл байна. Хүүхэд, хөгшидгүй шинэ дээлээр гоёсныг харахад энэ тоо баримжаатай болов уу. Монголчууд сар шинийн баярын бэлтгэлээ сар орчмын өмнөөс л хийж эхэлдэг. Тэгэхээр ерөөсөө сарын дотор ээжүүд гэртээ 400 мянган дээл оёчихож. Дээл оёх завгүй зарим нь үзэсгэлэн худалдаа гараад эсвэл захын оёдолчинд захиалаад авчихсан. Зах зээлийн жамаараа 400-500 мянган хүн дээлтэй, түүнийг оёсон ээжүүд орлоготой үлдлээ. Энэ бол ээжүүд гэртээ суугаад мөнгө олох боломжтойг, бэлээхэн ажлын байр байгааг харуулж байгаа хэрэг юм. Хэрэглэгч, худалдан авагч нь байвал ээжүүд гэр, гэртээ үйлдвэрлэл эрхэлчихэж байна. Энэ бол эрэлт дагаж нийлүүлэлт ихэсдэг зах зээлийн жам. Гэтэл зах зээлийн жамаар бус төр оролцсон ажил бүтэл муутай байдгийг сурагчдыг дүрэмт хувцсаар хангах “кампанит” ажил харууллаа. Монголд 2014-2015 оны хичээлийн жилд 510 мянга 100 орчим сурагч суралцаж байгаа. Жилд нэгдүгээр ангид 60 орчим мянган сурагч элсэн суралцдаг. Тэгэхээр 500 мянган хүүхдийг дүрэмт хувцсаар хангах гэж төрийн дэмжлэгтэй долоон компани 2013 оноос хойш ажиллаад барсангүй.

Төрийн дэмжлэгтэй гэх учир нь Чингис бондын мөнгөнөөс 23 тэрбум төгрөгийг сурагчийн дүрэмт хувцас үйлдвэрлэх эрх авсан долоон компанид хувааж зээлсэн юм. Долоон компани хоёр жилийн турш 500 мянга гаруй дүрэмт хувцсыг оёж чадахгүй мухардалд орчихоод байхад ээжүүд гэртээ тийм тооны дээлийг сарын дотор урлачихлаа. Энд нэг зүйлийг онцлоход монгол дээл урлахад 30 шахам дамжлагатай, европ загварын дүрэмт хувцас оёход арав хүрэхгүй дамжлагатай юм билээ. Энэ нь загвар нь байвал ээжүүд дүрэмт хувцсыг дээлнээс хурдан хугацаанд оёно гэсэн юм. Төр зохицуулж байгаа нэрийдлээр тусгай зөвшөөрөл энэ тэрээр хааж боогоогүй бол ээжүүд сурагчдыг арав хоногийн дотор дүрэмт хувцастай болгочих байжээ. Тэр хэрээр оёж буй ээжүүд орлоготой болж, өрсөлдөөн дунд эцэг эхчүүд хямд үнэтэй, чанартай хувцас авах боломж бүрдэх байлаа. Зах зээлийн жамаар ээжүүдийн гэртээ оёж, зарсан 500 мянган дээл, төр оролцож бүтэлгүйтсэн 500 мянган дүрэмт хувцасыг үйлдвэрлэлийг харьцуулан сурвалжиллаа.

С.ТУУЛ: ӨДӨРТ ГУРВАН ХҮҮХДИЙН ДЭЭЛ ОЁХОД Л САЯ ГАРУЙ ТӨГРӨГИЙН АШИГТАЙ БАЙЛАА

Сонгинохайрхан дүүргийн 23 дугаар хорооны иргэн С.Туултай ярилцлаа. Тэрбээр сар шинийн өмнө ажлынхаа завсар зайгаар дээл оёод нэг сая гаруй төгрөг олжээ. Гэрийн ажлаа хойш тавиад ажилласан бол үүнээс ч их мөнгө олох боломж байсныг ярьсан юм.

–Сар шинийн баярын өмнө ачаалалтай ажиллав уу?

-Сүүлийн арав хоногийн дотор захиалгад дарагдлаа. Сарын өмнөөс оёдлоо эхэлсэн дээ. Гэхдээ хүүхдээ сургуульд зөөх, гэрийн ажлаа амжуулах завсраараа дээл оёсон. Өөртэй чинь ярилцахын өмнө дэвтрээ харж байхад нэг сая гаруй төгрөгийн орлоготой байжээ. Яг суугаад ажилласан бол үүнээс ч илүү мөнгө олох боломж байлаа. Захиалга ч их байлаа. Гэхдээ би зөвхөн хамаатан садан, найз нөхөд, танилуудаасаа захиалга авсан. Тиймээс зах зээлийн ханшаас хямд үнээр оёсон гэсэн үг.

–Хүүхдийн дээлийг гэхэд хэдэн төгрөгөөр оёсон бэ?

-Монгол дээлийг 25 мянган төгрөгөөр, хүннү загварынхыг 30 мянган төгрөгөөр л оёсон. Үүн дээр мэдээж материалын үнэ нэмэгдэнэ. Зах, үзэсгэлэнгүүдээр зарж байгаа дээлний оёдлын үнэ нь 30, 50, 80 мянга байна лээ. Би харьцангүй хямд оёсон ч хөөрхөн ашигтай байлаа. Даанч цагаан сар, хонхоны баяраар л ийм ажилтай байдаг. Бусад үед бараг захиалгагүй байдаг юм. Энэ мөнгөөрөө хонхны баяртай залгана гэсэн үг.

–Хүүхдийн нэг дээл оёход хэр хугацаа зарцуулж байна вэ?

-Таван цагийн дотор нэг дээл хангалттай оёчихно. Өдөрт гурван дээл оёчихдог юм. Хөвөнтэй дээл бол жаахан цаг зарцуулна.

–Монгол дээл нарийн ажиллагаатай, оёдол ихтэй байдаг. Та хурдан оёдог юм байна.

-Монгол дээл ажил ихтэй. Эхлээд дээлээ эсгэнэ. Дараа нь наалт наана. Эмжээрээ зүсч, нэг дэх оёогоор оёод өөлж, цавуу түрхээд эргүүлж индүүднэ. Үүнийхээ дараа хажлагыг нь барьж оёно. Дахиад нааж индүүднэ. Дараа нь хажлагаа барьж оёодар гол, энгэр гол, ханцуйгаа залгаж оёдог. Оёо бүрээ хоёр тийш салгаж индүүднэ. Үүнийхээ дараа дотроо эсгэж, эх биетэйгээ нийлүүлж оёод дээлээ битүүлнэ. Захаа залгаж, дээлээ хавсаныхаа дараа шилбэ, сампингаа бэлтгэнэ. Бэлтгэсэн сампин, шилбээ дээлэн дээрээ оёод бэлэн болгоход 30 шахам дамжлага оёдол хийдэг. Оёод хэвшчихсэн болохоор хугацаа бага зарцуулдаг байх.

СУРАГЧИЙН ДҮРЭМТ ХУВЦАС ОЁВОЛ 50-60 МЯНГАН ТӨГРӨГӨӨР ЗАРНА

–Тэгвэл та европ загварын костюм оёдог уу. Тодруулбал, сурагчийн дүрэмт хувцас оёж үзсэн үү?

-Европ загварын хувцас хийлгүй яах вэ. Загвар нь байвал монгол дээлнээс хамаагүй хялбар шүү дээ. Хүмүүс “Яг үүн шигийг оёулъя” гээд хувцсаа аваад ирдэг. Харж байгаад яг тэр байдлаар нь оёж өгөөд явуулдаг юм. Сурагчийн дүрэмт хувцсыг хүүдээ оёж өгсөн. Үйлдвэрийнхээс ямар ч ялгаагүй болж байна лээ.

–Хэр хугацаанд, ямар өртгөөр оёсон бэ?

-Хагас өдөр суугаад л хоёр өмд, нэг хүрэм оёчихсон. Ажиллагаа багатай шүү дээ. Бүгд далд оёдолтой. Эсгээд наалтыг нь наачихвал оёход хялбар. Харин материал нь олддоггүй юм билээ. Үйлдвэрүүд нь дүрэмт хувцасныхаа материалыг зарахгүй байсан. Тэгэхээр нь захаас орос даавуу авч оёсон. Бүрзийхгүй, гялаахгүй их сайн материал л даа. Метр нь 8000 төгрөгийн үнэтэй даавуунаас гурван метр, хоёр мянган төгрөгийн наалтнаас нэг метр, 600 төгрөгийн долоон ширхэг товч, 1200 төгрөгийн хоёр метр резин, 1000 төгрөгийн хоёр ширхэг цахилгаан авсан. Дээр нь өмдний дээд хэсгийн дотор хийх гэж 4000 төгрөгийн үнэтэй дотроос хоёр метрийг авсан. Ингээд тооцохоор 42600 төгрөгөөр хоёр өмд, нэг хүрэмний материал авсан. Материал нь илүү гардаг юм билээ. Хүү минь тэр хувцсаа одоо ч өмсч байгаа. Өнгө нь үл ялиг зөрснөөс өөр ямар ч ялгаа байхгүй.

–Тэгэхээр та сурагчийн дүрэмт хувцсыг гэртээ оёчих бүрэн боломжтой гэсэн үг үү?

-Загвар нь байвал оёчихно. Одоо бол би хүүхдийн хувцсыг харж байгаад дуурайлгаж хийж байгаа шүү дээ. Хүүгийн минь ангийн таван хүүхэд надаар дүрэмт хувцасныхаа өмдийг оёулсан. Нэг өмд 10 мянган төгрөгөөр л оёж өгсөн. Материалных нь тооцоог дээр ярьсан шүү дээ.

–Бага ангийн сурагчийн дүрэмт хувцас 79860 төгрөгөөр зарагдаж байсан. Та гэртээ үйлдвэрлэвэл хэдэн төгрөгөөр зарах боломжтой бол?

-Олныг хийгээд эхэлбэл, 50-60 мянган төгрөгөөр зараад хөөрхөн ашиг олчихмоор юм билээ. Мэдээж ноосон майкийг нь үйлдвэрээс нь худалдаад аваг. Гэхдээ гэртээ ноосон хувцас нэхдэг, оёдог эмэгтэйчүүд олон байна лээ.

–Танд хэдэн оёдлын машин байна вэ. Гэртээ оёчихож байгаа болохоор байр сууцны мөнгө гэхгүй хэмнэлттэй байх.

-Гэрийнхээ зүүн хаяанд л суугаад оёчихдог шүү дээ. Оёдлын үйлдвэрт ажиллаж байгаад 220 мянган төгрөгөөр худалдаж авсан цахилгаан машин байна. Цахилгаан тасарвал оёдог орос машин бас байна. Гурван утастай хэрээсний машинтай. Мөн Чехээс авсан 22 төрлийн оёдол хийдэг машин байгаа. Ингээд л дөрвөн машинтайгаа гэртээ ажиллачихдаг.

–Та өөртөө таарсан хангалттай тоног төхөөрөмжтэй юм байна. Дүрэмт хувцас оёх эрх өгчихвөл байнгын ажлын байртай болох нь ээ.

-Тэгэлгүй яах вэ. Боловсролын яамнаас баталсан дүрэмт хувцасны загвараа ил гаргаад, нийтэд хүртээлтэй болгочихмоор байна. Тэгвэл би дээл оёдог шигээ ах дүү, найз нөхөддөө тохирсон үнээр нь оёод зарчихмаар байна. Хэрэглэгчдийг татахын тулд мэдээж би чанартай материалаар сайн хувцас оёно. Эргэлтийнхээ мөнгөөр материал аваад хийсэн хувцсаа зарж мөнгө олоод байх болохоор төрөөс мөнгө төгрөг зээл, өг гэж шаардахгүй. Бас зөвхөн цагаан сар, хонхны баярыг хүлээхгүй байнга ажилтай болно гэсэн үг. Хүүхдүүд дүрэм хувцсныхаа өмдийг урчихдаг. Эцэг, эх нь хайгаад олдохгүй сүйд болдог юм билээ. Бид оёчихдог бол эцэг, эхчүүд ч хүүхэддээ хувцас хайхгүй амар болно шүү дээ.

ТӨР 23 ТЭРБУМ ТӨГРӨГ ӨГСӨН ЧСУРАГЧИД ХООСОН ҮЛДЭВ

Төрөөс дэмжлэг авч, Чингис бондын мөнгөнөөс 23 тэрбум төгрөгийг зээлсэн долоон компани 2013 оноос хойш 500 мянган гаруй сурагчийг дүрэмт хувцсаар хангачихаж чадахгүй байгаа. Тэгвэл ээжүүд нэг сарын дотор 500 мянган дээл оёчихлоо. Тэдэнд дүрэмт хувцас үйлдвэрлэх эрхийг нь өгчихвөл төрөөс нэг ч төгрөг гарахгүй, сурагчид жигд хувцастай хичээлдээ явах боломж бүрдэх юм.

Хичээлийн шинэ жилийн эхэнд Боловсролын яамнаас өгсөн мэдээллээр 510 мянга 100 орчим сурагч дунд сургуульд сурч байгаа. 2013-2014 оны хичээлийн жилд нийт сурагчдын 38 хувь болох 189 мянган хүүхэд дүрэмт хувцастай болсон. 2014-2015 оны хичээлийн жилд 186 мянган сурагч шинээр захиалга өгсөн. Өөрөөр хэлбэл, нийт сурагчдын 73.5 хувь бюу 375 мянган сурагч дүрэмт хувцсаар хангагджээ. Дахиад 135 мянган хүүхэд хувцасгүй байгаа гэсэн үг.

Гэтэл төр бүх хүүхдийг хувцастай болгохын тулд 23 тэрбум төгрөгийг долоон компанид хуваагаад өгчихсөн байдаг. “Эх орон шингэсэн эрдмийн дүрэмт хувцас”-ны үлгэр хэрхэн өрнөсөн, одоо юу болж байгааг нэхэн сануулъя.

Салбарын яамнаас 2012 онд журам гарч, сурагчид жигд дүрэмт хувцас өмсөхөөр болсон. Тэр хувцас нь эх орондоо үйлдвэрлэсэн даавуугаар хийсэн, дээд зэргийн чанартай байх тухай ҮХААЯ-ныхан ам уралдан ярьсан. Үүнийг дагаад дотоодын үйлдвэрүүд сэргэж, хөл дээрээ тогтох сайхан мэдээг ч дуулгасан юм. Тэгтэл төд удалгүй долоон толгой компанид сурагчийн дүрэмт хувцас үйлдвэрлэх эрх олгож, 40 шахам тэрбум төгрөгийн зээл олгох дуулиан дэгдсэн. “Монголын оёдлын нэгдсэн холбоо” гэдэг малгай дор “Шилмэл загвар”, “Төмөр трейд”,“Өэлүн мэнч”, “Шүтэн Уул”, “Эрд сүлж”, “Торгон хийц”, “Бүтээлч үйлс” компаниуд сурагчийн дүрэмт хувцас үйлдвэрлэх эрх авч, үйлдвэрлэлээ хөгжүүлэхэд зориулж “Чингис бонд”-оос 23 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээл авсан юм. Энэ долоон компанийн дор 100 гаруй жижиг үйлдвэр байгааг тухайн үед мэдээлж байсан.23 тэрбум төгрөгөөс 12-ыг нь давууныханд, есөн тэрбумыг оёдлынхонд, хоёр тэрбумыг нь сүлжмэлийн үйлдвэрүүдэд зээлсэн аж. Энэ мөнгө одоо ч эргэн төлөгдөөгүй байгаа.

Ц.ӨРНӨХ

Гэрэл зургуудыг

Ц.МЯГМАРСҮРЭН