Ардчилсан хувьсгалын 25 жилийн ойд зориулсан “Түүчээ цаг…” нэртэй үзэсгэлэн арванхоёрдугаар сарын 1-10-ны хооронд Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музейд гарах гэж байна. Уг үзэсгэлэнд зураач Л.Хадбаатарын бүтээлүүд тавигдах юм. Тэрээр өөрийн бүтээлээрээ Монгол Улсыг социалист нийгмээс ардчилал руу тайван замаар шилжсэн үеийг харуулсан юм. Тодруулбал, 1989-1990 онд Сүхбаатарын талбайд өрнөсөн түүхэн үйл явдлууд болон уг тэмцэлд манлайлан оролцсон түүхэн хүмүүсийг дүрсэлжээ. Зураач Л.Хадбаатар өөрөө Ардчилсан хувьсгалд идэвхтэй оролцсон хүмүүсийн нэг. Тиймээс Ардчилсан хувьсгалд оролцсон гэрч, мөн уран бүтээлчийн хувьд уг үйл явдлуудыг харуулсан бүтээл туурвисан байна. Л.Хадбаатарын дөрвөн жилийн хугацаанд туурвин бүтээсэн уран зургууд нь бидний хойч үедээ үлдээж буй бас нэгэн үнэтэй түүхэн баримт юм. Түүний бүтээлүүдийн талаар Монгол улсын гавьяат багш, зураач Ч.Бизьяа гуайтай ярилцсаныг сонирхуулья. Ч.Бизьяа гуай өдгөө Ү.Ядамсүрэнгийн нэрэмжит Дүрслэх урлаг дизайны “Анима” сургуульд багшилж байгаа юм.
-Та зураач Л.Хадбаатарын бүтээлүүдийг сайн мэднэ. Түүний “Түүчээ цаг…” үзэсгэлэнд тавигдах бүтээлийн талаар зураач, багш хүний хувьд ямар бодолтой байна?
-Л. Хадбаатарын уг үзэсгэлэнд тавигдаж буй бүтээлүүд нь Ардчилсан хувьсгалыг харуулсан зургууд юм. Би энэ бүтээлүүдийг нь Ардын хувьсгалын эхэн үед Шарав гуайн зурж байсан бүтээлүүдтэй адилтгаж үздэг. Нэрт зураач Шарав бурхан зурдаг байсан . Тэгсэн хэдий ч Ардын хувьсгалд оролцож хувьсгалын агуулгатай бүтээлүүд туурвисныг бүгд сайн мэднэ. Харин Л.Хадбаатар Ардчилсан хувьсгалын үйл явдлаар хэн ч бүтээл туурвиагүй сэдвээр Шарав гуайтай энэ зэрэгцэн зурсан гэж би боддог.
-Үзэсгэлэнд түүний олон бүтээл тавигдана. Түүнээс Та алийг нь онцлох вэ?
-“Ардчилсан хувьсгалыг түүчээлэгчид ” нэртэй бүтээлийг онцолмоор байна. 400 гаруй хүнийг дүрслэн харуулахдаа уг эзэдтэй яг адилхан зурж, дандаа бодит дүр төрхийг бүтээсэн. 400 гаруй хүний дүрсийг өөр өөр, хувь хүний онцлогийг нь гаргаж чадсан. Ийм л зураг. Тэрээр олон үйл явдлыг харуулсан бүтээлүүдийг туурвисан. Энэ бүтээлд 1989-1990 онд Сүхбаатарын талбайд өрнөсөн 40-өөд үйл явдлуудыг харуулсан. Хамгийн гол нь эдгээр зургуудад хоорондоо ижил дүр гэж үгүй. Ийм зохиомжоор хийсэн бүтээл одоогоор Монголд байхгүй гэдгийг хэлэх нь зүйтэй байх. Ардчилсан хувьсгалын үйл явдлаар дээр үед Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар, Ардын зураач Н.Чүлтэм гуай тухайн үед нэг зураг зурсан юм. Тэр зураг одоо хаана байгаа нь мэдэгддэггүй.
-Та “Онцгой шийдвэр” нэртэй зургийг мөн л онцлоод байсан?
-Өлсгөлөн зарлахын өмнөх орой МоАХ-ын Ерөнхий Зохицуулах Зөвлөлийн гишүүд бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ хуралдсан түүхэн бодит үйл явдлыг харуулсан бүтээл юм. “Өргөх бичиг” гэж зураг байна. Энэ үйл явдлаас өмнө “Өргөх бичиг” гэдэг хэллэг байгаагүй. Үүнээс хойш шинэ хэллэг бий болж байна. Мөн “Хүнд өдрүүд” хэмээх өлсгөлөнд оролцож байгаа бөгөөд дэмжиж байгаа хүмүүсийг дүрслэн харуулсан бүтээл. “Тэнгэрийн хүүхдүүд” гэдэг зураг байна. Тэнгэрээс энэ хүүхдүүдийг элч болгон илгээж, тэд Монголд Ардчилсан хувьсгалыг хийлгүүлсэн гэсэн утгатай бүтээл юм. Манай Л.Хадбаатар бол өөрийнхөө байгалиас заяасан унаган авьяасаараа гарч ирсэн зураач. Бас нэгэн онцлог нь гайхалтай дүрслэх чадвартай. Хийж байгаа бүтээлээ ургуулан боддог, бодсон бодол нь оновчтой гэдгийг хэлмээр байна. Ардчилсан хувьсгалын тухай баримт материалаар баялаг урын сантай. Тиймээс ч эдгээр бүтээлүүдийг туурвисан. Ардчилсан хувьсгал ялаад 25 жил өнгөрсөн боловч энэ үйл явдлуудыг харуулсан том бүтээл байхгүй. Яахав дээ хөрөг зэрэг бол байгаа. Үйл явдал харуулсан зураг бол үгүй.
Математикчид математик бол шинжлэх ухааны хаан гэдэг. Матетматик хаан юм бол түүнийг төрүүлсэн эх, эцэг байх ёстой доо. Тэгвэл шинжлэх ухааныг төрүүлсэн эх нь дүрслэх урлаг юм. Яагаад гэвэл эрдэмтэд энэ тэнд очиж судалгаа хийхээрээ дандаа тэнд тийм хадны зураг байна гэж ярьдаг. Хэдэн мянган жилийн өмнө хүн амьдарч байжээ гэдэг. Түүнийх нь баталгаа бол зураг болдог. Бичиг үсэг ч зурагнаас гаралтай. Хүн хэлгүй байхдаа хоорондоо зургаар ойлголцдог байсан. Дүрслэх урлаг гэдэг агуу юм. Тиймээс Л.Хадбаатар энэ зургуудаараа Ардчилсан хувьсгалын түүхийг үлдээж байгаа юм. “Уран зураг бол харах яруу найраг. Яруу найраг бол унших уран зураг” гэж алдарт зураач Леонардо да Винчи хэлсэн байдаг юм.
Ю.ДЭЛГЭР