Өмнөд Судан улс 2011 онд тусгаар тогтносон хэдий ч дотооддоо улс төрийн үймээн самуун ихтэй байна. Тиймээс тус улсад НҮБ-ын “UNMISS” энхийг сахиулах ажиллагаа өрнөсөн юм. Тэгвэл энэ жил НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийн тогтоолоор тус ажиллагааг өргөжүүлж үүрэг гүйцэтгэх цэргийн тоо 6500 байсныг 12500 болгосон байна. Ингээд нийт цэргийн хүчийг дөрвөн бүсэд хуваажээ. Тэгвэл дээрх дөрвөн бүсийн нэг болох хойд бүсийн олон улсын хүчний командлагчаар монгол хүн томилогдсон байна. Ингээд НҮБ-ын энхийг сахиулах ажиллагааны хойд бүсийн командлагчаар томилогдсон БХЯ-ны Стратегийн бодлого, төлөвлөлтийн газрын дарга, бригадын генерал Д.Баярсайхантай ярилцлаа.
–Таныг НҮБ-аас шинэ албан тушаалд томилох шийдвэрийг хэзээ гаргасан юм бэ?
– НҮБ-ын “UNMISS” энхийг сахиулах ажиллагааны командлагчийн орлогчоор ажиллах асуудал яригдаад өнгөрсөн хоёрдугаар сард би ярилцлага өгсөн юм. НҮБ-аас бидэнтэй интернэтээр шууд визийн ярилцлага хийсэн. Наймдугаар сард бүсийн командлагчийн ярилцлага дахиад өгсөн. Англи хэлний мэдлэгийг голчилдог. Хоёр дахь удаа шалгалт өгөхдөө утсаар холбогдож ярилцлага авсан. Гол нь цэрэг, армийн мэргэжлийн хэллэгийг илүү шалгадаг юм билээ. Түүнчлэн өмнө нь энхийг сахиулах ажиллагаанд оролцсон байдлыг харж үзсэн байх. 2004 онд миний удирдлага дор үүрэг гүйцэтгэсэн ахлагч Г.Аззаяа, Д.Самбуу-Ёндон нар амиа золиослогчдын халдлагыг таслан зогсоож байсан удаатай. Энэ бүх хүчин зүйл нөлөөлсөн болов уу. Дөрвөн албан тушаалын төлөө долоо найман хүн өрсөлдсөн юм шиг байна лээ. Ингээд НҮБ-аас бүсийн командлагчид томилсон болохоо есдүгээр сарын 26-ны өдөр мэдэгдсэн.
–Хичнээн хүн захирна гэсэн үг вэ?
-Миний хариуцах хэсэгт манай 850 хүний бүрэлдэхүүнтэй мотобуудлагын батальон үүрэг гүйцэтгэж байгаа. Мөн Гана, Энэтхэг, Руанда, Этиоп зэрэг таван улсын 5000 орчим алба хаагчийг захирах юм билээ.
–Таны туслахаар хэд хэдэн офицер эндээс явна гэсэн үү?
-Одоогоор бүсийн командлалын штабын даргаар Монгол Улсын Зэвсэгт хүчний нэг хурандаа явах байх. Бас штабт ажиллах хэд хэдэн офицер томилогдоно. Одоохондоо хэдэн хүн гэдгийг мэдэхгүй. Энэ сарын 19 гэхэд үүрэгт ажилдаа орно.
–Таны командлах бүсийн онцлог юу вэ, ямар нөхцөл байдал хүлээж байгаа бол?
-Би Өмнөд Суданы өнөөгийн нөхцөл байдлыг олон арга замаар судалж байна. Цагийн байдалтай танилцаж очоод аль болох хурдан үүрэгт ажилдаа жигдрэхийг бодож байна. Би Малакал хотод очиж штабаа зохион байгуулж байрлуулах юм билээ. Миний очих гэж байгаа сектор их төвөгтэй юм шиг байна. Иргэний дайны шинжтэй мөргөлдөөн хурцадсан. Бас нэг хүчин зүйл бол Өмнөд Суданы эдийн засгийн бүс болсон нефть олборлох үйлдвэр тэнд байдаг юм байна. Тиймээс тэнд эдийн засагтай холбоотой асуудал гарвал юу ч болж мэднэ. Дараагийн том хүчин зүйл бол гэр орноосоо дүрвэсэн олон сая хүн. Зөвхөн манай цэргүүдийн байрлаж байгаа газарт гэхэд л 50 мянга орчим дүрвэгсэд байгаа гэсэн. Мөн гурван сая орчим хүүхэд өлсгөлөнд нэрвэгдээд байгаа юм билээ. Үүнээс гадна хүмүүсийн анхаарал татаад байгаа халдварт эбола вирус Африкийнхаа баруун эрэгт тархсан ч бидний байрлах зүүн эрэгт орж ирэхгүй гэсэн баталгаа байхгүй. Мөн адил төрлийн халдвараар нэг хүн амиа алдсан гэх мэдээлэл ч байна.
–Дайн дажингүй орноос цаг минут тутамд бараг буудалцаж байдаг орныг зорино гэхэд сэтгэлзүйн хувьд ямар байна. Ялангуяа тэр том армийг удирдахаар явж байгаа шүү дээ?
-Ямартай ч Монголоос анх удаа Монгол хүн ийм том албан тушаалд томилогдоно гэдэг сайн хэрэг. Энэ бол маш их үүрэг хариуцлага. Надад “Яана аа, тэнд дайнтай байгаа шүү дээ” гэж эмээх зүйл алга. Цэргийн хүн сэтгэл зүйн хувьд бэлтгэгдсэн байдаг. Тиймээс би энэ албыг нэр төртэй биелүүлээд ирнэ гэдэгтээ итгэлтэй байна.
–Хэр хугацаанд бүсийн командлагчаар ажиллах юм бэ?
-Нэг жилийн хугацаатай.
–Эцэг, эх тань цэргийн хүн байсан гэж сонссон?
-Манай ээж, аав хоёр цэргийн хүмүүс. Уг нь хотын хүмүүс. Гэхдээ нутаг усаар нь хөөвөл ээж маань Төв аймгийн Баянчандмань суманд төрсөн юм билээ. Эцэг, эх маань Дорноговийн Зүүнбаянгийн цэргийн ангид ажиллаж байсан. Аав сургалтаар цэргийн боловсрол эзэмшсэн ч дивизийн автотехникийн албаны дарга хийж байсан. Ээж цэргийн ангийн хүн эмнэлгийн эмчээр ажилладаг байсан. БиУлаанбаатар хотод мэндэлсэн ч аравдугаар ангиа төгсөх үед аав, ээжийгээ дагаад Зүүнбаянд цэргийн ангид очиж, тэндээ алба хаасан.
–Таны намтрыг харахад цэргийн боловсролыг ихэвчлэн гадны сургуулиудад дээшлүүлсэн харагдсан?
-Тухайн үед аравдугаар анги онц, сайн төгссөн хүмүүсийг ЗХУ руу цэргийн сургуульд явуулдаг байсан. Тэгсэн би цэргийн хүн болохгүй гээд Багшийн дээдийн биеийн тамирын дээд сургуульд орсон байхгүй юу. Хөлбөмбөг их сонирхоно. Харин ээж загнаад шууд хойш нь сургуульд явуулсан. Тэгж л ЗХУ-ын Артиллерийн Инженерийн дээд сургуулийг 1985 онд төгсч ирээд Зэвсэгт хүчний 015 дугаар ангид галт хэрэгслийн тасгийн даргаар ажиллаж эхэлж байлаа. Батлан хамгаалах салбарын гадаад харилцаа сайн хөгжсөн. Үүний ачаар гадны сургуульд боловсролоо дээшлүүлсэн хэрэг. Энэ журмаар АНУ-ын Хуурай замын цэргийн Команд штабын коллежийг 1995 онд, Голландын Энхийг сахиулагч ажиглагчийн дамжааг 1997 онд, АНУ-ын Энхийг сахиулах ажиллагааны хуулийн дамжааг 1999 онд, АНУ-ын Хуурай замын цэргийн дайны коллежийг 2004 онд төгссөн.
–Энэ хугацаанд ямар албан тушаалд томилогдож байв?
-Манайхан гадаадад сургуульд сурсан гэхээр тав, зургаан жил тэр оронд нь очиж сурсан мэт ойлгоод байдаг. Цэргийн сургуулиудад сурахад дээд тал нь нэг жилийн хугацаатай байдаг. Миний хувьд энэ хугацаанд сурахын хажуугаар Цэргийн их сургуулийн багш, зэвсэглэлийн багш, Цэргийн тагнуулын газрын Мэдээллийн хэлтсийн ахлах офицер, мөн газрын хэлтсийн даргаар ажиллаж байсан. Мөн ЗХЖШ-ын Энхийг сахиулах албаны ахлах мэргэжилтэн, Стратеги удирдлага, төлөвлөлтийн газрын орлогч дарга, Монгол Улсаас АНУ-д суугаа Элчин сайдын яамны Батлан хамгаалах атташе,ЗХЖШ-ын ажиллагааны удирдлагын газрын даргаар ажиллаж байгаад 2010 оноос БХЯ-ны Стратегийн бодлого төлөвлөлтийн газрын даргын албыг хашиж байсан.
Д.ДАВААСҮРЭН
Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН