Өнгөрсөн баасан гаригт Засгийн газар “Эзэн 100” хөтөлбөрийнхөө тайланг тавилаа. Энэ үеэр гишүүн Ё.Отгонбаярын хэлсэн үг сүрхий анхаарал татжээ. Танхимд байгаа хүмүүс нирхийтэлинээлдэж, сошиал ертөнц шаагилданэрхэм гишүүний ухаантай мундагийг гайхацгаав. Хичнээн мянган лайк авлаа, гишүүн од боллоо гэлцэн бахдах маягтай байна лээ. Тэрээр “Засгийн газраас ирүүлсэн тайланг уншаад ангайгаад сууж байна. Кызыль руу автобус явсан гэнэ. Эрээн рүү онгоц нисдэг болж. Барилгын компанийг шалгахаа болиод зөвлөдөг болж. Наадмаар тав хоног амардаг болсон юм байна. Казиногийн хууль бэлэн болж. Эдгээрүүд эдийн засаг сайжрахад ямар хамаа байна. Адуу гурван сая хүрч унаагаа юүлж уналгаа бэлдсэн болохоор удахгүй гурван сая дахь иргэнээ тосч авах гэж байна гэж тайландаа дурдаж. Адуунаас болоод хүүхэд өсөөд байгаа юм уу, урьд нь хүүхэд өсдөггүй байсан нь адуу багадаад байснаас болоод байгаа юм уу” гэж ирээд л баахан асуув. Ингэж шальчиганаж байгаа улсууд үнэхээр эмгэнэлтэй байна.
Кембрижийн их сургуулийн эрдэмтэн судалгаандаа “Тал нутагт маш сайханзун болж, адуу нь өссөн учраас дэлхийг эзлэх аян дайнд мордсон гэж бичсэн. Гумилёв ч бас үүнтэй утга нэгэн бичсэн. Адуу нь өссөн, хүн нь өссөн, иймээс тал нутгийн монголчуудын хүчирхэг байсныг ийн зүйрлэсэн байдаг. Тал нутгийн ард түмэнд адуу өсөх бол хүч чадал нэмэгдэж байгаа гэсэн үг юм. Унага ихэрлэлээ дайн болох нь гэж баярладаг байж. Дайн гэхээр үхэл хагацал үгүйрэл хоосрол, ядуурал гэж бодож байна уу. Тэр үед дайн гэдгийг олз омог, хөгжил хөдөлгөөн, хөөр баяраас ялгаагүй гэж хүлээж авдаг байж. Дайн болоход эдийн засгийн их эргэлт болж байна гэсэн үг. Одооны наймаатай яг адил. Орчин үеийнхээр бол шинээр олзны хүмүүс авчирч шинэ мужаан, шинэ боол, шинэ соёл нэвтэрч цоо шинэ эдийн засгийн болон соёлын эргэлтүүд болдог байж. Тэгээд ч монголчууд түүхэндээ ялж байснаас ялагдаж байгаагүй. Үүнийг арлын Японд сумогийн ертөнцөд монгол залуус ялагдахгүй хэдэн жил ноёлж байгаагаас харж болно. Дайнд ялаад ирэхдээ олз омогтой ирдэг байсан. Тиймээс адуу өсөхийг бэлгэшээдэг. Үнээ ихэрлэвэл муу ёр, адуу ихэрлэвэл сайны ёр гэдэг байв. Ийм философи сургаалтай, ийм бэлгэтэй ард түмэн. Монгол хүн амны билгээр гэдэг. Энэ бэлгээр бол адуу өсөх шиг сайн мэдээ алга.
Тийм байтал адуу өсөх хүн өсөхтэй харьцуулсныг гутаан доромжилж, дамжуулан хөөрөлхөх нь монголчуудын эсрэг байна уу, эсвэл монгол хүн мөн үү гэж асуухад хүргэж байна.Ингэхээр Н.Алтанхуягийн Засгийн газрыг өмөөрөх гэлээ гэж андуурав. Бичиж буйд Н.Алтанхуягийн сайн муугийн тухайд, түүний удирдаж байгаа Засгийн газар сайн, муу ажилласантай огт хамаагүй гэдгийг хэлчихье.
Энд монголоо алдсан гишүүн, түүнийг дэмжиж буй хүмүүсийн тухай л ярьж байна. Ёс заншил, ардын аман зохиол, язгуур урлаг, ёс, бэлгэ, бэлгэдэл зүйн анхны мэдэгдэхүүн байхгүй, егөө, доромж болгох ийм амархан болчихож. Яасан олноороо хөгжөөн дэмжив.
Тал нутгийн ард түмний энгийн ёс бэлгэдлийг мэдэхгүймөртлөө мэддэг юм шиг ярьж, түүнийг нь хөгжөөн дэмжиж байгаа нь зэвүүцэл төрүүлж байна. Үүнийг нь дагалдагч хэмээх улс төрийн сэдэлтэй хэдэн жиргээч, фэйсбүүкчид шагшин магтлаа. Боловсролын сайд байсан хүн үндэсний уламжлалаа, ёс заншлаамэдэхгүй доог тохуу ярьж суух юм. Хүний үгийг мушгиж суухаар өөрийнхөө хэлжбайгаа үгийг нэг бод.
Гүжрийн өмнө үнэн хүчгүй гэж үг бий. МАН-ын нэг хэсэг хүмүүс байна. Юу л бол мушгин гуйвуулж тоглоом наадам, хоосон улс төр болгох юм.
Улаангом Кызылийн хооронд автобус явдаг болсон нь эдийн засагтай ямар хамаатай юм гэнэ. Эдийн засагт хамаагүй, ашиггүй бол тэр хооронд автобус явах уу, Эрээн рүү онгоц нисдэг болж гэнэ. Эдийн засагт энэ чинь хамаагүй хэрэг үү. Хэдэн наймаачид нь Эрээнээс бараа зөөхөө больчихоогүйбол эдийн засагт хэрэгтэй л баймаар. Казиногийн хууль эдийн засагт хамаагүй гэх юм. Хамаатайгаас илүү хамаатай. Энэ бүхнийг сонсоод гудамжинд байгаа хүмүүсийн уур хүрч байгаа гэх юм. Монголчууд бүгд гудманд гарчихаагүй байна. Траншейны гэх цөөн хэдэн хүн гудманд байгаа. Бусад нь бүгд гэр оронтой. Эрхэм гишүүний хэлснээр монголчууд бүгдээрээ гудамжныхан болчихоогүй. Энэ улс орон чинь өнхрөөд ойчлоо гэлээ. Хаана тэр улс орон өнхрөөд ойчих гээд байна. Хэн хүрч ирээд энэ улсыг байхгүй болгох гээд байгаа юм.
Дахин хэлье. Н.Алтанхуяг болон Засгийн газрыг өмөөрөөгүй. Анхнаасаа л энэ бүтцээ өөрчилж сайд нараа цөөлөх хэрэгтэй байсан юм. Алдаа оноо зөндөө л бий биз. Энэ удаа тэр хүний сайн муу хийсэн тухай ер ярих гээгүй. Харин хүний хийснийг мушгиж гуйвуулж буруу яриад тэрийг нь даган баясаад байгаа хүмүүсийнтухай нь хэлэх гэсэнюм. Учир нь Ё.Отгонбаярын хэлсэн үгийг шүүмжлэхээр Н.Алтанхуягийг өмөөрч, захиалга гүйцэтгэлээ гэж мушгихыг нь мэдээд ингэж дахин дахин анхааруулж хэлээд байгаа юм шүү.
Боловсролын сайд асан одоо УИХ-ын гишүүн Ё.Отгонбаярын хэлсэн үг,түүнийг шагшин гайхаж магтаад байсан хүмүүсийн үйлдэл В.Шукшины зохиолын баатар болон түүнийг хөөргөн баясагч нартай яг давхцаж байгаа тул уншигч авхай нарт сануулсу. В.Шукшины “Мад тавьсан нь” өгүүллэгттосгонд ирсэн олны мэдэх гайгүйалба ажилтай эсвэл эрдэмтнийгбайюу ч ярьсан мад тавьдаг Глеб Капустин гэх дөч орчим насны нэгэн эр байх бөгөөд түүний энэ үйлдэлд нь хүмүүс дургүй ч зарим нь “Энэ удаа хэрхэн мад тавих бол” гэж жүжиг үзэх мэт сонирхох нь цөөнгүй. Энэ нь мэдээж Глеб Капустины хувьд таатай. Нэгэн хурандаа дайны тухай ярьж байгаад Москваг шатаах тушаал хэн өгснийг санадаггүй. Мэгдэхдээ өнөөх хурандаа Распутин гээд хэлчихэж. Глебийн хувьд энэ мөчийг л хүлээж байсан гэлтэй хурандаад хандан “Тайван бай хурандаа, бид ямар Филид байгаа юм биш, тийм үү” гэж хэлснээр Глеб ялагч, хурандаа ялагдагч болж хувирав. Филид байгаа биш гэж яагаад хэлсэн юм бол гэж хөгшүүл гайхавч нэгэнт үйл явдал дуусахад хурандааг ялсан Глебийн үгмоод болсон байлаа. Үүнээс хойш түүнийг нөгөө догион хөөрөгдөгчид нь хэнийг мад тавихыг сонирхож, мань Глеб бүр ч омойтно. Тосгонд ирсэн дэд эрдэмтнийг Глеб мөн л өнөөх аргаараа мад тавина.Тэр зүгээр л мад тавьж ялдаг,үнэн үг хэлэх эсэх нь түүнийг дөгөөгчдөд сонин биш,ямар ч утга авцалдаагүй үг хэлээд л ялсан л бол ялсан. Түүний утга авцалдаагүй хариултанд ухаантай хүн логиктой хариулт хэлж амжихааргүй болтол утгыг алдуулж займруулна.Ухаантан яаж ч хариулах боломжгүй үед өнөөх Глеб мад тавих үгээ олчихно. Учрыг тунгаагаагүй нөхөд юуг ч ойлгоогүй хэрнээ Глебийг л ялсан ухаантан гэж ойлгоод дуусдаг. Эрхэм гишүүн Ё.Отгонбаяр ямар ч хүн ойлгохоор юмыг хүн ойлгохооргүй болгож тайлбарлахад жиргээч хэмээх дагалдагчид, хөгжөөгчид нь баатар мэтээр хөөргөв. Москвагийн олон улсын харилцааны их сургуульд Ц.Мөнх-Оргил, Сү.Батболд, Ж.Оджаргал нарын онц сурлагатнуудыг явуулахын өмнө 45 хоног цэрэгт явуулж тангараг өргүүлсэн байдаг. Харин тэд хойшоо сургуульд явж төгсч ирээд бичиг цаастай ноцолдсон уу гэхээс биш монгол ёс заншлаа мартаж хар бор амьдрал мэдэхгүй болж дээ. Тийм дээ ч ардын ухааныг хошигнол болгож тайлбарлаад үүнийг нь шууд улс төр болгочихож байгаа нь эмгэнэл шүү.
Н.Алтанхуягийг мад тавилаа гэж бодоод маадгар суугаа бол энэ эндүүрэл, ардын ёсоо уландаа гишгэсэн үйлдэл чинь л муухай байлаа.Бид уул нь хүлэг нь ирлээ, хүү нь төрөх нь гэж бэлгэшээдэг ард түмэн. Унаа нь ирлээ, улс нь хөгжих нь ч гэж орчин үед хэлж болох юм. Мань Глеб үүнийг ч бас мушгиж дөнгөнө л дөө.
М.СҮЛД