Ө.Ганзориг: Бодлогын хүүг тодорхой хэмжээгээр өсгөх орон зай бий

Монголбанкны МБЗ-ийн гишүүн, Санхүү­гийн зах зээлийн хол­бооны ерөн­хийлөгч Ө.Ган­зо­ригтой цаг үеийн асууд­лаар ярилцлаа. 

-Монголбанкны мөнгө­ний бодлогын зөвлөлөөс бодлогын хүүг нэмэхийн зэрэгцээ банкуудын зохис­той харьцаанд өөрчлөлт оруулах шийдвэрийг гарг­сан. Энэ хоёр шийдвэр зэрэгцээд явахаар үр дүн нь хэрхэн харагдах вэ?

-Мөнгөний бодлогын зөв­лөл өөрөө зөвхөн бод­логын хүүгийн шийдвэрийг гаргаж байгаа. Шалгуур үзүү­лэлтийн шийдвэрийг Мон­гол­банк гар­гасан. Ингэснээрээ ямар давуу талтай вэ гэхээр нэг талд нь мөнгөний бодлогыг хатууруулж  байгаа боловч нөгөө талаасаа шалгуур үзүүлэл­түүдээрээ дам­жуулаад банкуудын хөр­вөх чадварын хувьд асуудал үүсэхээс сэргийлж байгаа. 

-Мөнгөний бодлогын хүүнд өөрчлөлт оруулах урьдач нөхцөл нь юу байсан бэ? Үүн дээр дэлгэрэнгүй хариулт өгөхгүй юу?

-Ер нь үүн дээр эдийн засагчид, үзэгчид ч хоёрдмол байр суурьтай байгаа байх. Юу гэж ярьж байгаа вэ гэхээр эдийн засаг хүнд байгаа үед хүүг өсгөнө гэдэг бол буруу шийдвэр гэсэн байр суурьтай эдийн засагчид бий. Нөгөө талаас заавал бодлогын хүүг өсгөхгүй бол болохгүй эдийн засгийн нөхцөл байдал үүнийг шаардаж байна гэж үзэж байгаа хэсэг ч байна. Бид энд нэг зүйлийг ойлгох хэрэгтэй. Эдийн засгийн хямрал гэдэг нь дотоодын нийт бүтээгдэхүүн хасах буюу сөрөг утгатай болж эдийн засаг агшихыг хэлж байгаа. Монгол улсын хувьд эдийн засгийн өсөлт боломжийн өндөр түвшинд үргэлжилсээр байгаа. Энэ нь ч бодлогын хүүг өсгөх тодорхой хэмжээний орон зай байна гэдгийг харуулж байгаа.Нөгөө талаас өнөөдөр Монгол улсад үүсч байгаа эдийн засгийн хүндрэлтэй нөхцөл байдал нь гадаад худалдааны балансаас үүдэлтэй. 

Гадаад худалдааны балан­сын алдагдал маань эргээд валю­тын ханш чангарах, ог­цом хэлбэлзэх байдлаар эдийн за­сагт сөрөг нөлөө үзүүл­сэн. Тэгэхээр үүнийг хаах шийд­вэрийг гаргахгүй бол эргээд ха­рин эдийн засагт сө­рөг эрс­дэлтэй нөхцөл байдал үүсгэж магадгүй. 

-Бодлогын хүү эдийн за­сагт хэзээ үр нөлөөгөө өгдөг вэ?

-Ер нь 6 орчим сарын хоц­рогдол­тойгоор эдийн засагт боди­той нөлөөлнө гэж үздэг.  Ми­ний харж байгаагаар тэр даруй үзүүлэх нөлөө бол төг­рөгийн өгөөжийг өс­гөнө. Тэ­гэ­хээр хадгаламж эзэм­шигчдийн хувьд бага хүүтэй дол­ла­раар долларын ханш өснө гэж хүлээж барих уу, эсвэл хад­галамжийн хүү нь өсөөд ирэ­хээр өндөр хүүтэй төгрөг барих уу гэдэг асуудал гарч ир­нэ. Нөгөө талаас долларын ханш гучаад хувиар өсчихөөд бай­гаа. Өсчихөөд байгаа ва­лют маань дахиад цаашаа хэ­дэн хувь өсөх вэ гэдэг дээр нэлээд эгзэгтэй болоод ирнэ. Ингэснээрээ алсдаа дол­лар­жилтыг тодорхой хэм­жээгээр саа­руулна. Хоёр­дугаарт хү­лээл­тийг эерэг чиг­лэлд өөрч­лөх давуу талтай. 

-Сүүлийн нэг жил орчмын хугацаанд бодлогын хүүнд өөрчлөлт ороогүй байсан. Энэ удаагийн шийдвэрийг гар­гахын тулд нэлээдгүй хугацаа зарцуулагдлаа гэж харж байна. -Энэ удаагийн хур­лын дотоод уур амьс­галын хувьд гадаад хүлээт­тэйгээ хир зохицсон уулзалт болсон бэ? 

-Ер нь хүлээлт нийт эдийн за­сагчид, олон нийтийн дунд бүрд­сэн байсан гэж харж байна. Хэ­дэн хувиар өсгөх үү гэдэг дээр асуудал байсан байх. Мон­гол улс сүүлийн хоёр жил хоё­роос гурван том асуудал дээр гол хүлээлттэй байлаа ш дээ. Үүний нэг нь Оюутолгой төс­лийн хоёрдугаар шат болон Зас­гийн газар Оюутолгой ком­пани хоорондоо асуудлаа бү­рэн шийдэх. Хоёрдугаарх нь, нүүр­сний салбар буюу Таван тол­гойн нүүрсний асуудал. Гу­рав­­дугаарх нь, нуруугаа ха­руул­сан гадаадын хөрөнгө оруу­лагч нар хэзээ эргэж ирж эх­лэх вэ гэсэн гурван асуудал дээр хүлээлттэй удаан явсан. Энэ хүлээлт бидний хувьд бас байсан. Гэтэл хүлээлтүүд бие­жихгүй, материаллаг болж чадахгүй байгаа гэсэн эгзэгтэй байдал үүссэн.

-Мөнгөний бодлогын мэ­­дэг­­­дэлд гадаадын шууд хө­рөнгө оруулалт, төл­бөрийн тэнц­лийг сайжруулах арга хэм­жээний үр дүн хан­галт­гүй байна гэсэн ийм дүг­нэлт бай­на. Өнгөрсөн удаагийн хоёр сарын хурал дээр бан­куудын гадаадаад та­тан төвлөрүүлж байгаа гу­рав хүртэлх жилийн хуга­цаа­тай гадаад валютын эх үүсвэрийг заавал байлгах нөө­­цийн шаардлагаас хасна гэсэн байгаа ш дээ. Тэгвэл энэ хугацаанд банкууд дээр ямар ахиц гарсан бэ?

-Энэ өгүүлбэрийг маш зө­вөөр томъёолж ойлгох хэрэгтэй. Яагаад вэ гэхээр гадаад худал­дааны баланс нь засгийн газрын буюу сангийн яамны удирддаг баланс байж байгаа. Мөн төсвийн баланс байгаа. Тэгэхээр энэ хоёр тэнцэл дээр засгийн газар Монголбанк гэсэн хоёр үндсэн субект явж байгаа, эдийн засгийн бод­логын хувьд.  Засгийн га­зар, Монголбанк хоёр яг хоо­рондоо уялдаа холбоотой зэ­рэг ажиллаж чадах ёстой. Тэгэхээр зарим талаараа бол гадаадын хөрөнгө оруулалтыг эргүүлж татах хууль эрхзүйн орчны шинэчлэл, энэ бол улсын их хурал дээр гарах асуудлууд. Энэ маань нэлээд хоцрогдолтой гарч байгаа, удааширч байгаа талууд байгаа. Ашигт малтмалын ту­хай хууль байж байна. Энэ нь гадаадын томоохон хөрөнгө оруулагчдын анхаарлын төвд байдаг хууль. Энэ хуулийн шинэчлэлт гэхэд маш удаж байж гарч байх жишээтэй. Иймэрхүү асуудлууд байгаа шүү, ийм санаа агуулагдаж байна гэж тайлж болно. 

-Төлбөрийн тэнцлийн ба­лан­сыг сайжруулахын тулд өөр ямар арга хэмжээ авч хэ­рэгжүүлэх шаардлагатай вэ?

-Миний харж байгаагаар гадаад худалдааны балансын хямрал гэж ярья л даа, энэ бол ерэн оноос хойш манай улсад тав, зургаан удаа тохиолдлоо. Энэ удаагийнхаас өмнө нь 2009 онд тохиолдсон. Манай экспортын хамгийн гол бүтээгдэхүүн болох  зэсийн ханш олон улсын зах дээр 8000 доллараас 2700 доллар хүртэл унахад бид төсвийн асар том хямралд орсон. Одоо энэ удаа зэс гэдэг сэдэв солигдоод нүүрс болж хувираад байна. Нүүрсний ханш Хятадын зах зээл дээр унаснаас болоод гадаад балансын алдагдалд орсон. Тэгэхээр олон нийт юуг ойлгох ёстой вэ гэхээр манайд үүсээд байгаа долларын хэл­бэлзэл, гадаад худалдааны ба­лан­сын алдагдал бол  эдийн засгийн суурь бүтцийн хямрал юм. Суурь бүтэц буруу байгааг харуулж байна. Эдийн засаг 90 хувь нь уул уурхайгаас хамаарч байгаагийн буруу юм. Аливаа засгийн газрын нэг төсөл хө­төлбөр юм уу, мөнгөний бод­логын нэг шийдвэрээр энэ за­сагдана гэж ойлговол маш бу­руу хүлээлт болно. Харин эд­гээр шийдвэр нь огцом шо­кийг зөөлрүүлэх, хөнгөвчлөх л үүрэгтэй шийдвэр. Тэрнээс урт хугацаанд эдийн засгийн бүт­­цийг өөрчилж чадахгүй шүү дээ. 

-Монгол улсын өнөөгийн эдийн  засгийн нөхцөл бай­дал дээр ямар эерэг хүлээл­түүд байгаа вэ?

-Найман сард манай хоёр хөршийн тэргүүнүүд Монгол улсад айлчлах тухай мэдээ байгаа.  Энэ айлчлалаар страте­гийн томоохон хэлэлцээрүүд дээр гарын үсэг зурна гэсэн хүлээлт зах зээл дээр үүссэн. Ялангуяа гадаадын шууд хөрөнгө оруулагчдын хувьд эерэг хүлээлт үүссэн.

Ярилцсанд баярлалаа.

М.САРУУЛ