-МЯНГАТ
МАЛЧНЫ ХҮҮХДҮҮД ХУЛГАЙ ХИЙХДЭЭ АРААТНААС ДОР АВИРЛАЖЭЭ-
8Түрүүч нь ¹160
(4800), 161 (4801), 162 (4802) дугаарт8
Төв аймгийн Баяндэлгэр сумаар явж, хулгайчид малаа алдсан малчидтай
ярилцахад “Малын хулгайн гэмт хэрэг гаарчихаад байна. Олон нийт энэ талаар мэддэггүй.
Хууль тогтоогчид ч анзаардаггүй. Аймаг, сумын мөрдөн байцаагч малчин хоёрын дунд
малын хулгайчийн мэдээлэл үлддэг. Тэднийг олон нийт анзаардаггүй учраас тэнсэн ял
авчихаад эргээд хулгайгаа хийгээд эхэлдэг. Бараг л “Би малын хулгайч шүү” гээд
өөрийгөө зарлаад унаа тэргээ сольж унаад малчдыг элэг барьж байна шүү дээ. Хулгайчид
биднийг дагуулахгүй хуулийн мэдлэгтэй. Яавал хэргээс мултрахаа сайн мэднэ. Бүлэглэл
болчихсон учраас бүлгүй малчдад дийлдэнэ гэж байхгүй” гэцгээж байсан юм. Гавьяат
малчин Х.Магсарын 13 хонийг хулгайлж, нядалсан хэрэгт шалгагдаж байгаа гурван сэжигтний
нэгийг малчид “Малын хулгайн бүлгийн ахлагч. Энэ хавиараа алдартай. Түүнийг хулгайч
гэдгийг нутаг усаараа мэддэг ч хуулийн дагуу арга хэмжээ авахуулж байгааг нь харсангүй”
гэж ярьж байсан. Орон нутгийн цагдаагийн байгууллага малын хулгайчидтай хэрхэн тэмцэж
байгааг сурвалжлахаар Багануур дүүргийн цагдаагийн хэлтэс рүү явлаа. Баяндэлгэр
сумын Галуут багаас Багануур дүүргийн төв рүү ороход засмал зам дээр бог малын дотрыг
өөхтэй нь цувуулаад хаячихсан байх юм. Хулгайчид мал хулгайлж, бойлохдоо араатнаас
дор авир гаргадгийг малчдаас сонссон учраас хар төрснийг нуух юун.
Багануур дүүргийн Цагдаагийн хэлтэст Малын хулгайн гэмт хэрэгтэй
тэмцэх хэсэг ажиллаж байна. Ахлах төлөөлөгч, төлөөлөгч, мөрдөн байцаагч, цагдаа,
жолооч гэсэн бүрэлдэхүүнтэй, УАЗ-469 машинтайгаа
үүрэг гүйцэтгэдэг аж. Тус хэсгийн ахлах төлөөлөгч,
цагдаагийн ахмад С.Алтанхуягтай ярилцлаа.
-Танай
дүүргийн цагдаагийн хэлтэс Төв аймгийн зарим сумдад гарсан хэргийг шалгадаг болжээ.
Ачаалал нэмэгдсэн гэсэн үг үү?
-Хуулийн шинэчлэлтэй холбоотой энэ оны нэгдүгээр сарын 1-нээс Багануур
дүүргийн Цагдаагийн хэлтэст Хэнтий аймгийн Цэнхэрмандал, Төв аймгийн Мөнгөнморьт,
Баяндэлгэр сум харьяалагдах болсон. Малчдаас ирсэн мэдээллийн дагуу хурдан шуурхай
шалгаж байгаа. Сумд манайд харьяалагдаж ирсэн ч бүтэц, орон тоо, мөнгө төсөв нэмэгдээгүй.
Хуучин орон тоогоороо л ажиллаж байна.
-Малчидтай
уулзаж явахад малын хулгайн хэрэг нэлээд ихэссэн бололтой юм. Яг танайд шалгагдаж
байгаа хэргийн тоон мэдээг танилцуулаач?
-Энэ оны эхний зургаан сарын байдлаар малын хулгайн гэмт хэрэг Хэнтий
аймгийн Цэнхэрмандал суманд хоёр, Төв аймгийн Мөнгөнморьт суманд хоёр, Баяндэлгэр
суманд гурав бүртгэгдээд шалгагдаж байна. Багануур дүүрэгт малын хулгайн нэг хэрэг
бүртгэгдсэн байсныг илрүүлээд шүүхээр шийдүүлчихсэн байгаа.
-Шалгагдаж
байгаа хүмүүсийн зарим нь малын хулгайн хэргээр шалгагдаж, шийтгэлээ хүлээж байсан
нөхдүүд байх шиг байна. Баяндэлгэр суманд мал хулгайлсан хэрэгт сэжиглэгдэж байгаа
хүмүүсийн тухай ч ийм яриа байна. Үнэн үү?
-Малын хулгайн гэмт хэрэг үйлдэж байгаа хүмүүсийн олонхи нь өмнө
нь ийм төрлийн хэрэг үйлдсэн, ял шийтгэл эдэлсэн байдаг нь үнэн. Өнгөрсөн тавдугаар
сарын 13-14-нд шилжих шөнө Төв аймгийн Баяндэлгэр сумын малчин Х.Магсарын 13 тооны
хонь хулгайлсан хэрэгт мөрдөн шалгалт хийгээд хоёр хүнийг сэжигтнээр хорьж шалгаж
байгаа. Тэднээс гадна сэжигтэн Г.Хадбаатарыг энэ хэрэгт шалгаж байна. Мөн Галуут
багийн иргэн А.Энхнастын гурван үхэр, гурван адуу хулгайлагдсан хэрэг гарсан. Б.Энхбаяр
гэдэг хүний нэг үхэр дөрөвдүгээр сарын 29-30-нд шилжих шөнө Хайлааст гэх газраас
алга болсон хэрэг бүртгэгдсэн. Тэдгээрийг шалгаж байна.
-Хулгайчид
хулгайлсан малаа нядалсан газраа заавал хутгаа үлдээдэг юм байна. Малчдын ярьж байгаагаар
энэ нь дом бололтой юм. Тэр хутган дээр үлдсэн хурууны хээгээр хулгайчдыг шуурхай
барьчих боломж байх уу?
-Хуулийн дагуу шинжээч, мөрдөн байцаагч, төлөөлөгч хэргийн газрын
үзлэгийг хийж байгаа. Хэргийн газар дээр үлдээсэн эд мөрийн баримтыг шинжээч шалгаад
явж байгаа.
-Хоёр
сэжигтэн “Генералын Хадаа ах биднийг дагуулж явсан” гэж мэдүүлсэн гэдэг мэдээлэл
бий. Малчид ч түүнийг хулгайчдын бүлэглэлийн ахлагч гэж ярьсан. Тэр хүн батлан даалтад
байгаа юу?
-Генералын Хадбаатар гэдэг хүнд эрүүгийн хэрэг үүсгээд шалгаж байгаа.
Хэнтий, Төв аймагт мал хулгайлах гэмт хэрэг үйлдсэн хэргээр Улсын мөрдөн байцаах
газарт шалгагдаж байсан хүн. Улсын Ерөнхий прокуророос харьяалал тогтоож хэрэг нь
манайд ирсэн. Батлан даалтад шалгагдаж байгаа. Г.Хадбаатар 2011 оноос хойш шалгагдаж
байгаа. Холбогдсон хэрэг нь хүнд гэмт хэрэг. Тиймээс 12 сар хүртэл хугацаагаар цагдан
хоригдох хуультай. Тэр хугацаагаар нь цагдан хорьчихсон учраас батлан даалтад шалгахаас
аргагүй.
-Малын
хулгайн гэмт хэргийг Эрүүгийн хуулийн 123 дугаар зүйлд зааснаар шалгадаг байсан.
Эрүүгийн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр энэ зүйл анги байхгүй болсон. Тиймээс хулгайн
хэргээр зүйлчлэх үү?
-Эрүүгийн хуулийн 147 дугаар зүйл буюу бусдын эд хөрөнгийг хулгайлах
хэргээр зүйлчилж байгаа.
-Малчдын
ярьж байгаагаар хулгайчид бүтэн сартай шөнө мал хулгайлж, нядалдаг юм байна. Тэр
үеэр нь эргүүл хийх боломж байх уу?
-Сумдын хэсгийн төлөөлөгчидтэй хамтраад эргүүл хийж байгаа. Малын
хулгайчид бүлэг байдаг далд аргаар үйлдэгддэг учраас тэр бүр таарч, илрүүлэхэд бэрх
юм.
-Хулгайчдаас
гарал үүслийн гэрчилгээгүй мах хямд авдаг дэлгүүр, ченжүүд байна. Тэд малчдад мэдээлэл
огт өгдөггүй, халгаадаггүй юм байна. Тэр хүмүүст хэр хяналт тавьдаг вэ?
-2014 оны тавдугаар сараас хүнсний зах, мах борлуулдаг цэгүүдэд цагдаа
ажиллаж, хяналт тавьж байна. Малын хулгайн гэмт хэргийг бүлэглэж үйлдсэн хүмүүст
хулгайн малын мах худалдаж авсан хүмүүс ч бий. Ер нь мал хулгайлах гэмт хэргээр
зохих ялаа эдлээд гарсан хүмүүс хэсгийн байцаагчдын хяналтад байдаг. Энэ ажил ч
хийгдэж байгаа. Ер нь малын хулгайн гэмт хэрэг үйлдэж болзошгүй хүмүүсийн судалгаа
ч байдаг.
-Малын
хулгайчид хурдан унаатай, зэвсэгтэй, олноороо явдаг гэх юм. Олон өмгөөлөгч хөлсөлдөг.
Түүгээрээ дамжуулж цагдаагийнхныг дарамталдаг, ажлаас нь салгадаг гэх юм. Бүлэг
хулгайчтай тэмцэхэд цагдаа хүчгүйдэх юм уу?
-Цагдаагийнхан хуулийн хүрээнд л ажиллаж байгаа. Малын хулгайн гэмт
хэрэг үйлдэж байгаа хүмүүс олон машинтай, утсаар хоорондоо холбогддог. Бүр галт
зэвсэг ашиглах нь ч бий. Тэглээ гээд цагдаа хүчин мөхөсдөөд, айж ичээд байгаа юм
алга. Одоо ч машиндаа бензин хийгээд гарахад хүн нэг бүр хуулийн дагуу хэрэглэх
зэвсэг хэрэгсэл нь бэлэн байна гэв.
Б.ЦЭЦЭГДЭЛГЭР