Month: May 2023

Монгол Улсад жилд дундажаар 80 мянга гаруй хүүхэд шинээр мэндэлж байна. Тэгвэл тэдний багагүй хувийг дутуутээлттэй төрсөн нярай эзэлдэг ажээ. Мэдээж хугацаанаасаа өмнө хорвоод ирсэн бяцхан нярайд эрүүл мэндийн олон хүндрэл бэрхшээл тулгардаг болохыг эмч, сувилагч нар онцлов. Тэр дундаа амьсгал хямралын эмгэг нас баралтын голлох шалтгаан болдог юм байна.

Олон улсад дутуу тээлттэй төрсөн нярайн амьсгал хямралын Куросурф эмчилгээг 1992 онд нээж байжээ. Ингэснээр нас баралтыг бууруулах боломж бүрдсэн гэнэ. Тэгвэл дэлхийд нэвтэрсэн эмчилгээний энэ аргыг Монгол Улсад нутагшуулахад “Монгол Эм Импэкс Концерн” онцгой үүрэг гүйцэтгэсэн юм. Тодруулбал, 2013 онд дээрх эмчилгээний гол бэлдмэлийг “Chiesi” (Кейси) компанитай хамтран Монголд албан ёсоор бүртгүүлсэн байна. Тухайн үед ЭХЭМҮТ-ийн удирдлага, нярайн эмч нар идэвх, дэмжлэгийн үр дүнд эмчилгээг амжилттай нэвтрүүлж чаджээ. Ингэхдээ “Монгол Эм Импэкс Концерн” нь дан ганц эмчилгээний бэлдмэлийг нэвтрүүлээд зогсохгүй нярайн эмч мэргэжилтнүүдийг онол практик хослосон сургалтад хамруулж энэ чиглэлээр мэргэшсэн эрдэмтэн, докторуудыг Монголдоо урин авч ирж орчин үеийн эмчилгээний арга техникийг зааж сургах бүхий л ажлыг зохион байгууласаар ирсэн нь талархууштай.

Өнөө жилийн хувьд ЭХЭМҮТ-тэй хамтарсан “Дутуу нярайн амьсгалын менежмент ба нярайн хипоски–ишемийн энцефалопати, хөргөөх эмчилгээ-дэвшилтэт технологи” сэдэвт олон улсын сургалт хоёр өдрийн турш үргэлжиллээ. Энэ удаагийн сургалтад АНУ-ын Өмнөд Калифорнийн анагаахын сургуулийн зөвлөх, эрчимт эмчилгээний тасгийн эрхлэгч профессор Р.Раманатанг урьсан нь манай улсын эрүүл мэндийн салбарын хувьд нэр төрийн хэрэг байлаа. Сургалтад Улаанбаатар хотын болон 21-н аймгийн нярайн эмч мэргэжилтнүүд хамрагдав.

Дээрх сургалт нь дутуу тээлттэй төрсөн нярайд түгээмэл тохиолддог эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх, цаашлаад нярайн эрүүл мэнд, амь насыг аврах, амьдралын чанарыг дээшлүүлэхэд онцгой ач холбогдолтой үйл ажиллагаа болж байгааг сургалтанд хамрагдаж буй эмч мэргэжилтнүүд онцолж байлаа. Ялангуяа нярайн амьсгал хямралын хам шинж, түүний хүндрэлийг эмчлэхэд эмч мэргэжилтнүүдийн мэдлэг, ур чадвар нэн чухал аж. Ийм уг сургалт нь бодит туршлагыг олгосноороо ихээхэн ач холбогдолтой болжээ.

“Монгол Эм Импэкс Концерн” ХХКэнэхүү сургалтыг 2012 оноос хойш тасралтгүй уламжлал болгон амжилттай зохион байгуулж ирсэн байна. Тус компани дутуу тээлттэй төрсөн нярайн амьсгал хямралын эмчилгээний Куросурф болон Пейона бүтээгдэхүүнийг нэвтрүүлснээр Монгол Улсын хүн амыг өсгөхөд үнэтэй хувь нэмэр оруулж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, энэ эмчилгээний ачаар өнгөрсөн хугацаанд мянга, мянган хүүхдийн амийг аварч, тэр хэрээр маш олон гэр бүлд элэг бүтэн байхын аз жаргалыг бэлэглэжээ.

Сургалтад хамрагдсан эмч мэргэжилтнүүдээс сэтгэгдлийг нь хуваалцлаа.

ЭХЭМҮТ Хүүхдийн эмнэлгийн Нярайн эрчимт эмчилгээний тасгийн эрхлэгч Ч.Наранцэцэг:

Миний хувьд энэ сайхан мэргэжлээрээ 20 гаруй жил тасралтгүй ажиллаж байна. Дэлхий дахинд эрүүл мэндийн салбарын хамгийн чухал нь нярайн салбар юм. Бид Монгол Улсдааэнэ салбарыг хөгжүүлэхийн төлөө идэвхтэй зүтгэсээр ирлээ. Тухайлбал, нярайн салбарт гарч буй эмчилгээ, оношилгооны шинэ технологуудыг Монголдоо нутагшуулахад онцгой ач холбогдол өгдөг. Практикт хэрэглэгдэж эхлээд байгаа тоног төхөөрөмжөө бүрэн ашиглан нярайн тусламж үзүүлж буй бусад хоёр дахь шатлалын эмнэлгүүдэд боловсон хүчнийг бэлтгэх, онол дадлага хосолсон сургалтуудыгхийхэд оролцож байна. ЭХЭМҮТ болон “Монгол Эм Импекс Концерн” компанитай хамтран дэлхийн хэмжээний сургалтыг эх орондоо зохион байгуулж буй нь нярайн салбарын эмч мэргэжилтэн бидний мэдлэг, мэдээллийг нэмэгдүүлж, ажлын туршалгыг сайжруулахад үнэтэй хувь нэмэр оруулдаг. Монгол Улсад хүүхдийн тэр дундаанярайн эрт үеийн эндэгдэл хамгийн анхаарлын төвд байдаг асуудал шүү дээ. Тэгэхээр энэ чиглэлд ажиллаж байгаа эмч, мэргэжилтэнүүдийг тогтмол мэргэшүүлнэ гэдэг нэн чухал юм.

Энэ удаагийн сургалтын онцлог нь нярайн сэхээн амьдруулах чиглэлд мэргэшсэн дэлхийн томоохон эмнэлгийн зөвлөх доктор Р.Раманатанг урьж авч ирсэнд нь үнэхээр талархаж байна. Энэ том эрдэмтэн дөрвөн өдрийн турш бидэнд онол, ажлын байран дээрх дадлагамэдээлэл өглөө. Ингэснээр манай салбарын эмч мэргэжилтэн бидэнд оюуны том хөрөнгө оруулалт, дэм болж чадлаа.

Орхон аймгийн Нэгдсэн эмнэлгийн төрөх тасгийн нярайн эмч М.Баттуяа:

Орхон аймагтаа 36 дахь жилдээ нярайн эмчээр ажиллаж байгаа миний хувьд энэ сургалтаас маш их мэдээлэл авлаа. Өндөр хөгжилтэй орны нэр хүндтэй эрдэмтнийг эх орондоо урьж авчиран бидний хүсэн хүлээсэн сүүлийн үеийн мэдээллийг өгсөн “Монгол Эм Импекс Концерн” компанидаа туйлын их баярлаж байна. Манай аймгийн хувьд 2015 оноос хойш Куросурф эмчилгээг нэвтрүүлсэн. Бид өмнө 1.5 кг төрсөн нярайг маш жижигхэн төрлөө гэж дүгнэдэг байсан. Тэгвэл Куросурф нэвтэрсэнээс хойш нэг кг төрсөн нярайг боломжийн гэж үнэлдэг болсон. Манай аймагт саяхан 770 грамм жинтэй нярай мэндэлсэн. Бид 20 гаруй хоног эмчлээд сая сургалтад ирэхдээ ЭХЭМҮТ-д шилжүүлж авчирлаа. Одоо бид нэг кг-аас бага жинтэй нярайг амьдруулж чаддаг болсон. Насаараа энэ салбартаа ажилласан бидний хувьд дутуу тээлттэй төрсөн мянга мянган нярайн амийг аварч байгаа ажлаасаа үнэхээр аз жаргалыг мэдэрдэг дээ. Гадаадын эрдэмтдийг урьж авч ирэхээс гадна дотоодын эмч нараа олон улсын сургалтад явуулж бидний мэдлэг, дадлага туршлагыг үргэлж цэнэглэж байдаг “Монгол Эм Импекс Концерн” компанидаа баярлалаа. Түүхт 100 жилийн ойгоо тэмдэглэж байгаа энэ хамт олонд эрүүл мэндийн салбарынхаа эмч,мэргэжилтнүүдийн өмнөөс талархаж байгаагаа илэрхийлье.

Өвөрхангай аймгийн Нэгдсэн эмнэлгийн төрөх тасгийн нярайн эмч Сүнжидмаа:

Миний биемэргэжлээрээ орон нутагтаа 15 дахь жилдээ ажиллаж байна. Бидний ажлын практикт Куросурф гэдэг эмчилгээ орж ирснээр маш олон бяцхан нярайд амьдрал бэлэглэсэн. Анх 2010 онд нярайн эмч болоод тухайн үеийн сургалтын программдаа Куросурф гэдэг эмчилгээний талаар дуулж байв. Тэгэхэд олон улсад дутуу тээлттэй төрсөн нярайд хэрэглэдэг ийм эмчилгээний арга байдаг тухай мэдэж авахдаа “Хэзээ Монголд нэвтрч бид нар хэрэглэх бол” гэж мөрөөддөг байлаа. Харин сургуулиа төгсөөд ажлын байран дээр очсоноос хоёр жилийн дараа Монгол Улсад нэвтэрлээ гэж дуулаад бушуухан шиг орон нутагт хэрэгжүүлэх юм сан гэж яардаг байв. Ингээд 2016 онд манай аймаг орон нутгаас хамгийн түрүүнд уг эмчилгээг амжилттай нэвтрүүлж чадсан. Үүнээс хойш энэ эмчилгээг дутуу тээлттэй төрсөн нярайнууддаа ердийн эмчилгээний байдлаар хэрэглэж байгаа. Куросурф эмчилгээний тусламжтайгаар хугацаанаасаа өмнө мэндэлсэн бяцхан үрсийг амьдруулах нь асуудал биш болчихоод байгаа нь бахархууштай. Монгол эмч, мэргэжилтнүүд дэлхий жишигтэй хөл нийлүүлэхэд оюуны болоод дадлага туршлагын хувь нэмэр оруулдаг “Монгол Эм Импекс Концерн”-даа маш их талархаж байна. Гадаадын өндөр хөгжилтэй орнуудын эрдэмтдийг жил бүр эх орондоо урьж авчран бидний мэдлэгийн санг нэмж, нярайн практикт үргэлж update хийж байдаг нь талархаад баршгүй. Эндээс сонсч, сурсан мэдлэгээ орон нутагтаа амжилттай хэрэгжүүлэхэд асар том дэм болдог.

Энэ онд Монголын эм зүйн салбарын ууган компани болох “Монгол Эм Импэкс Концерн”-ы түүхт 100 жилийн ой тохиож байгаа билээ. Сонирхуулахад, тус компани нийгмийн хариуцлагынхаа хүрээнд эрүүл мэндийн салбарын мэргэжлийн ажилтнуудын боловсрол, тэдний ур чадварыг дээшлүүлэхэд анхаарч сургалт, мэдээллийн арга хэмжээг тогтмол зохион байгуулдаг байна. Өнгөрсөн хугацаандУлаанбаатар хотын болон орон нутгийн Хүүхдийн эмч мэргэжилтнүүдийг Испани, Латви, Литва, Казакстан, Серби, Швейцари, Франц, Армени, Гүрж, Австри, Румын зэрэг улсууд руу олон улсын эмч нарын чуулга уулзалт, хурлын арга хэмжээнд оролцуулж, эмчилгээний шинэ арга барил, мэдээлэл авах боломжийг олгож иржээ.

МОНГОЛЫН ҮРС МАШ ОЛОН БОЛОХ БОЛТУГАЙ АМЬДРАЛЫГ ТЭТГЭСЭН 100 ЖИЛ

“No War” хөдөлгөөний идэвхтэн Ц.Уянгад Тагнуулын Ерөнхий Газрын Мөрдөн Шалгах Газраас хэрэг үүсгэжээ. Тодруулбал түүнд Эрүүгийн хуулийн 19-р бүлэг, Үндэсний Аюулгүй байдлын эсрэг гэмт хэрэг үйлдсэн байж болзошгүй гэж үзэн, мөрдөн шалгаж эхэлжээ.

Эрүүгийн хуулийн 19-р бүлэг нь эх орноосоо урвах, төрийн эрх мэдлийг хууль бусаар авах, саатуулах, төрийн албан тушаалтны амь биед халдах, Гадаадын тагнуулын алба, байгууллага, иргэнтэй хууль бусаар хамтран ажиллах, Зэвсэгт үймээн дэгдээх, Хорлон сүйтгэх ажиллагаанд бэлтгэх, хорлон сүйтгэх, Экстремист үйл ажиллагаа явуулах, Үндэсний эв нэгдлийг бусниулах, Төрийн нууцыг хууль бусаар олж авах, тагнуул хийх, Төрийн нууцыг задруулах, Төрийн нууцыг үрэгдүүлэх, Монгол Улсын хилийг хууль бусаар нэвтрэх гэх мэт зүйлтэй юм байна.

Байгаль орчны нөлөөлөх байдлын үнэлгээний тухай хууль одоогоос 11 жилийн өмнө буюу 2012 онд батлагдаж байв.Уг хууль бат­лагдсанаар байгаль орчин, нийг­мийн нөлөөллийн үнэлгээний журам, түүнийг хийх аргачлалыг боловсруулж дагалдуулж батлах ёстой байлаа.Гэвч өнгөрсөн 11 жилийн хугацаанд байгаль орчин, нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээ хийх журам, аргачлалыг бий болгоогүйгээс иргэд, малчдын эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрхээс эхлээд олон эрх ноцтой зөрчигдөж ирсэн юм.

Тэгвэл саяхнаас Байгаль орчны нөлөөлөх байдлын үнэл­гээний тухай хуулийн байгаль орчин,нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээний аргачлалыг салбарын яамнаас боловсруулж эхэлжээ. Байгаль орчин, нийгмийн нөлөөлөл гэж чухам юу болох, аргачлал боловсруулахад юуг анхаарах талаар антропологич, монголч эрдэмтэн Ариэль Ахэрнтай ярилцлаа.

Тэрээр Оксфордын их сур­гуулийн Газар зүйн сургуулийн багш, доктор бөгөөд 2006 оноос хойш Монгол орны малчид, уул уурхайн бүс нутгаар ажиллаж судалгаа хийж иржээ. Түүнээс гадна Ариэль Ахэрн нь Монгол Улсад эрдэс баялаг, түүний дэд бүтцийн салбарт байгаль орчин, нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээг хийх аргачлалыг боловсруулах ажлыг дэмжиж, зөвлөх баг байгуулан үнэлгээний аргачлалын төслийг боловсруулж ЗГХЭГ-т хүлээлгэн өгөөд байгаа ажээ.

-Байгаль орчин, нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээ гэж юуг хэлдэг юм бэ.Үүнийг олон улсад хэрхэн хэрэгжүүлдэг талаар та ярилцлагын эхэнд мэдээлэл өгөөч?

-Нийгмийн нөлөөллийн үнэл­гээг бүхий л салбарт хийдэг.Ерөөсөө аливаа нэгэн төсөл хэрэгжиж эхлэхээс өмнө хийх ёстой хамгийн чухал үнэлгээ.Жишээ нь, би Улаанбаатар хо­тод анх 2003 онд ирж бай­лаа.Тэр үед өнөөдрийнх шиг өндөр байшин барилгууд, олон машингүй ч парктай, трол­лейбусаар явж болдог гоё байсан.Харин өнөөдрийн Улаан­баатар шал өөр болсон.Олон өндөр байшин барилга, машин техниктэй болжээ.Гэвч нөгөө талд агаарын бохирдол, зай талбай, хот төлөвлөлт үгүй болсон байна.Энэ бол хот суурин газрын жинхэнэ хөгжил биш.Нэг ёсондоо энэ олон байшин барилга, төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэхдээ нийгмийн нө­лөөл­лийн үнэлгээг хий­гээгүй, тоо­цооллыг гаргаагүйтэй холбоотой.

Хэрэв нэг том хотхон бай­гууллаа гэхэд тэнд орон зай ямар байх вэ, ногоон байгууламжаа яаж шийдэх вэ, хүүхэд тоглох, хөгшид нарлах талбай нь хаана байрлах вэ гэх мэтээр маш өргөн хүрээнд төлөвлөгөө хийх ёстой.Зөвхөн олон байшин барихдаа чухал биш.Нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээ гэдэг бол нэг ёсондоо сайн төлөвлөгөөг хэлдэг.Тухайн төслийн оролцогч бүх талууд сэтгэл ханамжтай байх ёстой.Ийм л жишгээр гадны улс оронд аливаа төсөл хэрэгждэг.

-Нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээг хийгээгүй тохиолдолд ямар үр дагавар үүсдэг юм бэ?

-Товчхоноор хэлбэл, талууд сэтгэл ханамжгүй үлдэх, түүнээс улбаалсан олон сөрөг үр дагавар бий болдог.Би 2006 оноос хойш малчид, уул уурхайн харилцаанд судалгаа хийж байгаа.Энэ судалгаанаас харахад уул уурхайн төслүүд нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээг барагтаа хийдэггүй.Тиймээс ерөөсөө цөөн тооны чанартай төслүүд л байх нь зүйтэй гэж үздэг.Олон байх тусам нийгмийн нөлөөллийн асуудал нэмэгдэж, эрсдэл бий болгосоор л байна.Малчид, нөлөөлөлд өртөж байгаа иргэд ч ийм байр суурьтай байдаг юм билээ.Нийгмийн нөлөөллийг үнэлээгүйгээс үүдэж 20, 30 жилийн дараа ямар эрсдэл бий болохыг тооцдоггүй.Магадгүй ингээд том эрсдэл гарахад сумын захиргаа юу хийхээ мэддэггүй, аймгийн захиргаа юу хийхээ мэддэггүй, төв Засгийн газар ч ямар арга хэмжээ явуулахаа мэдэхгүй бултана.Үүнээс үүдээд иргэд ялангуяа алслагдсан нутгийн эрх мэдэл багатай иргэд хохирч үлдэх нь элбэг.2022 онд зургадугаар сарын 6-нд НҮБ-ын Хүний эрхийн хорооноос нэг тайлан гаргасан байдаг.Тэнд “Монгол Улс аливаа нэгэн төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхдээ ард иргэдээсээ, малчдаасаа санал авах хэрэгтэй” гэдгийг онцолсон байдаг.

Тиймээс нийгмийн нөлөөл­лийн үнэлгээг хийгээд эрсдэлтэй гэж үзвэл төслийн загвар, тех­нологийг өөрчилж болдог.Түү­нээс биш ерөөсөө ямар ч төсөл хэрэгжүүлж болохгүй гэсэн үг биш.Үнэлгээгээр байгалийн нөлөө, нийгмийн нөлөө их байж болно.Амьтны амьдардаг, идээ­шилж явдаг бэлчээр нутаг дээр зам барилаа гэхэд яаж тэр амьтанд ээлтэйгээр барьж болох вэ гэж төслийн загварыг байгаль, амьтанд ээлтэй болгож засварлах ёстой.Хотхон барилаа гэхэд заавал өндөр өндөр барилга барих шаардлагагүй, намхан барьж болно.Мэдээж ингэснээр зардал нэмэгдэж болно.Гол нь төсөл хэрэгжсэний дараа байгаль орчин нийгмийн эрсдэл бага.

-Нийгмийн нөлөөллийн үнэл­­гээг хийх гол аргачлал, сэ­дэл нь юу байх ёстой юм бол.Магадгүй өнөөдөр манайд улс орны эрх ашиг том, чухал гээд хэсэг бүлэг хүмүүсийн эрх ашгийг хөндөх явдал гардаг.Үүнийг аль аль талдаа сэтгэл ха­намж­тайгаар шийдвэрлэхийн тулд нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээнд юуг анхаарах ёстой вэ?

-Тухайн бүс нутгийн хүмүүс, нө­лөөлөлд өртөж байгаа хү­мүүстэй ярилцах, саналыг нь сонсох, тэдний оролцоотойгоор үнэлгээ хийх явдал ерөөсөө нэг дугаарт хийгддэг.Ингэж чад­вал төсөл ч амжилттай хэрэг­жих үндэслэл болдог.Нэг сонир­холтой стастистик хэлье л дээ.Нийгмийн нөлөөллийн эрсдлийг урьдчилж тооцоолж бизнесийг тогтвортой хөгжилд нийцүүлж буй асуудлаарДэлхийн 194 улсаас Монгол Улс нэлээд хойгуур эрэмбэлэгддэг.Үүний нэг шалтгаан бол нийгмийн, байгалийн нөлөөллийг тооц­дог­гүйтэй холбоотой гэж зарим судлаачид онцолдог.Ингэхээр олон улсын хөрөнгө оруулалт орж ирэх урсгал багасдаг.Яагаад гэвэл Монгол Улсын Засгийн газар нийгмийн нөлөөлөлдөө анхаардаггүй юм байна гэж үздэг.

-Нэг талдаа гадаадын хө­рөнгө оруулагчдад эерэг мес­сэж болж чадахгүй нь тийм үү?

-Яг тийм.Монгол Улс нийг­мийн нөлөөллөө хэр хангаж бай­на вэ гэдгийг гадныхан маш сайн ажиглаж хардаг.Үнэлгээ доогуур байвал хөрөнгө оруулалт хийхээс татгалздаг.Хүний эрхийг хангадаггүй, нийгмийн үнэл­гээг хийхгүй байна гэж хардаг.Нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээ гэдэг нэг ёсондоо тухайн улсын орны тэмдэг гэж хэлж болно.Хэрэв Монгол Улс үүнийг сайн хийдэг байвал нийгмийн хамгаалалдаа анхаарал тавьж байна гэдэг тэмдэг болох ёстой.Энэ нь улсын эдийн засаг, хөрөнгө оруулалт гээд олон салбарт ач холбогдолтой үнэлгээ.

Магадгүй Улаанбаатарт ийм үнэлгээг хийгээгүй учраас өнөөдөр хүүхдийн парк байхгүй, орон сууцны хорооллуудад ах­мадууд нарлах талбайгүй, цэцэр­лэг сургууль байдаггүй, маш харамсалта.Тиймээс нөлөө­лөлд өртөх хүмүүстэй сайн уулзаж, ярилцаж, ойлголцож явахыг л олон улсад жишиг болгодог.Жишээ нь, орон нутагт уул уурхайн төсөл хэрэгжих боллоо гэхэд тухайн компани нөлөөлөлд өртөх малчидтай цуг төлөвлөгөөгөө гаргаж болно.Малчид хөндөж болохгүй, чухал бэлчээр нутаг, тахилгатай уул усаа нэрлэж таарна шүү дээ.Тэднийг хүндэтгэх ёстой.Хэрэв тэгж ажиллаж чадвал талууд сэтгэл ханамжтай үлдэнэ.Магад­гүй тэр төсөл илүү ч амжилттай болж болно.

-Гадаадын улс оронд нийг­мийн нөлөөллийн үнэлгээг үлгэр жишээ хэрэгжүүлсэн кейс нэрлээч гэвэл та юу ярих вэ?

-Германд нүүрсний уурхайн төсөл хэрэгжих болсон байдаг.Уурхайн бүсэд томоохон тосгон байсан.Тиймээс тосгоны хүмүүс­тэй хэлэлцээр хийж эхэлсэн юм билээ.Тэнд мэдээж хүмүүс суурин амьдрал бий болгочихсон, өвөг дээдчүүлээ оршуулсан байгаа шүү дээ.Түүнд нь уурхайн төслийн баг маш хүндэтгэлтэй хандсан.Хэлэлцээр ч удаан үргэлжилсэн байдаг.Тэдгээр иргэдийг суурьшуулах шинэ тосгон ямар байх вэ, ямар загварыг бий болгох вэ гэж удаан ярилцсан.Ингээд тэр төсөл амжилттай хэрэгжсэн байдаг.

Гэвч бүх төслүүд амжилттай хэрэгждэггүй.Нүүлгэн шил­жүү­лэх­тэй холбоотой нэг статистик уншиж байлаа.Тэнд төс­лийн нөлөөллийн бүсээс нүүлгэн шилжүүлсэн иргэд өм­нөх амьдралын түвшин, чанар ньүргэлж дорддог гэсэн судалгаа байдаг.Нэгэн үе Дэлхийн банк ч ийм төслийг хэрэгжүүлж бай­сан.Олон арван жилийн өмнө хэрэгжүүлж байсан төслүүд нь нөлөөлөлд өртсөн хүмүүсийн амьд­ралын чанар мууддаг.Тий­мээс энэ тал дээр анхаарч, нийг­мийн нөлөөллийн үнэлгээг төсөл хөтөл­бөртөө тусгадаг болж ирсэн.

Одоо Англи, АНУ-д шал өөр төслийн загвар бий болж эхэлж байна.Жишээ нь, байшин, шинэ орон сууц, онгоцны буудал баригдлаа гэхэд байгальтай яаж тогт­вортой байх вэ, байгалиа яаж хамгаалах, яаж дасан зохицох вэ гэж хардаг болсон байна.Өндөр байшин барихаа больж, намхан байшин дээр ногоон байгууламж бүтээдэг.Тэнд нь ан амьтад хүртэл амьдрах нөхцөлийг бий болгодог шинэ загварууд үүсч эхлээд байна.

-Сонирхолтой юм байна шүү?

-Тэгэлгүй яахав.Эцсийн бү­лэгт энэ нь улс орны эрх ашигт чухал ач холбогдолтой.Нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээг сайн хийдэг улс оронд хөрөнгө оруулагчид хөрөнгөө оруулахдаа нэр төрийн хэрэг гэж үздэг.Эсрэгээр нь нийгмийн нөлөөллийг анхаар­даггүй улс оронд аль нэгэн олон улсын том компани төсөл хэрэг­жүүлбэл нэр төрд нь халтай, бизнест нь нөлөөлнө гэж үздэг болсон.

-Та байгаль орчин, нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээний аргач­лалыг боловсруулахад Монгол Улсын төрийн байгууллагаас ямар алхам хийх нь зүйтэй гэж үзэж байна вэ?

-Монгол Улсын Засгийн газар нэг том алхам хийж чаджээ.Тэр бол Монгол Улсын Засгийн газраас 2023 оны эхэнд байгаль орчин, нийгмийн үнэлгээ хийх 58 дугаар тогтоолыг баталсан байна.Энэ бол маш чухал алхам болсон.Одоо аргачлалыг нь Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам боловсруулж байгаа юм байна.Тус яам нь нийгмийн салбарыг бүхэлд нь хамрах боломжгүй.Тиймээс энэ ажилд байгаль орчин, нийгмийн салбар, иргэний нийгэм, уул уурхайн нөлөөллийн бүсийнхэн, хөрөнгө оруулагчид гээд бүх талуудын оролцоотой өргөн хэлэлцэж батлах ёстой.Тэгвэл хүссэн үр дүндээ хүрч чадна.

Авлигатай тэмцэх газрын Мөрдөн шалгах хэлтэс 2023 оны тавдугаар сарын 22-26-ны өдрүүдэд гэмт хэргийн шинжтэй 132 гомдол, мэдээллийг шалгав. Үүнээс 10 гомдол, мэдээлэлд хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээж, 23 гомдол, мэдээлэлд хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээхээс татгалзах, 2 гомдол, мэдээллийг харьяаллын дагуу шилжүүлэх саналтайгаар прокурорт шилжүүлсэн бөгөөд одоогоор 97 гомдол, мэдээллийг хянан шалгаж байна.

Түүнчлэн эрүүгийн 829 хэрэгт мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явуулснаас өнгөрсөн долоо хоногт 3 хэргийг шүүхэд шилжүүлэх, 13 хэргийг хаах, 2 хэргийг харьяаллын дагуу шилжүүлэх саналтай прокурорт хүргүүлж, 2 хэргийг нэгтгэн шалгаж байна. Мөрдөн шалгах ажиллагаанд одоогоор 809 хэрэг шалгагдаж байна. Гэмт хэрэг гарахад нөлөөлсөн шалтгаан, нөхцөлийг арилгуулахаар мөрдөгчийн 3 мэдэгдэл хүргүүлжээ.

Шүүхэд шилжүүлэх саналтайгаар прокурорын байгууллагад хүргүүлсэн хэргүүдийг дурдвал:

• “М” нь Дундговь аймгийн Стандарт, хэмжилзүйн албаны удирдах албан тушаалтнаар ажиллаж байхдаа албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж өөртөө эдийн засгийн давуу байдал бий болгож, улсад үлэмж хэмжээний хохирол учруулсан гэх;
• Говь-Алтай аймгийн Есөнбулаг сумын албан тушаалтан “Д”, “Х” нар нь бусдад давуу байдал бий болгосон гэх;
• Сүхбаатар аймгийн Эрүүл мэндийн газрын удирдах албан тушаалтнаар ажиллаж байсан “Г” нь албан тушаалын байдлаа урвуулан ашигласан гэх.

Нийтийн мэдээллийн тухай хуульд заасан мэдээлэл нээлттэй, ил тод, үнэн зөв байх, бодитой мэдээллээр хангах үндсэн зарчмын дагуу авлигын гэмт хэргийн мөрдөн шалгах ажиллагааны талаарх мэдээллийг Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 16 дугаар зүйлийн 14 дэх заалт, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 29.3 дугаар зүйлийн 5 дахь хэсэгт заасныг чанд баримтлан товч байдлаар олон нийтэд мэдээлж байгаа болно.

Олон улсын хүүхдийн эрхийг хамгаалах өдрөөр НЗДТГ, Нийслэлийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын хөгжлийн газар зэрэг байгууллагууд хамтран “Нэгдүгээрт хүүхэд” уриан дор “Монгол хүүхдүүд” арга хэмжээг зохион байгуулна.

Хүүхдийн баяраар араах дөрвөн чиглэлд зургаадугаар сарын 1-ний 08:00-20:00 цаг хүртэл зам хааж, хүүхдүүдэд зориулсан үйл ажиллагаа зохион байгуулах юм.

• Монголын Хүүхдийн ордны уулзвараас Шангри-ла төв хүртэл (Гэндэний гудамж)
• Хүмүүнлэгийн ухааны их сургуулийн уулзвараас Централ тауерын урд уулзвар хүртэл (Их сургуулийн гудамж)
• Чингис хаан музейн уулзвараас Төв шуудангийн уулзвар хүртэл (Чингисийн гудамж)
• Ус, цаг уурын хүрээлэнгээс Төрийн ордны баруун талын уулзвар хүртэл (Жуулчдын гудамж)
• “Галлериа” худалдааны төвөөс Спортын төв ордон хүртэл (Амарын гудамж).

Мөн Хүүхэд хамгааллын баг найман байршилд ажиллаж, хүүхдийг төөрөх, алга болох, болзошгүй эрсдэлт өртөхөөс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор эцэг эхийн утасны дугаар тэмдэглэх хэсэг бүхий AR санамжтай, үйл ажиллагааны хөтөлбөр QR кодтой бугуйвчийг тараана. Түүнчлэн явуулын автобус байршуулж, төөрсөн хүүхдийг эцэг эх, асран хамгаалагчид нь хүлээлгэн өгөх юм. Хүүхдийн баярын Ажлын хэсгийн дарга, Нийслэлийн Засаг даргын орлогч З.Төмөртөмөө хүүхдийн эрх зөрчигдөх, хүүхэд эрсдэлд өртөхөөс сэргийлж ажиллахыг үүрэг болгов. Мөн дараах үүрэг, даалгаврыг холбогдох байгууллагуудад өглөө. Тухайлбал,

• Монголын хүүхдийн ордны хойд талаас талбай хүрэх, талбайгаас Шангри-ла худалдааны төвийн чиглэлд баярын парад алхахад аюулгүй байдлыг хангаж ажиллах,
• Төлөвлөсөн хэсгүүдэд хоол, хүнсний үйлчилгээ үзүүлэх ААНБ, иргэдэд сургалт хийх, эрүүл ахуйн шаардлага хангуулж, хяналт тавих,
• Д.Сүхбаатарын талбай болон хөдөлгөөн түр хаасан хэсгүүдийн цэвэрлэгээ үйлчилгээ, зам талбайн усалгаа хийх, хог хаягдлыг тээвэрлэх ажлыг зохион байгуулах. Зөөврийн хогийн савуудыг олноор байршуулах,
• Хүүхдэд зориулсан хөдөлгөөнт болон хийлдэг тоглоомуудыг бүртгэж, хяналт тавьж ажиллах,
• Арга хэмжээний үеэр эрүүл мэндийн шуурхай тусламж үйлчилгээ үзүүлэх гурван багийг бэлэн байлгаж, үйлчилгээ үзүүлэх,
• Хүүхдийн баяраар хүүхдийг үнэгүй тээвэрлэх болон Замын хөдөлгөөнийг түр хугацаагаар хааж буйтай холбогдуулан нийтийн тээврийн хэрэгслийн чиглэлд зохицуулалт хийх,
• Олон нийтэд зориулсан арга хэмжээг зохион байгуулахдаа хүүхдийн аюулгүй байдлыг хангаж, хамгаалахад анхаарч ажиллах зэрэг үүрэг өгөв.

НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлөөс 1948 оны тавдугаар сарын 29-ний өдөр баталсан мандатын үндсэн дээр Израиль Арабын хоорондын зэвсэгт мөргөлдөөнийг түр зогсоох, гэрээний хэрэгжилтийг хангах зорилготойгоор анхны энхийг сахиулах ажиллагааг эхлүүлсэн түүхтэй.

Улмаар НҮБ-ын Ерөнхий ассамблейн чуулганы 2003 оны А/57/129 дүгээр тогтоолоор жил бүрийн тавдугаар сарын 29-ний энэ өдрийг Олон улсын энхийг сахиулагчдын өдөр болгон тэмдэглэдэг уламжлал тогтжээ.

Харин Монгол Улс Засгийн газрын 2012 оны 140 дүгээр тогтоолын дагуу энэхүү түүхэн өдрийг жил бүр тэмдэглэж эхэлсэн юм.

Монгол Улсын Зэвсэгт хүчний Зэвсэгт хүчний болон Төрийн цэргийн байгууллагуудын бие бүрэлдэхүүн 2002 оноос эхлэн 21 жилийн хугацаанд дэлхийн 10 гаруй улсад НҮБ-ын энхийг сахиулах болон олон улсын цэргийн ажиллагаанд үүргээ нэр төртэй гүйцэтгэж байна.

Харин Онцгой байдлын байгууллагын алба хаагчид 2012 оноос хойш даян дэлхийн энх тайвны төлөө дэлхийн орнуудын дайчин эрстэй мөр зэрэгцэн энхийг сахиулах үүргийг гүйцэтгэж байгаа билээ.

Энэ хугацаанд 370 орчим алба хаагч цэнхэр дуулгатнуудын эгнээнд орж, дэлхийн энх тайвныг батлан хамгаалах ариун үйлсэд хүчин зүтгэж Онцгой байдлын байгууллагын төдийгүй Монгол Улсынхаа нэрийг олон улсад өндөрт өргөн, үүргээ биелүүлж байна.

Онцгой байдлын байгууллагаа төлөөлөн НҮБ-ын Энхийг сахиулах ажиллагаанд оролцож байгаа цэнхэр дуулгатнуудын гурав нь эмэгтэй алба хаагч байгаа юм.

НҮБ-ын энхийн ажиллагаанд үүрэг гүйцэтгэсэн, үүргээ нэр төртэй биелүүлж буй Онцгой байдлын байгууллагын нийт Цэнхэр дуулгатан та бүхэнд “Энхийг сахиулагчдын өдөр”-ийн мэндийг хүргэе гэж Онцгой байдлын ерөнхий газраас мэдээллээ.