ӨДРИЙН СОНИНЫ АРХИВААС…
“Глоб интернэшнл” төрийн бус байгууллагын тэргүүн Х.Наранжаргалтай уулзаж ярилцлаа. Тэр эмэгтэйн мэдлэг дэндүү арвин, миний мэдэхгүй юм асар их болохоор ярилцлага маань нэлээд сунжирсан. Тэр бүхнийг уншигчдадаа хүргэх сэн гэж хорхойсовч сонины зай талбайг бодолцох хэрэгтэй байсныг нуух юун. Ингээд түүний ярианд анхаарлаа хандуулна уу.
–Ингэхэд та ямар мэргэжилтэй вэ. Сэтгүүлч үү?
-Би улсад яг 30 жил ажиллаж байна. Тэрнийхээ 16 жилийг нь Монгол телевизэд ажилласан. Хүмүүс намайг сэтгүүлч гэж боддог байх. Би уг нь дулааны инженер мэргэжилтэй хүн шүү дээ. Гэхдээ бүр жаахан байхаасаа сэтг үүлч болохыг мөрөөддөг байлаа. Аав минь сэтгүүлч Хашхүү гэж хүн байсан шүү дээ. “Улаанбаатарын мэдээ” сонинд ажиллаж байсан, Монголын зохиолчдын эвлэлийн гишүүн, Явуухулан гуайн шавь байсан. Тийм болохоор манайд сэтгүүлч, зохиолчид их ирнэ, орж гарна. Өссөн орчин бас нөлөөлсөн л байх. Намайг долдугаар ангид байхад Лениний мэндэлсний 100 жилийн ой болж зохион бичлэгийн уралдаан зарлахад би “Лениний харандаа” гэсэн өгүүллэг бичээд нэгдүгээр байрт орж байлаа. Бас ангийнхаа нэг дуулдаг охины тухай “Пионерийн үнэн” сонинд бичсэн. Тэгээд л сэтгүүлч болно гэж мөрөөдөж эхэлсэн. Харамсалтай нь гадагшаа сэтгүүлчийн сургуульд явна гэж бодож байтал тийм хуваарь манай сургуульд ирээг үй.
-Та аль дунд сургуулийг дүүргэсэн бэ?
-Нийслэлийн хоёрдугаар сургуулийг төгссөн. Манай сургууль жанжин Сүхбаатарын нэрэмжит гээд алдартай сургууль байлаа шүү дээ. Тэгээд хуваарь байдаггүй яая даа гэтэл манай ангийн багш надад зөвлөсөн юм. Би тэгэ хэд хоёр сайнтай бусад хичээлдээ онц төгсч байлаа. Багш маань “Чи нэгэнт гайгүй төгслөө. Дүнгээр жагсаахад ч дээгүүр орж байна. Тэгэхээр ЗХУ-д явж сурвал яасан юм бэ, хэл ч сурна. Бас соёл сурна” гэсэн. Тэгээд би ээж, аавдаа хэлтэл аав маань жаахан дурамжхан байсан. Харин ээж дэмжсэн. Тэгээд би ер нь явъя гэж шийдсэн. Ингээд Үйлдвэрийн гоо зүйн чиглэлээр явсан. Одоогийнхоор дизайны сургууль юм даа. Гэхдээ тэр сургуульд зургаар шалгалт авдаг байлаа. Гэтэл би чинь хүний хамар ч зурж чадахгүй хүн шүү дээ. Ингээд биднийг өөрчилсөн юм. Би Түлш эрчим хүчний яамны нэр дээр явсан болохоор Уралын Политехникийн их сургуулийн дулааны инженерийн ангид сурах болсон. Манай тэр сургууль бол маш том сургууль л даа. Нийгмийн ухааны факультеттэй. Би сургуульдаа сүүлийн хоёр жилд нь хоёр мэргэжлээр давхар суралцаж сэтгүүлч, дулааны инженер гэсэн хоёр дипломтой төгссөн юм. Оюутан байхдаа би сургуулийнхаа сонинд олон л юм бичиж байлаа.
-Тэгээд л сэтгүүлч болчихсон уу?
-Мэдээж би сэтгүүлчээрээ л ажиллах сонирхолтой. Хойно сургууль төгсч ирсэн оюутнуудыг тэр үед Төв хорооноос хуваарилдаг байлаа. Тэгэхэд үзэл суртлын хэлтсийн эрхлэгч нь Даваадаш гэж хүн байсан юм. Тэр хүнд би сэтг үүлчээр л ажилламаар байна гэж хэлсэн. Тэгтэл надаар орос хэл дэр “Осень” гэж зохион бичлэг бичүүлсэн атлаа дулааны шугам сүлжээний газарт хуваарилсан л даа. Тэр чинь долдугаар сар байсан юм. Гэтэл арваннэгдүгээр сард Монгол телевизээс Жаргал гэж хүн ярьж байна аа. “Хэрвээ сэтгүүлч болох хүсэл чинь хэвээрээ бол ирж уулзаач” гэсэн. Тэгж л Монгол телевизийн Хүүхдийн редакциас сэтгүүлч болох гараагаа эхэлсэн юм даа.
-Тэнд ажиллаж байхдаа таны хамгийн сайхан үе байсан гэдэгт итгэж байна.?
– Тэгэлгүй яахав. Телевиз бол миний амь амьдрал минь байлаа. Би телевиздээ одоо ч хайртай. Хэрвээ телевиз сайн байвал би баярлана. Муу бол гутарна. Сэтгэл зүрх минь телевизтэйгээ явсаар өдий хүрлээ дээ. Би тэнд 16 жил ажилласаар программын хэлтсийн дарга болсон. Хүүхдийн нэвтрүүлэг, хөрөг нэвтр үүлэг, асуудал хөндсөн нэвтрүүлэг хийж байлаа. Ерөнхийдөө телевизийн бараг бүх жанраар нэвтрүүлэг хийсэн дээ.
-Тэгээд яагаад та телевизээсээ явах болов оо?
-1993 онд бид Монгол телевизийг Олон нийтийн телевиз болгон өөрчлөх хөтөлбөр боловсруулсан юм. Одоо энэ телевизийн Золоо, Сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн ерөнхийлөгч Сараа, Мөнхтөр, Пунсаа бид хэд. Тэгээд боловсруулсан хөтөлб өрөө ажилчдадаа танилцуултал 90 гаруй хувийн дэмжлэг авлаа. Тэгтэл удирдлагын зүгээс асар их эсэрг үүцэлтэй тулсан. Манай дарга бол намайг өөрөө телевизийн дарга болохын тулд л ийм ажил зохион байгуулсан гэж бодсон л доо. Гэхдээ одоо бодоход манай дарга бид хоёрын дундуур нэг хар муур гүйчихсэн л байх. Тэгээд яахав тэрнээс хойш байсхийгээд л Наранжаргалыг программын хэлтсийн даргаас солих уу яахав гэсэн асуудлыг хэлэлцэж байдаг болсон. Сүүлдээ миний гаргасан шийдвэр бүхэн заавал цуцлагддаг болж ажил ч урагшлахаа байлаа. Тэгээд би өргөдөл бичээд албан тушаалаа өгчихлөө. Тэгэхэд энэ “ДАНИДА”-гийн “Чөлөөт хэвлэл” төсөл хэрэгжиж байсан юм. Гэтэл нэг өдөр тэр төслийн дарга утасдаад “Та манайд ирж сонины хэвлэх үйлдвэрийн даргаар ажиллаач. Таныг Сэтгүүлчдийн холбооноос нэрийг чинь дэвш үүлж байна” гэсэн. Хэдийгээр би эргэлзэж байсан ч ярилцлаганд нь ороод тэнцчихлээ. Ингээд л “Чөлөөт хэвлэл” сонины үйлдвэрийн захирлаар ажилласан даа. Тэр төсөл Монголд хэвлэлийн эрх чөлөөг хөгжүүлэхэд чухал хувь нэмэртэй байсан учраас би ажилласан юм. Дөрвөн жил ажиллаад үйлдвэрийн үйл ажиллагаа жигдрээд, баг нь бүрдээд эхэлсэн. Тэгээд би бодсон. “Би бол хэвлэлийн менежер биш. Тийм учраас одоо миний гүйцэтгэх үүрэг дууслаа. Ажлыг нь хүлээлгэж өгье” гэж. Тэр үед би телевиз рүү очиж болох байсан. Гэхдээ тухайн үед телевизийн дарга байсхийгээд л солигддог тогтворг үй, маш их улстөржсөн газар болсон байсан учраас би санасан бодсоноо ард түмэнд хүргэж чадах эсэхдээ эргэлзэж байлаа. Өөрөөр хэлвэл би тэнд очоод хэнээс ч хараат бусаар ажиллаж чадахгүй юм байна гэдгээ ойлгосон л доо. Бас Монголд хэвлэлийн хараат бус байдлыг бий болгож, хэвлэлийн эрх чөлөөг дархлахад хийх ажил маш их байсныг би мэдэрсэн. Ингээд л “Глоб интернейшнл” төрийн бус байгууллагаа байгуулсан.
-”Глоб интернейшнл” бол одоо нэр хүндтэй байгууллага. Байгуулагдаад 10 жил болчихож. Анх байгуулахад хэцүү байсан уу?
-Хэцүү байсан. Бүр маш хэцүү байсан. Гэхдээ тэр бүхнийг давж гарсан даа. Одоо би энэ хийсэн ажлаараа, хамт олноороо бахархдаг. Монголын чөлөөт хэвлэлд “Глоб интернейшнл” хувь нэмрээ оруулж чадсан. Тийм болохоор үнэхээр сэтгэл хангалуун байна.
-Та их сонин хүн. Ямар нэг зүйлд уягдаж баригдаж чаддаггүй юм шиг санагддаг?
-Тиймээ. Би аль нэг зүйлээс хараат байж чаддаггүй. Би эрх чөлөөг эрхэмлэгч. Эрх чөлөө гэснээс сүүлийн үед нэг зүйлд маш их санаа зовдог боллоо. Би ихэвчлэн таксигаар явдаг л даа. Тэгээд таксины жолооч нартай юм яриад явж байхад зарим хү- мүүс эрх чөлөөнөөсөө залхаж эхэлсэн байна. “Бид арай дэндүү их эрх чөлөөтэй байна. Хэтэрхий замбараагүй болчихож. Монгол хүнд диктатур хэрэгтэй “ гэж ярьдаг хүмүүстэй нэлээд хэд тааралдлаа. Энэ бол аймшиг. Эрх чөлөө гэдэг юмыг чинь нандигнан хайрлаж байх ёстой. Гэтэл хүмүүсийн сэтгэл зүй эрх чөлөөнөөсөө залхаад буцаад диктатур руу тэмүүлнэ гэдэг байж боломгүй зүйл шүү дээ. Өчигдөрхөн би энэ үгийг хүмүүстэй ярилцаж байгаад бас дахин сонслоо. Монголчууд амны билэг гэж ярьдаг шүү дээ. Тэгэхээр бас хамаагүй ингэж ярьж болмооргүй л санагдах юм.
-Бас нэг сонин дүгнэлт нийгэмд бий болсон байна. Сэтгүүлчид дандаа болж бүтэхгүй юм бичиж байдаг. Сайн сайхан зүйлийг олж харахгүй байна гэж. Гэтэл сэтгүүлчид чинь нийгмийн болж бүтэхгүй байгаа зүйлийн хажуугаар нүдээ дараад өнгөрч болохгүй биз дээ?
-Эртээд би нэг телевиз үзээд сууж байтал шууд утсаар иргэдээс дандаа сайн сайхан мэдээ авна гэж байна. Нэвтрүүлгийн санаа агуу байж болно л доо. Гэтэл нөгөө утсаар сайн сайхан юм ярьж байгаа хүн ерөөсөө байгаагүй. Дандаа л болж бүтэхгүй зүйл ярьж бухимдлаа илэрхийлж байсан. Тэгэхээр нийгэм бүхэлдээ бухимдуу байгаа юм болов уу даа. Гэхдээ арай ч бүгд тийм биш л дээ. Амьдрал баян болохоор сайн сайхан юм зөндөө байгаа. Гэхдээ хүний нийгмийн болж бүтэхг үй байгаа юм бүхэн ногооны талбайд ургасан зэрлэг өвс л гэсэн үг. Түүнийг түүж цэвэрлэж байх ёстой. Сэтгүүлчид л энэ үүргийг сайн гүйцэтгэдэг. Хэрвээ сэтгүүлчид ажлаа хийхээ болиод үнэнийг бичихгүй юм бол нийгмийг хэн эмчлэх билээ. Тийм үү. Сэтгүүлч хүн бол хэзээ хэн нэгнээс, аль нэг төрийн байгууллагаас хараат байх учиргүй. Тийм болохоороо л сэтгүүлчдэдээ эрх чөлөөтэй байж хараат бус сэтгүүл зүйг хөгж үүлээсэй гэж бодсондоо энэ “Глоб интернейшнл” ТББ-аа байгуулсан. Ер нь би багаасаа тийм байсан юм шиг ээ. Олон нийтийн ажилд их идэвхитэй оролцдог байсан. Гэхдээ одоо би үнэндээ залхаж байна. Чин үнэнийг хэлэхэд одоо тэтгэвэртээ гармаар санагдах боллоо. Гэртээ нам суугаад ном бичмээр, бас жүжгээ бичмээр байна.
-Та бол жүжгийн сайн зохиолч. Тэгэхээр уран бүтээл рүүгээ тэмүүлж байгаа юм байна л даа?
-Сайн зохиолч энэ тэр нь ч юу вэ. Зүгээр л номоо, жүжгээ бичээд санаа амар суумаар санагдах боллоо.
-Жүжгийн зохиолчийн хувьд, театрын уран сайхны зөвлөлд байдгийн хувьд манай театрт хөгжил ямархуу шатандаа явна гэж боддог вэ?
-Нэг зүйлд их сэтгэл дундуур байна. Манай жүжигчид их сайн,чадварлаг хүмүүс. Жишээ нь Сувд бол гайхамшигтай сайн жүжигчин. Бас Цэрэндагва гуай. Гэтэл энэ хүмүүсийн гайхамшгийг зөвх өн Монгол мэдэж байгаа нь харамсалтай. Уг нь тэднийг дэлхийн тавцанд гаргамаар байна. Театр бол хөгжим, дуу, бүжгээсээ ялгаатай л даа. Заавал англи хэл дээр жүжиг тавьж байж дэлхийн тавцанд гарна. Энэ чиглэлээр төсөл бичсэн боловч мөнгө нь олдохг үй юм. Ийм сайн жүжигчдээ дэлхийд таниулах юмсан. Би бүр Америкийн “Форд” сан руу хэдэн жил дараалан захиа бичээд “Уучлаарай бид Монголд үйл ажиллагаа явуулах боломжгүй” гэсэн хариу авсан даа.
-Форд гэж нөгөө машин үйлдвэрлэдэг газар уу? Тэд ямар үйл ажиллагаа явуулдаг юм бэ?
-Тиймээ, Форд машиныг үйлдвэрлэдэг компани. Тэднийх Форд сантай. Тэгээд жилд бүр нэг сая долларыг урлагт зориулдаг юм билээ. Харамсалтай нь тэд Монголыг тоохгүй юм. Бас манай улс ч өөрөө урлаг руугаа анхаарахг үй байна. Жилд төсөв батлахдаа театрт зориулж их бага мөнгө төсөвлөдөг. Тэгээд уран бүтээлчийн шагнал бичихээр тэрийг нь Сангийн яамнаас хасаад хаячихдаг.
-Жүжигчний шагналыг уу?
-Тиймээ, жүжигчний дүр бүтээсэн уран бүтээлийн шагналыг.
-Арай үгүй байлгүй дээ. Жишээ нь алдарт Цэрэндагва гуай нэг дүр бүтээгээд тэрэнд нь зориулсан шагнал бичихээр Сангийн яамны нэг түшмэл хасаад хаячихдаг хэрэг үү?
-Тэгдэг шүү дээ. -Яасан харамсалтай хэрэг вэ. Тэр түшмэл уран бүтээл ойлгохгүй шүү дээ? -Ийм л байна даа.
-Шагнал гэснээс та ер нь төрийн одон медаль авч байсан уу?
-Өө би шагнал урамшуулал дээр огт өөр эсрэг бодолтой байдаг. Надад тэр төрийн одон медаль огт хэрэгг үй. Би тэр нэг хачин заншлаас ичдэг хүн. Ер нь тэгээд хүмүүсийн хийж бүтээснийг төр дүгнээд шагнаад ирэхээр л хүмүүсийг хооронд нь муудалцуулж, хэрэлдүүлж, атаа жөтөө үүсгэж байгаа юм шүү дээ. Одоо төрийн байгууллагуудад ажиллаж байгаа олон мянган хүмүүс шагнал авахын төлөө уралдаж, өөрийгөө элдвээр магтуулж байна. Энэ бол ичиж үхмээр зүйл. Одоо бүр нийгмийн өвчин болж даамжрах шинжтэй. Яахав надад бол мэргэжлийн маань бүх шагнал бий. Тэр л хангалттай.
-Та ер нь ямар ч амбицгүй хүн байх аа?
-Амбиц гэдэг юмыг зөв тийш нь хөтөлбөл их сайн үр дагавартай юм шиг байгаа юм. Бас “Би бүхнийг чадна” гэсэн америк маягийн итгэлтэй байж аливаа зүйлийг хийж давж гардаг юм шиг байгаа юм. Харин би бол өөрийгөө их голдог доо. Ер тэгээд одоо үед даруухан байна гэдэг дутагдал гэж ойлгогддог болжээ. Тэгэхээр би их сул талтай хүн дээ.
-Та ном их уншдаг байх аа? Гадаад явж байхдаа хүүхнүүд элдэв чамин зүйлийн араас хошуурч дэлг үүр хэсдэг байхад та ганцаараа номын дэлгүүр хэсээд алга болчихдог шүү дээ?
-Би очсон орон бүхнээсээ заавал ном худалдаж авдаг. Миний ачаа ерөөсөө л ном болчихдог юм. Учир нь би ном уншихгүй бол нойр хүрдэггүй. Заавал шөнийн хоёр гурван цаг хүртэл ном уншиж байж сайхан амардаг.
-Та шашин шүтдэг үү?
-Үгүй. Би шашингүй хүн. Гэхдээ бараг бүх шашны номлолыг, шашин судлалыг уншсан. Далай ламыг би хүнийх нь хувьд шүтдэг. Тэр бол асар их ухаантай хүн. Далай лам “Хэрвээ хүний амьдралын утга учрыг олж амьдрахын ухааныг ойлгосон хүн бол заавал шашин шүтэх албаг үй” гэж хэлсэн байдаг. Буддын шашны тэргүүн тэгж хэлсэн байгаа юм шүү. Тэгэхээр заавал шашин шүтэх албагүй. Бүр шашнаа ойлгохг үйгээр мухар сүсгээр шүтэж бүр ч болохгүй. Гадны улс орнуудаар явж байхад шашных нь сүм хийдээр би бишгүй л орж үзсэн. Тэнд ороход энэ бол үнэхээр ариун газар юм гэсэн сэтгэгдэл төрдөг л дөө. Гэтэл манайд Ганданд яваад очиход ямар байдаг билээ. “Хулгайчаас болгоомжил” гээд бичиг хадчихсан байдаг шүү дээ. Хулгайч, худалч хүмүүс тэр бурхан номын газраас айхгүй орж байхыг бодоход тэр газар хүний сэтгэлийг ариусгаж чадахгүй байна л гэсэн үг.
–Таныг хүндэтгэдэг хүмүүс их олон. Энэ бол ойлгомжтой. Монголын сэтгүүл зүйд та тод мөрөө үлдээсэн. Харин та хэр олон дайсантай вэ?
-Хүн ер нь ажлаа сайн хийж байгаа бол өөрөө ч мэдэхг үй дайсантай болчихдог юм. Тэр жил ОНРТ-ийн хэсэг сэтгүүлчид удирдлагынхаа эсрэг суулт зарлаад дараа нь түүнийгээ үргэлжүүлж өлсгө- лөн зарлалаа шүү дээ. Тэгэхэд би гадаадад явж байгаад интернэтээр тийм юм болж байгааг олж уншсан. Гэтэл явж явж тэр өлсгөлөнг би зохион байгуулсан гэж хардагдсан шүү дээ. Би л телевизийн дарга болох гээд тийм зүйл хийсэн юм байх аа. Ер нь телевиз дээр удирдлагын эсрэг ямар нэг юм болвол би сэрдэгддэг юм. Харин надад тийм санаа огт байхгүй. Би дарга болж хүн удирдахаас залхаж байна. Насаараа л удирдах ажил хийлээ. Тийм болохоор манай телевизийнхэн надаас айх хэрэггүй ээ. Хамтарч ажиллъя. Надад энд ажил их байна. Тэнд очиж дарга болох сонирхол алга. Энэ ажлаа дийлэхгүй суухад тэнд очихын хэрэг юу байна.
-Сэтгүүлчдийг улстөрчд өд худалдагдчихлаа гэх нийтлэг ойлголт урам их хугалах юм. Та энэ талаар юу хэлмээр байна вэ?
-Сэтгүүлч хүнийг улстөрчид өөрийнхөө дуу хоолой болгон ашиглахыг л үеийн үед хичээсээр ирсэн. Тэгээд ч манай улсад ардчилал хөгж өөд удаагүй байгаа болохоор сэтгүүлчид маань улстөрчидтэй уулзахдаа зарим нэг алдаа гаргаж байгаа нь харагддаг. Үнэхээр худалдагдаад тэдний үзэл бодлыг номлож байгаа сэтгүүлчид олон. Энэ бол манай балчирхан байгаа сэтгүүл зүйг мөхөл рүү л түлхэнэ. Нөгөө талаас нэг хандлагыг сэтгүүлчид маань өөрчилмөөр санагдаад байдаг юм. Тухайлбал, ямар ч юмыг заавал улстөрчдөөс очиж асуудаг. Ингэхээр хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлд төрийн дуу хоолой давамгайлж байгаа юм. Жирийн ард түмэн, эрдэмтэн, судлаач, иргэний нийгмийн дуу хоолой ямагт дутагдаж байгаа нь мэдрэгддэг. Бүр хэвлэлийн эрх чө лөөний өдөр хэн нэгэн УИХын гишүүнээс гүйж очоод “Монголд хэвлэлийн эрх чөлөө байна уу” гэж асууж байх жишээтэй. Байгаа үгүйг тэр эрхэм гишүүн мэдэх юмуу. Харин байгаа үгүйг бид нар өөрсдөө л мэднэ шүү дээ. “Энэ хууль нь болохгүй байна. Тийм учраас үүнийгээ өөрчил” гээд өөрсдөө ярих ёстой биш гэж үү. Монголд хэвлэлийн эрх чөлөө боогдмол байгааг өнгөрсөн долдугаар сарын 1 харууллаа шүү дээ. ОНРТ-ийн тухай хууль нь батлагдаад хэрэгжиж байхад Ерөнхийлөгчийн нэг зарлиг гарахад л хүмүүс ОНРТ-ийн дуу хоолойг барьчихаж байгаа байхгүй юу. Бүр мэдээллийг нь цензурдээд тархи угааж эхэлсэн. Тэгэхээр хэвлэлийн эрх чөлөө ямар эмзэг байгааг харуулсан хэрэг юм. Би бас нэг юмыг их гайхсан. Онц байдал тогтоосон зарлиг гараад ОНРТ-ээс бусад бүх телевизүүдийн дуу хоолойг хааж байхад Телевизүүдийн холбоо түүнийг дэмжсэн хэвлэлийн бага хурал хийж байгаа байхгүй юу. Тэгэхээр нөгөө хараат бус сэтгүүл зүй, нөгөө хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө хаана байна. Байхгүй шүү дээ. Манайхаас энэ талаар мониторонг хийсэн. Долдугаар сарын 1-ний өдрөөс эхлээд болж буй үйл явдлыг цацаж байхдаа ямар нэгэн цензургүй байсан атлаа яг онц байдал тогтоосны дараагаас эхлээд зөвхөн албаны эх сурвалжаас мэдээ дамжуулж эхэлсэн. Тэгэхээр цензур байсан нь харагддаг л даа.
-Мэдээллийн эрх чөлөөний хуулийг яагаад гацаачихсан бэ? Танайх энэ хуулийг лоббидож байгаа хэвээрээ юу?
–Манайх, Нээлттэй нийгэм форум хоёр энэ хуулийн араас уйгагүй хөөцөлдөж байгаа. Мэдээллийн эрх чөлөөний хуулийг заавал батлуулах тухай ярихаасаа өмнө би Польшийн жишээг яримаар байна. Польшийн улс төрийн үйл явц яг манайх шиг байсан. Хоёр том нам нь ээлжлэн төр барьж байгаад хоорондоо зөвшилцөж тохироонд хүрч л дээ. Тэр нь яасан бэ гэхээр 2004 онд манайд улстөрийн хүчний харьцаа тэнцсэний үр дүнд ОНРТ-ийн хуулийг баталсан шиг Польшид Мэдээллийн эрх чөлөөний хуулиа баталсан байгаа юм. Тэгснээр сэтгүүлчдэд далд байсан бүх мэдээллийг олж авах эрх нь нээгдсэн. Гэтэл манайд бол энэ хуулийг бид 2001 оноос хойш лоббидож байна. УИХ-ын хэлэлцэх дэгд их олон удаа орсон. Харин одоо ямар шатандаа явна гэхээр энэ оны хоёрдугаар сард бид хууль санаачлагч зарим УИХ-ын гишүүдтэйгээ уулзсан. 2007 оны тавдугаар сард өргөн барьсан хувилбартаа өөрчлөлт оруулъя гэж тохиролцсон. Өөрчлөөд боловсруулалтаа нарийн болгож, үл хамаарлын зарчмыг оруулахаар болсон. Одоо боловсруулаад бэлэн болгочихсон байгаа. Хэрвээ УИХ-д өргөн баригдсан хуулийн 30-аас дээш хувийг дахиж боловсруулж өөрчилсөн бол хуулиа татаж аваад дахин өргөн барих шаардлага байдаг юм байна. Одоо дахиад бас хэдэн гишүүд нэмэгдсэн. Тэгэхээр батлагдах найдвар бас их болсон шүү.
-Баярлалаа, танд амжилт хүсье.
Л.МӨНХБАЯСГАЛАН
