“DOZ” энтертаймент студийн захирал, Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Ш.Доржсүрэнтэй ярилцлаа.
-Танд Монгол Улсын гавьяат жүжигчин цол тэмдгээр энгэрээ мялаалгасанд нь баяр хүргэе. Тухайн мөчийн сэтгэгдлээсээ хуваалцахгүй юу?
-Дорнын ухаанд төр гэдэг бол ард түмний төлөөлөл гэж төрийг дээдлэн хүндэлдэг түүхтэй. Ерөнхийлөгч “Төрөөс хүндэтгэл үзүүлж хийсэн бүтээсэн болон ирээдүйд хийх ажлыг тань үнэлж Монгол Улсын гавьяат жүжигчин цол тэмдгээр шагналаа” хэмээж тэмдгээ зүүж өгч байх үедээ нэлээн удаан хугацаанд ярьсан. “Итгэл найдвар түрүүлж байна, хариуцлагатай байж илүү ихийг хийж бүтээгээгээрэй” гэсэн төрийн тэргүүнийхээ үгийг сонсож зогсоход, надад нээрээ л хүзүүн дээр минь том хариуцлага буулаа даа гэж бодогдсон. Мэдээж соёлын тэргүүний ажилтан, өөрийнхөө ажлыг эрх чөлөөтэйгөөр хийдэг байсан жүжигчин хүний хувьд төрийн хайр хишгийг хүртэх нь төрийг төлөөлж ард түмнийхээ өмнө үлгэр жишээ, дуурайлал үзүүлж хүмүүсийн өмнө ёс зүйтэй байж амьдралынхаа зарим зүйлийг өөрчлөх ёстой хэм хэмжээнд авч ирлээ гэж бодсон. Намайг шагнуулахад ээж минь хамгийн их баярлаж, эгч нар, гэр бүлийнхэн минь бүгд баярласан. Төрийн гавьяат жүжигчин цол тэмдэг өмнө манай гэр бүлд өвөө, эмээгийн үед байгаагүй учраас айлын отгон хүүхдийн хувьд төрөл садан, ураг удамдаа гавьяат жүжигчин болж төрөөрөө үнэлүүлсэндээ магнай тэнийсэн сайхан өдөр байсан.
-Та шагнуулах гэж байгаагаа хэзээ мэдсэн бэ. Хэрхэн хүлээж авав?
-Шагнал хүртэх гэж байгаагаа тэмдгээ авахаас гурав хоногийн өмнө ерөнхийлөгчийн тамгын газраас над руу ярихад мэдсэн. Тухайн мэдээг утсаар хүргэж буй хүнд ч сайхан байдаг болов уу, хүмүүсийг баярлуулсан сайхан мэдээг бие биедээ түгээж байгаа нь их өвөрмөц сонсогдсон. Миний хувьд итгэл төрөх ч биш, үгүй ч биш дундуур, байсан хэмнэлээсээ хөөрч дэрвэхээс илүүтэйгээр энэ чинь нээрээ юу билээ, зүүд зэрэглээ ч билүү гэж бодогдох шиг болсон. Учир нь олон жилийн хугацаанд би өмнөх ажлаа л хийж байсан болохоос гавьяа шагнал гардаж авъя, гавьяат болмоор байна гэж миний толгойнд огт ордоггүй, өөрөө ч хөөцөлддөггүй, үүний ач холбогдлыг ч гүйцэд сайн ухаж ойлгодоггүй байсан хүний нэг. Тухайн үед хувь хүн өөр дээрээ ирэхэд өвөрмөц сэтгэгдэл, мэдрэмжийг авдаг юм байна лээ.
-“Тамгагүй төр” жүжиг тайзнаа дахин тоглогдож байна. 24 жилийн дараа нэг дүрдээ эргэн тоглох нь баргийн жүжигчинд тохиолдохооргүй хувь тавилан гэж байсан?
-24 жил гэдэг багагүй хугацаа. Энэ хугацаанд Л.Жамсранжав гуай, П.Цэрэндагва ах хоёртой тоглож байх үеийн өмнөх бичлэгүүдийг өөрөө тоглож буй учраас ямар тоглолт хэрхэн өрнөж буйг сайн анзаарч мэддэггүй байсан юм байна лээ. “Тамгагүй төр” хоёрыг шинэ бүрэлдэхүүнээр тавьж байхад телевиз, сошиалаар жүжгийн анхны тавилтуудыг гаргасан. Тухайн үед би ямар агуу жүжигчидтэй тоглож байсан гэдгээ сэхээрч ойлгосон. Учир нь Л.Жамсранжав гуайн тоглолтын нарийн жижиг деталиуд, П.Цэрэндагва ахын дүрээ бүтээж буй байдал, цэмцгэр, дүрийнхээ зорилгын төлөө тэмүүлж буй тэмүүлэл, олон даваа бартааг давж зорилго руугаа хүрэх гэсэн арга аргачлал гээд олон жилийн дараа эргэж харахад үнэхээр мундаг жүжигчидтэй сургуулиа дөнгөж төгсөөд шахуу тоглож байсан нь их том хувь заяа байсан. Жүжгийг үзчихээд үүнээс яаж өөрчилж болох вэ гэдэг тал руу толгойгоо ажлуулан их бодсон. Тийм болохоор надад тодорхой хэмжээнд туршлага, арга аргачлал, идэр насанд ирсэн учраас сэтгэлийн хөдлөл хөдөлгөөн жүжигчний хувьд тогтоц суусан тэр бүх зүйлээ ашиглаж тоглолоо.
-Одоогоор “Тамгагүй төр” жүжгээс гадна ямар уран бүтээл дээр ажиллаж байгаа вэ?
-Би аливаа зүйлд цензуртайгаар ханддаг. Гэхдээ гавьяат жүжигчин цол авсны дараа уран бүтээлд би оролцохгүй, чадахгүй гэвэл биеэ тоосон, ихэрхүү болчихсон сэтгэгдлийг хүнд төрүүлэх гээд хэцүү юм байна. Өмнө нь залуучуудад нээлттэйгээр хандаж уран бүтээлд нь оролцдог байсан, одоо ч хэвээрээ. Учир нь бидний нэг үүрэг бол залуу уран бүтээлч, залуу үеийг бэлтгэгдэхэд бид ямар нэгэн байдлаар гараа сунгах хэрэгтэй. Тийм болоод ч надад олон уран бүтээлчид санал тавьдаг. Миний нэг онцлог нь би аливаа уран бүтээлд тоглохдоо зөвхөн нэг имиджийн бүрдүүлэлтээр тоглохыг хүсдэггүй. Тухайн зохиолын дүр нь ямар байна, дүрийг хэрхэн хувиргах, зохиолд буй дүрүүдийн харилцаа ямар байх вэ зэрэг олон хувиралтуудыг хийдэг учраас миний хувьд олон санал ирдэг байх. Тэрнээс биш ганцхан Ш.Доржсүрэнгээрээ тоглодог дүрүүд байвал магадгүй 10 уран бүтээлийн дараагаас би хэрэггүй болно. Тиймээс дүрүүдийг гаргахыг хичээдэг. Би “Тэгри чину” кинонд Иртэй жанжны дүрийг бүтээсэн. Тус дүр эсрэг талын онцгой хурц араншинтай дүр. Кинонд миний царай дүр төрх, Ш.Доржсүрэн шиг харагдаж байгаа ч дотоод сэтгэлийн ертөнц, тоглолтын хоолойны өнгө хүртэл өөрчлөгдсөн байх ёстой зэрэг олон тооцоонууд надад байсан.
“Фантастик” продакшны “Зура 2” гэх тагнуулын албаны тухай уран сайхны киноны Ишжав гэж Тагнуулын албаны даргын дүрд тоглож байна. Мөн Mobicom корпорацын “VOO” аппликейшныхан “Өвөөгийн хайр” нэртэй олон ангит кинонд голлох дүрийг бүтээн ажиллаж байна даа. Үүнээс гадна олон уран бүтээлчид санал тавьсан байгаа, найм, ес, аравдугаар сарыг дамнуулан олон киноны ажлууд ар араасаа залган үргэлжилж байна.
-“DOZ” энтертайментийн хувьд уран бүтээлдээ хэзээнээс эхэлж орох вэ. Хамт олноороо ямар уран бүтээл хийхээр төлөвлөж байна вэ?
-“DOZ” энтертайментийн хувьд ерөнхийдөө гадаад орны зах зээл рүү гарч, гадны уран бүтээлчидтэй хамтарч, гадны уран бүтээлчдийг монгол баг толгойлон оролцсон олон уран бүтээлийг хийсэн. Энэ үйл ажиллагаанууд Монгол Улсыг гадаад оронд сурталчилсан гэдэг утгаар надад өндөр хүндтэй шагналыг олгосон гэж би ойлгож байгаа. Аливаа зүйлийг эхлүүлэх гэдэг хамгийн хэцүү байдаг. Эхлүүлснээр зам гаргаж жим болж дараа дараагийн хүмүүст итгэл найдвар төрүүлж, болох юм байна гэдэг бололцоог гаргаж өгөх нь их урт хугацаа шаарддаг юм байна лээ. Тиймээс ч эхнэр (А.Мөнгөнзул) бид хоёр олон хүмүүстэй харилцан хамтран ажиллаж, Тайланд, Вьетнам, Солонгос, Франц, Герман, Энэтхэг зэрэг олон оронтой хамтарсан уран бүтээлийг Монголын нэрийн өмнөөс хийсэн. Энэ нь үр дүнгээ өгч Франц улсад хоёр цомыг Монголын кино Холливудын нэрт найруулагч Мартин Скорсезетэй хамт нэг нэгээр авч байсан нь бахархах зүйлийн минь нэг юм. Үүний адилаар “Цагаан бороо” гэх бестселлер болсон Б.Номинчимэд гуайн номоос сэдэвлэн, хэсэгчилсэн хэсгийг Ираны уран бүтээлчидтэй хамтарч хийхээр ажиллаж байна.
-Залуу байхад алдаа гаргах тохиолдол их бий. Та залуу жүжигчдэд юу зөвлөх вэ?
-XXI зуун гэдэг бол бидний тархи толгойндоо хөрөнгө оруулалт хийх ёстой дохио. Мэдээж дэлхий хавтгай глобал болсон, тийм болохоор нэгдүгээрт англи хэл, хоёрдогч, гуравдагч хэлийг сурах хэрэгтэй. Тэгснээр бид дэлхий нийтэд өөрсдийн уран бүтээлийг дэлгэж тавих бололцоо үүсэж байна. Магадгүй тун удахгүй дэлхийн киноны болоод зохиолын чиг хандлага нь Монголын агуу их түүхүүд рүү сүрэглэн орж ирнэ. Энэ үед жүжигчид англи хэлтэй, өөрийн стандарт тоглолтын бэлтгэлтэй болсон байх ёстой. Тэгэхгүй бол бид өрөөндөө суугаад хийдэг этюдийн хэмжээнд төгсөж байна. Тиймээс алсын хараагаар дэлхийг харж, дэлхийн стандартын жүжиглэлттэй байж бүхнийг сурах хэрэгтэй.
-Таны бодлоор Монголын тайз, дэлгэцийн урлагийн хөгжил ямар түвшинд байгаа вэ?
-Би “Тамгагүй төр” жүжгийг дэлхийн жүжиг болсон гэж үзэж байгаа. Б.Лхагвасүрэн гуайн жүжгийн зохиолын дэг нь сонгодог жүжгийн хэлбэрээр агуулагдаж бичигдсэн жүжиг байдаг. Эргээд харвал Уильям Шекспирийн “Лир ван”, “Ричард III” зэрэг сонгодог бүтээлүүдийн хүмүүст шууд хүрэх хайрцаг гэж бий. Тэр хайрцагт бичигдсэн монголын түүх учраас гадны тайзан дээр тоглогдоход санаа зовохоор зүйл биш. Хоёрдугаарт, утга, үзэл санаа нь дотоодын асуудал биш юм. С.Баяр гуай бидэнтэй ярилцаж суухдаа “Гадны өрнө, дорнын олон оронд төрийг эзлэх, төрийн толгойд гарахад хуйвалдаан бослого их гарч байсан учраас гадны уран бүтээлчид, үзэгчид хүлээж авахад их ойрхон сэдэв” гэж байсан. Нөгөө талаас “Тамгагүй төр” жүжиг яахын аргагүй цогц нийлмэл бүтээл. Үүнд, бүжиг, жүжиглэлт, хөгжим, дуу, хувцас хэрэглэл, гэрэл тавилт, найруулга зэрэг олон зүйлийн цогц нийлбэр учраас Монгол Улсын нэрийг гаргахад хэзээ ч хөөдөхөөргүй бүтээл болж чадсан. Миний нүдээр “Тамгагүй төр” жүжгийн дээд, доод хэмжээг харахад тэнцвэр нь таарсан учраас гоо зүйн, зүй зохисыг дэлхий нийтэд хүргэх боломжтой жүжиг гэж харж байгаа. Дэлхий нийтэд дуугарч болох сэдэв юм. Тайзны урлагт “Тамгагүй төр” жүжгийг гүйцэх жүжиг гартал 10-аад жил болох болов уу гэж бодож байна. Кино урлагт залуучууд маш сайн ажиллаж байгаа. Тухайлбал, би сая “Фантастик” продакшны кинонд тоглоход тэдний хурд, хүч авьяасыг хүндэлж хайрлан ойлгож байлаа. Учир нь тэдний хүсэл, тэмүүлэл, зорьсон зорилго, киногоороо үзүүлэх гэсэн санаа зэрэг үзэгчдэд өвөрмөцөөр хүрч чадахуйц кинонууд хийгдэж байна. Бидний хувьд гадны уран бүтээлчидтэй хамтарч Монголдоо зөв онолын, ажиллагааны процессийг оруулаад ирвэл гэж гадныхантай их ажиллаж, хамт суралцсан, одоо ч суралцаж байна. Тиймээс бид дэлхийн тавцанд хүрэхүйц фестивалийн сайн кинонуудыг хийж үйлдвэрлэх зорилгыг агуулж байна даа. Би хүүгээрээ их бахархдаг. Хүү минь Канад улсад суралцдаг. Залуу хүн гэхэд их өвөрмөц, өнгө төрхийг Монголд оруулж ирж, бусад найруулагчид болоод жүжигчдийн хүндэтгэлийг өөрийн хийж буй зүйлээр хүлээж авч буй Д.Эрдэнэбулган хүүдээ “Өдрийн сонин”-оор дамжуулан амжилт хүсье.
-Шагнал нүдээ олох их сайхан гэж үзэгчид их баярласан. Үзэгч, олон түмэндээ хандаж юуг хэлэх вэ?
-Маш олон хүмүүс нүдээ олсон шагнал байна гэж их баяр хүргэсэн. Чин сэтгэлээсээ байгааг бид мэдэрдэг. Учир нь зүгээр албан ёсоор баяр хүргэх, чин сэтгэлээсээ баяр хүргэж буй хоёрыг жүжигчид анддаггүй. Гар барихад хүртэл баяр хүргэхгүй бол болохгүй дээ гэсэн хүний гар атгалт, чин сэтгэлээсээ баяр хүргэж буй хүний нүд хоёр маш өөр байдаг. Үүнтэй адил маш олон хүмүүс надад сэтгэлээ дэвсэж, үнэн голоосоо баярлаж миний өмнөөс алга ташиж, зарим нь нулимс цийлгэнүүлсэнд би их баяртай байсан. Энэ нь надад хамгийн том шагнал юм. Би өмнө нь ерөөсөө анзаардаггүй хийх ёстой ажлаа л хийж байна гэж боддог байсан. Олон хүмүүсийн сэтгэлийн үг, мессэж, коммент, утсаар ярьсан яриа, тэврэлт бүр за Дооёо минь чи олонтой хүн юм даа, олны энэ хайр хүндэтгэлийг дааж явна гэдэг чинь их л хэцүү дээ гэж өөрөө өөртөө сэтгэлээ чангалсан. Би гавьяат авахаас илүүтэй давхар бас нэг том бэлэг авсан. Энэ нь олон жил хэрэглэсэн баттерейд цэнэг оруулсан гэж хэлж болно. Бүх цэнэгээрээ үзэгчдээ олон жил баярлуулж, инээлгэж хөгжөөж, нулимсыг нь сэтгэлийг нь огшоох, цэвэршүүлэх тэр бүрийг хийх цэнэг авлаа гэж бодож байна даа.
-Ковидын дараагийн давлагаа есдүгээр сард гарна гээд байгаа. Энэ нь хэр хор хөнөөлтэй юм бол?