УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооноос зохион байгуулж буй Хөгжлийн банкнаас санхүүжүүлсэн төсөл хөтөлбөрийн хэрэгжилт, үр дүн, түүнд хийсэн хяналт шалгалтын талаарх ерөнхий хяналтын сонсгол үргэлжилж байна. УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөр Хөгжлийн банкны санхүүжүүлсэн төсөл хөтөлбөрт УИХ-ын ажлын хэсгээс хийсэн шалгалтын тайланг танилцуулсан юм.
Б.Баттөмөр гишүүн хэлэхдээ “Хөгжлийн банкинд нийтдээ 10 гаруй удаа хяналт шалгалт хийгдэж байсан ч зөрчил дутагдал арилахгүй хэвээр байна. Гэрээний дагуу эргэж төлөгдөх ёстой зээл нь 707.8 тэрбум төгрөг байгаа. УИХ-ын Ажлын хэсгээс явуулсан шалгалтын үр дүнд Чингис, Самурай, Евро бонд болон бусад эх үүсвэрээс 2012-2016 онд санхүүжилт авсан зөрчилтэй зээлдэгчдийг хууль хяналтын байгууллагаар шалгуулах чиглэл өгсөн. Нийт 959.2 тэрбум төгрөгийн 29 чанаргүй зээлийг төлүүлэхээр шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан. Шүүхийн шийдвэрээр эргэн төлүүлэхээр буюу
-ТОСК
-QSC
-Инсада Инстерн
-Ган хүдэр орд
-Дэд бүтэц инженеринг
-Мон Лаа
-Эрд хул
-Болор шүр гэсэн компаниудыг шүүхэд шилжүүлсэн. Хөгжлийн банк нь арилжааны банк санхүүжүүлэх боломжтой төсөлд зээл олгосныг зогсоож, томоохон төслүүдийг санхүүжүүлэх чиглэл өглөө. Өөрөөр хэлбэл, 20 тэрбум төгрөгөөс дээш үнийн дүнтэй зээлийн хүсэлтийг шийдвэрлэх чиглэл өгсөн. Үүнээс гадна ТУЗ-д өөрчлөлт оруулах, ТУЗ-ийн хараат бус дөрвөн гишүүнийг олон нийтээс нээлттэй сонгон шалгаруулж томилох чиглэл өглөө.
Нийт 3.206.5 тэрбум төгрөгийг нийт 74 зээлд олгосноос 1.747.3 тэрбум буюу 46 аж ахуйн нэгжийн зээлийг хуулийн байгууллагад шалгуулах ёстой гэсэн. Үүнээс 38 зээл буюу 1.177.4 тэрбумыг хуулийн байгууллагад шилжүүлсэн байна” хэмээлээ. Эдгээрээс анхан шатанд 10, магадлах шатанд 1, хяналтын шатанд 6, шийдвэр гүйцэтгэл дээр дөрвөн аж ахуйн нэгжийн зээлийн маргаан явж буй юм байна. Мөн АТГ-т 10, Эрүүгийн цагдаагийн газарт 3, Дүүргийн цагдаагийн газар 2 зээлийг шилжүүлжээ.
Үүний дараа Үндэсний аудитын газраас Хөгжлийн банкинд хийсэн аудитын тайланг танилцуулсан бөгөөд зар сурталчилгаа буюу банкны үйл ажиллагааг олон нийтэд танилцуулах чиглэлд хяналтгүй мөнгө зарцуулсан, банкны байр худалдан авахад 20 тэрбумыг зарцуулсан гэсэн дүгнэлт гарчээ. Гэтэл Хотын А бүсэд МУИС-ийн байр 14 тэрбумаар баригдсан байгаагаас дүгнэвэл зардал хэтэрсэн гэж үзсэн аж. Хэлэлцүүлгийн үеэр Хөгжлийн банкны өнөөгийн удирдлагууд мөн зээлийн эргэн төлөлт, үр дүн, цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаар мэдээлэл өглөө.
Хөгжлийн банкны Гүйцэтгэх захирал Н.Мандуул мэдээлэл өгөхдөө “Хөгжлийн банкны зээлийн асуудал яригдаж эхэлснээс хойш нийтдээ 136.2 тэрбумын эргэн төлөлт хийгдсэн. Хөгжлийн банкны зээл гарсан түүхийг харвал 2012 онд Ким Жан Жин захирлын үед 304 тэрбум, 2014-2015 он буюу Н.Мөнхбат захирлын үед 931 тэрбум, 2017-2018 онд Г.Батбаяр захирлын үед 536 тэрбум, Г.Амартүвшин захирлын үед 220 тэрбумын зээл тус тус гарсан. Эндээс хамгийн их чанаргүй зээл нь Н.Мөнхбат захирлын үед гарсан “Кью Эс Си”, “Хөтөл” ХХК-ийн 496.5 тэрбумын зээл бөгөөд ШШГЕГ, Засгийн газрын дэмжлэгтэйгээр төлүүлэх шийдвэр гаргасан. Мөн төрийн өмчит компаниудын авсан 762.6 тэрбумын зээлийг Засгийн газарт шилжүүлэх, бусад буюу 986 тэрбумыг шүүх хуулийн байгууллагатай хамтран төлүүлэх арга хэмжээ авна” гэсэн юм.
Сонсголын үеэр мөн зээл нь хэвийн төлөгдөж буй аж ахуйн нэгжийн төлөөлөл мэдээлэл өгсөн бөгөөд “Монцемент”, “Вестерн Холд” зэрэг компаниудын төлөөлөл мөн мэдээлэл өглөө. Монцемент компанийн хувьд 2005 оноос эхлэн үйл ажиллагаа явуулж буй бөгөөд Хөгжлийн банкнаас зарласан зээлийн шалгуурт бүрэн нийцэж байсан учраас зээл авах хүсэлтээ хуулийн хүрээнд өгч шийдүүлжээ.
Гэвч цар тахлын хүнд хэцүү цаг үед хил хаагдсан, барилгын салбар зогсонги байдалд орсон зэргээс шалтгаалан эрсдэл учирсан ч өнөөдрийг хүртэл зээлээ хэвийн төлж ирсэн байна. Гэсэн ч тухайн үедээ 1800 төгрөгтэй тэнцэж байхад ам.доллароор авсан зээл нь ханшийн зөрүүнд илүү их нэмэгдэж, өнөөдрийг хүртэл нийтдээ 70 тэрбумыг ханшийн зөрүүнд төлжээ. Иймээс ханшийн зөрүү, цемент гаргахад ашигладаг чанартай нүүрсний өсөлт зэрэг тооцоолоогүй олон эрсдэл учирсныг хэлж байв. Харин баруун бүсийн цементийн зах зээлийг хангах төслийг хэрэгжүүлж буй “Вестерн холд” ХХК-ийн тухайд мөн л ханшийн зөрүү, хил гааль хаалттай байсан, ажиллах хүчин хомс зэрэг бэрхшээлээс үүдэн саад тулгарсан ч зээлээ өнөөдрийг хүртэл хэвийн төлж буйгаа дуулгав.
Баруун бүсийг цементээр хангах тус төсөл ашиглалтад орсноор
-Эрдэнэбүрэнгийн УЦС-ыг хямд үнэтэй цементээр хангах
-Баруун аймагт байрны үнэ хямдрах
-3000 ажлын байр бий болох
-ЖДҮ эрхлэгчид дагаад хөл дээрээ өндийх
-Тээвэрлэлтийн зардал буурч, шатахуун бензин хэмнэх
-Үндэсний инженер техникийн ажилтан бэлтгэх
-Хөдөө орон нутагт нарийн мэргэжлийн ажилтан бэлтгэх зэрэг олон давуу талтайг дуулгалаа. Тус үйлдвэр нь 2014 оноос эхлэн хүсэлт гаргаж, нийт хөрөнгө оруулалтынхаа 40 хувийг Хөгжлийн банкнаас хүссэн зээлээрээ бүрдүүлсэн гэлээ.