Төрийн албыг төрлийн алба болгож, хүний эрхийг зөрчиж буй хууль бус үйлдлийг “Өдрийн сонин” цувралаар шүүмжлэн бичсээр байгаа билээ. Бид энэ удаад Сүхбаатар аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газрын асан М.Өлзиймөнхтэй ярилцлаа. Тэрээр газар, хэлтсийнхээ хэмжээнд төрийн албаны шалгалт өгөөгүй, мэргэжлийн бус хүмүүс томилогдож байгаа үйлдлийг эсэргүүцсэнийхээ төлөө 17 жил мерит зарчмаар зүтгэж ирсэн албанаасаа халагджээ.
-МЭРГЭЖЛИЙН ХЯНАЛТЫН БАЙГУУЛЛАГАД ОГТ АЖИЛЛАЖ БАЙГААГҮЙ, ТЭР БҮҮ ХЭЛ ТӨРИЙН АЛБАНЫ ШАЛГАЛТАД ОРООГҮЙ, ТУСГАЙ ШААРДЛАГА ХАНГАХГҮЙ ХҮН ШУУД ТОМИЛОГДООД 20 ОРЧИМ ХҮНИЙГ АЖЛААС ЧӨЛӨӨЛЛӨӨ-
-Олон жилийн турш ажиллаж ирсэн албанаасаа халагдах болсон шалтгаан юу байв?
-Би 2004 оны эхээр аймгийнхаа Мэргэжлийн хяналтын газарт ажилласнаас хойш 17 жил болж байна. Улсын байцаагчаас эхлээд хэлтэс, газрын дарга хүртлээ жинхэнэ мерит зарчмаар явж ирсэн хүн. Хамгийн сүүлийн томилгоогоор 2019 оны гуравдугаар сард газрын даргын үүргийг түр орлон гүйцэтгэгчээр томилогдон, 2021 оны тавдугаар сар хүртэл ажиллаад, Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас шинэ томилгоо хийснээр энэ алба маань дуусгавар болсон. Ерөнхий газраас тушаал гарч, манай газрын даргын үүргийг түр орлон гүйцэтгэгчээр О.Балжинням гэж хүн томилогдсон юм.
О.Балжинням дарга мэргэжлийн хяналтын байгууллагад огт ажиллаж байгаагүй, тэр бүү хэл төрийн албаны шалгалтад ороогүй, тусгай шаардлага огт хангахгүй хүн шууд томилогдоод ороод ирсэнд гайхсан. Төрийн албанд хэлтсийн дарга нарт тавигдах шаардлага өндөр байдаг шүү дээ.
-Мэргэжлийн хяналтын газар хэлтсийн дарга нарт ямар шаардлага тавьдаг юм бэ?
-Тэр үед Ерөнхий газрын Тамгын газрын дарга томилгооны талаар онлайн хурал хийхдээ “Чамайг муу ажилласан гэж чөлөөлж байгаа явдал биш. Цар тахлын хүнд хэцүү үед байгууллагыг сайн удирдаж ажиллалаа. Гэвч Газрын даргын үүрэг гүйцэтгэгчийг сольж байна. Чиний хувьд хэлтсийн даргын ажлаа үргэлжлүүлэн хийнэ” гээд тушаал уншсан.
Газрын даргад төрийн албанд наймаас доошгүй, төрийн захиргааны албан тушаалд дөрвөөс доошгүй жил ажилласан, мэргэжлийн хяналтын аль нэг чиглэлээр гурваас доошгүй жил ажилласан, мэргэшүүлэх багц сургалтад хамрагдсан, тусгай шалгалт өгсөн хүн томилогдох ёстой гэж заасан байдаг.
Дээр хэлснээр шинэ томилгооны эзэн О.Балжинням төрийн албаны тусгай шалгалт битгий хэл ерөнхий шалгалтад ч ороогүй, өмнө нь улс төрийн албан тушаал хашиж ирсэн хүн байсан.
Үнэхээр дээрх шаардлагыг хангасан, ёс зүйтэй хүн хууль ёсны дагуу томилогдсон бол надад энд дурьдаад байх шаардлага байхгүй. Гэтэл Төрийн албаны хууль тогтоомжийг зөрчин зүй бус томилгоо хийгдэж, мэргэжлийн бус, төрийн албаны наад захын шаардлагаа биелүүлээгүй хүн мэргэжлийн хяналтын байгууллагыг удирдах болсонд харамсаж байгаа. Энэхүү хууль бус үйлдлийн талаар хэлснийхээ улмаас Газрын даргын ажлыг өгсөн цагаас хойш таван сар гаруй хугацаанд үүрэгт ажлаа хэвийн байдлаар хэрэгжүүлэхэд байнгын дарамт, шахалтад байсан. Ингээд 2021 оны аравдугаар сард Ажил олгогчийн төлөөлөгч буюу Сүхбаатар аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газрын даргын үүрэг гүйцэтгэгч О.Балжиннямын санаачлагаар хөдөлмөрийн гэрээ цуцлагдсан.
-Дарамтанд өртсөн гэлээ. Газрын дарга болсон хүн дарамталсан гэсэн үг үү?
-Тийм ээ. Хууль ёсны шаардлага тавьсныхаа төлөө ажлаа хийхэд маш хүнд болсон. Хэлтсийн даргын ажлыг огт хийлгээгүй. О.Балжинням дарга байсхийгээд өрөөндөө дуудна, илт гүтгэн дарамтална, хамт олныг дунд нь хагаралдуулна, миний эсрэг турхирна. “Өргөдлөө өгөөд ажлаасаа гар. Эсвэл чамайг ялтан, гэмт хэрэгтэн болгоно. Хүсвэл 10000 төгрөг хулгайлсан хүнийг ч шоронд суулгаж болдог, эс хүсвэл тэрбумаар идсэн ч шоронд ордоггүй нийгэм шүү” гэнэ. Мөн “Чамд хоёр боломж байна. Нэгд, чи өөрийнхөө хүсэлтээр ажлаас гарах, хоёрт цагдаа хуулийн байгууллагаар шалгуулаад ажлаас халагдах” гэсэн асуудал тулгасан.
Миний хувьд “Надад хууль зөрчсөн явдал байхгүй. Тиймээс шалгуулах газар байвал бүгдээр нь шалгуулъя. Би өргөдлөө өгч чадахгүй” гэж хэлсэн.
Би энэ байгууллагадаа 20 орчим жилийг хуулийг хэрэгжүүлэн, төрийн албаны мерит зарчмаар, хичээл зүтгэлтэй ажиллаж ирсэн болохоор ийм ёс зүйгүй байдалтай эвлэрч чадаагүй. Уг нь хэлтсийн даргын ажлаа үргэлжлүүлэн хийх тушаал гарсан. Гэтэл намайг даргын зөвлөлийн хуралд ч оруулахгүй, ажлыг маань хийлгэхгүй байсан нь асар их сэтгэлийн дарамтад оруулдаг байсан.
Ингээд энэ байдал даамжирсаар 2021 оны аравдугаар сард “Чи ямар айхтар гүрийдэг юм бэ. Олон сар харлаа, гуйлаа, өргөдлөө өгөөд аятайхан явчих гээд байхад чинь…” гээд халах тушаал гаргасан байдаг.
Юм гэдэг сонин юм байна. Өдий олон жил төрийн албаны нэр хүндийг сэвтээхгүй юмсан гэж явж ирсэн байтал төрд ийм шударга бус явдал гаарч болдог юм байна гэдгийг нүдээрээ харсан даа.
-Таныг хуулийн байгууллагад шалгуулна гэсэн байна. Та ямар нэгэн зөрчил гаргасан юм уу?
-Миний хувьд хууль зөрчсөн үйлдэл болон ажлын алдаа дутагдал гаргаагүй. Тухайн үеийн манай газрын даргын үүрэг гүйцэтгэгч О.Балжинням миний ажиллаж байх үеийн санхүүгийн үйл ажиллагааг өөрийн хүмүүсээр шалгуулаад ховоор ажил зохион байгуулж байсан. Үнэхээр надад санхүүгийн зөрчил байсан бол холбогдох хууль хяналтын байгууллага нь шалгаад асуудал ярих ёстой шүү дээ. Гэтэл намайг шалгуулахаар аль 2021 оны есдүгээр сарын эхээр АТГ, цагдаа, МХЕГ зэрэг олон байгууллагад хандсан байдаг ч ямар нэгэн асуудал яригдаагүй өнөөг хүрлээ.
-Ажлынхан тань ямар байр суурьтай байх юм?
-Шинэ даргын үйлдлээс болж ажлынхан маань ч хавчлага, дарамтанд орсон байдал ажиглагдаж байгаа. Ажлын чат группийн мэдээллийг хэвлэж аваад л дарамталдаг. Түүнээс болоод ажлын хүмүүс маань надтай харьцахаас ч айдаг болсон. Ер нь ганц би биш.
Шинэ даргын үүрэг гүйцэтгэгч томилогдон ирсэн үеэсээ хойш тав, зургаахан сарын хугацаанд бараг 20 орчим хүнийг ажлаас чөлөөлж, шилжүүлж, чөлөө авахуулж, мөн төдий чинээ хүнийг ажилд томилсон байдаг. Ковидын хүнд нөхцөл байдлын энэ үед ийм их ажлын байрны өөрчлөлт хийж байгаа нь асуудал гэж харж байгаа. Учир нь би өмнө энэ байгууллагын даргын үүрэг гүйцэтгэж байсан хүний хувьд манай ажилтнууд хэн нь ямар амьдралтай гэдгийг мэднэ шүү дээ. Гэвч хөдөө орон нутагт ялангуяа төрийн албан хаагчид ямар нэг байдлаар нэхэмжлэл гаргаад явахаасаа түвэгшээдэг байдал их байдаг.
-Тодруулахгүй юу?
-Би халагдсаныхаа дараа шүүхэд гомдол гаргаад явж байгаа. О.Балжинням дарга ажлын хүмүүсийг миний эсрэг турхирч, өргөдөл бичүүлж, мөн намайг муулж бичсэнийхээ төлөө зарим хүмүүс албан тушаал ахиж, байгууллагын аварга болсон харагдаж байгаа нь үнэхээр харамсалтай. Мөн аймгийн Захиргааны хэргийн ерөнхий шүүгч өөртэй нь хамаарал бүхий этгээд бөгөөд түүний нөхрийг хүртэл няраваар ажилд авсан сураг байна лээ. Энэ нь байж болох хориглоогүй асуудал байх боловч нөгөө талаар сонсоход шүүхээр хэргээ шийдүүлэх гээд явж байгаа нөхцөлд эвгүй санагдаж байсан. Ийм ч учраас би Сүхбаатар аймгийн Захиргааны хэргийн шүүхээс татгалзсан байгаа.
-Мэргэжлийн хяналтын байгууллага чинь хяналтынх гэдэг утгаараа хариуцлагатай алба. Үнэхээр таны ярьдаг үнэн бол нэг хүн ийм хариуцлагатай албанд дураараа аашилж болдог хэрэг үү?
-Төрийн алба үнэхээр асуудалтай болжээ. Хүмүүсийн ухамсар ч их өөр болж. Би Төрийн алба мэргэшсэн, тогтвортой байх хэрэгтэй гэх үзэл бодлоо илэрхийлснээрээ ад болоод явж байна. Олон жил ажиллахдаа хэд, хэдэн даргын нүүр үзсэн, арай ч ийм дээрээ тулаагүй. Үнэхээр харамсалтай.
О.Балжинням даргаас гадна М.Чинзориг гээд Захиргаа удирдлагын хэлтсийн дарга мөн л мэргэжлийн бус хүн бий. МХЕГ-аас удаа дараалан уг хүнийг төрийн албанд шаардлага хангахгүй гэж дүгнэсэн байдаг ч одоог хүртэл ажилласаар л байгаа. Энэ хоёр хүн Сүхбаатар аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газрыг үнэндээ л бусниулж байна.
-Газрын даргын сонгон шалгаруулалт хийгдэж, шалгалт авсан уу?
-Үгүй. Дээр хэлсэн шүү дээ. Ковидын тухай хуулийн 3.2-т заасны дагуу сонгон шалгаруулалтгүйгээр уг томилгоог хийсэн. Миний хувьд байгууллага удирдаж байхдаа байнга сайн үнэлэгдэж, 2020 онд гэхэд аймаг орон нутагтаа 93 хувьтай А үнэлгээтэй үнэлэгдсэн.
Одоо Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар шинэ даргатай болсон. Эдгээр хууль бус үйл ажиллагаа, төрийн албыг дураараа авирлах талбар болгосон газруудаа эргэж харна гэдэгт найдаж байна.
-Одоо танай Мэргэжлийн хяналтын газрын үйл ажиллагаа хэвийн үү?
-Одоо бол манай газрын үйл ажиллагаа уналтад орсон. Албаны дорвитой ажил хийсэн дуулдсангүй.
Нөгөөтэйгүүр, төлөвлөгөөт бус шалгалтыг захиалгаар хийдэг болсон. Намайг ажиллаж байх үед л гэхэд О.Балжинням дарга өөрөө шалгалтаар яваад өгнө. Хүмүүс захиалга өгдөг бололтой. Угтаа бол тийм шалгалтыг удирдамжтай очиж хийдэг. Гэтэл ямар ч тийм зүйл байхгүй. Шалгасан газрынхаа зураг хөргийг сошиалд ил болгож тавьснаас болж нэг байгууллага үүдээ барьж дампуурч байсан удаатай. Мөн бид зөрчлийг баталгаажуулах байдлаар хэзээ ч шалгалт хийдэггүй. Гэтэл “Тэр суманд, тийм аж ахуй нэгжид шалгалт хийнэ. Тийм зөрчилтэй байгаа. Тийм торгуулийн хуудас авч яв, тэгж торго, шууд хаа” гэх жишээтэй үүрэг даалгавар өгдөг. Ийм зүйл байж болохгүй шүү дээ.
Миний хувьд аль нэг намын гишүүн бус. Өөрийнхөө чадвараар олон жил ажиллаад ирсэн учраас хууль бус, ёс зүйгүй эдгээр үйлдэлтэй эвлэрч чадахгүй. Ганц намайг ч ингэж хохироогоогүй, олон хүн хохироод байгаа. Цаашид ч яахыг тааварлах аргагүй.
-Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар босоо тогтолцоотой. Газар хэлтсийнхээ энэ байдлыг хянадаг уу?
-МХЕГ болон Төрийн албаны зөвлөлд хэд, хэдэн удаа хандсан ч Ковидын хуулиар түрий барьж, асуудлыг нэгээхэн ч авч хэлэлцээгүй.
Мэргэжлийн хяналтын байгууллагыг мэргэжлийн бус хүмүүс удирдаж байгаа нь аймаг орон нутгийн ард иргэдийн эрх ашгийг ч хохироож байна шүү дээ.
МХЕГ маань саяхан шинэ даргатай болсон тул энэ асуудлыг нухацтай авч хэлэлцэн, хуулийн хүрээнд шийдвэрлэнэ гэдэгт итгэж байгаа.
-Та энэ асуудлаар шүүхдээд байгаа юм байна, тийм үү?
-Шүүхэд хандсан байгаа. Монголын шүүх хуулийн дагуу хэргийг шийдвэрлэж, нэхэмжлэгч миний эрхийг сэргээх байх гэж найдаж байна. Ер нь ажилгүй болсон төрийн албан хаагчдын гол итгэл, найдвар нь Захиргааны хэргийн шүүхүүд л байдаг юм байна гэдгийг энэ хугацаад ойлгоод байна.
Манай салбар саяхан шинэ, хуульч хүн томилогдон очсон. Тиймээс цаашид, Төрийн албанд үнэхээр Төрийн албаны хууль тогтоомж мөрдөн ажиллах мэргэшсэн, хуулийн шаардлага хангасан хүнийг ажиллуулдаг болоосой гэж хүсч байна.