“Шарайраг” хамтлагийн дуучин, аялагч Г.Ганхүүтэй ярилцлаа.
-Монголчууд холын хүнээс үг дуул гэдэг шүү дээ. Та Япон улсын Токио хотод зохиогдож байгаа Олимпийн наадмын нээлт болон зарим тэмцээн уралдааныг үзээд ирсэн шүү дээ. Олимпийн наадмын сонин сайхан, сэтгэгдэлээсээ хуваалцаач?
-Миний хувьд 25 дугаар суваг телевизийн 21000 реалити шоуны Япон улсад зохиогдсон 21000 еэн нэвтрүүлэгт хоёр жилийн өмнө оролцсон. Тухайн үеэс Токиогийн олимпийг ирж үзэх зорилго тавьсан. Ингээд тэнд байх хугацаандаа монголчуудтайгаа холбоо тогтоож, олимпийн наадам үзэхээр ирэхдээ хаана, ямар буудалд буухаас авахуулаад такси үйлчилгээгээ хүртэл тооцчихсон байсан. Бүр гэр бүлээрээ очно гэж бодож байсан. Харамсалтай нь коронавирусийн халдвар гарч, олимпийн наадам хойшлохын зэрэгцээ үзэгчгүй зохион байгуулахаар болсон. Нэгэнт байдал ингэж өөрчлөгдсөн учраас Монголын талаас олимпийн наадамд оролцох баг тамирчдыг зохион байгуулсан хүмүүст нь “Ахыгаа аваад яваач ээ. Би бүх зардал мөнгөө хувиараа төлнө. Би олимпийн наадмаа үзэхийн хажуугаар “Үүргэвчтэй аялал” нэвтрүүлгээ хийх хүсэлтэй байна” гэдгээ хэлсэн. Уг нь зураглаачаа бас авч явах хүсэлтэй байсан. Гэсэн хэдий ч хоёр хүн бол авч явах боломжгүй. Та ганцаараа яваад тамирчид, дасгалжуулагчидтай нэг буудалд буухгүйгээр өөр буудалд бууж болно. Танд олимпийн наадмыг сурвалжлах, нэвтрүүлэг бэлтгэх мандат олгоё гэсэн хариу өгсөн. Харин зарим иргэд намайг “Төрийн мөнгөөр явчихлаа, Ганхүүг авч явахын оронд нэг ч болов дасгалжуулагч авч явах ирлээ.
-Олимпийн наадмын зохион байгуулалт ямар байв. Дэлхий даяар халдварт өвчинд нэрвэгдээд байгаа энэ үед олимпийн наадам зохион байгуулна гэдэг амаргүй шүү дээ.
-Коронавирусийн халдвараас улбаалж олимпийн наадам жилээр хойшилсон хэдий ч япончууд олимпийн наадмаа амжилттай зохион байгуулж байгаа нь маш том ололт. Миний харж байгаагаар Японоос өөр оронд олимпийн наадам зохиогдох байсан бол өнөөдөр олимп болохгүй ч байх магадлал өндөр байсан. Япончууд цар тахлын үед халдвар хамгааллын дэглэмийг ягштал мөрдөж, зохион байгуулалтын өндөр түвшинд олимпийн наадмыг хийж байна. Олимпийн наадам д оролцож байгаа тамирчид, дасгалжуулагчид, хэвлэл мэдээллийнхэн зэрэг тэнд байгаа бүх хүн нэг ч япон хүнтэй тааралдахгүйгээр зохион байгуулсан нь гайхамшигтай. Бид онгоцноос буугаад нэг ч япон хүнтэй уулзахгүйгээр тусгай маршрутаар яваад шүлсээр PCR шинжилгээ өгөөд хариугаа хоёр цаг болоод авсан. Хэрэв шинжилгээний хариу нь эерэг гарвал тухайн цэгээсээ буцна. Япон руу очихоосоо өмнө ковидын шинжилгээ өгсөн, хоёр тун вакцинд хамрагдсан байх шаардлага тавьж байсан. Энэ бүх шаардлагыг Монголын баг тамирчид хангасан. Одоогоор манай улсаас нэг ч хүн тухайн шалгуурыг давалгүй эргэж ирсэн тохиолдол байхгүй. Ингээд бүгд хуваарийн дагуу буудлууддаа буусан. Хэвлэл мэдээллийнхэн нэг буудалд, тамирчид дасгалжуулагчид хотхон руу, би ганцаараа таксигаар өөрийн захиалсан буудалдаа буусан. Буудлууд бас нарийн шалгууртай, дэг жаягтай. Зорчиж болох давхрын тоог хүртэл заасан. Өглөөний цайгаа өрөөндөө ууна. Мөн нийтийн тээврээр үйлчлүүлэх хориотой. Нэгдсэн журмаар автобусаар явах юм уу, эсвэл такси барих ёстой. Тэгэхээр би ганцаараа өөр буудалд буусан учраас зөвхөн таксигаар үйлчлүүлсэн.
-Таксины өртөг өндөр байна уу?
-Таксины мөнгө талийсан. Нэг газраас нөгөө газар хүрэхэд доод тал нь 5000 иен төлсөн. Монгол мөнгөөр 100 гаруй мянган төгрөг гэсэн үг л дээ. Гэхдээ анхнаасаа энэ бүхнийг тооцоолоод явсан. Хамгийн гоё нь би ганцаараа олимпийн наадам үзэхээр очсон. Хэрэв энэ удаагийн олимп үзэгчтэй зохион байгуулагдсан бол би нэг суудал худалдаж авна. Тэр суудлаасаа хөдөлж болохгүй шүү дээ. Гэтэл энэ удаад тэр том стадионы дээд хэсгээс хаанаас нь бол хаанаас мэдээлэл хүргэх боломж нээлттэй байлаа. Ёстой нөгөө охидын хэлдгээр өнцгөө олно гэдэг шиг дуртай өнцгөөсөө зураг авах, бичлэг хийх боломж байсан. Миний хувьд доошоо буух эрх байхгүй байсан л даа. Гэхдээ л яах ч аргагүй манай улсын тамирчид медаль авах мөчид сэргэлэн зан гаргаж, зураг авахуулах боломж гарсаан гарсан.
-Өмнө нь үзэж байсан олимпийн наадмуудаас энэ удаагийн олимп юугаараа ялгаатай байв. Үзэгчгүй болохоор уур амьсгал ямар санагдав?
-Өмнө нь үзэж байсан олимпийн наадмаас уур амьсгалын хувьд тэнгэр газар шиг л ялгаатай байсан. Гоё эмоци энэ тэр байхгүй шүү дээ. Гэхдээ нээлтийн үйл ажиллагаа хамгийн их таалагдсан. Япончууд өөрсдийн үүх түүхээрээ бахархаад сумо барилдуулаад, каратэ өшиглөөд байсан зүйл байхгүй. Үндэснийхээ онцлогийг багахан харуулаад гол утга санаа нь дэлхий дээрх хүн төрөлхтөн бид нэгэн цул юм шүү. Бид Япон, Монгол, Америк, Орос, Хятад аль улсын иргэн байхаас үл хамаарч нэг л дэлхийтэй, нэгэн цул гэдэг утга санааг гайхалтай харуулсан. Даруухан, өгүүлэмжтэй, утга учиртай нээлт болсон. Тэнд хэн ч орилж хашхичсангүй. Миний хувьд Токиогийн олимп хамгийн гоё олимп, хамгийн гоё нээлт байлаа.
-Монгол Улсынхаа далбааг ман дуулж стадионоос хөөгдсөн тохиолдол байна уу?
-Надад тэр хэсэгт тугаа бариад зогсчихвол дэлхийн өнцөг булан бүрт ажиллаж, амьдарч байгаа монголчууд улсынхаа далбааг харах боломжтой юм байна гэсэн бодол төрсөн. Ингээд сэргэлэн зан хөдлөөд л далбаагаа мандуулсан. Хоёрдугаарт, “Үүргэвчтэй аялал” нэвтрүүл- гээр гадагшаа явахад миний чемоданд хамгийн түрүүнд байраа эзэлдэг зүйл төрийн далбаа байдаг. Би ямар ч спортын төрлийн тэмцээн уралдаан, хаана ч аялсан төрийн далбаагаа мандуулдаг. Тэр тэмцээнд монголчууд оролцсон, эс оролцсоноос үл хамаардаг. Би Английн хөл бөмбөгийн Арсенал багийн тоглолтыг одоогийн байдлаар 4-5 удаа үзсэн. Энэ үеэр ч улсынхаа далбааг мандуулдаг. Арсенал, Челси хоёр баг тоглож байхад гэнэт Монгол Улсын далбаа гарахаар үзэгчид гайхаад надаас ямар учиртай нь асуудаг. “Би Монгол Улсаас Рационалийн багийг дэмжихээр ирсэн” гэж хариулахаар бүгд гайхаад, хамт зургаа авахуулдаг. Энэ мэдрэмж үнэхээр гайхалтай. Яг тэр мэдрэмжийн дагуу олимпийн наадамд далбаагаа дэлгэсэн. Ингээд монголын тамирчид орж ирэх дөхөж байсан учраас далбаагаа хураагаад орж ирэх хаалганы дээр зогссон. Энэ үед хүмүүс “Ганхүү ах аа, та хаашаа алга болчихов оо” гэхээр нь “Ах нь хөөгдчихлөө” гээд тоглоод хэлчихсэн. “Хөөгдчихлөө” гэх тэр үг л бүх асуудлын буруутан болсон. (Инээв) Хэн ч биднийг хөөгөөгүй. Тэнд хэн ч орилж чарлаагүй. Үүнээсээ болж “юм үзээгүй монгол, орк” гэдэг нэр авсан. Ганхүү ах эхлээд рок байснаа роок болоод одоо орк болчихлоо гэж байгаа нь надад таалагдсан. Орк нэрэндээ их хайртай байгаа.
–Гурван сая иргэнээ төлөөлж олимпийн наадам үзэхийн сацуу Монгол Улсынхаа гурван тамирчинг олимпийн медаль хүртэх торгон мөчийг хуваалцахад сэтгэгдэл ямар байв?
-Би Бээжингийн олимпийн үеэр П.Сэрдамба, О.Бадар-Ууган, Н.Түвшинбаяр гурван тамирчныхаа медаль авахыг хажуунаас нь харж байсан. Энэ удаа Токиогийн олимпод бас гурван тамирчнаа медаль авахыг дэргэдээс нь харлаа. Үнэндээ би мөнгө санхүүгийн байдлаасаа болоод долоо хоногийн хугацаатай л явсан. Нэгдүгээрт нээлт үзэхийг зорьс он. Хоёрду г аарт , манай улсаас жүдо бөхийн төрлөөр олимпийн медаль хүртэх магадлал өндөр байгааг тооцсон. Тооцооллын дагуу манай улсын гурван тамирчин олимпийн их наадмаас медаль авах тэр мөчид төрсөн мэдрэмжийг үнэхээр үгээр илэрхийлэхийн арга алга. Дэргэдээс нь үзэх, телевизээр үзэх хоёрын хооронд асар их зөрүү бий шүү дээ. Хажуунаас нь харсан хүн ялалт, ялагдлын зовлон жаргалыг биеэрээ, эд эсээрээ мэдэрдэг дээ. Далбаанаасаа болоод шүүмжлүүлчихсэн болохоор жаахан биеэ бариад учиргүй орилж хашхираагүй л дээ. Гэхдээ л Урнаа, Моллай, Цогтоо гээд орилсоон орилсон. Хөгтэй юм их болсон.
-Таныг шар айраг уугаад байхаар хүрэл, цагаан юм уухаар мөнгө, виски уувал алт авах гээд байна гэж хүмүүс их бичсэн шүү дээ?
-Анх Урнаагаа хүрэл медаль авчихаар нь японд амьдардаг монголчуудтайгаа ганц хоёр шар айраг ууж тэмдэглэсэн. Гэтэл тэр постны дор “Ганхүү ахаа шар айраг уухаа болио. Таныг шар айраг уугаад байхаар хүрэл аваад байна. Цагаан архи уувал мөнгө, виски уувал алт авах гээд байна” гэсэн коммент байсан. Хүний сэтгэл их сонин шүү дээ. Нээрээ ч тийм болов уу гэж бодогдоод. Тэгэхээр нь Саид Моллайгийн барилдаан дээр виски авсан. Ёсыг бодож хоёр балгасан. Түүнээс биш амьдралдаа виски уудаггүй хүн шүү дээ. Дандаа шар айраг л уудаг. Тэгэхдээ яахав дээ чамлахаар чанга атга гэж медалийнхаа өнгийг хувиргаж чадсаан.
-Гурван тамирчныхаа хэнийг нь медаль авахад илүү их сэтгэл хөдлөл гаргасан бэ?
-Үнэнийг хэлэхэд Саид Моллай байсан. Хэрэв Моллай ялагдвал хүрлийн төлөө барилдах байсан. Харин ялсан бол мөнгө халаасанд, алтын төлөө барилдах эрхтэй болно. Энэ бол асар том ялгаа. Олимпийн наадмын медаль бүхэн үнэ цэнтэй. Гэхдээ олимпийн наадмын алтан медаль гэдэг бол бас л өөр ойлголт шүү дээ. Бид Н.Түвшинбаяр аваргыг алтан медаль авахад улс даяараа хэрхэн баярласан билээ. Сая Моллай алт авсан бол будаа болгох байсан. Тэр хүн монгол байна уу, иран байна уу хамаагүй. Монгол Улсын далбааг цээжиндээ наачихаад барилдана гэдэг бол гайхамшиг шүү дээ. Бас Урнаагийнхаа барилдаан дээр их догдолсон. Олимпийн наадамд явахаас өмнө Урнаа, Сумъяа хоёр “Урт цагааны гудамж” нэвтрүүлэгт оролцоод амжилт хүсээд монголоосоо хамт ниссэн. Тамирчидтайгаа илүү ойр байсан болохоор зовлон, жаргалыг нь илүү мэдэрч байсан.
–Манай Улс анх удаа багийн спортын төрлөөр олимпийн наадамд оролц- лоо. Сагсан бөмбөгийн охидынхаа тоглолтыг дэргэдээс нь үзсэн үү?
-Танай сониноор дамжуулаад нэг зүйлийг тодотгож хэлмээр байгаа юм. Олимпийн эрх авна гэдэг өөрөө маш том амжилт. Зарим тамирчид эхний тоглолтууд дээрээ хожигдсон гэх мэдээллийн доор байгаа сэтгэгдлүүдийг уншаад сэтгэл гонсойсон. Ямар ч тамирчны олимп хүрэх зам амар, хялбар байдаггүй. Олимпийн наадмын уриа хүртэл “Ялах нь чухал бус оролцох нь чухал” гэж байгаа шүү дээ. Энэ бол хүн төрөлхтний эв нэгдэл, спортын хамгийн том баяр. Энэ наадамд монголчууд багаараа оролцож байгаа нь гайхалтай хэрэг. Үнэндээ зарим өндөр хөгжилтэй улсын тамирчид олимпийн надамд бүх анхаарлаа төвлөрүүлж бэлтгэл сургуулилтаа хийж байна шүү дээ. Гэтэл манай улсын тамирчдын бэлтгэл сургуулилтын орчин нөхцөл ямар байгаа билээ дээ. Туул голдоо сэлж байгаад л очиж уралдаж байна шүү дээ. Ийм байхад олимпод оролцсон тамирчин нэг бүрээ үнэлэх хэрэгтэй. Оролцсон тамирчин бүр гавьяатай гэж бодож байна. Тийм учраас би сагсан бөмбөгийн охидынхаа тоглолтыг зорьж очиж үзсэн. Сагсан бөмбөгийн 3х3 тэмцээнийг МСS, тэр дундаа Coca cola компанийн Мя г м аржарг ал, Энержи ресурс компанийн хамт олон, олон жил дэмжсэний үр дүнд монголчууд энэ спортын төрөлд гайхамшигтай амжилт гаргаж байна. Биднийг бага байхад “Хөнгөн хөгжим, хөлбөмбөг хоёр Монголд хэзээ ч хөгжихгүй” гэдэг хэлц үг байлаа. Гэтэл хөнгөн хөгжмөөр The HU хамтлаг дэлхийг байлдан дагууллаа. Хөлбөмбөг гэдгээр багийн спортыг хэлж байсан. Гэтэл сагсан бөмбөгийн 3х3 төрлөөр манай охидууд анх удаа олимпийн наадамд оролцож байна. Үүнийг гайхамшиг гэхгүй өөр юуг гайхамшиг гэх юм бэ. Дэлхийн удаа дараагийн аварга Италийн багт нэг онооны зөрүүгээр ялагдсан. Үүнээс манай баг тамирчдын чадвар тодорхой харагдаж байгаа байх.
-Сүүлийн хоёр жилийн хамгийн ажилгүй нөхрөөр тодорсон гадаад пасспортоо ямартай ч ажилд оруулаад олимпийн наадам үзээд ирлээ. Сүүлийн хоёр жил аялаагүй байсан байх. Дахин аялахад ямар санагдав?
-Би жилдээ хамгийн багадаа дөрвөн удаа гадагшаа аяладаг. Жилийн арванхоёр сараас гурван сард нь гадаадад амьдардаг. Гэтэл жил зургаан сарын дараа аялахад анх удаа гадаад явж байгаа юм шиг л догдолсон. Тэр дундаа Япон улс руу явах сайхан байлаа. Би япончуудад хайртай. Япон хүмүүсийн гол философи бол бусдад саад болохгүй амьдрах шүү дээ. Энэ бол гайхамшигтай философи. Гэтэл монголчууд бидний философи бол хүний доор орохгүй байх. Гэхдээ нэг үеэ бодвол монголчуудын сэтгэлгээ өөрчлөгдөж байна. Бага багаар бусдад түвэг болохгүйг хичээж байгаа. Залуучууд өөрчлөгдсөн байна. Олимпийн наадмаа хичнээн их шимтэн үзэж байна вэ. Үнэндээ цахим орчинд шүүмлэл өнүүлээд байдаг хүмүүс бол нийт массын цөөн хувь нь байдаг.
– Япон яваад ирэхэд чинь шатахууны үнэ 600 төгрөгөөр нэмэгдчихэж. Та нийгмийн идэвхтэй хүний хувьд энэ асуудлыг юу гэж харж байна?
-Над руу “Ганхүү ах аа, хоёр цагдаа иргэдийг зодсон асуудалд та яагаад чимээгүй байна. Шатахууны үнэ нэмэгдчихлээ. Таны амьдралд нэг их нөлөөлөхгүй болохоор чимээгүй байна уу” гэх мэт олон санал, сэтгэгдэл ирж байна. Үнэндээ олимпийн их баяр наадмын өдрүүдэд олимпоо л яримаар санагдаж байна. Цөөхөн хоног үргэлжлэх энэ спортын уур амьсгалыг холдуулмааргүй байна. Үнэндээ шатахууны үнэ нэмэгдсэн нь төр засгийн үйл ажиллагаатай шууд холбоотой. Бид өөрсдөө сонголтоо хийсэн. Одоо гоншигноод яах вэ дээ. Төр засаг ямар ажиллаж байгааг бүгдээрээ харж байна. Гэхдээ нэг ийм үг бий. Хэдийгээр бүх зүйл муу байгаа ч нийт дүнгээрээ дандаа урагшилж байдаг. 1990 оноос өмнө манай улс ямар байсныг та нар мэднэ. Гэтэл өнөөдөр дэлхий нийттэй хөл нийлүүлэн олимпийн наадамд оролцож, үзэл б одлоо ч өлөөтэй илэрхийлээд явж байгаа нь ардчилсан нийгмийн гавьяа гэж бодож байна. Намайг муулдаг, шүүмжилдэг хүмүүс олон бий. Тэдэнд би ганц л өгүүлбэр хэлдэг. Чамд ахыгаа муулах, шүүмжлэх эрх олж өгөхийн тулд 1990 онд Ардчиллын алтан хараацай болсон ах нартайгаа хамт мөр зэрэгцэн зүтгэж явсан юм шүү гэдэг. Тэгэхээр дүү нар чимээгүй болчихдог.
–Таныг шар айраггүйгээр төсөөлөх боломжтой юу?
-Чи миний амьдралыг бод доо. Миний анхны бизнес “Хаан брой” шар айрагны үйлдвэр байсан. Миний хамтлаг “Шар айраг”. Би Чехэд сургууль төгссөн. Чех шар айргийн орон. Тэгэхээр шар айраг миний амьдралтай салшгүй холбоотой. Би шар айрагнаас хэзээ ч ичдэггүй. Түүнийг сурталчилж байна гэж хэзээ ч боддоггүй. Анх намайг 1996 онд “Хаан брой” шар айрагны үйлдвэр байгуулж байхад монголчууд архинд живчихсэн байсан. Гэтэл одоо эргээд харвал монголчуудын архины хэрэглээ эрс багассан. Эргэн тойрноо харвал залуучууд шар айраг уугаад сууж байна. Энэ соёлыг түгээсэн анхны хүмүүсийн нэг бол би. Мөн 1996 онд Ерөнхийлөгчийн зарлигаар архи согтууруулах ундааг гадаа ил задгай тал байд борл уул ахыг хориглодог байсан. Ингээд үйлдвэрээ байгуулчихаад энэ хуулинд өөрчлөлт оруулах санал санаачилгыг гаргаж Бамбаруушийн гадаа Garden нэртэй шар айрагны асар байгуулж байсан. Одоо эргээд харахад нийслэл хотод шар айрагны асрууд олон бий болж, түүнийг дагаад шар айрагны соёлтой хэрэглээнд залуус суралцсаар байна. Би цахим орчинд идэвхтэй байдаг. Гэхдээ цахим хаягаараа төр засгийн бодлогыг шүүмжилж байсан удаа байгаа ч хэзээ ч хэнийг ч нэр цохон муулж байгаагүй. Хүний нэр хүндэд х алдаж ү зээг ү й . Ха ри н өөрийгөө жаахан дөвийлгөдөг тал бий. Гэхдээ хүнийг муулж байснаас өөрийгөө дөвийлгөж байсан нь дээр гэж боддог шүү.
П.БАТЗАЯА
1.jpg)
