“Гэрэгэ системс” компани Автотээврийн үндэсний төв (АТҮТ)-ийн бүх салбаруудаас “Гэрэгэ Киоск” автомат машинуудаа ирэх долоо хоногт багтааж татахаар болсон тухай асуудал цахим орчинд мэдээлэгдээд байсан. Цахим орчинд гарсан мэдээллийг тодруулахаар “Гэрэгэ системс” компанийн ТУЗ-ийн гишүүн Н.Энхжаргалтай холбогдон ярилцлага авлаа.
– Ямаршалтгаанаар танай компани киоск машинуудаа татахаар болсон бэ?
-Үнэхээр бид цөхөрсөн учир ийм мэдээллийг олон нийтэд зарлалаа. Авто Тээврийн Үндэсний Төв (АТҮТ) нь “Хөсөг трейд”, “Таван Ган”, “Синчи Ойл”, “Уран Ган”, 22-ийн товчооны “Авто Тээврийн Цогцолбор”, “Да Хүрээ” зэрэг газруудад талбай түрээсэлж үйл ажиллагаагаа явуулдаг. АТҮТ-ийн түрээсэлдэг талбайд манайх киоскуудаа ажиллуулаад хоёр жил болж байна. Энэ хугацаанд нэг ч асуудал яриагүй, харин ч манай үйл ажиллагаанд хувь нэмэр болж байна хэмээн үзэж байсан компаниуд Гэрэгэ Киоскоор энэ оны гуравдугаар сараас жолоочийн албан журмын даатгал зарж эхэлснээс хойш гэнэт биднээс түрээсийн төлбөр өг гэж их хэмжээний мөнгө нэхэж эхэлсэн.Өнөөдөр бид 50 байршилд 80 киоск зөвхөн Улаанбаатар хотноо ажиллуулж байна. Хувийн байгууллагууд манай киоскийг худалдаж авч байршуулдаг. Жишээ нь, ХАС Банк ба Тэнгэр Даатгал компаниуд 30 киоскийн захиалгаа өгөөд байгаа бол “Circle K” иргэдэд төрөл бүрийн төрийн болон хувийн хэвшлийн үйлчилгээг ойртуулах, мөн өөрсдийн худалдан авалтын тооцоогоо өөрсдөө хийгээд гарах боломжийг хангах үүднээс бүх салбарууддаа Гэрэгэ Киоскийг байршуулахаар судалж, төвийн салбартаа байршуулж эхлээд байна. Харин бид киоскуудаа төрийн байгууллагуудад үнэ төлбөргүй байршуулдаг. Өөрөөр хэлбэл, бид өнөөдөр болтол төрөөс нэг ч төгрөгний төлбөр авалгүйгээр бүх хөгжүүлэлтүүдээ өөрсдөө хийж 100% өөрсдийн зардлаар төрийн ачааг үүрэлцэж байна гэсэн үг. Бид бас түрээс огт төлөхгүй гээгүй шүү дээ. Хэдийгээр АТҮТ-ийн түрээсэлдэг талбайд байршдаг ба давхар түрээс биднээс нэхэх боломжгүй боловч, даатгалын үйл ажиллагаа явуулж байгаа учир түрээс төлөх ёстой гэсний дагуу хэлэлцээр хийх гэж оролдсон. Банкны АТМ гэхэд хамгийн үнэтэй байршлыг түрээслэхэд сард 300.000 төгрөг төлж байхад биднээс даатгал зарлаа гэж 2.5-10 сая төгрөгийн сарын түрээс нэхэх нь зах зээлийн ямар ч зарчимд нийцэхгүй гэж үзэж байна.
Киоскуудаа авто тээврийн салбараас татаад өөр салбарт тавьлаа гэхэд үнэндээ АТҮТ, Хөсөг Трейд, Уран Ган аль нь ч хохирохгүй. Гагцхүү өдөр болгон тээврийн хэрэгслээ барьцаалж зээл авдаг, машин зарж борлуулж амьдралаа залгуулдаг, АТҮТ-ийн энэ олон салбаруудаар өдөр бүр үйлчлүүлж байгаа олон арван мянган иргэд хохирч, эргээд тэмдэгтийн хураамж төлөх гэж банкинд оочерлож, даатгал авах гэж бас нэг өөр цонхонд оочерлож суудаг тэр л байдал руугаа ухрах гээд байна.Өөрсдийн эрх ашгаа бодсон хэдэн компанийн ёс зүйгүй, увайгүй байдлаас болж бид бууж өгч, салбараас гарах нь зөв үү үгүй юү гэдгийг бас эргэн бодож, хоорондоо ярилцаж л байна.
-АвтотээврийнҮндэсний Төвтэй ямар гэрээнийнөхцлөөр хамтарч ажилладаг вэ?
-Гэрээний дагуу бол бид технологио үнэ төлбөргүй хөгжүүлж, Авто тээврийн үндэсний төвийн үйл ажиллагааг цахимжуулахад ашиглуулна, харин АТҮТ үйл ажиллагаа хэвийн явуулах байр талбай, нөхцөл бололцоогоор хангана гэсэн гэрээтэй. Уг нь манай автомат машинууд ажиллаж эхэлснээр хойш автотээврийн үйл ажиллагаа хурдан шуурхай болж, иргэдийн талархлыг хүлээгээд байгаа. Гэтэл жишээ нь, “Хөсөг Трейд” гэдэг байршлын эзэд манай киоскийг чирч гаргаж, түлхэж унагаад эвдэлчихсэн, одоо цагдаа дээр хэрэг нь шалгагдаж байгаа. Сонгинохайрхан дүүргийн оношилгоо буюу “Эвийн Хүлэг”, “Синчи Ойл” байршил болон Баянзүрх дүүргийн “Таван Ган” байршилд байрлах киоскийн ажилтнуудыг маань түрээслүүлэгч нь хөөж ууж, хэл амаар доромжлоод байхад л бид эв эеийг хичээж, хамтран ажиллахыг хичээсээр ирсэн. Харамсалтай нь өнөөдрийг хүртэл Автотээврийн Үндэсний Төвөөс эдгээр түрээслүүлэгчдийг хэрхэх талаар дорвитой арга хэмжээ авахгүй олон сар боллоо. Төр засгаас Монгол Улсаа цахимжуулна, иргэддээ чирэгдэлгүй төрийн үйлчилгээ үзүүлнэ, IT чиглэлийн компаниудаа дэмжинэ гэсэн чамьдрал дээр хэрэгжихгүй, өөрсдийх нь дэмжлэггүй өөрийн зардлаараа хөгжүүлээд явж байгаа хэдхэн компаниудынхаа хийсэн бүтээлийг хэвийн үйл ажиллагаа явуулах боломжоор хангахгүй байна. Хэдхэн түрээслэгч тэнгэрийн үнэ нэхэж, технологийн компаниудыг үүд хаалгаа барихад хүргэж дарамталж байхад “Цахим Монгол” хөтөлбөрөө дарга нар яриад л суух уу. Улс орноо өөрийн чадлаараа хөгжүүлэх гэсэн компаниуд эхнээсээ ийнхүү хавчигдаж алдагдал хүлээж байгааг олон нийт мэдэх ёстой.
-Танайх Автотээврийн үндэсний төвөөс гадна Улсын Бүртгэлийн Ерөнхий газартай хамтарч ажилладаг байх аа. Улсын бүртгэлийн лавлагаа, тэмдэгтийн хураамжийн төлбөрийг төлдөг Гэрэгэ Киоск машинууд хотын нэлээд олон газар байршсан байгаа харагддаг ?
-Хамгийн анх манай киоскийг бүх төрлийн төлбөрийн үйлчилгээндээ нэвтрүүлсэн төрийн байгууллага нь Улсын Бүртгэлийн Ерөнхий Газар. Улсын бүртгэлийн үйлчилгээний төлбөрийг төлөхдөөиргэд заавалбанкинд дугаарлаж зогсох шаардлагагүй, киоск машинаар хуруугаа уншуулаад төлбөрөө төлөөд төрийн үйлчилгээг авчихаж байгаа. Иргэд энэ үйлчилгээнд ам сайтай байсан учраас АТҮТ манайхтай хамтарч ажиллахаар болсон. Хамгийн анхны үйлчилгээ нь орон нутгийн автобусны билетийг киоскоор зарж одоо ч өдөртөө хэдэн зуун билет зарагддаг хэвээрээ. Дараа нь өргөжөөд Автотээврийн үндэсний төвийн бүртгэлийн хураамж, оношилгооны төлбөр, татвар, даатгал, торгууль төлөх ажлыг автоматжуулаад киоск машинууд дээр хуруугаа уншуулаад хураамжаа төлөөд явдаг болсон.Нэг мэдээлэл сонирхуулахад гадуур байгаа цагаан ТҮЦ машиныг хамгийн анх манай компанийн үүсгэн байгуулагч Ц.Эрдэнэбат санаачилж төрийн үйлчилгээнд нэвтрүүлэх тухай төслөө бичээд 2011 онд төслөө тухайн үеийн шадар сайд Ш.Алтанхуягт танилцуулж байлаа. Гэхдээ ТҮЦ машины төслийг өөрсдөө хэрэгжүүлэх эрхээ бид эдэлж чадаагүй юм. Тэр үед бид олон нийт рүү хандаж дуугараагүй. Гэхдээ ингэж дуугаа байснаараа бид ёс зүйгүй үйлдлийг өөгшүүлж, өөрсдийгөө ч тэр, иргэдийг ч тэр хохироож, ТҮЦ машинууд нь ч бидний төсөөлж байсан шиг олон тооны үйлчилгээг үзүүлж, арай өөр түвшинд хүрч хөгжиж чадаагүйд бид маш их харамсдаг тул энэ удаа дуугарахаар шийдсэн юм.
-Та бүхэн төрөөс ямар дэмжлэг хүсч байгаа юм бэ?
Бид үнэндээ засаг төрөөс элдэв санхүүжилт, төрийн оролцоо дэмжлэг хүсээд байгаа юм байхгүй ээ. Гэхдээ харин төрөөс бодлогоор дэмжинэ гээд байгаа бол яг хөрсөн дээрээ бууж, тэр бодлого гээч нь юу юм, яг талбар дээр киоскоо тавиад ажиллаж байгаа тэр нэг компанид тэр бодлого нь ямар хүртээлтэй байх юм энийгээ тодорхой болгооч ээ л гэж байгаа юм. “Дэвшилтэт аргаар төлбөр тооцоо гүйцэтгэж байгаа тоног төхөөрөмж зэргээс зах зээлийн үнээс хэт өндөр түрээс нэхэхийг хориглох, технологи нэвтрүүлэх хүсэлт тавьж, олон сая төгрөгний хөрөнгө оруулалт хийснийх нь дараа гэрээний үүргээ биелүүлэхгүй байгаа тохиолдолд яг ямар арга хэмжээ авах эсвэл шийдэл гаргах юм, “уламжлалт” бизнес болон “технологид суурилсан шинэ бизнес”-үүд хоорондоо хэл амаа ололцохоо байхад нөгөө “Цахим Монгол” хөтөлбөрийн өгүүлбэр, заалтууд хэрхэн яаж хөрсөндөө буух юм гэдгийг л тодорхой болгомоор байна.
Анхнаасаа эхлээд л бид шантраад, за больё хувийн хэвшилтэйгээ ажиллая гээд эхэлбэл хэн энэ ажлыг хийх вэ? Мэдээж томтом төрийн ажлуудыгтендерээр авч төрийн ажлыг нугалдаг мундаг технологийн компаниуд Монголд байгаа. Гэхдээ хувийн хэвшил нь “би өөрөө хийчихье ээ, харин төр Та миний энэхүү үйлчилгээг тогтвортойгоор авна, иргэдэд хүргэхэд саад тотгор хийхгүй гэдэг үүргээ л гэрээгээр хүлээчих” гээд байна шүү дээ. Хувийн компаниуд хийж чадаж байгаа технологийн шийдлүүдэд заавал төр өөрөө оролцож, тендер зарлаж, улсын болон улсын байгууллагуудаас олгож буй зээлийг үүнд зарцуулах ямар ч шаардлага байхгүй гэж би боддог.
-Киоск машинаар үйлчлүүлсэн иргэд шимтгэл төлдөг байх аа. Шимтгэлийн хураамжаас олдог орлогонэлээд ашиг өгдөг байх гэж иргэд хараад байдаг?
-Банкинд үйлчлүүлэхэд ч шимтгэл төлдөг шүү дээ. Манай киоскоор үйлчлүүлсэн иргэд 500-1000 төгрөгийн шимтгэл төлдөг. Гэхдээ 500 төгрөгийн хураамж авлаа гээд манай компани тийм ч хурдан ашиг хийхгүй нь хүн ам цөөтэй манай орны хувьд бараг тодорхой байх. Тэр тусмаа бид төрийн үйлчилгээ авч буй иргэддээ үйлчлэхдээ хэзээ ч ашгийг голчлон авч үздэггүй. Харин даатгал, үүрэн телефоны операторуудын төлбөр төлөх, зээл, борлуулалтыг автоматжуулах зэрэг хувийн хэвшилд үзүүлэх үйлчилгээнүүдээсээ ашиг хүртэнэ гэдэг төлөвлөгөөтэй ажилладаг. Дахин давтахад, бид улсаас манайхыг дэмжээч ээ, зээл тусламж өгөөч ээ гэж гуйгаагүй. Зүгээр л хийсэн бүтээлээ саад тотгоргүйгээр төрийн байгууллагуудад байршуулж, ард иргэдийн ажлыг хөнгөвчлөхийг л хүсч байна. Уншиж буй хүний хувьд инээдтэй жижиг асуудал санагдаж магадгүй, гэхдээ одоо бид том том бодлого, хөтөлбөр ярихаа хойш нь тавиад, асуудлуудыг жижиг том гэж ялгалгүй шийдэж, компаниудаа бодитоордэмжихийг төр болон төрийн байгууллагуудаасаа хүсч байна.
Х.Цэнд-Аюуш
