Сэтгэл судлалын үндэсний төвийн гүйцэтгэх захирал Б.Ууганцэцэгтэй гэр бүлийн хүчирхийллийн сэдвийн хүрээнд ярилцлаа. Учир нь судалгаагаар өмнөх онтой харьцуулахад гэр бүлийн хүчирхийлэл эрс нэмэгдсэн үзүүлэлттэй гарчээ.
-Сүүлийн үед хөл хориотой холбогдуулан гэр бүлийн хүрээн дэх хүчирхийлэл нэмэгдсэн үзүүлэлттэй байна. Гэр бүлийн хүчирхийлэл гарах үндсэн шалтгаануудын талаар?
-Гэр бүлийн хүчирхийлэл гарах, түүнд хүргэх олон шалтгаан бий. Нийгэм болон сэтгэл зүй, эдийн засгийн гэх зэрэг макро хүчин зүйлээс гадна тухайн хүмүүсийн хүмүүжил боловсролын түвшин, сэтгэл зүйн нийц тохироо, ажил хөдөлмөр эрхлэлт, хоорондын харилцаа холбоо зэрэг микро хүчин зүйлс нөлөөлнө. Бид ихэвчлэн макро түвшиний асуудлыг хөнддөг ч түүнийг сууриар нь шийдэхэд хугацаа шаардлагатай тул гэр бүлийн хүчирхийллийг үүсгэж болох микро түвшний үзүүлэлтүүдээ ойлгож ухамсарлах хэрэгцээтэй байна. Нэгнийхээ үгийг хүлээцтэй сонгож чадахгүй байх, үл хүндлэх, үл хайхрах зэрэг нь удаан хугацаанд үргэлжилснээр сэтгэл зүйн таагүй байдал тэсрэлт хэлбэртэй илрэх нь бий. Тиймээс хоорондоо сэтгэл мэдрэмжээ илэрхийлж ярилцах, харилцах арга хамгийн чухал нөлөөтэй.
-Монголд гурван эмэгтэй тутмын нэг гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртдөг гэсэн. Энэ маш өндөр үзүүлэлт биз дээ. гэтэл хаа хаанаа хайхрахгүй байх шиг?
-Тийм ээ, бид ялангуяа гэр бүлийн асуудал дээр жендэрийн мэдрэмжтэй хандах хэрэгтэй. Зөвхөн эмэгтэй нь хүчирхийлүүлэгч, эрэгтэй нь хүчирхийлэгч мэтээр нийгэм хүлээн авах байдал байна. Гэвч нэгнийг нь буруутгах байдал дахиад л хүчирхийлэл гарах сэтгэл зүйн шалтгаан болдог. Монгол эрчүүдийн дундаж наслалт эмэгтэйчүүдээсээ 10 насаар бага байгаа бөгөөд эрчүүдийн дундах амиа хорлолт ч өндөр байна. Үүний нэг шалгаан нь гэр бүл дэх үл хүндэтгэл, хайхралтай ч холбоотой байх талтай гэдгийг хэлмээр байна. Тиймээс эмэгтэй, эрэгтэй хүмүүс аль аль талдаа анхаарч сэтгэл зүйн болон гэр бүлийн боловсролоо нэмэгдүүлэх шаардлага тулгараад байна. Аль аль нь сэтгэл зүйн болон гэр бүлийн боловсрол дулимаг байна.
-Танайд ихэвчлэн ямар шалтгаан, асуудлаар үйлчлүүлэгчид ханддаг вэ?
-Сэтгэл зүйн зөвлөгөөг гурваас дээш насны хүмүүс сайн дурын үндсэн дээр өөрийн хүсэлтээр ирж зөвлөгөө авдаг. Тиймээс манайд бүх насны болон боловсролын түвшний ялгаагүйгээр ирж мэргэжлийн сэтгэл судлаачааас өөрийн тулгамдсан асуудлаараа ханддаг. Сэтгэл судлаачаас хувь хүний болон гэр бүлийн хүүхдийн гэсэн төрлөөр зөвлөгөөг хүргэж ажилладаг. Харин сүүлийн үед хүүхдийн хүмүүжил, эерэг хүмүүжлийн арга болон өсвөр насныхны сэтгэл зүйн асуудлаар хандах эцэг эхийн тоо нэмэгдсэн байгаа.
-Хүчирхийлэлд өртөж буй хүмүүс сэтгэл зүйн хувьд ямар өөрчлөлт ажиглагддаг вэ?
-Гэр бүлийн хүчирхийлэл нь далд нуугдмал байдаг учраас сэтгэл зүйн дарамт хямралыг удаан хугацаанд мэдэрч түүнийгээ гадагшлуулахгүй учраас сэтгэл хөдлөлийн байдал тогтворгүй болсон байдаг. Тухайлбал, хурдан уурлаж уцаарлах, анхаарал төвлөрөхгүй, ажилдаа бүрэн хүчээ дайчилж чадахгүй байх, хурдан уйлж баярлах, өөртөө итгэлгүй болох, харилцааны хувьд бусдаас зайгаа барьж хөндийрөх зэрэг байдал алдагдана.
-Ялангуяа гэр бүлийн хүчирхийлэл дунд амьдарч буй эмэгтэйчүүд төдийлөн зовлонгоо гадагшлуулдаггүй. Үүнээсээ болоод сэтгэл гутралын хүнд хэлбэрт ордог байх. энэ тухайд?
-Энэ тухайд хэлэхэд хүйсийн ялгаа байхгүй л дээ. Эхнэр нь байнга гоочилж өөртөө итгэх итгэлээ алдсан нөхрүүдийн хувьд ч сэтгэл гутралтай болсон байдаг. Ийм эхнэр, нөхрүүдийн хувьд гэр бүлийнхэндээ өөрийгөө илэрхийлэхээс татгалзах, ярих, харилцах, анхаарал хандуулах, сонсох зэргээс татгалздаг тул гэр бүлийн бусад гишүүд холбоо тогтоох гэсэн ородлого нь бүтэлгүйтэж хэрүүл маргаан дахин гарах нөхцөл болдог. Тиймээс нэгнийгээ аргадах, урамшуулах, магтах, сэтгэл санааг нь тайвшруулах, буулт хийх аргуудыг мэддэг байх нь чухал. Хэрвээ ингэж чадахгүй бол ойлголцох гэсэн оролдлого дахин бүтэлгүйтдэг гэдгийг хэлье. Үүнийг мэргэжлийн сэтгэл судлаачдын тусламжтайгаар шийдэх боломжтой.
-Гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртсөн гэхээр зөвхөн эмэгтэйчүүд гэж ойлгодог. гэвч цаана үр хүүхэд гээд хамрах хүрээ өргөн байдаг болов уу?
-Тийм ээ, гэр бүлийн хүчирхийлэлд тухайн гэр бүлийн эргэн тойронд байгаа бүхий л хүмүүс ямар нэг байдлаар оролцож санаа сэтгэл нь тогтворгүй болж байдаг. Хүүхэд болон хоёр талын ах дүү, аав ээж тэр байтугай найз нөхөд нь хүртэл өртдөг. Гэр бүл болох шийдвэр нь тухайн хоёр хүнээс хамаардаг ч сайн сайхан байдал болоод гэр бүлийн тааламжгүй тогтворгүй байдал нь хоёр хүнээс хальж эдгээр олон хүмүүст нөлөөлнө. Өргөн утгаараа бол нийгэмдээ нөлөөлнө.
-Гэр бүлийн хүчирхийллийг бууруулахын тулд ямар бодлого, гарц гаргалгаа хэрэгтэй вэ?
-Гэр бүлийн хүчирхийллийг бууруулахын тулд макро, микро орчны бодлого хоёулаа хэрэгтэй. Ажил хөдөлмөртэй, мэргэжил мэдлэгтэй, эрхэлсэн ажилтай, цалин орлоготой, хамт олонтой, эрүүл саруул хүн нөгөө талаас бусдыг өөрийнхөө оронд тавьж үздэг, өөрийн үзлээс бусад үзэлтэй хүнийг хүлээн зөвшөөрдөг гэр бүлийн гишүүд хүчирхийллээс ангид байх бүрэн боломжтой.
-бүлийн хүчирхийллээс гарахын тулд хувь хүн, тухайлбал эмэгтэйчүүд яах ёстой вэ?
-Эрэгтэй, эмэгтэй гэлтгүй бусад хүн танаас өөр. Таны сонгосон эхнэр, нөхөр тань заавал тань шиг сэтгэж бодож мөрөөдөх албагүй гэдгийг ойлгох. Хоорондын сэтгэл зүйн нийц тохироогоо гэр бүл болохоосоо өмнө сайтар ухамсарлаж ойлгох нь чухал.
-Бид нийгмийн хамгийн эмзэг бүлэгт хүчирхийлэл үйлдэгддэг гэж хардаг. гэвч үнэндээ боловсролтой, боломжийн амьдралтай хүрээнд хүчирхийлэл илүү гарсан харагддаг. энэ тухайд?
-Хүчирхийлэлийг нас, хүйс, боловсролын түвшнээр ялгаатай гэж хэлэхэд хэцүү. Тиймээс хувь хүн бүр өөрийн бодол, мэдрэмж, үйлдэлдээ анхаарч, хэрвээ сэтгэл тавгүй байдалтайгаа мэдэрвэл ойр дотныхонтойгоо хуваалцах, мэргэжлийн хүмүүст хандах аргуудыг сонгож болно.