Month: June 2020

Төв аймгийн Зуунмод сумын алдарт уяач А.Чинбаатарын уяан дээр өнгөрсөн баасан гаригт очлоо. А.Чинбаатар отрын адуучин учир нутаг усныхан нь “Хаагуур нутаглаж байгаа бол сайн мэдэхгүй юм. Сэргэлэнгээс урагшаагаа буусан дуулдсан”, “Бөхөгийн хөндийд байж магад” гэж багцаа хэлж өгөв. Тус сумын III багийн Засаг дарга Ш.Цэндсүрэн замчилж Сумын алдарт уяачийндаа хүргэлээ. Эхнэр нь аймгийн төв орсон учир А.Чинбаатар гэртээ ганцаараа байгаа аж. Айлсаж буусан Р.Эрдэнэсүрэнгийн хүүхэд нь хотод мэс засалд орж буй учир А.Чинбаатар гуай хоёр айлын мал хуй, гэр бараагаа ийн сахиж, хонины ээлжтэй байлаа. Тэрээр жижиг дөрвөн ханатай отрын гэрээ жилдээ тоймгүй олон буулгаж, барина. Байсхийгээд л нүүгээд явчихдаг учир улс амьтан ч тэр болгон олоод очдоггүй ажээ. Харин наадам дөхсөн учир аймгийн төв рүүгээ саяхан дөхөж буусан нь энэ. Бараат уулын баруун бэлээр нутаглаж байна. А.Чинбаатар гуай гурав дахь үеийн уяач. Социализмын үед мал маллаж, морь уяхын хажуугаар Нэгдэл дундын үйлдвэрт нягтлан бодогчоор ажиллаж байгаад 1993 оноос мал дээр гарчээ. А.Чинбаатар “Маргааш морь ёсолно. Энэ жил гурав, дөрвөн насанд морь уяна аа. Манайх хоёр азарга адуутай. Нэг нь энэ урд бий. Хэдүүлээ тийшээ очъё. Харин нөгөө азарга адуу маань хойшоо л бий. Дөрөв, тав хоногийн өмнө хойно л харагдсан. Очих зав олдсонгүй. Өнөө орой адуу руугаа давхина даа. Манай энд чинь сайхан шүү дээ. Хулгай зэлгий гэж байхгүй, сайхан газар ш дээ” хэмээлээ. Өврийн радионы долгионоо Үндэсний радио дээр тааруулчихсан учир 11 цагийн коронавирусийн мэдээгээ сонсчихно. 15 цагт 10 минутаас цаг агаарын мэдээндээ чих тавина. Хонины бэлчээрт энэ радио нь л хань болно. Харин маргааш (бямба гариг) морь ёсолбол А.Чинбаатар гуайн хувьд ажил нэмэгдэнэ гэсэн үг. Гэвч тэрээр наадам, адуу ярихаараа нүд нь сэргээд, инээд алдаад баярлах юм. “Наадмын тухай өчигдөр орой зурагтын мэдээгээр сонссон ш дээ. Ер нь хийнэ. Хийхдээ цахим хэлбэрээр хийнэ гэсэн. Олныг нэг дор бөөгнүүлэхгүй. Улс нь улсдаа, аймаг нь аймагтаа, сум нь сумандаа дор дороо хийнэ гэсэн. Уг нь өнөөдөр морь ёслох өдөр байсан. Хонины ээлжтэй байгаад чадсангүй. Маргааш ёсолно доо. Морь ёсолно гэдэг чинь морио уяхыг хэлж байгаа юм. Нэг ёсондоо миний хувьд наадмын бэлтгэл эхэллээ гэсэн үг л дээ” хэмээгээд “Хүй долоон худагт наадам хийдгээс өмнө Яармагт уралддаг байхад би олон жил морио уралдуулсаан. Арваадаар, 20, 30-аар зөндөө давхиулсаан. Би чинь бараг дөчөөд жил морины сүүл уяж байна даа. 1978, 1979 оноос л морь уяж эхэлсэн хүн. Би чинь өөрийгөө адуугүйгээр төсөөлдөггүй хүн шүү дээ. Адуугүй бол малын ч хэрэг байхгүй. Хар багаасаа л адуу дагасан. Өвөг дээдсээсээ л өвлөсөн хобби юм даа. Тийм болохоор сонирхлоороо явчихаж байгаа юм. Манай өвөө, эмээ нар бүгд Сэргэлэн сумын хүмүүс. Авдар хайрхан хавиар нутагладаг хүмүүс байлаа. Тод манлай уяач Онон бид чинь төрсөн ах дүүсийн хүүхдүүд шүү дээ. Сэргэлэн сум чинь анх аймгийн төв дээр байсан юм. Гандангийн хойно байснаа урагшаа нүүсэн юм. Тэр үед нь манайх хоцорсон юмдаг. Тийм л улс байгаа юм” гэлээ. Отрын гэр нь 1940-өөд оны үед байсан гэр гэнэ. Өвлөгдөж ирсэн хөрөнгө. Анх А.Чинбаатар эхнэр Б.Даваадулам, хүүхдүүдтэйгээ тавуулаа энэ гэртээ амьдраад, нүүгээд болоод л байдаг байж. Хүүхдүүд нь тусдаа гарч, эхнэртэйгээ хоёулаа үлджээ. Зуны дэлгэр цагт үр хүүхэд ач зээ нар нь цуглана. “Удахгүй зусландаа буухаар бүгд ирцгээх биз” гэж байлаа. А.Чинбаатар “Гэхдээ тэнгэр хангай ингээд хавсарга тавиад байхаар чинь зусландаа буулгахын янз алга. Бороо хур яах нь уу, ногоо цагаа хаашаа байх нь уу тэрийг харж байгаад зуслангаа сонгоно доо” гэж хаалгаар гадагшаа харж эрүүгээрээ тэнгэрийн хаяа руу заав.

Багийн Засаг дарга Ш.Цэндсүрэнгийн хамт

Өнөө жилийн хувьд коронавирустэй холбоотойгоор наадмыг цомхон тэмдэглэх шийдвэрийг төр засгаас гаргасан. Тийм ч болохоор хүмүүсийн хувьд төдийлөн наадам гэж ярихгүй байгаа. Гэтэл уяачдын хувьд үгүй бололтой. Их догдлолтой хүлээж байгаа аж. “Наадам хүлээлгүй яахав. Хүлээж байгаа болохоор л би адуу, малаа хариулаад отроор ингээд ганцаараа явж байхав дээ” гэж уяач А.Чинбаатар инээгээд “Долдугаар сарын 11, 12-нд улсын баяр наадамтай зэрэг наадамлана гэсэн. Одоогоор наадам дээр ямар байр байдалтай очихыг хэлээгүй байна. Сунгаан дээр маск зүүж, гараа ариутга гэж хэлэх юм байгаа биз. Би чинь коронатай коронагүй дандаа маск зүүдэг хүн байгаа юм. Хаврын хавсарганд ч тэр зүүнэ. Адаглаад л салхи хавсарганд уруул ам хуурайшиж хорсохгүй. Бууц шороотой ноцолдоно. Тэр болгон маск л хамар, амыг тоос шорооноос хамгаалдаг” гэж багананаас уясан хэцэнд тохсон даавуун маск руугаа заалаа. Гэрийн эзэн “Маргааш морь ёсолно гэж бодохоос өнөө шөнө нойр хүрэхгүй дээ. Наадамд догдолж байна. Морио л уячихад бусад нь бэлэн дээ бэлэн” хэмээн инээмсэглэнэ. Уяачдын хувьд наадам дөхөхөөр сэтгэл нь тогтохоо байж адаглаад л морио барина гэхээс шөнө нь нойр нь хулжаад байдаг гэнэ. Урьд жилүүдэд зургадугаар сарын хорьдоос эхэлж гүүгээ барьдаг байсан бол өнөө жил оройтож мэдэхээр байгаа аж. Гэтэл айраг цагаа, хуушуур, бууз заруулахгүй, хүн цуглуулахгүй, наадмын талбайд уяач, унаач хүүхэд хоёр л очно гэж байгаа болохоор гүүгээ бариад хэрэг байна уу хэмээж байлаа. Энэ өвөл Төв аймгийн төв, Сэргэлэн сумын нутгаар цас харьцангуй их унаж, хавар өвсний гарц дөмөгхөн байсан ч хавартаа хүйтэн, зуны сар гарснаас хойш халуун хавсарга тавиад байгаа болохоор цаашид газар гандаж мэдэхээр байгаа аж. Уяач А.Чинбаатар “Энэ жил наадмаа цахим хэлбэрээр гэр гэрээсээ үзээд сууж байх нь ээ. Тэгж юм үзэх чинь муухай нь ч муухай юм билээ. Сая хавар Чулуунхүү, Бямбажав хоёрын тоглолт болоогүй бил үү. Бас л тийм цахим хэлбэрээр үзсэн. Биднийг ч бас тэгж харах нь дээ, наадамчид” гээд инээлээ. Наадамчдын шуугиан, моринд дуртай, морины хорхойтнуудын уухайн дор морио уралдуулаад сурчихсан болохоор энэ жил үзэгчгүй наадам хийнэ гэхээр эвгүй байгааг уяач маань нуусангүй. “Монголын түүхэнд байна шүү дээ” гээд радио руугаа заагаад “Энэ л хэлж өгч байгаа юм. Хонин дээр байхад хэлж байна лээ. Монголын сүүлийн 99 жилийн түүхэнд наадмаа хийхгүй, тасалдуулж байсан удаа байхгүй. 39, 45 оны Халхын голын дайн. 37 оны лам нарын харгислалтай байсан янз янзын үеүдэд хүртэл хийдгээрээ л хийж байсан гэж Улсын онцгой комисс ярьж байна лээ. Тийм болохоор наадмаа хийсэн нь зөв. Тэгэхгүй бол 99 жилийн түүх тасарна” гээд “Наадам, Цагаан сар хоёр чинь үндэсний баяр шүү дээ. Хоёр он солигдож байгаа учир Цагаан сарыг тэмдэглэхээс аргагүй. Улсын баяр ч ялгаагүй, өдий олон жил, өвөг дээдсээсээ эхэлж тэмдэглэж ирсэн баяр. Хоёуланг нь тэмдэглэж байх хэрэгтэй” гэв.

Төв аймаг 1984 оны наадам. Гэргийнхээ хамт

Сумын алдарт уяач А.Чинбаатарын сүрэгт хүрэн азарга, зээрд, цавидар морьд, хусран даага гээд олон хурдан хүлэг байгаа аж. “Сэргэлэн сум уяачдаараа алдартай. Угаасаа л уяач олонтой, адуу сайтай газар. Одоо чинь тэжээл, тариагүй бол морь явах ч үгүй. Би бол тэр тариа мариаг нь мэдэхгүй ч үгүй ээ. Тэжээл дээр нь л анхаардаг юм. Маргааш морьдоо уячихаар гэртээ сэтгэл хорогдоод холдож чадахгүй болчихно. Орж гарахдаа л хараад” хэмээн баясгалантай өгүүлснээ “Залуу ч байлаа морь ч аюулын давхиж байхад нойр хүрдэггүй байжээ. Одоо ч нас хөөрхөн явж байна. Ядраад байдаг болж. Хөгшрөөд бүр ч нойргүй болох шинжтэй. 20, 30 настай байхад минь морь аюулын сайхан давхидаг байлаа. Тэр үед тооноор бүдэг бадаг гэгээ оров уу үгүй юү, тип тап гээд л босч аваад мордоод алга болдог байлаа. Тийм л байдаг байлаа. Би чинь хажуугаар нь ажил хийдэг байлаа. Албаны ажилтай. Тэрэндээ явна. Адуу малдаа явна. Морио уяна. Зун болно. Хагас жилийн тайлан баланс гарна. Ёстой хэцүү ажил. Долдугаар сарын нэгэнтэй уралдана. Өдөр нь морины ажлаа хийнэ. Шөнө нь тайлан тооцоон дээрээ сууна. Долдугаар сарын нэгэнд ажлаа хумхиж хаячихаад л арилаад өгдөг байлаа. Тэгж л байлаа шүү” хэмээн бага залуугийнхаа наадмын бэлтгэлийн тухай, есдүгээр сарын нэгэнд Сэргэлэн суманд жил бүр болдог 100 дааганы уралдаанд даага уралдуулж байснаа, 1983 онд аймгийнхаа 60 жилийн ойгоор амьдралдаа анх удаа 953 морь барианаас гарч байхыг харсан тухайгаа сонин болгон хуучиллаа. Ингээд А.Чинбаатар гуай адуундаа мордлоо. Сүргийн бэлчээрт нь очвол атар тарган адуун сүрэг тогтож ядан давхилдана. Уурга суналзуулсан эзнийхээ хөдөлгөөнийг дагаж, уургалах нь уу дээ гэсэн аятай үргэж зугтах аж. Отрын адуучны адуун сүрэг өнгөтэй, наадмаа хийнэ, морьдоо уяна гэсэн сэтгэл нь тогтож ядан нүүрэнд нь баяр жаргалын гал асчээ. Сумын алдарт уяач А.Чинбаатар “Маргааш үдээс хойно морь ёсолно. Дахин ирээрэй дээ” хэмээн уриад адуугаа услахаар уургаа суналзуулсаар салхи сөрөн давхиж одов.

Эдийн засагч Г.Ганзоригтой ярилцлаа.

-“Covid-19” цар тахал гарсан энэ үед дэлхийн улс орнууд эдийн засгаа тогтвортой байлгахын тулд яг ямар арга хэмжээнүүд авч байна вэ?

-Цар тахлын үед улс бүр хүндхэн байдалд орсон нь үнэн. Мэдээж бодлого боловсруулагчдын хувьд энэ цаг үеийг хэрхэн хохирол багатай даван гарах вэ гэдэг том асуулт ирээд буй. Улс, орнуудын нийт авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээг үндсэн гурван бүлэгт хуваан харж болно. Үүнд сангийн бодлогын дэмжлэг, мөнгөний бодлогын дэмжлэг,валютын ханш ба төлбөрийн тэнцэл орно. Улс бүр өөрийн эдийн засгийн онцлогоосоо хамаараад эдгээр гурван төрлийн арга хэмжээнүүдийг авсаар байна. Дийлэнх улс зах зээл дээрх хүүг буулгасан буюу зөөлөн мөнгөний бодлого баримталж байна. Түүнчлэн засгийн газар тодорхой татваруудыг хойшлуулсан бөгөөд шууд мөнгөн дэмжлэг ч үзүүлсээр байна. Гадаад худалдаанаас хэт хараат, валютын ханш нь хэврэг зарим нэг улсуудын хувьд төлбөрийн тэнцэл, валютын ханш дээрээ тодорхой бодлогууд гарган ажиллаж байна. Гэсэн ч байдал сайнгүй л байна. Олон улсын валютын сангаас дэлхийн эдийн засгийн өсөлтийг 2020 онд гурван хувиар агшина гэсэн тооцоо гаргасан. Харин өндөр хөгжилтэй орнуудын хувьд тахалд хүчтэй нэрвэгдсэн гэдэг утгаараа дэлхийн дунджаас даруй хоёр дахин их агшихаар байгааг дурдсан. Мэдээж саарын хажуугаар сайн ч мэдээ байна. Тархалт саарч буйтай холбоотойгоор тавдугаар сараас хойш хэд хэдэн улс карантиныг зогсоож эдийн засгийн нөхцөл байдлаа хэвийн болгохоор зорин ажиллаж байна.

-Англи улс эдийн засгаа сэргээхийн тулд иргэддээ 2500 фунт стерлинг өгч байгаа. Хэрэв энэ нь амжилттай болбол 5000 фунт стерлинг болгоно гэнэ. Монголд ийм арга хэрэглэж болох уу?

-Англи улс болон Монгол Улсын хувьд эдийн засгийн бүтэц, хөгжил зэрэг нь шал ондоо л доо. Английн Фунт стерлинг бол хамгийн үнэтэй валют. Түүнчлэн үйлдвэрлэл хүчтэй хөгжсөн орон. Харин манай валют маш хэврэг, жаахан л байдал эвгүйтэхэд 20-30 хувиар ч сулардаг эд. Тэгэхээр манайд хамаагүй мөнгө тараах нь илүү том асуудлыг дагуулж мэднэ. Ер нь эцсийн дүндээ мөнгөн дэмжлэг үзүүлэх нь эдийн засгийн эргэлтийг зогсоохгүй байх, бүтээмжийг нэмэгдүүлэх зорилготой. Тэгэхээр манай эдийн засагт бүх хүнд жигд тараах гэхээсээ илүүтэйгээр тодорхой бүлгүүдийг онилон дэмжлэг үзүүлбэл зохилтой. Английн энэхүү хөтөлбөр ч бас зорилтот бүлэгт өгч байгаа дэмжлэг шүү. Түүнчлэн зах зээлд мөнгө нийлүүлэхдээ бас нөгөө талдаа төлбөрийн тэнцэлд тодорхой бодлогууд гарган ажиллах хэрэгтэй. Ийнхүү валютын ханшаа хамгаална шүү дээ.

-Цар тахал бидний эдийн засагт хүндээр тусч, тэр нь үргэлжилж байгаа. Эдийн засаг талаас нь харвал онцгой нөхцөл байдлыг сулруулах нь зүйтэй юү?

-Энэ бол миний хариулах асуулт гэхээсээ эрүүл мэндийн чиглэлийн хүмүүсийн ярих ёстой зүйл байх. Хэрэв би хариулбал шат дараалалтайгаар, хяналттайгаар сулруулах нь зүйтэй л гэж харж байна. Эс бөгөөд маш олон аж ахуйн нэгж хаалгаа барьсаар л байх болов уу. Өмнө нь хэлж байсанчлан тавдугаар сараас хойш маш олон улсууд шат дараатайгаар эдийн засгаа нээхээр ажиллаж байна. Тэдгээрээс ч гэсэн суралцах л ёстой болов уу.

-Иргэдийн амьжиргааг халамжийн бодлого, зээл төлөлтийг хойшлуулах аргаар удаан барьж чадах уу. Тийм хэмжээний нөөц, хуримтлал бий юү?

-Эдийн засаг гэдэг нэг талдаа бүтээмж, бодит үйлдвэрлэл, нөгөө талдаа түүнтэй зэрэгцэн орших мөнгө, санхүү байдаг. Нэгэнт өнөө цаг үед хүнийг хүчээр ажил хийлгэж, бүтээмжийг нь нэмэгдүүлдэггүй болсон тул удирдах байгууллагууд бүтээмжийг сайжруулах зорилгыг мөнгө, санхүүгээр нь л дамжуулж хийдэг болсон. Үүнийг дамжиж буй сувгаар нь ялган мөнгөний, сангийн бодлого гэх зэргээр нэрлэдэг. Аль ч утгаараа бай хамаагүй ийнхүү мөнгөний эргэлтийг нэмэгдүүлэх, богино хугацааны хүндрэлийг даван туулахад зориулсан мөнгөний дэмжлэг зэрэг нь урт үргэлжлээд байх боломжгүй зүйл. Эцсийн дүндээ бүтээмж, бодит үйлдвэрлэл нь өөрчлөгдөхгүй бол тэгээд хямрал л болно. Удаан хугацаанд мөнгөн дэмжлэг үзүүлсээр байвал сүүлдээ мөнгө үнэгүй болж, үйлдвэрлэл зогсож утгаа алдана. Бүтээмжид бүр сөрөг нөлөөг үзүүлнэ. Эцэст нь дүгнээд хэлэхэд богино хугацаанд мөнгөн дэмжлэг үзүүлэх хэрэгтэй, гэхдээ түүнийгээ онилж хийх нь зөв. Үүнтэйгээ зэрэгцүүлэн валютын урсгалаа удирдах, шаардлагагүй валютын гадагшлах урсгалыг бууруулах, тариф нэмэгдүүлэх, зарим валют олж ирж буй бүтээгдэхүүнээ дэмжих нь зүй. Ингэж үндэсний мөнгөн тэмдэгтээ үнэгүйдэхээс хамгаална. Харин урт хугацаанд энэ байдлаар удаан тэсэхгүй, шат дараалан онцгой нөхцөл байдлыг сулруулах нь зүй. Манайх ч биш бүх улс л эдийн засгийн бүтцээсээ шалтгаалаад эдгээр арга хэмжээг авч байна шүү дээ.

С.ЛХАМСҮРЭН

Бас гоймон сорж, кофе ууж, машин унаж, цаг зүүвэл бүр ч илүү баяжиж дэлхийн хамгийн өндөр орлоготой тамирчнаар зарлуулна гэдгийг Швейцарийн теннисчин Рожэр Федерер энэ жил баталсан. Forbes жилийн орлогоороо тэргүүлсэн дэлхийн тамирчдын эхэнд Федерерийг жагсаасныг спорт сонирхогчид сонссон гэдэгт итгэлтэй байна. Харин яаж яваад тэр Рональду, Месси, Леброн Жэймс нараас илүүг олчихдог билээ. Агуу теннисчин Рожэр Федерер 38 насандаа анх удаагаа Форбесын жагсаалтыг тэргүүлсэн нь анхаарал татах асуудал яах аргагүй мөн юм. Учир нь уг жагсаалтыг гаргахдаа тамирчны замналынхаа хугацаанд олсон орлогоор бус зөвхөн тухайн жилдээ л хэдийг олсноор нь эрэмбэлдэг тул нэлээн хэвийх насандаа яваа, амжилт нь буурч буй хүн уг сунгаанд түрүүлнэ гэдэгт итгэхэд хэцүү. Рожэр Федерер бол яах аргагүй эрэгтэйчүүдийн теннисний манлайлагч мөн агаад хорь гаран жил талбайг чимэхдээ олимпийн аварга, Дэвисийн цомын аварга, АТР-ын 111 тэмцээний аварга, эцэст Их Дуулгын хорин удаагийн аварга гээд өмнө нь хэн ч гишгээгүй амжилтуудыг эзэмшдэг “тасарсан” аварга билээ. Гэхдээ… Теннисчид хичнээн мундаг, авьяастай, нэр хүндтэй байгаад дунд зэргийн сагсан бөмбөгчин, хөлбөмбөгчөөс илүү цалин авч чаддаггүй. Ер нь тэдэнд цалин гэж ч байхгүй, жилдээ гуч гаруй тэмцээнд оролцож тэндээсээ олох шагналынхаа нийлбэрээр цалингаа бүрдүүлдэг агаад Рожэр Федерерийн энэ жилийн орлого 6.3 сая ам. доллар болжээ. Жишээ татаад харьцуулахад энэ жил талбайд огт гаралгүй “Мемфис Гриззлис”-ийн сэлгээний сандалд суусан “тэтгэврийн насны” Андре Игудалагийн цалин 11 сая ам.доллар байсан гэхээр Рожэр хэзээ ч Форбест бичигдэхээргүй мэт. Гэтэл үгүй юм аа. Түүний орлогын нууц нь реклам зар сурталчилгаандаа бий. Дээр хэлсэн дээ, Рожэр өнгөрсөн жилийн хавраас өнөө жилийн хавар хүртэлх жилийн хугацаанд гуч гаруй тэмцээнд оролцоно гэж бүртгүүлсэн, оролцсон гэж. Тэрийг нь бас өөрөөр тайлбарлавал гучаад улсад очсон гэсэн үг. Теннисийг ихэвчлэн хөрөнгө чинээтэй, баян цатгалан талдаа хүмүүс үзэж таалдаг гэдгийг бид мэднэ. Тийм хүмүүст зориулсан Uniqlo, Rolex, Mercedes-Benz, Credit Suisse, Jura, Moet & Chan­don, Barilla, Lindt, Wilson, Netjets Sunrise гээд аймшигтай үнэтэй брэндүүд бүгд Федерерийнх. Ер нь Федерер бол алхаж яваа зар сурталчилгааны самбар гэхэд нэг их буруудахгүй. Хорвоод түүн шиг олон төрлийн пүүсүүдийн нэрийн хуудас болон тоглож буй тамирчин байхгүй гэдэг юм билээ. Тэр дандаа үнэтэй, цэнэтэй компаниудын жирийн хүн худалдаж авах гээд хүчирч үл барам брэндүүдийг рекламдаад гүйж явдаг гэвэл бас үнэнд нийцэхгүй. Түргэн хоолны чанадаг гоймон, Швейцарь шоколад, итали жортой улаан лоолийн сүмс гээд жирийн иргэд хүртэх боломжтой өргөн хэрэглээний барааны рекламд тоглоод мөнгө цохиод гүйж л байдаг. Иймэрхүү реклам зар сурталчилгаанаас нийтдээ зуун сая ам.долларыг Федерер энэ жилдээ “зуужээ”. Харьцуулахад гуравдугаар байрт орсон Лионель Месси 104 саяыг олсны 72 сая нь цалин, хоёрдугаар байрт бичигдсэн Криштиану Роналдугийн орлогын 105 саяын жаран сая нь цалин нь байх юм. Дэлхийн нэртэй цуутай хөлбөмбөгчид, хүүхэд залуучуудын амьд шүтээнүүд жилдээ “дөнгөж” гуч орчим саяыг олж байна гэхээр Федерер яах аргагүй рекламны “мангас” байгаа биз. Мэдээж энд бас хувь хүнийх нь соёл, бие зөв авч явах байдал, гэр бүлийн тогтвор суурьтай амьдрал гээд ямар ч хэрэг төвөг, гаж буруу зүйлд орооцолдоод байдаггүй чанарууд нь нөлөөлнө л дөө. Тэр тал дээрээ Рожэр болон тэдний гэр бүл дэндүү төгс. Тийм л учраас дэлхийн том пүүсүүд Федерерийг зай өгөлгүй дагадаг. Ганц жишээ татъя. 2008 онд спорт хувцасны NIKE пүүсийнхэн Рожэртэй арван жилийн хугацаатай 100 саяын гэрээ үзэглэж тухайн үеэ цочроож байлаа. Арван жил бол их хугацаа, тэр он жилүүдийн дараа швейцарь теннисчин 37 хүрчихээд аль эрт зодог тайлчихсан байх магадлалтай гэж үзсэн ч гэлээ арван жилээр гэрээ хийхгүй юу. Гэтэл Рожэр арван жилийн дараа юун зодог тайлах, улам л өнгө ороод тэмцээнд гялалзтал тоглоод, түрүүлээд гүйж л байдаг. Тэгээд гэрээгээ сунгаад шинэ нөхцөлтэй баримт үзэглэе гэхнээ сэргэлэн япончууд түрүүлээд 300 саяар Uniqlo-тойгоо хамтарч ажиллах гэрээ байгуулчихаж байгаа юм. Арван жилийн хугацаатай шүү. 47 настай Федерер яах аргагүй зодог тайлчихсан байх ч гэлээ япончууд эмээгээгүй, цохиуртай, цохиургүй ч бай Федерер гэдэг нэр өөрөө хүмүүсийн анхаарлыг татсаар байх болно гэдгийг анзаарсан л байна лээ. Энд ч гэлээ Федерерийн гүйлгээ ухаан ажилласан л байна лээ. Японы Uniqlo зөвхөн спорт хувцас үйлдвэрлэдэг пүүс учраас Федерер гэрээгээ зөрчилгүй тэдний хувцсыг өмсөнө, харин пүүз үйлдвэрлэдэггүй тул NIKE-гийн гутлыг рекламдаад явчихаж байгаа юм даа. Жилдээ нэг удаа шинэ загварын Mercedes машины хаалгыг онгойлгож зургаа татуулаад таван сая, Rolex цагийг оролцсон тэмцээнийхээ дараа зурагтын камерын өмнө нэр төртэй гаргаж ирээд зүүвэл 15 сая, Credit Suisse-д мөнгөө хадгалуулж, үйлчлүүлбэл 18 сая, Lindt chocolate идвэл бүр хорин сая ам.доллар авдаг гээд цувах юм билээ. “Би мориноос айдаг, товлосон хугацаанаасаа хоцорч ирдэг хүмүүст дургүй, эерэг төгсгөлтэй кино үзээд гайхалтай таашаал авдаг, гэхдээ хамгийн их хүсдэг зүйл нь дэлгүүрт ороод хүнс худалдаж авахад хэн ч танихгүй байгаасай гэдэг мөрөөдөл” гэж ярих Федерер жилийн дараа спортоос төрсөн тэрбумтаны жагсаалтыг нэмэх юм билээ.

Д.БАТ-ЭРДЭНЭ