Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч С.Амарсайхантай ярилцлаа.
-Дэлхий нийтийг цочроосон коронавирусийн халдвараас урьдчилан сэргийлэх ажлыг төр засгаас зохион байгуулсаар байна. Ялангуяа Монголын хүн амын тал шахам хувь нь аж төрж буй нийслэл хотын зүгээс олон талт арга хэмжээ авч ажиллаж байна. Нөгөөтэйгүүр олон орны хотуудын эдийн засгийн байдалд сөрөг нөлөө гарч байгаа энэ үед цаашид ямар арга хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна вэ?
-Дэлхий нийтээр тархаж байгаа халдварт өвчинтэй холбоотойгоор хүндрэлтэй асуудлуудтай холбогдуулан төрийн болон засаг захиргааны байгууллагууд шат шатандаа шийдвэрээ гаргаад ажиллаж байна. Улсын болон Нийслэлийн онцгой комисс Засгийн газрын тогтоол шийдвэрийг шат шатандаа хэрэгжүүлэх, мөн Улаанбаатар хотод халдварт өвчнийг оруулж ирэхгүй байх, эрсдэлийг багасгах, иргэд, оршин суугчдаа аюулт тахлаас урьдчилан сэргийлэх, хамгаалахтай холбоотой зохих шийдвэрүүдийг гарган ажиллаж байна. Нөгөө талаараа энэхүү халдварын үед улс орнуудын эдийн засагт, айл өрхийн орлогод, хотын эдийн засгийн суурь үзүүлэлтэд сөргөөр нөлөөлж байна. Мэдээж энэ асуудал хүн амын 50 хувь нь ажиллаж, амьдарч байгаа, Монгол Улсын ДНБ-ий 64 хувийг дангаараа бүрдүүлж буй, улсад бүртгэлтэй нийт аж ахуйн нэгжийн 74 хувь буюу 126 мянган аж ахуйн нэгж нь үйл ажиллагаа явуулж буй нийслэл хотоос зөвхөн шалтгаалахгүй. Засгийн газар, Монголбанк, Санхүүгийн зохицуулах хороо, Сангийн яам зэрэг төрийн дээд шатны байгууллагуудаас бодлогын ямар арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэхээс ихээхэн шалтгаална. Гэхдээ нийслэл өөрсдийн хэмжээнд аж ахуйн нэгжүүдийнхээ үйл ажиллагааг дэмжих, жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийг хүнд нөхцөлд оруулахгүй байх талаас нь анхаарч байна. Шаардлагатай тохиолдолд зарим асуудлуудыг НИТХ-аар оруулж шийдэн, судалгаа тооцоо хийж ажиллаж байна.
-УИХ-ын дарга жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийг зээлийн хүүгийн дарамтаас чөлөөлөх арга хэмжээ авахыг даалгасан. Үүнд та ямар байр суурьтай байна вэ?
-УИХ-ын Байнгын хороодын дарга нар, Монголбанк, санхүүгийн салбарын төлөөллүүд, Худалдаа аж үйлдвэрийн танхимын удирдлагууд бид хамтдаа УИХ-ын даргатай уулзаж санал, мэдээлэл солилцсон. Үүн дээр яригдсан гол асуудал нь хүнсний хангалт нийлүүлэлт, үнийн тогтвортой байдлыг хангах асуудал байв. Хоёрдугаарт, жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдээ түрээсийн төлбөрөөс чөлөөлөх, хөнгөлөлт үзүүлэх, зээлийн хүүгийн хэмжээг багасгах гэх мэт асуудал яригдсан. Ямартаа ч Улсын Их хурлын даргын зүгээс аж ахуйн нэгжүүдийг санхүүгийн хүндрэлтэй нөхцөл байдлаас гаргах, давагдашгүй хүчин зүйл нөлөөлсөн энэ үед хүүгийн төлбөрийг багасгах, бууруулах, зээл төлбөрийн хугацааг хойшлуулах зэрэг арга хэмжээг авч ажиллахыг холбогдох байгууллагуудад үүрэг даалгавар өгч, судлуулахыг Байнгын хороодод даалгасан. Дээрээс нь Монголбанкнаас бодлогын хүүг буулгах замаар арилжааны банкны хүүг бууруулах асуудлыг хөндсөн. Нийслэлд дийлэнх аж ахуйн нэгжүүд үйл ажиллагаа явуулж байгаа учраас энэ бодлого, шийдвэрүүд тэдгээр байгууллагуудад дэмжлэг болно гэж харж байгаа.
-Та Хотын даргаар томилогдсоноосоо хойш юунд голлож анхаарлаа хандуулав, хэр үр дүнд хүрсэн гэж харж байгаа вэ?
-Өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд нийслэлийн өмнө тулгарсан асуудлуудыг шийдвэрлэхэд анхаарч, энэ хүрээнд ажлуудаа эрэмбэлсэн. Мэдээж хотын ажил өргөн хүрээтэй. Аж ахуйн болон бодлого, тооцоо, төлөвлөлт, зохион байгуулалт, удирдлага, хяналт, гүйцэтгэл гээд бүх талын ажлууд багтдаг. Бидний хамгийн том зорилт бол 2019-2020 оны өвөлжилтийг өнтэй давах, Улаанбаатар хотын 220 гаруй мянган айл өрхийг сайжруулсан түлшээр хангах явдал байв.
Үйлдвэрлэлт, түлшний нийлүүлэлт тасрах л юм бол Улаанбаатар хот гал алдсантай ялгаагүй. Иймд бид өндөржүүлсэн бэлэн байдлын зэрэгт ажиллаж, түлшний түгээлт нийлүүлэлтийг хэвийн байлгах, айл өрхийг гал алдуулахгүй байх дээр анхаарч ажилласан.
Хоёрдугаарт, энэ онд хийх төсөл хөтөлбөрүүдээ эрэмбэлж, хотыг стандарттай болгох том бодлогын ажлыг эхлүүлсэн. Мөн энэ онд хэрэгжүүлэх зам, дэд бүтэц, эрүүл мэнд, нийгмийн салбарын хөрөнгө оруулалтуудаа төлөвлөх, судлах замаар нийтийн тээврийг шинэчлэх, агаарын бохирдлыг бууруулах ажлаа цааш үргэлжлүүлнэ. Айл бүрийг орон сууцжуулах, орлогод нийцсэн орон сууцны хөтөлбөрийг ч хэрэгжүүлж эхлээд байна.
Гуравдугаарт, 2050 он хүртэл Монгол Улсыг хөгжүүлэх урт хугацааны хөгжлийн бодлогын баримт бичигт 2040 он хүртэл Улаанбаатар хотыг хөгжүүлэх бодлогоо хэрхэн уялдуулж ажиллах вэ гэдэгт анхаарч байгаа.
-Энэ өвөл нийслэлчүүд анх удаа түүхий нүүрснээс татгалзаж, сайжруулсан шахмал түлшийг хэрэглэж эхэллээ. Хэдийгээр утаа буурсан ч хөө, тортог их гардаг, угаартах эрсдэл үүсгэдэг нь сөрөг тал болж байх шиг. Ирэх жилүүдэд шахмал түлшний стандарт сайжрах уу?
-Энэ өөрөө шинэ ажил, анхны шийдэл. Алдаатай, оноотой зүйлүүд олон бий. Анхаарч засах зүйлүүд ч мөн их байна. Утаа 50 хувиар буурсан ч гэсэн үйлдвэрийн орчноос эхлээд үргэлжлүүлж сайжруулах асуудлууд бий. Утаа бууруулж байна гээд тортог гаргаад, энэ нь дараа нь шийдэж боломгүй том хүндрэл болохоос сэргийлэх нь зүйтэй. Шахмал түлшний хоёр дахь үйлдвэр Налайх дүүрэгт баригдах Засгийн газрын шийдвэр гарсан. Энэ үйлдвэрийн хувьд тоосжилтгүй, ажиллагсдын эрүүл мэндэд хоргүй, байгаль, орчинд ч сөрөг нөлөөгүй байх технологийн шийдлүүдээ гаргаж, шинэчлэл хийх юм. Ингэснээр дээрх асуудлууд бүрэн шийдвэрлэгдэнэ. Цаашид ч технологио улам сайжруулж, түгээлт, нийлүүлэлтээ нэмэгдүүлэх, бүх талын зохион байгуулалтыг стандартад нь хүргэх том зорилт бий. Ямар ч байсан үзэгдэх орчин хомс, хоолой, ам хорсож байсан үе өнгөрч, богино хугацаанд агаарын бохирдлыг бууруулж чадлаа. Энэ бол тун дорвитой ахиц. Бид агаарын бохирдлыг ирэх өвөл гэхэд 80 хувь бууруулах зорилт тавин ажиллаж байгаа.
Агаарын бохирдлыг цогцоор нь бууруулах гол шийдэл бол айл өрхүүдийг орон сууцжуулах явдал. Орчин үеийн, хөгжингүй хотыг бий болгохын тулд урт, дунд хугацааныхаа бодлоготой уялдаж ажиллан, шинэ хот, дүүргүүдийн төслийг хэрэгжүүлэх замаар айл өрх бүрийг чанартай, хүртээмжтэй, нийгмийн бүх үйлчилгээний бүтэц бүхий орон сууц, хотхон, хороололтой болгох ёстой. Амины орон сууцанд амьдрах боломжийг нь олгохын тулд дэд бүтцийг нь татаж өгөх, байгаль орчин ээлтэй шийдэл буюу нар, салхи, байгалийн хийнээс цахилгааны эх үүсвэрийг шийдэх хэрэгтэй. Бид нийслэлд орон сууцны төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхдээ нэг орон сууц баригдвал тэр хэмжээгээр яндангийн тоог бууруулах бодлогыг барьж ажиллаж байгаа. Гэр хорооллыг орон сууцжуулах төслүүдээ хамгийн багадаа таван га цаашлаад 100, 200 га газарт орон сууцаа төлөвлөөд, сургууль, цэцэрлэгийн чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэхэд анхаарах нь зүйтэй гэж харж байгаа юм. Эрүүл мэнд, боловсрол, орчин үеийн шийдэл бүхий орчин байх ёстой л гэж зорьж байгаа. Хотын хаана амьдарч байхаас үл хамаараад зам, талбай, үйлчилгээний газрууд, барилга байшин, төрийн үйлчилгээ нь ч нэг л стандарттай байх ёстой. Энэ ажил амжилттай хэрэгжиж эхэлж байгаа. Эхний айлууддаа төслүүдээ хэрэгжүүлээд эхэлчихсэн.
-Утааг бууруулсантай адил хотын түгжрэлийг бууруулах боломж юу байна вэ. Дүүжин зам, тусгай замын автобус гэх зэрэг ажлууд эхлэх болж байна уу. Утааг бууруулсан шиг үр дүн хэзээ харагдах вэ?
-Хэрвээ шийдвэрээ зөв гаргаад, зохион байгуулалтаа зөв хийгээд, дорвитойхон ажиллаж чадвал түүнийг нь иргэд, аж ахуйн нэгж нь дэмжиж оролцвол Улаанбаатар хотод 20, 30 жилийн турш тулгамдсан асуудлыг маш богино хугацаанд шийдэж болох юм байна гэдгийг бид харлаа. Нэгдүгээрт, утааг бууруулсан ажил үүнийг харуулж байна. Хоёрдугаарт, Налайх Чойрын чиглэлийн 20.9 км замын ажил байлаа. Энэ нь хоёр жилийн хугацаанд хийгдэх ёстой байсан ажил. Бид хоёр урсгалтай, дөрвөн эгнээтэй, 20 км замыг зургаан сарын дотор л өндөр чанартай хийж гүйцэтгэж болдог юм байна гэдгийг харууллаа.
Цаашдаа нийслэлийн түгжрэлийн асуудлыг ч бүрэн шийдэх боломжтой гэж үзэж байгаа. Үүний тулд бид хэд, хэдэн шийдлийг гаргаж байгаа. Таван жилийн хугацаанд нийслэлийн түгжрэлийг бууруулах боломжтой. Нийтийн тээврийн парк шинэчлэлийг нэн даруй хийхээс гадна шинэ төрлийн үйлчилгээнүүдийг нэвтрүүлэхээр ажиллаж байна. Нийслэлийн айл өрх, оршин суугчдын амьдарч байгаа орчны онцлогт нь тохируулж хэд, хэдэн төрлийн нийтийн тээврийн шинэчлэлийг цогцоор нь нэвтрүүлнэ. Жишээ нь, Баянхошуу, Толгойт, Чингэлтэйд уулын оройд амьдардаг хүн олон. Тэр хэсэгт нь агаарын дүүжин тээврийг нэвтрүүлэх юм. Энэ төсөл ирэх дөрөвдүгээр сараас хэрэгжээд эхэлнэ. Харин хотын төвийн Энхтайваны гудамжаар цахилгаан соронзон галт тэрэг явуулна. Толгойтоос Офицерын ордон, Амгалангийн буудал хүртэл зам нь тавигдах уг галт тэрэг өдөрт 210 мянган зорчигчийг тээвэрлэх хүчин чадалтай. Одоо байгаа төмөр замыг Богд уулын урдуур гаргаж, хамгаалалтын зурвасаар нь хоёр эгнээ хагас хурдны зам тавих юм. Цахилгаан соронзон галт тэргийг Толгойтоос Улиастайн гүүр хооронд явуулах юм. Эндээсээ шинэ Нисэх буудал хүртэл түргэн замын автобус явуулна. Цахилгаан соронзон галт тэргийн гурав дахь үе шат болгож шинэ, хуучин нисэх онгоцны буудал, Майдар, Налайх хотуудыг тойруулж оруулж ирэхээр төлөвлөөд байгаа. Цахилгаан соронзон галт тэрэг, агаарын дүүжин тээвэр, тусгай замын автобус зэрэг нийтийн тээврийн шинэчлэлийн ажлыг Улаанбаатар хотыг 2040 он хүртэл хөгжүүлэх бодлоготойгоо уялдуулж, зорчигч, ачаа тээврийн үндсэн дэд бүтцийн төлөвлөлтийг хийж байгаа. Үүнтэй уялдуулан бизнесийн, тусгай замын, аялал жуулчлалын, сургуулийн автобус гэхчлэн богино рейсийн чиглэлүүдийг нэвтрүүлэх юм. Сургуулийн автобусыг шаардлагатай хэмжээнд хүртэл тоог нь нэмээд өгвөл өдөрт хүүхдүүдээ зөөж байгаа 40 мянган автомашинуудыг 50 хувиар бууруулах боломжтой. Мөн нийтийн тээврийн бас нэгэн төрлийн үйлчилгээ болох такси үйлчилгээг орчин үеийн эрэлт хэрэгцээ, шаардлагад нийцүүлэн өөрчилж, шинэ шатанд гаргахаар төлөвлөн ажиллаж байна. Ингээд нийтийн тээвэрт олон төрөлт үйлчилгээг нэвтрүүлснээр замын түгжрэлийг таван жилийн дотор шийдвэрлэж, хөгжингүй орнуудын түвшинд хүргэх боломж байна.
Үүний хажуугаар автомашинуудын зарим стандартад тавих шаардлагуудыг хууль эрх зүйн хүрээнд шийдэх шаардлага ч байна. Ямар шаардлага хангасан автомашин импортоор оруулж ирэх, Улаанбаатар хотод зорчих тээврийн хэрэгсэл ямар стандарттай байх вэ гэдгийг бодлогоор зохицуулах ёстой.
-Энэ жил нийслэлд ямар бодлогын ажлууд, бүтээн байгуулалтууд өрнөх вэ?
-Нийслэл хот улсад төсвийнхөө нэлээд хувийг төвлөрүүлдэг учраас бие дааж хийх олон ажлууд нь хязгаарлагддаг. Энэ жил л гэхэд бид улсад 319 тэрбум төгрөгийг төвлөрүүлнэ. Энэ хэрээр л нийслэлд хийх хөрөнгө оруулалтын ажлууд буурч байна гэсэн үг. Гэхдээ бид байгаа нөөц бололцоондоо тулгуурлаад ажлуудаа явуулж байгаа. Сая хэлсэнчлэн нийтийн тээврийн олон төрөлт үйлчилгээг нэвтрүүлэх замаар түгжрэлийг бууруулах, автобус парк шинэчлэл, дэд төвүүдийн ажлаа урагшлуулах, орон сууцны хөтөлбөрүүдээ хэрэгжүүлэх, зам, дэд бүтцийн ажлуудаа үргэлжлүүлнэ. Энэ жил анх удаа Улаанбаатар хотод 52.7 км дугуйн болон явган замын иж бүрэн төсөл хэрэгжиж эхэлнэ. Энэхүү дугуйн зам нь Яармагаас Зайсан, Зайсангийн гүүрээс Маршал, Маршалаас Баянзүрх, Баянзүрхээс Налайх хүртэл тавигдах юм. Баруунаас зүүн хүртэл иргэд ямар нэгэн аюулгүй, торох зүйлгүйгээр зориулалтын дугуйн замаар явах боломж бүрдэж байгаа юм. Мөн олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангахтай холбоотойгоор цагдаагийн, эрүүл мэндийн салбарын, түргэн тусламжийн үйлчилгээг сайжруулах маш олон ажлууд төлөвлөгдөөд явж байна. Сургууль, цэцэрлэгийн бүтээн байгуулалтын ажлууд ч хийгдэнэ. 2020 оныг бид стандартын жил болгон зарласан. Үүнээс хойш Улаанбаатар хотод ямар ч ажил хийгдэх байсан тогтсон хэм хэмжээ, стандартын дагуу явагдах болно.
-Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн ажил, Түрээсийн орон сууцны асуудал иргэдийн анхааралд байсаар байна. Үүнтэй холбоотойгоор ямар ажлууд хийгдэх вэ?
-Түрээсийн орон сууцны тухайд бид түрээслээд өмчлөх хэлбэрийг анх удаа нэвтрүүлсэн. Бид иргэдээ санхүүгийн болон төлбөрийн дарамтгүйгээр байр авах боломжийг нь олгож байгаа. Газраа чөлөөлөхөөс нь өмнө орон сууцыг тань яг хүссэн хэмжээнд нь барина, та шууд газраа чөлөөлөөд л нүүгээд орж болно.
Та өөрийн боломжоороо тав, эсвэл 10, 20 жилийн хугацаанд төлбөрөө төлөөд орон сууцаа өмчлөх боломжтой. Орон сууцныхаа сарын төлбөрийг төлөнгөө байраа өмчлөх боломжтой болж байна гэсэн үг. Түрээслээд өмчлөх нь хамгийн зөв хэлбэр учир бид үүнийг л цаашид баримтална. Үүнээс гадна Улаанбаатар хотын айл өрх, байшин, гудамжууд ямар байх вэ гэдгийг авч үзнэ. Хэрэв та газраа чөлөөлөхгүй, орон сууцанд орохгүй гэвэл хашаандаа яг ийм л орон сууц барина, хашааны гадна тал, зам нь ийм байна гэсэн стандарттай болгох юм. Баянхошуунд, Чингэлтэйн долдугаар хороонд загвар нь бий болчихсон байгаа. Нийтдээ 80 мкв хэмжээтэй. Нэг айлын 0.7 га газарт дөрвөн айл орон сууцаа барьчихсан байгаа. Ийм маягаар барьж, гэр хорооллын орчин нөхцөл сайжрах болно.
Мөн энэ жил онцлох хамгийн том бүтээн байгуулалт бол Морингийн даваанд 149 га газарт Орлогод нийцсэн орон сууцны томоохон төслийг эхлүүлж байгаа явдал. Баянголын ам, Ханын материалд гээд энэ жил нийслэлд 10 мянган айлын орон сууцны төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлнэ. Нийслэлийн дэд төвүүд буюу Сэлбэ, Баянхошуу руу дэд бүтцийн 30 км хос шугамуудыг татчихсан. Сургууль, цэцэрлэг, усан сангууд нь ч баригдчихсан. Одоо Баянхошуунд орон сууцжуулах ажлыг эхлүүлнэ. Хүмүүс гэр хорооллын дахин төлөвлөлт, орон сууцжуулах ажил зогсчихлоо л гэдэг. Бид эхлээд дэд бүтцийг нь татаж дуусгах, 5-6 га газарт барилгаа барьчихаад дараа нь бэлэн орон сууцандаа иргэдээ нүүлгэж оруулдаг байх том ажлуудыг эхлүүлээд явж байна. Энэ мэтчилэн бид ажлуудаа тодорхой үр дүн гарахуйц, хөрсөн дээр буух байдлаар зохион байгуулж байна. Хотын өмнө тулгамдсан асуудлуудыг зөвхөн өгөө, аваа, ашиг хонжоо, сонгуулийн дөрвөн жилийн хүрээнд бус, урт хугацаанд өгөөжөө өгөх байдлаар бодлогоо тодорхойлж, ажлаа хийж байгаа.
-Дагуул хотын асуудал энэ хавраас явах уу. Майдар, Аеросити зэрэг дагуул хотуудын ажил юу болж байгаа бол?
-Шинэ хотын ажлууд энэ жил эхэлнэ. Засгийн газарт өргөн бариад УИХ-д өргөн барьчихсан. Жишээ нь, Майдар хотын асуудлыг. Мөн Налайх, Багануур дүүргийг улсын статустай бие даасан хот болгох, бодлогын баримт бичигт тусгах, эрх зүйн орчноо бүрдүүлэх зэрэг асар өргөн хүрээтэй ажлууд судлагдаж, төлөвлөгдөж, эхнээсээ ажил хэрэг болоод явж байна. Багануур, Налайхыг улсын статустай хот болгосноор төсвийн төвлөрлийг сааруулж, бие даан төсөв санхүүгээ бүрдүүлж, хөрөнгө оруулалтаа нэмэгдүүлж хөгжих боломж нь бүрдэнэ. Ингэж байж хотын хүн амын төвлөрөл саарна. Үүнийгээ дагаад ч замын түгжрэл, бөөгнөрөл сарних боломжтой.
-Төвлөрөл, түгжрэлийг сааруулах зорилготой хэмээн анх барилгын ажлыг нь эхлүүлсэн Хан-Уул дүүрэг дэх шинэ байр луугаа Улаанбаатар хотын захиргаа хэзээ нүүх вэ. Хотын захиргааг нүүлгэх нь хоёр талтай ч гэдэг. Таны байр суурь ямар байгаа вэ?
-Барилгын ажлууд бүрэн дуусаагүй байна. Янз бүрийн байр суурь ч байсан. Цаашдаа нүүх нь зөв гэдэг. Гэхдээ бид тэнд зарим хэсгийг нь залуучуудын мэдээлэл технологийн салбарын мэдлэг боловсролоо дээшлүүлэх, гэр бүлээрээ очиж цагийг үр дүнтэй өнгөрүүлэх, Улаанбаатар хотын шинжлэх ухаан, мэдээлэл технологийн төвийг байгуулж байна. Иргэд тэнд очиж технологийн салбарын мэдлэг боловсролоо дээшлүүлэх юм. Нөгөө хэсэгт нь мэдээж хотын захиргааны үйл ажиллагаа явна. Түүнийг дагаад зарим төрийн үйлчилгээнүүд задрах ёстой. Бид хотын захиргааны шинэ байрыг тэр чигт нь Үндэсний шинжлэх ухаан мэдээлэл технологийн төв болгоё гэдэг саналыг Засгийн газарт оруулсан боловч “Эхэлж гаргасан шийдвэрээрээ явах нь зөв юм байна” гэсэн шийдвэрийг гаргасан. Бид дээд шатныхаа шийдвэрийг хэрэгжүүлж, биелүүлэхээс өөр аргагүй.
-Хотод эмнэлэг, цэцэрлэг, сургуулийн хүрэлцээ муу байгаа нь иргэдийг бухимдуулдаг. Таны үед хэдэн эмнэлэг, цэцэрлэг, сургууль ашиглалтад оров. Энэ жил хэдийг барих вэ?
-Өнгөрсөн жил Улаанбаатар хотод 73 цэцэрлэг, 37 сургууль шинээр ашиглалтад орсон. Энэ жил нийтдээ 278 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт бүхий сургууль, цэцэрлэгийн бүтээн байгуулалтын ажил эхэлнэ. Өнгөрсөн жилийн бидний гол зорилго бол Улаанбаатар хотын хэмжээн дэх гурван ээлжээр хичээллэж байсан сургуулиудыг хоёр ээлжинд оруулах байсан. Энэ зорилтоо ч хэрэгжүүлж, бүх сургуулийг хоёр ээлжинд оруулсан. Цаашдаа салбарын яам, нийслэл анхаарч аль болох тухайн орчинд нь тохирсон сургууль, цэцэрлэгийг барьж байгуулахыг зорино.
Хүн амын өсөлт хурдацтай явагдаж, жил ирэх тусам сургуульд суралцагчдын тоо нэмэгдсээр байна. Үндсэндээ сургууль, цэцэрлэгт хамрагдах хүүхдийн тоо жилд 80 мянгаар өсч байна. Үүнийг дагаад сургууль, цэцэрлэгийн хэрэгцээ үргэлж байх болно. Нэг шийдээд бүх зүйл нь болчих салбар, ажил биш учраас цаг хугацаатай нь уялдуулаад аль болох хүртээмжтэй, стандартыг өндөр хэмжээнд барьж шийдвэрлэнэ.
-Сүүлийн үед хотын соёл гэж нэлээд ярих боллоо. Таныхаар нийслэл хотын иргэн гэж ямар байх ёстой вэ?
-Хотын соёл гэдэг олон талтай, өргөн ойлголт. Бид “Хотын соёлын довтолгоо II” гэж хэрэгжүүлж эхлээд байна. Хотод амьдарч байгаа нь, ирж байгаа нь ч хотын дүрэм журмыг сахиж, соёлтой, хариуцлагатай, оролцоотой байя гэж уриалж байгаа хэрэг. Энэ бол иргэдийн өөрсдийнх нь эрх ашгийнх нь л төлөө юм. Гараад алхахад гудамж талбай, орчин нь аюулгүй, эрүүл, эрсдэлгүй байх бүхий л боломжийг бүрдүүлэхийн тулд хотын соёлыг бий болгох гээд байгаа юм. Энэ бүхний гол төв нь манай иргэд, оршин суугчид юм.
Хотын дарга, албан хаагчид л соёлтой хот болох ёстой гэж хэлээд бүх зүйл болчихгүй. Хотын соёл, дүрэм журам, хотын иргэнд үйлчлэх зарчим гээч зүйл алдагдчихсан учраас л гудамж талбайгаараа дүүрэн хог, үнстэй байгаа юм. Хашаанаасаа, гэрээсээ л хогоо гаргачихвал өөрийнх нь хог биш болчих мэт ойлгодог. Гэтэл хогоо хаясан тэр л газраар өөрсдөө явдаг, хүүхдүүд нь тоглодог шүү дээ. Тиймдээ ч хотын соёлыг бий болгохын тулд иргэдийн оролцоог хангах нь чухал байгаа юм. Үүнд манай хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудын үүрэг оролцоо тун чухал. Хүмүүсийг зөв дадалтай, эерэг хандлагатай байлгаж чадвал аяндаа бие биедээ зарчмын шаардлага тавьдаг, буруу зөвийг нь хэлдэг болно. Үүний эцсийн зорилго нь яриад, хүсээд байдаг сайхан орчноо хамтдаа бий болгох явдал юм. Бид хотын соёл, хотын иргэний үүрэг хариуцлагын чиглэлээр ажлууд хийж, түүнийг хянаж ч байгаа. Тодруулбал, хотод одооноос эргүүлүүд ажиллаж байгаа. Хотод үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгжүүдээс гадна хотын 179 хорооны 3000 гаруй хэсгийн ахлагч, нийгмийн ажилтнууд, олон нийтийн цагдаагийн эрхтэй хотын эргүүлүүд ажиллаж байна. Тэднээс гадна хууль хүчний байгууллагад ажиллаж байгаад тэтгэвэртээ гарсан, ажил хийх бүрэн боломжтой, хууль журмаа мэддэг ахмадуудаа олон нийтийн цагдаагаар мөн ажиллуулж байгаа юм. Нус, цэрээ хаях, энд тэнд бие засдаг байдлыг хянах юм. Тэдэнд шүгэл, цагаан хоолой өгч гаргаж байгаа. Хэн нэгэн шүлсээ хаявал араас нь шүгэлдэнэ, дахиад баригдвал нэр, зүсээр нь дуудна, араас нь хөөнө. Нээлттэй аппликэйшныг ч бий болгож байна. Хэрэв хэн нэгэн зохисгүй үйлдэл гаргавал зургийг нь аваад өнөөх аппликэйшн руугаа оруулчих нь. Түүнийг нь хүн бүхэн харна. Ингэж олон нийтийн оролцоотойгоор соёлжуулах юм. Энэ бол зөвхөн өнөөгийн халдвартай үеийн нөхцөл байдалтай холбоотой авч хэрэгжүүлж байгаа ажил биш юм. Энэ бол хотын соёлыг төлөвшүүлэх урт хугацааны ажил.
-Таны хамгийн амжилттай хийж гүйцэтгэсэн ажил гэвэл юуг нэрлэх вэ. Хувьд ч тэр, төрд ч тэр?
-Хотын амьдралыг нэг жилийн дотор бүгдийг нь цэгцлэх боломж үгүй. Харин зөв голдрилд нь оруулах гээд явж байгаа зүйлүүд олон бий. Нэн тэргүүнд бүх шатанд, бүх зүйлийг ил тод байлгахыг зорьж байна. Хүн болгон урдах ажилдаа эзэн байж, хариуцлагатай хийгээд явбал юунд хүрч болохыг бид бэлээхэн харлаа. Тиймдээ ч зарчмын ямар шаардлага тавих ёстойгоо л хамгийн сайн мэдэж байна. Тэр шаардлага хотын өдөр тутмын ажлын бичигдээгүй хууль байх ёстой. Энэ бол миний хийж байгаа, чадах ёстой зүйлийн нэг гэж боддог. Алдаж, онож байгаа зүйлүүд байхыг үгүйсгэхгүй. Эцэст нь Амарсайхан нийслэлийн ажилд юуг хэвшүүлсэн бэ гэдгийг иргэд л дүгнэнэ. Юуг хийж чадаж байна вэ гэдгийг ч иргэд л дүгнэх болно. Хот бодлогоо гаргана, түүнийг хэрэгжүүлэхэд иргэд оролцоно, эцэст нь бүгдээрээ үр дүнгээ үзнэ. Хотын асуудлыг бүрэн цэгцэлнэ гэвэл хамгийн багадаа тав, 10 жилээр үргэлжилж байж үр дүнд хүрдэг. Гэхдээ тэр ажлыг хэрхэн, яаж хэрэгжүүлэх вэ гэдгээс маш их зүйл хамаардаг.
