Month: September 2019

Утсаар ярингаа ОХУ-ын ерөнхийлөгч В.В.Путинтай гар барьж буй залуугийн зураг өнгөрсөн хэд хоногт сошиалд шуугиан дэгдээсэн. Уг фотошоп буюу гэрэл зургийн эвлүүлгийг хийсэн гэрэл зурагчин, фотошопчин Х.Түшигтэй ярилцлаа.

---

-В.В.Путинтай гар барьж буй эвлүүлгээ хэзээ фэйсбүүкт тавьсан юм бэ?

-ОХУ-ын ерөнхийлөгчийг ирэхийн өмнө сэтгүүлчид “Буянт-Ухаа” нисэх онгоцны буудал дээр цуглаад хүлээж байх тэр үед хийсэн юм. Тэгээд өөрийнхөө фэйсбүүк дээр л пост болгож оруулсан. Шөнө нэг цагийн үед оруулсан пост шүү дээ. Тэр постыг оруулчихаад л унтчихсан.

-Тэгээд өглөө нь сэрээд фэйсбүүк рүү ортол ямар нөхцөл байдал угтав?

-Пост маань фэйсбүүкийн группүүдээр тарчихсан, бөөн сенсаци болчихсон байсан. Би тийм юм болно гэж ерөөсөө бодоогүй.

-Хүмүүсийн сэтгэгдэл таныг хямраасан нь ойлгомжтой. Уг нь та joke, enjoy (инээдэмтэй, тоглоомын, баясгах, хөгжилтэй гэх утгатай. сурв) хэв маягийн пост оруулсан шүү дээ?

-Манай нийгэм чинь яачихсан юм бэ. Уг нь joke, enjoy пост байсан шүү дээ. Хүмүүсийн яриад байдаг өнөө хар масс, хар хэсэг байдаг юм байна гэж ойлгосон.

-Та ямар салбарт ажилладаг вэ?

-Гэрэл зургийн салбарт, яг энэ чиглэлээр ажилладаг.

-Та сошиалд хар масс гэдэг хэсэг байдаг гэдэгт итгэдэггүй, мэддэггүй байжээ. Тиймдээ ч жокэ пост оруулаад хариуд нь асар их хар, муухай сэтгэгдэл уншина гэж төсөөлөөгүй байх?

-Би өөрийгөө гэгээлэг, гэрэлтэй хүмүүсээр хүрээлүүлдэг. Хар энергитэй хүмүүсээр хүрээлүүлэх дургүй. Фэйсбүүкт янз бүрийн хар энергитэй, ямар ч юмыг буруугаар ойлгож дайрч давшилж байдаг хүмүүс байдаг шүү дээ. Би тийм хүмүүсээс өөрийгөө үнэхээр сайн тусгаарлаж чадсан. Миний фэйсбүүкийн найзууд дунд дандаа гэгээлэг, эрч хүчтэй зүйл ярьж, бичдэг залуус байдаг юм. Би тэднийхээ л оруулсан постыг үздэг. Түүнээс биш тэр аймаар аймаар группүүд рүү ордоггүй, тэнд нь байдаггүй. Тэр хүмүүсийн хандлагыг өмнө нь мэдэрч байгаагүй. Сошиалд бол хүнийг яаж бол яаж л гутаах юм билээ. Хүссэн хараалаа л сэтгэгдэл хэсэгт бичдэг юм байна гэдгийг биеэрээ мэдэрлээ.

-Та байнга эвлүүлэг хийж фэйсбүүктээ оруулдаг биз дээ?

-Байнга. Бид байнга л элдэв янзын meme зураг эвлүүлдэг. Үүнийг дэлхийд Meme буюу enjoy, joke болгоод хөгжүүлчихсэн. Постны нэг төрөл.

-Энэ улсад ямар ч хүн, хэн ч бай үзэл бодлоо илэрхийлэх, хийсэн, бүтээснээ нийтэд дэлгэх харуулах эрхтэй. Энэ эрх нь уг нь нээлттэй л байгаа даа. Гэтэл таныг ажлаас нь хал, ал, зайлуул гэх мэтээр дайрцгаажээ. Оросыг шүтдэг, Оросоос айдаг нэг тийм айдастай хэсэг байгаа ч юм шиг?

-Би хүмүүсийн сэтгэгдлүүдийг эхлээд нэлээд уншсан юм аа. Миний постыг оруулсан групп дэх сэтгэгдлүүдийг дээрээс нь авахуулаад уншихад нэг зүйл анзаарагдсан. 40-50 нас гарсан хүмүүс, тэр насны хүмүүсийн масс байна. Харсан зүйлдээ шууд итгэдэг, юмыг тунгааж шүүх чадваргүй болчихсон гэмээр. Манай найзууд тэр постын дор сэтгэгдэл хэсэгт “Энэ бол эвлүүлэг. Энэ залуу өөрөө зурагчин, фотошопчин” гэж бичсэн байгаа юм. Гэтэл тэр хэдэн сэтгэгдлийг л олоод уншчихаж чадахгүй байгаа юм даа. Постыг нь тайлбартай нь уншчихсан мөртлөө, доошоо гүйлгээд сэтгэгдэл рүү нь ороод манай найзуудын тайлбарыг уншчихаж болоогүй юм байх даа гэж бодсон. Учир начрыг нь тунгаалгүй шууд л араас нь болох, болохгүй үгээр бөмбөгддөг юм билээ.

-Одоо таны сэтгэл санаа ямар байна вэ. Ойр дотныхон тань хэрхэн хүлээж авсан бэ?

-Эргэн тойрныхон “Одоо наадах чинь хэтэрчихлээ. Больсон нь дээр юм биш үү” гэцгээсэн л дээ. Тэгэх тусам нь би өөрийнхөөрөө хиймээр санагдсан. Эхний зургийн дараа дараалсан хоёр зургийг эвлүүлж оруулсан. Хүмүүс намайг доромжлох тусам би сөрөөд баймаар санагдсан. Миний инээд хүрээд байгаа байхгүй юу. Монголын масс нь даяараа яагаад ийм сонин болчихсон юм бэ. Миний постууд дандаа л хөгжилтэй, бусдыг баясгах, инээд бэлэглэх, хөнгөн жанрын хөгжилтэй байхыг хичээсэн өнгө аястай байдаг. Би хар, муу зүйл ерөөсөө постолж үзээгүй. Миний постнууд дунд нэг ч муухай пост байхгүй. Би гэрэл зурагчин хүн. Фэйсбүүктээ зураг оруулах болгондоо тухайн цаг үетэйгээ авцалдсан тайлбар хамт хийдэг. Тэгсэн чинь миний энэ удаад оруулсан эвлүүлгийг хүндээр хүлээж авч байгаа Монголын массыг нэгдүгээрт өрөвдлөө. Хоёрдугаарт, маш их гайхсан. Маш сонин масс энэ нийгэмд жин дардаг болчихсон юм байна.

-Залуу үеийнхэн нь харьцангуйгаар эвлүүлэг гэдгийг нь ойлгосон байх. Жинхэнэ фото зураг байна гэж итгэсэн хүмүүс их байжээ дээ?

-Итгэчихсэн залуу хүмүүс зөндөө байна. Жаахан хүүхэд, оюутнууд хүртэл байна. Арай хүндэвтэр тусгаж аваад хүнд сэтгэгдэл бичсэн хүмүүсийн фэйсбүүк рүү орж харсан л даа. Тэгтэл өөрийнхөө фэйсбүүк танилцуулга дээрээ том том гадаадын их сургууль төгссөн, өндөр боловсролтой хүмүүс байгаад байгаа байхгүй юу, харахад. Тэгсэн мөртлөө тэр хэлж байгаа үг, өгүүлбэр, хандлагыг нь хараад тэр хүн үнэхээр боловсролтой юу, үгүй юу гэдэгт нь эргэлзмээр. Ийм өндөр боловсролтой хүн тийм юм ярьж, бичиж байгаа гэхээр бусад нь ч дээ, арга ч үгүй юм даа гэж бодсон (инээв).

Тэр нэг яаж ч соёлжуулж гэгээрүүлж, аврахаасаа өнгөрсөн үе байна. Аврал байхгүй болчихсон. Нээрэн шүү. Одоо харин шинэ үеийн залуус, биднээс доош үеийн хүүхэд, залуус маань юмны учрыг мэддэг болчихмоор байна. Ядаж өөрийн сонирхож байгаа зүйлдээ цаг заваа гаргаад судалчихмаар байгаа юм.

Тэгэхгүй шууд л харснаараа, сонссоноороо дүгнэдэг тийм л сонин үе байна. Тэр үеийг бид зүгээр л нүдээ аниад хаямаар юм байна. Сонгууль өгдөг насны хүмүүсийн дийлэнх нь тийм насны хүмүүс эзэлдэг гэхээр ямар хүмүүсийг сонгож байгаа нь ойлгомжтой, ямар сонголт хийж байгаа нь ойлгомжтой. Залуучууд хэр барагтай сонгууль өгдөггүй. Тэгтэл сонгуульд саналаа идэвхтэй өгдөг насныхны байгаа байдал нь тийм царайтай. Зурагтаар хэнийг ч муулсан тэд тэрийг шууд 100 хувь хүлээж авна. Ямар ч эргэлзээгүй нийлээд муулдаг.

Монголын нийгмийн уур амьсгал, иргэдийн хандлага, төлөвшлийн өнөөгийн бодит байдал боловсролын салбартай салшгүй холбоотой болохыг бид улам бүр мэдэрч байна. Угаас иргэний боловсрол, ёс зүй, хандлага төлөвшил нь сургууль, багшаас шууд хамаарах тул багш бэлтгэх ямар бодлого, үйл ажиллагаа явуулж байгаа талаар МУБИС-ийн захирлын үүрэг гүйцэтгэгч, доктор Д.Мандахтай ярилцлаа.

---

-Сайн байна уу. Танай сургуулиар ямар сонин байна. Энэ жил ямар онцлох зүйл хийхээр төлөвлөж байна вэ?

-Сайн. Сайн байна уу. Манай сургууль 2024 он хүртэлх таван жилд ямар үзэл баримталж, юуг илүү хөгжүүлж хаана хүрэх вэ гэх байр сууриас хөгжлийн бодлогодоо хандаж завсрын үнэлгээ хийж, шинэчлэн баталсан. Энэ бодлогоор манай сургуулиас үзүүлж буй боловсролын үйлчилгээ нь суралцагчийн хэрэгцээ, хүмүүний тулгамдсан асуудал болон үйл хэрэгт үндэслэсэн, нийгмийг өөрчлөн шинэчлэх, илүү сайн сайхан болгоход чиглэдэг байх талыг илүүтэй авч үзэж шинэчилсэн хувилбар болгож баталсан. Бид багш бэлтгэх сургууль нийгмийн үзэл санааны, тэр тусмаа хувь хүний зөв хандлага төлөвшлийн түүчээ байх талыг чухалчилсан байгаа. Угаас хүмүүнлэг, ёс зүйтэй нийгмийг хүсч байна шүү дээ бид. Бодит байдал тийм биш байгааг бас мэдэрч байна. Тэгээд манайх чинь том сургууль болохоор онцлох зүйл их байна аа.

-Тэгэлгүй яахав. Бусад сургуулиас онцлог зүйл ч зөндөө бий гэж сонссон.

-Бид энэ хичээлийн жилийн зорилтыг боловсролын үйлчилгээний чанарын хүрсэн түвшнээ баталгаажуулах, чанарыг дээшлүүлэх жил болгон зарлаж байгаа. Энэ хүрээндээ дотоодод 31 хөтөлбөр магадлан итгэмжлүүлэх үйл ажиллагааг эхлүүлсэн. Багш бэлтгэх хөтөлбөрүүдээ 100 магадлан итгэмжлүүлэх том зорилт тавьж байна. Мөн Германд төвтэй олон улсын магадлан итгэмжлэлийн ASIIN байгууллагаар өмнөх жилд хоёр хөтөлбөр магадлан итгэмжлүүлсэн байсан бол өнгөрч байгаа хичээлийн жилд зургаа болж нэмэгдлээ. Энэ ажил хийгдсэнээр манай сургуулийн төгсөгчид олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөж байгаа нь ихээхэн ач холбогдолтой.

-Олон улсад магадлан итгэмжлэл хийлгэх нь кредит харилцан хүлээн зөвшөөрөх тухай асуудал, хамтарсан хөтөлбөр гээд олон улсын хамтын ажиллагаа нааштай үр дүн авч ирэх гээд ач холбогдол их биз.

-Тэгэлгүй яахав. Үүний үр дүнд бид БНХАУ, ОХУ, АНУ зэрэг өндөр хөгжилтэй орнуудын нэр хүнд бүхий сургуулиудтай хамтарсан хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлж эхлээд байна. Тухайлбал, АНУ-ын өмнөд Дакота мужийн БЛЕЙК ХИЛЛС улсын их сургуультай хамтарсан хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр болсон нь бас нэг амжилт юм даа. Ингэснээр оюутнууд маань сургалтын тодорхой хугацаагаа АНУ-д өнгөрөөх боллоо. Өнгөрсөн зун л гэхэд Финлянд, Швед улсуудын зарим сургуулиуд дээр ажиллаж тодорхой үр дүнд хүрлээ. Финляндын Лапландын их сургууль, Шведийн Стокольмын их сургуулиудтай хамтран ажиллахаар болсон. Мөн Ю-Арктикийн их сургуулиудын холбоо гэж байгууллага байдаг. Энэ холбоонд манай сургууль өмнө нь элссэн боловч холбоогүй байснаас болоод хасагдсан байсан, энэ гишүүнчлэлийг сэргээх талаар тохиролцоонд хүрлээ. Цаашлаад багш, оюутны судалгаа шинжилгээний талаар болон оюутан солилцооны шугамаар хамтран ажиллах боломжууд нээгдэнэ гэж найдаж байна. Мөн БНСУ-ын Жонжү боловсролын их сургуультай нягт хамтран ажиллаж олон төсөл хэрэгжсэн, эдгээрээс дурдвал бага ангийн Хүн орчин, Хүн байгаль, Хүн нийгмийн хичээлүүдийн сурах бичиг, багшийн номуудыг хамтын судалгааны үндсэн дээр гаргаад байна, цаашид энэ төсөл үргэлжлээд явна.

-Танай сургууль гадаадын оюутны тоогоороо тэргүүлж байгаа гэсэн байх аа?

-Бид өнгөрсөн хичээлийн жилд 750 орчим гадны оюутан элсүүлэн суралцуулсан бол энэ жил энэ тоо 1000 давлаа. Энэ үзүүлэлтээрээ манай сургууль улсдаа тэргүүлж байгаа. Хөтөлбөрүүдээ олон улсын байгууллагаар магадлан итгэмжлүүлж байгаа нь ч үүнтэй холбоотой. Бид энэ жил гадаад оюутны сургалтын төлбөрийг зохих хэмжээгээр нэмэгдүүлэн тогтоосон. Ер нь МУБИС боловсролын экспортыг нэмэгдүүлэх, улмаар сургуулийн эрхэм зорилгоо биелүүлэх, цаашлаад Азийн багш бэлтгэх сургуулиудын жишигт хүрэх томоохон зорилготой ажиллаж байна даа.

-Өнгөрсөн жил оюутны хөгжлийг дэмжих жил болгосон. Тэр хүрээнд хийгдсэн содон ажлуудаа ярих уу?

-Өнгөрсөн хичээлийн жилийг “Оюутны хөгжлийг дэмжих жил” болгон ажилласан учир оюутны хөгжилд чиглэсэн олон үйл ажиллагаанууд явагдаж оюутны спортын болон урлагийн наадмууд амжилттай зохион байгуулагдсан. Зөвхөн урлагийн наадам л гэхэд 350 орчим оюутан тайзан дээр гарч, тоглолтод оролцсон нь томоохон үзүүлэлт болох юм. Мөн гадаад харилцаагаа өргөжүүлж гол нь гадны аль нэг сургуультай гэрээ хийгээд орхих, захирлууд нь харилцан айлчлаад өнгөрдөг байсан уламжлалыг аль болох эвдэж багш, оюутан солилцох, хамтран ажиллах, өөрөөр хэлбэл гадаад харилцааны үр шимийг амьдралд нэвтрүүлэх тал дээр түлхүү анхаарч ажиллалаа. Үүний үр дүнгээр давхардса тоогоор 300 гаруй оюутан гадаад улс оронд урт богино хугацаагаар явсан байна.

-За сайхан мэдээ байна. Энэ жилийн элсэлтийн талаар?

-За энэ хичээлийн жилд ЕБС төгсөгчдийн тоо эрс буурсан. Хуучин 40000 орчим хүүхэд төгсдөг байсан бол энэ жил 20000 ч хүрэхгүй цөөхөн хүүхэд төгссөн. Үүнтэй уялдуулан манай сургуулиас нэлээд ажлууд хийлээ. Нэгт гэвэл чанартай элсэгч элсүүлэн суралцуулах нь чанартай багш бэлтгэх үндсэн нөхцөл болох учир өөрийн сургуулийн төгсөгчид буюу ЕБС-д ажиллаж байгаа багш нар, ялангуяа төгсөх анги удирдан ажиллаж байгаа багш нартай нэлээд хамтран ажиллалаа. Тодруулбал, манай багш нар орон даяар явж ЕБС-ийн анги удирдсан багш нартай гэрээ байгуулан багш болох сонирхолтой, сурлага сайтай хүүхдүүдийг өөрийн сургуульд элсүүлэх талаар хамтран ажилласан. Хоёрт гэвэл сурлага сайтай, багш болох сонирхолтой хүүхдүүдийг манай сургуулийг сонгон суралцвал зохих төлбөрийн хөнгөлөлт үзүүлэх шийдвэр гарган хэрэгжүүллээ. Тухайлбал, элсэлтийн ерөнхий шалгалтанд 500-гаас дээш оноо авсан бол эхний жилийн сургалтын төлбөрийг 50 хувь хөнгөлнө гэх мэт арга хэмжээнүүдийг авсан. Ингэснээр энэ хичээлийн жилийн манай элсэлт нэмэгдсэн үзүүлэлттэй гарсан. Өнгөрсөн хичээлийн жилд бид ЕБС-ийн нийт төгсөгчдийн 7,1 хувийг элсүүлэн авч байсан бол энэ хичээлийн жилд нийт төгсөгчдийн 8,2 хувийг элсүүлэн авсан байгаа нь элсэлт нэмэгдснийг харуулж байна. Тоон дүнгээр хэлбэл энэ хичээлийн жилд МУБИС 2500 гаруй гадаад, дотоодын оюутан, магистрант, докторант элсүүлээд байна.

-За баярлалаа. Бусад гадаад хамтын ажиллагааны талаар?

-Олон ажил байна.

-Та багш, оюутны судалгаа шинжилгээний ажлын талаар дурдлаа. Энэ талаараа тодруулна уу?

-Манай сургууль судалгааны их сургууль болох зорилттой. Тиймээс багш, оюутнууд маань энэ талаар илүү анхаарч ажилладаг. Энэ хичээлийн жилд ажиллаж байгаа багш нарын 50 орчим хувь нь докторын зэрэгтэй байна. Энэ тоо цаашид өснө. Оюутнуудыг суралцах хугацаанд нь судалгааны ажил хийх дадал хэвшилтэй болгох талд багш нар түлхүү анхаардаг. Энд байгаа нэг асуудал бол судалгааны ажлын үр дүнг сургалт, амьдралд хэрэгжүүлэх үйл явц л чухал юм. Энэ асуудлыг шийдвэрлэх зорилгоор бид сүүлийн жилүүдэд багш, оюутнуудынхаа судалгааны ажлын бичил төслүүдийг сургуулиас санхүүжүүлж ирлээ. Салбарын яамнаас ч энэ талын тодорхой төслүүдийг санхүүжүүлж, оюутнуудын судалгааны ажлыг дэмжиж байгаа нь нааштай үр дүнд авчирч байна. Багш хөгжлийн хууль гарсан, Багш нарын их хурал олон жилийн дараа дахин сэргэсэн зэрэг өнгөрсөн хичээлийн жилийн томоохон ажлууд ч багш нарын судалгаа шинжилгээний ажлыг эрчимжүүлж өглөө. Сая л гэхэд цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн талаар тав хоногийн томоохон сургалт манай сургууль дээр хийгдэж сургагч багш нар орон даяар түгээн дэлгэрүүлэлт хийж байна. Багш нар маань гадаадын нэр хүндтэй их сургуулиуд дээр докторын зэрэг хамгаалж байна, бид тэнхим бүр хоёроос дээш тооны Англи хэлтэй багштай болох ойрын зорилт тавин хэрэгжүүлж байна, энэ бүхэн нь дээр дурдсан судалгааны их сургууль болох зорилгодоо нийцээд явж байна.

-Энэ хичээлийн жилийн зорилт ямар байна?

-Манай сургууль 2017-2018 оны хичээлийн жилийг “Багшийн хөгжлийг дэмжих жил” болгож байсан бол 2018-2019 хичээлийн жилийг “Оюутны хөгжлийг дэмжих жил” болгон ажиллалаа, харин 2019-2020 оны хичээлийн жилийг “Чанарын баталгаажуулалтын жил” болгохоор шийдвэрлээд байна. Багшийн хөгжлийг дэмжих жилийн хүрээнд багшийн хөгжилд чиглэсэн олон ажлууд хийгдэж, Багш хөгжлийн хөтөлбөрөө баталж, багш хөгжлийн 10 гаруй төв байгуулагдсан, оюутны хөгжлийн жилийн хүрээнд ч мөн олон ажлууд хийгдэж 2024 оныг хүртэл оюутныг хөгжүүлэх хөтөлбөрөө боловсруулан баталсан. Ийнхүү олон суурь ажлууд хийгдэж өөрөөр хэлбэл сургууль цаашид хөгжих үндэс сууриа зөв тавьж чадсан гэж бид үзэж байгаа. Тиймээс өнөө жилээс тэрхүү сууриа бэхжүүлэх, цаашид хөгжүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулах зорилгоор ийнхүү чанарын баталгаажуулалтад анхаарал хандуулж байна. Хичээл байлаа гэхэд ээлжит хичээл бүрийг чанартай заах, судалгааны ажил байлаа гэхэд чанартай хийх, үйлчилгээний ажил ч мөн адил, ер нь ажлын чанарт анхааръя гэж шийдэж байгаа юм л даа. Энэ хүрээнд бид хичээл зааж байгаа арга барил, заах арга зүйн туршлага судлах, ажиглалтын видео бичлэг хийх хичээл ажиглалтын системтэй болох үйл ажиллагаа юм. Бас мэдээллийн системээ илүү боловсронгуй болгох талаар анхааран 17 модуль бүхий мэдээллийн иж бүрэн системтэй болохоор ажиллаж байна.

-Сэтгүүлчийн хувиар саваагүй ч гэх үү, сургуулийн ажилд хамаагүй нэг юм асууя. Та үндсэн хууль батлалцсан депутат юм байна лээ. Одоо яригдаж байгаа үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн талаар баталсан хүний хувьд, бас боловсролын томоохон байгууллага удирдаж байгаа хүний хувьд ямар бодолтой байна?

-Тийм ээ, Үндсэн хууль батлахад гар бие оролцож байлаа. Өөрчлөх нь зайлшгүй гэдэгтэй санал нэг байгаа. Гэхдээ мэдээж өөрчлөхөд учир бий. Өөрчлөхийн тулд өөрчилж болохгүй. Бидний баталсан үндсэн хуульд хүний эрхийг маш сайн баталгаажуулж чадсан гэж боддог. Энэ талаар судалгаа хийж үзээгүй л дээ, гэхдээ л дэлхийд нэлээд дээгүүрт орох байх шүү. Манай улсад парламентийн засаглал хамгийн тохиромжтой байх гэж боддог, харин тухайн үеийн үндсэн хууль баталсан бид ерөнхийлөгчид их ач холбогдол өгсөн бололтой дүр зураг өнөөдөр харагддаг, ихэвчлэн бэлгэдэл талаа бодсон доо. Угаасаа монгол хүн юманд ашдын бэлгээр ханддаг болохоор тэр биз дээ, бүх ард түмнээс сонгоно гээд л оруулчихсан байдаг. Тухайн үед ерөнхийлөгчийн эрх мэдэл гүйцэтгэх засаглалдаа нөлөөлнө, бүр хууль шүүхийн эрх мэдэлд хүчтэй нөлөө үзүүлнэ гэж төсөөлөөгүй. Гэсэн ч манай үндсэн хуульд хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх засаглалыг сайн ялгаж өгсөн нь ололт юм даа. Тиймээс сонгодог парламентын засаглал тал уруугаа хандсан өөрчлөлтүүдийг оруулах л хэрэгтэй гэж үндсэн хууль батлалцсан хүний хувьд бодож байна. Бас тухайн үед хот гэдэг үг, ойлголтыг үндсэн хуульд тусгаагүй, нийслэл, аймаг, дүүрэг гээд л явчихсан юм, түүнийг засах хэрэгтэй гэж үздэг л дээ, гэвч энэ талаар сүүлийн үед нарийвчлан судлаагүй, энэ тал дээр ажиллаагүй гэдгээ хэлэх ёстой, зүгээр иргэн хүний хувьд л бодлоо хэлэхэд ийм байна.

-За танд баярлалаа, Танай сургуулийн ажилд амжилт хүсье.

-За баярлалаа, танай сониноор дамжуулан Монголынхоо нийт багш нарт түүний дотор МУБИС-ийн төгсөгчиддөө бас бидний ирээдүй болсон хүүхэд багачууддаа хичээлийн шинэ жилийн мэнд хүргэе.

Нийтийн хэв журам хамгаалах, олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангах албаны дарга, цагдаагийн хурандаа Ж.Амгалантай ярилцлаа.

---

-Зөрчлийн хууль батлагдаад нэлээд удлаа. Энэхүү хуулийн үүрэг нь юу вэ. Энэ талаар ярилцлагаа эхэлье?

-Монгол Улс Үндсэн хуультай. Үндсэн хууль гэдэг бол монголын ард түмний төр улстайгаа байгуулсан том гэрээ. Эх суурь бичиг. Энэ дээр нийгмийн дэг журам хангахыг төр хариуцдаг. Төрийн үүрэг учраас төрөөс нийгмийнхээ, иргэдийнхээ олон төрлийн баталгааг хангаж өгөх ёстой. Хэрэв ямар нэгэн байдлаар эрх нь хөндөгдөх юм бол эрхийг нь төр сэргээж зохицуулах үүрэгтэй. Энэ үүргийнхээ хүрээнд Зөрчлийн тухай хуулийг гаргаж мөрдөж байгаа юм. Хуучнаар Захиргааны хариуцлагын тухай хууль шүү дээ. Өнөөдрийн байдлаар Зөрчлийн тухай хууль бол Монголын нийгэм, иргэний дэг журмыг хангах тулгуур хууль мөн. Өөрөөр хэлбэл энэ нийгмийн аюулгүй байдлын тухай хууль. Энэ хуулинд үндэслэж, энэ хууль зөв хэрэгжиж байж иргэд нийгэмшиж дэг журамтай, өөрийн эрхийг хамгаалахаас гадна, бусдын эрх чөлөө хүндэтгэж явах үүрэгтэй.

-Зөрчлийн тухай хуулийг шүүмжлэх хүмүүс олон харагдах юм. Өнөөгийн нийгэмтэй зарим нэг заалтуудаараа зөрчилдөөд байна уу?

-Энэ хуулийг зөв мэдэрдэг, зөв ухамсарладаг иргэдэд Зөрчлийн тухай хууль хамаагүй шүү дээ. Ямар ч саад болохгүй, амьдардгаагаа амьдарна. Үүнийг зөрчөөд байгаа, үүнтэй холбогдоод байгаа улсаас шалтгаалж буруу зөрүү ойлголт төрөөд байгаа юм. Манай иргэдийн нийтлэг ухамсрын түвшин ардчилал, зах зээлтэй холбогдоод хэтэрхий чөлөөт байдал руу явчихсан. Дэндүү чөлөөт байдал руу явчихаад эргээд эрхзүйт төртэй нийгэмд дасаад амьдрахад үзэл бодолтой нь харшлаад байна. Хүссэн ч, эс хүссэн ч иргэн тэнгэрийн дор амьдарч байгаа учраас хууль номоороо л амьдарна. Аль ч улс оронд адил. Би ийм эрхтэй, миний эрх чөлөө хязгааргүй гэж ойлгож болохгүй. Одоо манайхан үүн дээр хашир суух болсон. Хар ухаанаараа зөв амьдрах цаг ирсэн. Нийтлэг нь энэ. Хэн дуртай нь “Энэ Зөрчлийн хууль чинь болохгүй байна” гэж орилоод байдаг нь төгс ойлголт биш.

-Цагдаагийн байгууллага ямар заалтуудыг нь шалгадаг юм бэ. Энэ талаар тодруулахгүй юу?

-Цагдаагийн байгууллага бол нийгмийн дэг журам хангахтай холбогдсон, олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангахтай холбоотойгоор хуулиар хүлээсэн чиг үүргийн хүрээнд хамаарах Зөрчил хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.8-аар зохицуулсан зөрчлийн хэргүүдийг шалгаж байгаа. Үүний хүрээнд урьдчилан сэргийлэх ажиллагаа явуулж байна. Явуулж байж нийгмийг дэгтэй байлгах иргэний эрх чөлөөг хангах зориулалттай хууль хэрэгжиж байгаа. Ер нь Зөрчлийн тухай хуулийг УИХ-аас батлаад Монгол Улсад мөрдөж байсан 230 гаруй хуулиар тогтоосон 800 орчим зөрчлийн шинж бүрэлдэхүүнтэй, тэдгээрт хүлээлгэх хариуцлагыг хуульчилсан зүйл байдаг. Цагдаагийн байгууллага өнөөдрийн байдлаар 214 төрлийг шалгаж шийдвэрлэж байна. Үүнээс 13 зөрчлийг тусгай журмаар хэрэг бүртгэлийн үйл ажиллагаа явуулж гүйцэтгэж байгаа. Зөрчлийн хэргийг ганцхан цагдаагийн байгууллага шийдвэрлээд байгаа юм биш. Зөрчлийн хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.8 дугаар зүйлд зааснаар 28 байгууллага хэргийг тухайн харьяаллаараа шийдвэрлэж байгаа. Улсын хэмжээнд шалгаж шийдвэрлэж байгаа зөрчлийн 96 орчим хувийг цагдаагийн байгууллагын эрх бүхий албан хаагчид шийдвэрлэж байна. Тус байгууллагынхан нийтийн хэв журам, аюулгүй байдлын эсрэг зөрчил, нийтийн ёс суртахуун, хүн амын эрүүл ахуйн журмын зөрчлийн зарим хэсэг, тээвэр, тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдлын журмын эсрэг зөрчлүүдийг хариуцаж шалгаж шийдвэрлэдэг.

-Үр дүнгийн тухайд танилцуулахгүй юу. Хэдэн зөрчил илрүүлж хэдийг нь шийдвэрлэсэн бэ?

-2018 онд цагдаагийн байгууллага 198.1 мянган мэдээлэл хүлээн авсан. Үүний 127 орчим мянга буюу 64 хувийг нь нь зөрчлийн чанартай гомдол мэдээлэл байсан. Үүнийг шалгаж арга хэмжээ авсан. Өдөрт 340 орчим гомдлыг шалгаж арга хэмжээ авч байна гэсэн үг шүү дээ. Мөн цагдаагийн албан хаагчид өнгөрсөн онд нэг сая зургаан ерэн найман мянга нэг зуун далан найман зөрчил илрүүлж шийдвэрлэсэн нь өмнөх онтой харьцуулахад 27.1 хувиар өссөн үзүүлэлт юм. Өөрөөр хэлбэл өдөрт 4600 орчим, сард 141.514 зөрчлийг илрүүлж байна гэсэн үг. Энэ нь цагдаагийн алба хаагчдын ажлын ачааллыг зарим талаар илэрхийлж байгаа хэрэг л дээ

-Зөрчлийн тухай хуулийн ач холбогдлын тухайд илүү дэлгэрэнгүй ярилцъя л даа.

-Зөрчлийн тухай хуулийг нийгмээрээ зөрчихгүй байвал амар амгалан, айх аюулгүй тайван амьдарна. Хэрэв ийм хууль үгүй бол энэ нийгэм чинь зэрлэг хүн сүрэг гэдэг шиг юм болно шүү дээ. Хэн хэнийхээ эрхэд халдахгүй нийгэмшиж зөв амьдрахад энэ хууль шаардлагатай. Ач холбогдол нь үүнд л оршиж байна. Дотор нь төрөлжсөн салбарласан нарийн юм бий. Хуулийг хүн л хийдэг хойно зарим нэг нь хүндэдсэн, нэг талаараа хөнгөдсөн зүйл байна л даа. Гэхдээ Зөрчлийн тухай хуулийг бүхэлд нь хэрэгцээгүй хууль гэж болохгүй. 28 төрийн байгууллага хэвийн үйл ажиллагаагаа хангахын тулд энэ хуулийг мөрдөж байгаа. Засч залруулах юм байгаа л байх.

-Зөрчлийн тухай хууль сэтгүүлчдэд хүнд тусч байх шиг. Сэтгүүлчийг “Гүтгэлээ” гээд л хоёр саяар торгочихдог айхавтар заалт байна?

-Зөрчлийн хуулийн 6.21 гэсэн заалтад “Гүтгэх” гээд заасан байгаа. Гүтгэх гэдэг маань нэг удаа гүтгэлээ хэдэн төгрөг санкцийн шийтгэл аваад салдаг юм биш. Хүнийг гүтгээд өш хонзонгийн хэлбэрээр үр дагавар гардаг. Үүнээс сэргийлж мэдээллийн аюулгүй байдалд улс анхаардаг. Нөгөө талаас хэвлэл мэдээллээр гүтгээд л муулаад байдаг. Энэ чинь гадна талдаа монголчуудыг эв нэгдэлгүй бусниулж болох нэг боломж онгорхой нүх шүү дээ. Ийм утгаар манай хэвлэлийнхэн хардаг байвал зүгээр. Ер нь цаг цагийн алдартай сэтгүүлчид эв нэгдэл рүү их анхаардаг байсан. Энэ талруу хэвлэлийнхэн ч анхаардаг байлгүй дээ. Сенсацилаад л шуугиад байвал Монголын ард түмнийг муухай замбараагүй зүйл рүү улам л турхирна.

-Хулгайлах гэмт хэрэг , тэр дундаа малын хулгайн хэрэг үйлдсэн этгээдийн учруулсан хохирлоос хамаараад торгоод явуулдаг. Энэ нь хулгайн хэрэг удаа дараа үйлдэх шалтгаан болж байна гэж иргэд шүүмжилдэг. Энэ талаар та ямар байр суурьтай байна вэ?

-Малын хулгайтай тэмцэхэд тухайн хуулийн зохицуулалт алдаатай шийтгэл нь зөөлөн байна гэж үзэх хүмүүс байдаг. Малын хулгайн хуулийн шинэчлэл нь УИХ-дээр л явж байгаа. Энэ хууль батлагдахад асуудал шйдэгдэх байх. Мал сүрэг үндэсний баялаг. Хууль нь чангарах байх.

-Иргэдээс Зөрчийн хуультай холбоотой ямар санар санал шүүмж ихэвчлэн ирж байна вэ?

-Худалдаа эрхлэгчдийн зүгээс торгуулийн санкцийг өндөр байна гэсэн гомдол их ирдэг. Гомдол мэдээллийн дийлэнхийг гэр бүлийн хүчирхийлэл танхай л эзэлдэг дээ. Сүүлийн үед байгаль очинтой холбоотой өргөдөл гомдол олон бүртгэгдэж байна.

-Гаргасан зөрчлийг шалган шийдвэрлэх , таньж илрүүлэх боловсон хүчинг хэрхэн бэлдэж байна вэ?

-Зөрчил шалган шийдвэрлэх нөхцөл байдлыг харгалзаад цагдаагийн байгууллагаас хэд хэдэн арга хэмжээ авсан. Цагдаагийн байгууллагад өнөөдрийн байдлаар зөрчил хянан шийдвэрлэх албан тушаалтнууд, тэдгээрийн эрх хэмжээг нь тусгайлан тушаалаар тогтоогоод өгчихсөн. Мөн зөрчлийг шалгаж шийдвэрлэдэг нарийн мэргэжлийн зохицуулагчтай болгох болохоор манай албан дээр зөрчил хянан шийдвэрлэх арга зүйн хэлтсийг шинээр байгуулсан. Прокурорын байгууллага, шүүхтэйгээ хамтраад гарын авлага гаргасан. Монголчууд төрийн албан тушаалтны алдар хүндийг хууль бус үйлдлээс хамгаалах цагдаагийн албан хаагчдын зөрчил шалгаж байгаа ачааллыг тэнцвэржүүлэх замаар болзошгүй эрсдэлийг бууруулж явах ёстой. Иймээс зөрчлийг мэргэшүүлж шалгахад бусад байгууллагуудтай хамтарсан сургалтуудыг тасралтгүй хийж, бүх газрууд маань нэгдсэн журам стандартаар явж байна.

-Зөрчил гаргачихаад албан хаагчийн өөдөөс маргах тохиолдол нийтлэг ажиглагддаг. Торгуулиа төлөхгүй удахаас авахуулаад өөрийнхөө гэм бурууг ухамсарлахгүй байх тохиолдол элбэг байдаг шүү дээ?

-Зөрчил үйлдсэн этгээд зөрчил зөрчлийн хээ шийтгэлийг 15 хоногийн дотор биелүүлэх үүрэгтэй. Энэ дээр маргаан гардаг л даа. “Би яагаа ч гүй, дүрэм зөрчөөгүй, гээд” торгуулиа төлөхгүй байх их. Биелүүлэхгүй цаашлаад явахаараа хуульд заасан шийтгэлийн үр нөлөө багасах гээд байдаг талтай. Ийм бүдүүлэг байж болохгүй л дээ. Бидний ирээдүйд ч хэрэгтэй. Монголдоо сайхан төлөвшсөн хүн аль ч оронд очоод зөв амьдарна.

“Энэ жилийн тухай д эргэн төлөлт хэдэн хувьтай байна вэ?

-Энэ жилийн байдлаар эргэн төлөлт 83 хувьтай байна. Иргэдийн нөхөн төлөлт сайжраад байгаа. Соёлд суралцаж байгаагийн нэг илрэл нь энэ шүү дээ.

-Шалган шийдвэрлэх ажиллагаа олон улсад ямар байдаг вэ?

-ОХУ л гэхэд 15 хоногийн дотор гомдол гаргах боломжтой. Хоёр сарын хугацаанд төлөх үүрэгтэй. Барагдуулаагүй тохиолдолд төлбөрийн хэмжээг нугалдаг. Эсвэл 15 хоног албадан хөдөлмөр эрхлүүлнэ. БНСУ –д бол сан дураараа төлөөгүй бо сар бүр 10 хувиар нэмэгдээд явчихдаг. Жилийн эцэст зөрчил гаргасан этгээдэд мэдэгдэл хүргүүлээд л тээврийн хэрэгслийг нь хураагаад авчихдаг. Аль ч оронд иймэрхүү зарчмаар л явдаг. Зөрчил гаргаад байвал цааш нь гэмт хэрэг аюулруу, магадгүй амь насанд чинь аюултай байдалд хүргэнэ гэдгийг иргэн бүр анхаарах хэрэгтэй. Зөрчил гэмт хэрэг хоёр харилцан урвуу хамааралтай.