Month: September 2019

Энэ сарын 17-ны өдрийн 10:00 цагийн орчимд Сонгинохайрхан дүүргийн гуравдугаар хорооны нутагт ой зургаан сартай охин нүхэн жорлонд унаж нас барсан хэрэг гарчээ.

Өнгөрсөн зургаадугаар сараас хойш бага насны хүүхэд нүхэн жорлонд унаж нас барж буй дөрөв дэх тохиолдол нь энэ болж байна.

“Хөвсгөл аймгийн Тариалан сумын Мандал багийн иргэн О-гийн хоёр настай хүү нүхэн жорлонд унаж нас баржээ” гэх мэдээлэл одоогоос гуравхан сарын өмнө цацагдаж байлаа.

Хэнтий аймгийн Дэлгэрхаан суманд “Аварга тосон” нуурын ойролцоо “Эвтэй дөрвөн амьтан” амралтын газарт эмээтэйгээ хамт амарч явсан зургаан настай охин нүхэн жорлонд унаж нас барсан хэрэг наадмын өмнөхөн л бүртгэгдсэн.

Баянгол дүүргийн X хороо, Зүүн нарангийн аравдугаар гудамжны … дугаар тоотод энэ сарын 3-ны өдөр ой таван сартай хүүхэд нүхэн жорлонд унаж нас барсан хэргийн мөрөөр манай сонины сурвалжлах баг ажиллаж сэрэмжлүүлж л байсан.

Эмгэнэлт явдлаас хоёрхон өдрийн дараа хэргийн газарт очиход ой таван сартай хүүгийн амь авч одсон хар жорлонгийн хаалга нь дэлгээстэй л байсан. Энэ хэргийн жишээнүүд манайханд сургамж болохгүй л байна.

Ой таван сартай нялх үрээ нүхэн жорлонд алдсан гэр бүлийн нулимс гүйцэд хатаагүй байхад дахин нэг хүүхэд хар нүхэнд унаж тарчилж нас барлаа.

Нэг үе манайхан нялх үрсээ хэдэн арваар нь халуун тогоонд шалзалж байсан бол нүхэн жорлон гэх аюулын харанга нүүрлээд байгааг дээрх жишээнүүд илтгэж байна.

Сонгинохайрхан дүүргийн гуравдугаар хороонд ой зургаан сартай охин нүхэн жорлонд унасан хэргийн мерөөр сурвалжиллаа.

Тус хороонд 2,510 өрхийн 11,365 иргэн амьдардаг ажээ. Энэ нь нийслэлдээ томоохонд тооцогдох үзүүлэлт юм байна.

Хүн амын дийлэнх нь гэр хороололд аж төрдөг тус хороонд хүн амын нягтаршил их. Улсаас олгосон 0.7 га газарт амьдарч байгаа айл өрх энд ховор юм.

Улсаас олгосон 0.7 га газраа хэд хуваачихсан байх тохиолдол олон. Алга дарам газарт амь тэмцэж амьдарч байгаа айлууд энэ хороонд хэдэн зуугаараа байна.

Гэрээс гарахад л хамар дээр нь хаалга нь саваатай жорлон байх нь энэ хороонд бол энгийн үзэгдэл бололтой.

Ой зургаан сартай охин эндсэн хэргийн газарт очиход ч ийм л зураг харагдлаа. Жижигхэн модон хашаанд нэг давхар тоосгон байшин барьжээ. Байшингаас гараад л баруун урагш тав алхмын зайд модон жорлонг барьсан байна. Эрүүл ахуйн тухайд яриад ч хэрэггүй.

Гүйцэд хөлд ороогүй нялх хүүхэд түүртэх юмгүй мөлхөөд очих зайд хоёр метр орчим гүнзгий хар нүхтэй жорлон харагдлаа.

Асран хамгаалагч, эцэг эхийн хайхрамжгүй, хэнэггүй зангийн хар гайгаар хоёр метр гүнзгий хар нүхэнд ой зургаан сартай охин унаж амь насаа алджээ.

Хэргийн газарт Нийслэлийн аврах 105 дугаар ангийнхан ажиллаж охины цогцсыг гаргасан байна.

ЦЕГ-ын Хэвлэл мэдээллийн төвийн дарга, цагдаагийн дэд хурандаа Б.Баатархүү “Ахуйн ослоос болж хүүхдийн амь нас хохирч байгаа хэргийн цаана олон асуудал байгаа.

Өнөөдөр хүүхдэд аюултай орчин үүсчихээд байна. Хүнд тэр бүр анзаарагдахгүй байна л даа. Энэ асуудал дээр төр засгаас айхавтар том зүйл шаардахаас илүү өөрсдөөсөө эхлэх хэрэгтэй. Та, би гэлтгүй хүн бүр гэрээ нэг тойруулаад ажиглачих.

Аюултай зүйл юу байна анзаарчих хэрэгтэй. Өнөөдөр таны хашаан дахь жорлонгийн хаалганы түгжээг танаас өөр хэн хийх юм бэ.

Хорооны Засаг дарга юм уу, хэсгийн байцаагч очоод “Жорлонгийнхоо хаалганд түгжээ хий” гэж хэлэхгүй биз дээ. Та ус буцалгачхаад ширээний буланд тавьж байгаагаас л энэ аюул осол эхэлдэг. Жаахан хүүхэд очиж татаад л түлэгдэнэ шүү дээ.

Аж ахуйн нэгж байгууллагууд барилгаа тойруулаад хар. Цахилгааны утас ил байна уу анзаар. Саяхан л жаахан хүүхэд тогонд цохиулаад нас барсан.

Орон сууцын иргэд ч анхаарах хэрэгтэй. Цонхондоо хаалт хийсэн байна уу, таны хүүхэд дамжиж авираад уначих юм биш биз гээд аюулыг илрүүлэх тал дээр анхаарах хэрэгтэй байна.

Ийм хүүхэд ингэж нас барсан байна гэж халаглахаас илүү, сэрэмжлэх хэрэгтэй байна. Аюултай зүйл юу байна. Зас” гэсэн юм.

Нэг үе хүүхдүүд халуун тогоонд хэдэн арваараа түлэгдэж байхад НҮБ-ын Хүн амын сангийн төлөөлөгч манайд ажиллах үеэрээ “Эцэг эхчүүд хүүхдээ халуун тогоонд түлж байгаа нь нялх үрсийнхээ эсрэг үйлдэж буй гэмт хэрэг мөн” гэж хэлж байсан удаатай.

Барууны оронд бага насны хүүхэд ахуйн осолд өртсөн тохиолдолд эцэг эх, асран хамгаалагчдад нь хуулийн хариуцлага хүлээлгэдэг юм байна.

Хүүхэд төрүүлсэн бол эрүүл аюулгүй орчинд, өлсгөлгүй өсгөх эцэг эхийн үүрэг гэж Үндсэн хуульд заасан байдаг.

Хүүхдээ хараа хяналтгүй орхиж, хайхрамжгүй, хөнгөн хуумгай хандаж үүргээ биелүүлээгүй асран хамгаалагчдад хуулийн хариуцлага хүлээлгэх цаг ирсэн байна.

Хайхрамжгүй эцэг эх, асран хамгаалагчдын хар балгаар нэг зуны дотор л цэцэг, цэврүү шиг дөрвөн нялх үр хар нүхэнд унаж тарчилж нас барлаа. Өмнө нь энэ ч төрлийн хэрэг цагдаагийн байгууллагад хэдэн зуугаараа бүртгэгдэж байсан юм байна.

Нийслэлд нүхэн жорлонтой 200 гаруй мянган өрх бий. Хөдөө орон нутагт ч олонх нь нүхэн жорлон л хэрэглэдэг. Цаашдаа хэдэн зуун хүүхэд хар нүхэнд унаж амь насаа алдахгүй гэсэн баталгаа алга.

Гэр хороолол руу ороод захын айлын хашааны завсраар шагайхад л жорлонгийн хаалга дэлгээстэй байгаа нь илт харагдана. Нялх үрсийг нүхэн жорлонд дахин алдахгүйн тулд стандарт тогтооё.

Хороо дүүргийн цагдаа нар хяналт тавьж жорлонгийн хаалга нь дэлгээстэй айл өрхүүдэд сануулга өгч, алдаа дутагдлаа арилгаагүй тохиолдолд торгуулийн арга хэмжээ авч байя.

Гудамжид нус, цэрээ хаях, тамхи татах, замын хөдөлгөөнд оролцохдоо явган зорчигч руу ус цацах төдийд л шууд торгодог болсон шүү дээ.

Хүүхдийн аминд халтай стандарт бус жорлон ашиглаж байгаа айл өрхүүдийг торгох зүйл заалтыг Зөрчлийн тухай хуульд суулгаж өгье. Хаалга нь дэлгээстэй жорлонд таны хүүхэд биш юм аа гэхэд, танайд зочилсон хэн нэгний хүүхэд унаж амь насаа алдахгүй гэх баталгаа алга.

Хүүхдээ нүхэн жорлонд унагаж амь эрсдүүлж байгаа эцэг, эхчүүд бол хүний амь бүрэлгэж байгаа гэмт хэрэгтнүүд мөн.

УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнээс цаг үеийн асуудлаар тодруулга авлаа.

-Их хурлыг хугацаанаас нь өмнө тараах асуудал яригдаж, гишүүдийн гарын үсэг цуглуулж байна гэх мэдээлэл явж байна. Энэ хэр бодитой мэдээлэл вэ?

-Энэ талаар албан ёсоор мэдээлсэн нам, улстөрчид одоогоор алга. Албан бусаар ийм яриа яваад байгаа. УИХ-ын дарга Г.Занданшатар ч өөрөө Их хурлыг тараах яриа явж байгааг яриад байгаа хэрнээ албан ёсны байр суурь илэрхийлэхгүй байна.

-Нэлээд олон гишүүд гарын үсэг зурсан гэх мэдээлэл явж байсан. Их хурлыг хугацаанаасаа өмнө тараах асуудлыг та дэмжих үү?

-Бид хоёр жилийн өмнө ёс зүйгүй, хариуцлагагүй энэ Их хурал тарах ёстой гэсэн мэдэгдэл хийж байсан. 10 гаруй хүний гарын үсэг зурсан процесс явагдаж л байсан. Өнөөдөр эрх баригчид сонгууль дөхөөд ирэхээр гэнэтхэн УИХ-ыг тараана гэх зүйл яригдаж байгаагийн цаад учир нь юу вэ. Нэгдүгээрт, эрх баригч нам хариуцлагаас зугтаасан үйлдэл гэж харж байгаа. Хоёрдугаарт, ЖДҮ-ийн сангаас зээл авсан хэрэг, 60 тэрбумын хэрэг, авлига албан тушаал, концесс гээд эрх барьж байгаа намд гялайж гялтайх зүйл юу ч байхгүй. Тэд энэ бүх хариуцлагаас зугтаахын тулд бүх л буруу зүйлээ парламентад нааж үлдээгээд парламентыг тарааж, өөрсдөө цэвэрхэн нэр дэвшинэ гэж тооцож байх шиг байна. Харин ч иргэд сонгогчид энэ тал дээр нэлээд нухацтай хандаж сонголтоо хийнэ. Парламент тараах гэж байгаа нь башир арга шүү дээ. Сайндаа ч Их хурлыг тараах гээд байгаа юм биш. Ард түмний тархийг угаах, төөрөгдүүлэх, тодорхой суудал хадгалж үлдэх гэсэн л зорилготой. Энэ цаг үед Их хурал тарвал маш том эрсдэл дагуулна. 2020 оны төсвийн хууль аравдугаар сард хэлэлцэгдэх гэж байна. Төсвийн хууль гэдэг Үндсэн хуультай дүйцэхүйц маш чухал хууль. Үндсэн хуулийн өөрчлөлт УИХ-ын хэлэлцүүлгээр дөрвөн удаа ордог. Ердийн хууль хоёр удаа чуулганаар ороод, гурав дах дээрээ батлагддаг. Төсвийн хууль тухайн улс орны ирэх жилийн нийгэм эдийн засгийн гол түлхүүр буюу айлаар бол өрхийн төсөв шүү дээ. Энэ хуулиа ч хэлэлцэж эхлээгүй. Түүнчлэн энэ мэт маш олон асуудлаас зугтааж байгаа хэрэг.

-УИХ-ыг тараах асуудал яригдаж байгаа нь парламентын засаглалыг Ерөнхийлөгчийн засаглал руу оруулах гэж байгаа үйлдэл ч гэж харж байна?

-Энэ ямар ч боломжгүй асуудал. Одоо манайд хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа Үндсэн хууль өөрөө парламентын засаглал, парламентын институци хоорондын засаглалтай үед төрийн байгууллагууд, парламентын засаглалтай улсын нөхцөл байдал, эрх зүйн харилцааг зохицуулахаар хийгдсэн хууль. Хэрвээ засаглалын эрхийг солино гэж байгаа бол цоо шинэ Үндсэн хууль санаачилж, баталж байж өөрчилнө.

-Засгийн газрыг кабинетаараа ажиллаж чадаж байгаа гэж та үзэж байна уу?

-Энэ Засгийн газар кабинатаараа ажиллаж байна уу, үгүй юу гэдэг нь гол асуудал биш. Энэ Засгийн газрын үйл ажиллагаа үр дүнтэй байж чадаж байна уу, олон түмэнд хүрч чадаж байна уу гэдэг нь чухал.

2016 оны сонгуулиар олонх болж, МАН-ын амлаж байсан мөрийн хөтөлбөрүүдээс нэг нь ч хэрэгжсэнгүй. Хэрэгжүүлэхгүй байна. Харин популизм хийсэн үйл ажиллагаа яваад байна. Ерөнхий сайд нь маш олон хүн загналаа. Загнаад байхаас хариуцлага тооцож байгаа үйлдэл алга.

-Үндсэн хуулийн хоёрдугаар хэлэлцүүлэг дуусч, ард нийтийн санал асуулга явуулахаар болсон. Ан-ын зүгээс ард нийтийн санал асуулга явуулах нь зүйтэй гэж үзэж байна уу?

-Манай нам Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн хоёрдугаар хэлэлцүүлгийн шийдвэрийг дэмжихгүй. Яагаад гэхээр энэ төслийн хувьд анх 62 гишүүн өргөн барьсан төсөл дотор ганц нэг авах зүйл байсан. Гэтэл бүгдийг нь унагаачихсан. Хоёрдугаарт, Ерөнхийлөгчийн өргөн барьсан төслөөс зүйл заалт ороогүй юм шиг байна. АН-ын зүгээс 25 зүйл заалт бүхий дөрвөн гол санал өргөн барьсан ч нэг нь ч дэмжигдээгүй. Ийм нөхцөлд Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн төслөөр ард нийтийн санал асуулга явуулна гэвэл манай нам дэмжих боломжгүй.

Хярын гурван алтгана гэж гоё нэртэй газар Дэмүүл арслан төрсөн байдаг. Тэр жил Долгорын Нямаа найрагчтай Дэл Хөнжлийнх нь уулсаар хамт явахад “Дэмүүл арслангийн төрсөн бууц энүүхэн зүүн тийш ойрхон бий” гэж байсан. Өмнийн говийн Манлай, Цогт-Овоо, Дундговийн Өлзийт залгаа учир Говь Шанхын хэц, Дэл Хөнжлийн уулс, Хярын гурван алтгана айлсах нь мэдээж. Хүчит арслангийн нутаг Манлай сумаар дайрч говийн ухаа ягаан уулсыг нь харж явсан байх юм. Хангай газрын хүү надад бодогдох байтугай халх даяар цуутай арслангийн тухай домог мэт яриа тасардаггүй. Олон чиг хүний сэтгэлд ойр байж, Монгол орны хаа ч гэсэн Өмнийн говийн энэ л хүчтэний тухай яригддаг нь сонин. Хуучны өвгөд, Монголын хүчит аварга, арслангууд Дэмүүлийгээ дурсаж байж сая нэг бах нь ханах шиг болдог.

Түүний шулуун шударга, эрмэг зоримог зан, хэнд ч үгээ хэлдэг эрсхэн чанар нь нөхдийнхөө сэтгэлд орших үнэ цэнийг хадгалдаг ч юм болов уу. “Дэнж нь хазайхгүй бол Дэмүүл хүү унахгүй ээ” гэж хориодхон насандаа хэлсэн энэ үг бөхийн ертөнцөд тарни мэт нэршиж үлджээ. Дундговь аймгийн наадамд барилдахаар очихдоо Шарын Доржтовуу гэж аатай бөхийн өмнөөс тэр үгийг хэлсэн байдаг. Доржтовуу нь алдарт Түвдэндорж аваргыг улсын наадмын зургаагийн даваанд унагаж байсан бөх л дөө. Аймгийнхаа наадамд ирж зодоглосон аатай залуу Дэмүүлийг их шөвгийн дөрөвт амласнаа дуулгажээ. Нэг муу үрээтэй морь барианы газар шогшуулж явахад нь Доржтовуу агсал сайхан хүлэгтэй дайрчих шахан дэргэдүүр нь гарахдаа амлаж авснаа гайхуулахад нь дургүй хүрээд дээрх үгийг хэлчихсэн байна. Уг түүхийг хүмүүс бараг л гадарлана. Хамгийн гол нь Дэмүүл хэлсэндээ хүрч түрүүлсэн байгаа юм. Арслангийн бөхийн гараа, олны дундах дуулиан шуугиан тэгж эхэлсэн байдаг.

Жаран нэгэн онд Ардын хувьсгалын 40 жилийн ойн Монголын бүх ард түмний анхдугаар спартакиадаар 28 бөхөөс 24 давж улсын заан цолыг шууд хүртжээ. Тэр жилийнхээ наадамд Архангайн Түзэлийн Зундуй заантай тунаж барилдаад өвдөг шороодсон байдаг. 1961-1973 оны хооронд амжилтынх нь оргил үе байсан юм. Энэ хугацаанд төрийн наадамд зодоглохдоо есөн удаа шөвгөрч МБАТ-ний спартакиадын цол чимэг олгодог барилдааныг оролцуулаад 11 удаа шөвгөрсөн бахдам амжилт үзүүлсэн. Жар, далаад он бол Хоёр Мөнх ид байсан, Дамдин аварга, Бээжин аварга, Цэрэн аварга ид байсан, мөн Батсуурь аварга хариагүй байсан үе. За тэгээд аваргын дайтай арслангууд гэгддэг Өлзийсайханы Эрдэнэ-Очир, Уламбаярын Мижиддорж, тэмээ өргөдөг Бямбын Жамъяндорж, Лувсанчимэдийн Сосорбарам, Жамбалын Хайдав, Пүрэвийн Дагвасүрэн нарын домогт хүчтэнүүд монгол бөхийн дэвжээнд нэгэн зэрэг төрж, ир бяраа үзэхэд тэдний дунд Дэмүүл арслан арал заан тодорч, арваннэгэн удаа шөвгөрсөн байх юм. Хамгийн онцгой жил бол төрт ёсны наадмын түрүү бөхөөр шалгарсан жаран есөн оны наадам. Өнөө домогт Хоёр Мөнхийн хасагддаг жил. Дэмүүл заан цолтой зодоглож “азарга” Лхагваа начингаар тав, Архангайн Далайн Жамц арслангаар зургаа, Эрдэнэ-Очир арслангаар долоо давж, их шөвөгт шалгараад наймын даваанд Дамдин аваргад амлуулсан. Үндсэндээ их шөвөгт Дамдин аварга, Мөөеө аварга, Баянаа аварга, Дэмүүл арслан энэ дөрөв үлдэж байгаа хэрэг. Монгол бөхийн магнай болсон гурван дархан аваргатай үлдсэн нь тэр. Тухайн наадамд Дэмүүлийн хувьд хамгийн хэцүү учраа мэдээж Эрдэнэ-Очир арслан. Долоогийн даваанд тэр хоёр тунасан. Хэн давсан нь Хоёр Мөнхийн нэгтэй түрүү үзүүрт хүрэх нь тодорхой байв. Эрдэнэ-Очир гуай Дэмүүлийнхээ уурыг барж, шарыг нь гозойлгож байж хаядаг тухайгаа ярьсан байдаг. Жараад оны сүүлд үед Эрдэнэ-Очир арсланг шороодуулах бөх ховор байсан юм билээ. Баянаа аваргыг хамгийн олон хаясан хүн нь Эрдэнэ-Очир гуайг гэдэг байх шүү.

Ийм л жил Дэмүүл нь Эрдэнэ-Очирыг давж, дараа нь Дамдин аваргыг давснаар арслан цолонд хүрсэн түүхтэй. “Хоёр Мөнх хасагдаад та түрүүлчихлээ. Мөн ч азтай хүн юм аа” гэж наадмын дараа нэг нь асуухад, тийм ээ би их азтай хүн. Гэхдээ хоёр цагийн турш хоорондоо үзэлцсэн хоёр Мөнхийн хэн нь ч миний гарыг нугалах тэнхэлгүй болсон байсан гэж бардам хариулсан байдаг. Ёстой л өөрийнх нь хэлснээр “Одоо л нэг боломж гарлаа. Олон жил махлуулж унаж байсны хувьд хэн давсныг нь баараггүй хаяна” хэмээн хорхой нь хүрч байсан нь үнэн. Улс төрийн хоёр Мөнхийг хасахад Дамдин аварга “Амжилт дээшлэх нь” гэж баярласан бол Дэмүүл гуай машид харамссан юм билээ. Тэр тухайгаа 1995 онд өнгөрөхөөсөө цөөхөн хоногийн өмнө соёлын гавьяат Сүрэнгийн Зэвсэгт ярьсан удаатай. Арслангийн аатай он жилүүдийг өөрөөр нь хэлүүлж түүхийн баримт болгон үлдээсэн нь Зэвсэг сэтгүүлчийн гавьяа мөн.

Сонин болгоход, жаран есөн оны наадмын өмнө Мөөеө аварга лам дээр очиж “Энэ жилийн наадмаар Баянмөнх бид хоёрын хэн нь түрүүлэх вэ” гэж асуусан тухай яриа хөөрөө бий. Өнөө лам нь Мөөеөгийн өөдөөс хараад “Та хоёрын хэн нь ч түрүүлэхгүй юм байна” гэхэд, Баянмөнх бид хоёроос өөр ямар аавын хүү төрийн наадамд түрүүлдэг юм. Чи юу ч мэддэггүй юм байна гэж уурласан гэдэг. Үнэндээ тааварлахын аргагүй сонин түүхтэй наадам болж алдарт хоёр Мөнх хасагдан Монголын говь нутгаас төрийн наадмын түрүү бөх анхлан тодорсон. Энэ л алтан хувь заяа Дэмүүл гуайд оногджээ. Харин дараа жил нь буюу 1970 оны наадмаар Мөөеө, Баянаа хоёр эзгүй байж тааран урьд жилийнх нь түрүү бөх шинэхэн арслан аварга цол бодож ирээд Дагвасүрэн арслангаар долоо даван их шөвөгт шалгараад Бээжин аваргын хөл суйлаанд уначихсан гэдэг.

Өвөг эцэг нь Өлзийтөөр нутагладаг Цоо жанжин гэж тайж хүн байжээ. Аав Гомбо-Аюуш нь бие томтой лагс бүдүүн хүн байсан тухай яригддаг. Тэгэхээр Дэмүүл гуай аавыгаа дуурайсан лагс бүдүүн, гэдэс томтой хүн байсан. Том гэдэстэй нь холбоотой яриа хөөрөө зөндөө л байдаг. Ямар сайндаа “Ийм том гүзээтэй байж та яаж барилддаг байна аа” хэмээн гайхаж асуусан нөхрийн саваагүй асуултад “Миний энэ гүзээ чинь тарган хонины мах, таанын айраг багтдаг гүзээ. Энэ биендээ тохирсон эзэн хүндээ заяасан эрхтэн. Та нарт ийм гүзээ байвал барилдах нь байтугай бааж ч чадахгүй” гэж хэлсэн тухай инээд наргиан сонсогддог. Өмнийн говиосоо хорин настайдаа хот орж ирсэн залуу Жаамаа хэмээх бөхийн засуулынд байж цагдаа хүртэл хийж явсан юм билээ. Тийн явахдаа анхныхаа ханьтай танилцжээ. Анхных нь хань Завхан нутгийн хүн байжээ. Говийн хүнтэй нийлж хоёр хүүхдийг нь төрүүлээд ханийгаа даган Өмнөговь явах гэхэд ээж нь “Том охиноо хүний хүн дагуулан алс говь руу би явуулахгүй” гэж хэлээд явуулаагүй гэдэг. Дэмүүл гуайн хамгийн том охин Соёлтой одоогоос арав гаруй жилийн тэртээ хөөрөлдөж суусан сан. Соёл эгч аавыгаа ёстой нэг элгээ өмөртөл санадаг нэгэн. Багадаа наадам болохыг, ялангуяа аавыгаа Өмнийн говиос барилдахаар ирэхийг нь хоног тоолон хүлээдэг байсан гэх.

Тэрээр аавыгаа нэг л удаа баярлуулсан гэж хэлсэн. Ерэн таван онд Улаанбаатар сонины нэрэмжит арслангуудын барилдааны үеэр тухайн үеийн бүхий л домогт арслангуудын хамт аавыгаа урьж нэгэн сайхан цайллага хийжээ. Соёл эгч гэр бүлийнхээ хүний хамт арслангуудын цайллагыг зохион байгуулсан аж. Түүнд аав нь ёстой нэг дэлгэр сайхан баярласан нь илт. “Би ийм охинтой, ийм хүүтэй хүн” гэж байн байн л хэлээд байжээ. “Радио Ганбаа” гэгддэг бөхийн нэрт тайлбарлагч соёлын гавьяат Агвааны Ганбаатар тэргүүтэй хүмүүс онгоцны буудалд дээр хүндэт арслангаа нутаг руу нь гаргаж өгчээ. Тэр жил Дэмүүл гуай жаран насандаа бурхан болсон юм. Өөрийгөө бугуйл сайн хаяж чадна, бөх барилдаж чадна, наймаа хийж чадна гэж хэлж, түүндээ хүрч амьдралаараа баталж ирсэн гэдэг.

Жаран зургааны их үерийн жилийн наадмаар Дэмүүл гуай Бадамсэрээжид арсланг гуйвж унатал нь алгадчихсан юм гэнэ лээ. Зургаагийн даваанд Дорнодын Түвшин гэж цэргийн залуу бөхийг амлаж барилдаад унагажээ. Тэгтэл бөхийн тайлбарлагч Бадамсэрээжид “Дэмүүл унасан” гээд зарлачихаж л дээ. Чухам юунаас болсон юм, ямар чиг л гэсэн Дэмүүлийг унасан гээд хэлчихсэн байна. Тэр жил Түвшин заан болсон л доо. Дэмүүл гуай тахимаа өгчихөөд шууд Бадамсэрээжид арслан дээр очиж “Чи хүнийг давсан байхад унасан гэж зарлалаа. Май үүнийг зарж ид” хэмээн гутлаа сарвайхад “Би хүний хуучин гутал зарж идэхдээ тулаагүй” гэхэд нь “Май тэгвэл үүнийг ав” гээд ахмад арсланг гуйвтал алгадчихаад яваад өгсөн гэдэг.

Маргааш нь Дэмүүлийн гомдлоор наадмын комисс хуралдахад “Би Өмнөговь аймгийн олон зуун мянган хөдөлмөрчдийг төлөөлж наадамдаа барилдаж байгаа нэг муу тостой жолооч. Та нар намайг унаагүй байхад унасан хэмээн луйвардлаа. Дахиад ингэх юм бол би зүгээр өнгөрөөхгүй шүү. Хойтон жилийн наадмаар хутга түрийлж ирнэ” гэж хэлсэн тухай ч яригддаг. Харин тэр жил Баянмөнх аварга зургаагийн даваанд амлахад нь хэрхэн шаралхаж аатай үг хэлснээ ярьсан байдаг.

“Өдий олон хүн дотроос намайг амлаад байхдаа яадаг юм бодоод Өвгөнхүү начин тэргүүтэй бөхчүүд шуудагныхаа зүүн талын уяаг чангалууллаа. Хуруу бүү хэл хумс орохгүй болтол нь чангалаарай. Туулын голын усыг цалгилтал бяр гаргана даа гээд хэлчихсэн нь тэр л дээ. Баянмөнх миний шуудагны зүүн талаас барьвал ганцхан сэжээд хаячихна. Баруун талаас барьвал би дагуулаад гуядчихна” хэмээн өгүүлсэн байдаг.

Ёстой л Туулын усыг цалгилтал аатай барилдаж явсан хүчит арслангийн энэ мэт олон дурсамж дурдатгалыг өгүүлээд барахгүй. Өмнөговь аймгийн төвд ч, төрсөн суманд ч арслангийн хөшөө босч, бараг л жил бүхэн нэрэмжит барилдаан нь болж өмнийн говийн ард түмэн домогт арслангаа хүндэтгэн дурссаар байна. Нутгийнхаа Ламаажав, Пүрэв, Манлайжав, Санжаа, Норов гээд олон бөхчүүдээ дагуулан Төв цэнгэлдэхийн баруун урд хаалгаар халхайтал сүр бараатай орж ирдэг, тугийн мандлын өмнө дэвж шавчихаад Цэнгэлдэхийн урд зүг рүү хамгийн түрүүнд гүзээгээ унжуулан гүйж олныг баясгадаг тэрээр яалт ч үгүй монгол наадмын чимэг байлаа.