Монголын нөхцөлд аялал жуулчлалын кемпүүд, ахуйн хүрээнд бичил цэвэрлэх байгууламжтай болох асуудал нэн тулгамдаж байгаа юм. Монгол болон гадны орнуудад бага оврын цэвэрлэх байгууламжийн технологи хэрхэн хөгжиж байгаа талаар “Ультрасоник” компанийн ерөнхий инженер Ж.Хуягбаатартай ярилцлаа.
-Бичил цэвэрлэх байгууламжийн гадны технологийг нэвтрүүлсэн цөөхөн компанийн нэг нь танайх юм байна. Энэ төрлийн худалдааны зэх зээл ямар байна вэ?
-Цэвэрлэх байгууламж дотроо олон төрөл. Хэрэглэгчид хавар болоход байшингаа барьж эхлэхээс өмнө бохир усаа шийдэх ёстой. Тэгэхээр эрэлт хэрэгцээ бол хаврын улирлаас эхэлнэ. Манай компанийн оруулж ирдэг технологи өндөр хүчин чадалтай, түүнийгээ дагаад үнэ өртөг нь ч өндөр учраас одоохондоо хувь айлууд гэхээс илүү томоохон байгууллага, аялал жуулчлалын кемпүүд сонирхдог. Айл өрхүүд бол хямд технологийг сонирхож байна. Сүүлийн үед хотын захад шинээр баригдаж байгаа хотхонуудад цэвэрлэх байгууламжийг суурилуулах сонирхолтой компаниуд хандах болсон.
-Цэвэрлэх байгууламж нэн шаардлагатай объект бол манай аялал жуулчлалын кемпүүд. Тэд хэр их сонирхох юм?
-Амралтын газруудын цэвэрлэх байгууламжийг шийдэх нь зөв. Цэвэрлэх байгууламжийг бохир усны хэрэглээнээс шалтгаалж сонгодог. Нэг дор 100 хүнийг зэрэг хүлээж авах кемп гэхэд ийм тооны хүний хүчин чадалтай бохирыг цэвэрлэх байгууламж тавих ёстой болдог. Нэг ёсондоо хамгийн тулсан хэмжээгээр сонгох ёстой. Одоогоор манайх “Тэрэлж”, “Цонжин болдог”-т тус бүр хоёр газарт цэвэрлэх байгууламжаа суурилуулж ашиглалтад өгөөд байна.
-Манайд нэвтрээд байгаа цэвэрлэх байгууламжуудын технологийг тайлбарлаж өгөхгүй юу?
-Олонх нь бохирыг газар руу шингээж байна. Зарим нь модон жорлонтой байгаа. Цэвэрлэх технологи гээд хүмүүс хоёр юм уу гурван дамжлагатайгаар бохирыг тунгаагаад шүүрүүлээд гаргадаг. Гэхдээ тэр нь цэвэрлэгээний процесс биш, бохирын хүнд, лагийг тунгааж шингэнийг нь газрын хөрс рүү шингээдэг. Яваандаа хөрс өөрөө цэвэрлэх боломжгүй болдог. Угаас энэ нь олон улсад ашиглахаа больчихсон технологи. Дараагийнх нь “SBR”гэж микро биологийн аргаар цэвэршүүлдэг технологи байгаа ч Монголын эрс тэс уур амьсгалд тохиромжгүй. Хүйтний улиралд, хүйтэн усанд цэвэрлэгээ явагддаггүй, дутагдалтай тал ихтэй технологи. Харин манай технологи Монголд нутагшуулсан гэдгээрээ давуу талтай. Германы эрдэмтэд нэлээд олон цэвэрлэх байгууламжийн технологийг Монголд авчирч туршаад “WSB”технологийг гаргаж авсан. Энэ нь микробилологийн зарчмаар бохироо цэвэрлэдэг.Бохироос өөрөөс нь микро элементийг бий болгож задлаад 97 хувь хүртэл усыг цэвэршүүлдэг. Ямар нэгэн химийн бодис ордоггүй, шүүж тунгаах шаардлагагүй цэвэрлэх байгууламж.
-Олон улсад хамгийн дэвшилтэт технологи юу байна вэ?
-Цэвэрлэгдсэн усны стандарт хэр байгаагаар улс орон өрсөлддөг. Хамгийн сайн нь Дани. Тэнд ахуйн бохирдлоос гарсан цэвэршүүлэх стандарт нь өндөр. Монгол ч тийм муу биш. Германаас чанга. Мөрдөх юм бол өндөр чанарын стандарт байгаа. Манай улс 5-50 хүний жижиг оврын цэвэрлэх байгууламжид Европын холбооны стандартыг шууд 1*1 зарчмаар мөрдөж явдаг. Өөрөөр хэлбэл, Европоос оруулж ирсэн бүтээгдэхүүн чанарын шаардлага хангана гэсэн үг. Гэхдээ Монголын нөхцөл Европоос өөр гэдгийг санах ёстой. Хасах 30 хэмээс дээш гарах үе байдаг. Манай технологи гэхэд усны температур нэмэх дөрвөн хэм байхад цэвэрлэгээ явагдаж л байна.Бусад цэвэрлэх байгууламжид усны хэм нэмэх 12-оос доош ороход цэвэрлэгээ явагддаггүй. Биобактер бохирыг задалж дийлдэггүй. Хүн бээрчихээр ажиллаж чаддаггүйтэй адил.
-Манайд дийлэнхдээ бохироо соруулахыг зөвлөдөг. Энэ нь хэр зөв арга вэ?
-Ер нь харахад онцгой объектуудыг соруулахыг зөвлөөд байгаа. Соруулахад ашиглалтын зардал өндөр гардаг. Том кемп бол нэлээд зардалтай. Бас нөгөө талаар цэвэршүүлэх байгууламжууд баригдлаа гэхэд хяналтын хувьд асуудалтай. Мэргэжлийн хяналтын байгууллагаас байнга очиж хянаад байх боломжгүй. Германд бол цэвэрлэх байгууламжийг суурилуулсан байгууллага нь хяналтаа өөрөө хариуцдаг. Компани өөрөө шинжилгээгээ тогтмол хугацаанд авдаг, протокол үйлдээд явдаг. Түүнийг нь мэргэжлийн хяналтынхан шалгачихна. Ер нь манайд бохир ус цэвэршүүлэх технологи маш асуудалтай. Олон компани технологи оруулж ирж байгаа гэх ч яг төгс шийдлийг олж чадаагүй байна. Ус шинжилдэг лаборатори гэхэд манайд цөөхөн байна. Ус сувгийн удирдах газар, Мэргэжлийн хяналтын байгууллага хоёрт л байгаа болов уу. Уг нь шинжилдэг лаборатори олон байвал хэрэглэгчид дээжээ шинжлүүлэх боломж өргөн болох юм.
-Бага оврын цэвэрлэх байгууламжийн зах зээлд худалдаалагдаж байгаа үнийн хувьд ямар байдаг юм бол. Жишээ нь танайх?
-Зах зээл дээр 2-3 сая төгрөгөөр шийдэх шийдлүүд байна. Төхөөрөмжөө газар булдаг. Тэр нь усыг хэр зэрэг цэвэршүүлж байгаа нь бүрхэг. Дүрэм стандартаа баривал ийм технологи байх ёсгүй. Манайх зах зээлд зарагдаж байгаа жирийн технологийг бодоход 2-3 дахин үнэтэй. Бид технологио нэг айлд 10 сая төгрөгөөр санал болгодог. Байгууллагын хэмжээнд 100 хүнийх гэвэл 100 сая төгрөг болох жишээтэй. Гэхдээ ийм өндөр өртгөөр технологи нэвтрүүлчихэд дэргэд нь байгаа айл өрх, байгууллагууд нөгөө л чанаргүй технологийг ашиглавал ямар ч үр дүнгүй. Тиймээс үүнд төр засгийн хяналт заавал байх ёстой юм.
Б.ЗАЯА
Түүхий нүүрсийг цэвэршүүлж буй үйлдвэрийн үйл явцаа олон нийтэд ингэж танилцуулжээ. Энэ үйлдвэрийг томруулж, хөгжүүлбэл Улаанбаатар хот төдийгүй аймгийн төвүүд утаагүй болно гэж үзэж байна
-Түүхий нүүрснээс гарах хорт утааг 70-80 хувь бууруулах төслийг боловсруулсан. Бүр үр дүнг нь олон нийтэд танилцуулсан гэсэн. Нүүрсний хэрэглээг хязгаарлахгүйгээр утааг бууруулах ямар технологийг та боловсруулсан юм бэ?
Тээврийн цагдаагийн албаны Жижүүрийн шуурхай удирдлагын хэлтэст өнгөрсөн амралтын өдрүүд буюу зургадугаар сарын 22-23-ны өдрүүдэд зам тээврийн ослын шинжтэй 382 дуудлага, мэдээллийг хүлээн авч, шалгалтын ажиллагаа явуулжээ. Бүртгэдсэн осол хэргийн улмаас нийслэлд 23 хүн гэмтэж, ноцтой зам тээврийн ослын улмаас нийслэлд нэг, орон нутагт хоёр хүний амь нас хохирсон байна. Тухайлбал, зургаугаар сарын 21-ний өдрийн 00.50 цагийн орчимд Төв аймгийн Баянчандмань сумын Эрдэнэ багийн “Хөх хошуу” гэх газар Kia Frontier маркийн автомашин өнхөрч жолооч 24 настай, эрэгтэй М нь Isuzu Forward, Kia Frontier авто машинуудын дунд хавчуулагдан нас баржээ. Мөн зургадугаар сарын 22-ны өдрийн 15.00 цагийн орчим Төв аймгийн Жаргалант сумын 3-р багийн нутаг “Агьтын Хөндий” гэх газар Toyota Prius автомашины жолооч Н нь Toyota Prius Б жолоочтой автомашинтай мөргөлдөж, зорчигч 44 настай, эмэгтэй Н нь газар дээрээ нас баржээ. Улмаар талийгаач Н нь согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн байх үедээ автомашин жолоодсон нь шалгалтын үед илэрсэн байна. Цагдаагийн алба хаагчдаас хийсэн хяналт шалгалтын үеэр согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон 56 жолоочийг илрүүлэн хуулийн дагуу хариуцлага тооцжээ.
Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын Зөвлөгөө, мэдээллийн төвд 06.10-06.24-ний өдрүүдэд нийт 641 албан бичиг, 18 өргөдөл гомдлыг хүлээн авч бүртгэжээ. Энэ хугацаанд хариутай албан бичгийн 52 хувь, өргөдөл гомдлын 55 хувийг шийдвэрлэсэн байна. Зөвлөгөө, мэдээллийн төвөөр үйлчлүүлсэн иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагад гарын авлага, зөвлөмж тарааж, мэргэжил арга зүйн зөвлөгөө өгчээ.
Онцгой байдлын ерөнхий газрын дарга, хошууч генерал Т.Бадрал өнөөдөр Баян-Өлгий аймагт ажиллалаа. Тэрээр тус аймгийн Цэнгэл суманд Монгол Улсын Засгийн газрын 2018 оны 114 дүгээр тогтоолоор байгуулагдаж байгаа Гал түймэр унтраах, аврах 71 дүгээр ангийн нээлтэд оролцож, алба хаагчдадаа амжилт хүслээ. Тус ангийн алба хаагчид сумын эмнэлэгийн хуучин байрыг засаж, тохижуулан оффиссын болон бялдаржуулах өрөө, сургалтын танхим, хоолны заал, чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх байр зэргээр ажиллах орчин нөхцлийг бүрдүүлсэн байна. Гал түймэр унтраах, аврах 71 дүгээр анги үйл ажиллагаагаа эхлүүлснээр Баян-Өлгий аймгийн Цэнгэл, Сагсай, Улаанхус сумын 20 гаруй мянган ард иргэдэд болзошгүй аюул, ослоос урьдчилан сэргийлэх, гамшгаас хамгаалах төрийн үйлчилгээг шуурхай хүргэх боломж бүрдлээ.
Швейцарын Холбооны улсын Үндэсний зөвлөлийн дарга, хатагтай Марина Кароббио Гүшэтти Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатарын урилгаар энэ сарын 23-26-ны өдрүүдэд Монгол Улсад албан ёсны айлчлал хийж байна.
Дорноговь аймгийн Замын-Үүд боомтоор энэ сарын 19-ний өдөр иргэн Б нь БНХАУ-аас хаяг шошгын зөрчилтэй, экспортлогч орны эрх бүхий байгууллагаас олгосон дагалдах бичиг баримтгүй 16 шуудай “Полистрол” гэх химийн бодисийн ангилалд хамрагдах бараа бүтээгдэхүүнийг хууль бусаар улсын хилээр нэвтрүүлэхийг завдсаныг тус боомт дахь Хилийн мэргэжлийн хяналтын албаны улсын байцаагчид илрүүлэн саатуулсан байна.