Month: June 2019

Монголын багш нарын үйлдвэрчний эвлэлийн холбооноос боловсролын салбарын тулгамдсан асуудлууд, багш нарын нийгмийн асуудлыг шийдвэрлүүлэх шаардлага хүргүүлж БСШУСЯ-ны гадна жагслаа.

Жагсаал зохион байгуулагч Монголын багш нарын үйлдвэрчний эвлэлийн ерөнхийлөгч Ц.Мөнхтуяа хэлэхдээ “2017 оны наймдугаар сараас эхлэн боловсролын салбарт тулгамдаж байгаа асуудлыг ярьж тэмцлээ. Ямар ч үр дүнгүй. Өнөөдөр боловсролын салбарт 70 гаруй мянган хүн ажиллаж байна. 90 гаруй хувь нь байр орон сууцгүй. Энэ багш нарын захаас нь асуухад л айлын хашаа, айлын гэр, орон сууц түрээсэлж, хажуу өрөөнд гундуу амьдарч байна. НОСК-иас 972 айлын орон сууц ашиглалтад орох гэж байна. Тиймээс багш нартаа тодорхой хувь, квот олж өгөхийн төлөө Монголын багш нарын үйлдвэрчний эвлэлийн холбооноос өнөөдрийн жагсаалыг зохион байгуулж байгаа. Багш нарын цалин бага учраас ипотекийн найман хувийн зээлэнд хамрагдаж чаддаггүй. 20 гаруй жил багш нарын өмнөөс хэн ч дуугардаггүй, хэн ч үг хэлдэггүй ноомой хүлцэнгүй байсаар ирсэн. Түүнээс гадна хүү багатай, урьдчилгааны хөнгөлөлттэй, хямд өртөгтэй орон сууцны зээлийн хөтөлбөр гаргаж хэрэгжүүл гэж шаардаж байна” гэлээ.

Энэ жил улсын хэмжээнд 900 км хатуу хучилттай зам ашиглалтад оруулна гэж салбар яамнаас мэдээлж байна. “2020 он гэхэд нийслэл хотыг бүх аймагтай хатуу хучилттай замаар холбохоор ажиллаж байна. Хэдийгээр төв суурин газруудыг холбох зам тавих нь нэн тэргүүний ажил байгаа ч тавьсан замаа засварлан арчилж, илүү чанартай, олон улсын стандартад нийцсэн зам тавих чухал болоод байна” гэж ЗТХ-ийн сайд Б.Энх-Амгалан хэлж байна. Одоогоор улсын хэмжээнд 1569 км зам тавих, 699 м урт бетон гүүр барих төлөвлөгөөтэй байгаагаас энэ жил 900 км замыг ашиглалтад оруулж, 500м гүүрийг тавьж дуусах ажээ. Аймаг, орон нутагт замын 108 төсөл хэрэгжүүлж байгаагаас энэ жил 234 км зам болон 480 м гүүр тавих юм байна. Мөн жилдээ багтаан баруун бүсийн буюу Говь-Алтай чиглэлийн 126.9 км, Байдраг чиглэлийн зам, мөн Ховд-Баян-Өлгий чиглэлийн, Баян-Өлгийг тойрсон болон Сонгины чиглэлийн замуудыг ашиглалтад оруулна гэв. Завханы чиглэлийн 67 км, Загастайн замыг ирэх жил хүлээлгэн өгөх аж.

УИХ-ын Хүний эрхийн дэд хорооноос “Хүний эрх ба эрүү шүүлтийн асуудал” хэлэлцүүлгийг зохион байгууллаа. Тус хэлэлцүүлгээр Монголын хууль хяналтын байгууллагууд болон эрүүдэн шүүхийн эсрэг төрийн бус байгууллагууд эрүүдэн шүүлтээс ангид байх эрхийг хэрхэн хангаж ажиллаж байгаа талаар санал солилцож, зөвлөмж гаргажээ.

ХЭҮК-ын гишүүн П.Оюунчимэг “Өнөөдөр хүний хандлага өөрчлөлтийг өөрчлөхгүйгээр эрүү шүүлт дээр олон юм яриад ямар ч амжилтад хүрэхгүй гэдгийг ХЭҮК-ын 20 жилийн түүх харуулна. Өнгөрсөн хугацаанд бидэнд хууль болон хэрэгжүүлэгч нь байсан. Бид 2000 онд гэрээ конвенцид нэгдэн орсон юм бол үүнийг хэрэгжүүлэх ёстой. Өнгөрсөн 19 жилийн хугацаанд эрүү шүүлтийг олон хүн амаа цуцтал ярьсан. ХЭҮК-ын нэг сургалтад суусан хүн гурван жилийн дараа ажлаа солиод явчихдаг. Зарим прокурор, шүүгчтэй уулзаж, олон улсын гэрээ конвенцийг дагаж мөрд гэхээр дээд байгууллагаас заавар ирээгүй гэдэг. Хүний үгээр биш хуулийн дагуу үйл ажиллагаа явуулах ёстой гэдгийг ойлгох хэрэгтэй” гэдгийг хэлж байв.

2017 онд эрүү шүүлттэй холбоотойгоор 51 гомдол мэдээлэл ирснээс 40 гомдол нь цагдаагийн албан хаагч, 11 нь шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх болон прокурорын байгууллагын албан хаагчдын үйлдэлтэй холбоотой байжээ. Хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалтын шатанд эрүү шүүлт хамгийн их байгааг албаныхан хэлж байлаа.

Улсын хэмжээнд анхан шат 2006-2018 онд нийт 11 гэмт хэргийг хянан шийдвэрлэж, 13 хүнд ял шийтгэл оногдуулжээ. Хяналтын шатны шүүхээс сүүлийн дөрвөн жилийн хугацаанд цагдаагийн хэсгийн төлөөлөгч хохирогч нарт хүч хэрэглэх, хүний халдашгүй байдалд халдсан гэмт хэрэг шийдэгдсэн байна. Энэхүү хэрэгт холбогдогчийн ажиллах эрхийг гурван жилээр хасч, гурван жилийн хугацаанд хорих ял оноосон байна.

Улсын ерөнхий прокурорын газрын дэргэд эрүүдэн шүүхийн эсрэг зөвлөл байгуулагджээ. Энэхүү зөвлөл ШШГЕГ-ын харьяа хорих ангиудад хяналт, шалгалт хийж, хорих ангийн 3000 гаруй сэжигтэн, яллагдагч нартай уулзаж, биед халдах, эрүүдэн шүүхтэй холбоотой 35 гомдлыг тогтоож, холбогдох байгууллагад шалгахыг үүрэг болгосон байна. Мөн эрүү шүүлт тусгах, эрүүдэн шүүхгүй байх чиглэлээр цаашид ямар арга хэмжээ авах талаар зөвлөмж, сургалт явуулж, шаардлага хүргүүлэх зэрэг арга хэмжээ авч, хорих анги, баривчлан саатуулах газарт хяналтыг сайжруулах, цагдан хоригдсон этгээдийн өрөөг зөвшөөрөлгүй солих, цагдан хорих байрны тусгай өрөөнүүдийг бүгдийг нь татан буулгасан байна.

Дундговь аймгийн Онцгой байдлын газраас алба хаагчдын нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх хүрээнд 20 айлын орон сууцны барилгын ажлыг эхлүүллээ. Онцгой байдлын бйгууллагын алба хаагчдын ажиллах нөхцөл, нийгмийн баталгааг хангах дунд хугацааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх, Дундговь аймгийн хэмжээнд 2019 онд зарласан “Бүтээн байгуулалтын жил”- ийн хүрээнд баригдаж байгаа тус орон сууц энэ оны III улиралд ашиглалтад орно. Орон сууц ашиглалтад орсноор Онцгой байдлын газрын алба хаагчдын 30 хувь байртай болох юм гэж Дундговь аймгийн Онцгой байдлын газраас мэдээллээ.

Монгол улсын их сургуулийн Номын санд өнөөдөр нэгэн хүндтэй, түүхэн номын нээлт боллоо. Ховд аймгийн Хөгжлийн төлөө сангийн тэргүүн хуульч сэтгүүлч Ш.Адьшаагийн эмхэтгэсэн “Галдан бошигт” номын нээлтэнд академич Д.Цэрэнсодном, Монгол улсын шинжлэх ухааны гавъяат зүтгэлтэн профессор, зурхай судлаач Л.Тэрбиш, Ардын уран зохиолч Т.Галсан, Төрийн шагналт хөгжмийн зохиолч Б.Мөнхболд гэх мэт олны танил хүмүүс оролцлоо. Мөн Монгол улсын их сургуулийн Монгол судлалын хүрээлэн, тус сургуулийн Түүхийн танхим, Ховд аймгийн “Хөгжлийн төлөө сан”-гаас хамтран Галдан бошигт хааны мэндэлсний 375 жилийн ойд зориулж, “Галдан бошигт-375” эрдэм шинжилгээний хурлыг Монгол Улсын их сургуулийн Номын санд зохион байгуулав.

Энэхүү эрдэм шинжилгээний хурлаар Монголын улс төр, цэрэг, шашин, тусгаар тогтнолын түүхэнд томоохон ул мөр үлдээсэн суут хүмүүн Ойрадын Галдан бошигт хааны түүхийг судлах, шинэ сэргэг мэдээ, мэдээллийг нээн илрүүлэх, тухайн цаг үед түүхэнд гүйцэтгэсэн үүргийг бодитоор үнэлэх, хүлээн зөвшөөрөх, үнэн худлыг дэнслэх, Галдан бошигт хааны үйлс, зүтгэлийг хойч үедээ өвлүүлэх чиглэлээр эрдэмтэд илтгэл тавилаа. Үүнд “Галдан бошигтын амьдрал, үйл ажиллагаа” сэдвээр Монгол улсын Боловсролын их сургуулийн Түүхийн тэнхимийн дэд профессор, доктор На.Сүхбаатар, “Ховд голын хөвөөн дэх төмөр боловсруулалтын ул мөр” сэдвээр Шинжлэх ухааны академийн Түүх археологийн хүрээлэнгийн Археологийн мэдээллийн сан, авран хамгаалах салбарын эрхлэгч, доктор Ч.Амартүвшин, тус хүрээлэнгийн эрдэм шинжилгээний ажилтан, Японы Нийгита их сургуулийн доктрант Л.Ишцэрэн, “Галдан бошигын үеийн Халхын сартуул хошуу” сэдвээр Ховд их сургуулийн Түүхийн тэнхимийн багш доктор Г.Пүрэвдорж, “Галдан хааны үйл хэрэгтэй холбоотой түүхэн ямар баримт Алтан зуугийн номонд байна вэ” сэдвээр Улаанбаатар эрдэм оюу дээд сургууль, Улаанбаатар эрдэм их сургуулийн багш, олон улсын Монгол судлалын холбооны салбарын эрхлэгч, Өөлд судлал нийгэмлэгийн захирал С.Баттулга, “Галдан бошигт хааны эрдэм номын ухаарлыг шинжлэхүй” сэдвээр Хөгжлийн шүтэлцээ ТББ-ын судлаач доктор профессор Х.Дондог нар тус тус илтгэл тавив.

Т.Өлзиймаа

Н.Энхжин

Уул уурхайн хүнд үйлдвэрийн сайд Д. Сумъяабазар “Уул уурхайн салбараас улсын төсөвт оруулсан татвар хураамж 2019 оны эхний таван сарын байдлаар 1.2 их наяд төгрөгт хүрсэн байна. Аж үйлдвэрийн салбарын борлуулсан бүтээгдэхүүн 2019 оны эхний Vсард 8.3 их наяд төгрөгт хүрч өмнөх оны мөн үеэс 1.4(20.1%)их наяд төгрөгөөр өслөө.Үүнээс уул уурхай, олборлох аж үйлдвэрийн салбарын борлуулсан бүтээгдэхүүн 5.8 их наяд төгрөгт хүрч өмнөх оны мөн үеэс 953.6(19.8%)тэрбум төгрөгөөр, үүнээс нүүрс олборлолт 514.5(29.8%) тэрбум төгрөгөөр, металлын хүдэр олборлолт 449.8(17.2%) тэрбум төгрөгөөр тус тус өссөн байна.

Гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 2019 оны эхний V сарын гүйцэтгэлээр 5.6тэрбумам.долларт хүрч өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 514.5(10.2%)сая ам.доллараар өссөн байна. Экспорт импортоос давамгайлж экспорт, импортын зөрүү 948.3 сая ам.доллароор эерэг гарсан байна. Уул уурхайн салбарын тусгай зөвшөөрлийн мэдээг хүргэе.2019 оны эхний таван сарын байдлаар монгол улсын хэмжээнд ашигт малтмал хайгуул ашиглалтын 2950 тусгай зөвшөөрөл хүчин төгөлдөр бүртгэлтэй байгаа. Өмнөх үед 3008, 3100 орчим гээд тусгай зөвшөөрлийн тоо байнга буурч байгаа.

Хоёрдугаар сарын хөдөлгөөний мэдээг хүргэвэл:

• Шинээр ашиглалтанд шилжсэн тусгай зөвшөөрөл-3
• Хайгуулын тусгай зөвшөөрөл сунгах-11
• Тусгай зөвшөөрлийг шилжүүлснийг бүртгэсэн-2
• Тусгай зөвшөөрлийн барьцаалсныг бүртгэсэн-1
• Хэсэгчлэн буцааж өгсөн-8
• Цуцлагдсан-6
• Хугацаа дуусгавар болсон-41
• Хайгуулын зөвшөөрлийн сунгалт-58

Эцэст нь шатахууны үнийн талаар мэдээлэл өгье. Дэлхийн зах зээлд сүүлийн 3 сарын үнийн өсөлтөөс шалтгаалж шатахууны үнэ тодорхой хэмжээгээр өссөн байгаа. Шударга өрсөлдөөнийн газар Мэргэжлийн хяналтын газар болон холбогдох үнийн зөвлөлийг хуралдуулж, тодорхой ажлуудыг хийх үүрэг чиглэл өгсөн. Тавдугаар сарын сүүлээр газрын тосны үнийн өсөлт дэлхийн зах зээлд буурсантай холбогдуулан хямд өртөгтэй шатахуун зургадугаар сарын 15-наас хойш Монгол улсын хилээр орж ирж байгаа. Эхний ээлжинд 60₮-өөр дараагийн ээлжинд бас 60 орчим төгрөгөөр буулгах, долдугаар сарын эхний тав хоногтоо 120 орчим төгрөгөөр буулгах төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна” гэлээ.

Т.ӨЛЗИЙМАА

Г.БУЯНХИШИГ

Жилээс жилд мансуурах бодис хэрэглэгчдийн тоо нэмэгдэж байгаа хэмээн ЭМЯ-наас мэдээллээ. Манай улсын хувьд хар тамхи хэрэглэгчдийн тоогоороо дэлхийд тэргүүлдэг БНХАУ, ОХУ-тай хиллэдэг тиймээс ч мансууруулах бодисны наймаа газар авч байна хэмээн “Нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний төвийн захирал Д. Нарантуяа” хэлэв. 2016 оны байдлаар 15-64 насны 275 сая хүн буюу дэлхийн нийт хүн амын 5.6% нь мансууруулах бодис нэгээс доошгүй удаа хэрэглэсэн нь тогтоогдсон байна. Мөн 2015 онд мансууруулах бодисын хэрэглээнээс болж 450000 хүн амь эрсэдсэн аж.

Харин Монгол улсын хувьд 2017 онд энэ төрлийн 117 гэмт хэрэгт 275 хүн холбогдож байсан бол 2018 Онд 197 гэмт хэрэгт 403 хүн холбогдон нь гэмт хэргийн гаралт 75 хувиар өссөн үзүүлэлттэй юм. Цаашид ч энэ тоо өсөх хандлагатай байгаа аж. Түүнчлэн Хар тамхи мансууруулах бодисоос иргэдийг хамгаалах нийгэмлэгээс хийсэн судалгааны дүнгээс үзэхэд мансууруулах бодис хэрэглэгчид 1999 онд 45 байсан бол 2019 оны байдлаар 966 болж 20 жилийн дотор 20 дахин өссөн үзүүлэлт гарчээ.

Т. ЛХАМСҮРЭН