Гэгээрлийн яам /Орчин цагийн боловсролын асуудал эрхэлсэн төв байгууллага/-ны 95 жилийн ойн хүрээнд зохион байгуулагдаж буй Монголын багш нарын VII их хурал өнөөдөр Төрийн ордны Их танхимд эхэллээ. Дээд боловсролын салбараас 70, мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагаас 40, нийслэл болон аймаг орон нутгийн цэцэрлэг, сургуулийн багш нараас 400, мэргэжлийн холбоод, үйлдвэрчний эвлэл, олон улсын болон төр, төрийн бус байгууллагуудаас урилгаар 90 төлөөлөгч оролцож байгаа энэ хурал хоёр өдөр үргэлжлэх юм.
Монголын багш нарын VII их хурлын нээлтийн ёслолын үеэр Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар зарим багшид Монгол Улсын төрийн дээд шагнал Ардын болон Гавьяат багш цол хүртээж байгааг зарлан, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигийг уншиж сонордуулаа.
Монгол Улсын Ардын багш цолоор:
“…Монгол Улсад орчин цагийн боловсролын асуудал эрхэлсэн төв байгууллага бүрэлдэн тогтсоны 95 жилийн ойг тохиолдуулан, ерөнхий боловсролын зөв төлөвлөлт, оновчтой шийдлүүдийг санаачлан хэрэгжүүлэхэд оруулсан өндөр хувь нэмрийг нь үнэлж Монгол Улсын Боловсролын их сургуулийн Багшийн сургуулийн зөвлөх багш Гончигийн Лхаахүүд Монгол Улсын Ардын багш цол хүртээв”.
Мөн эрхэлсэн ажилдаа олон жил үр бүтээлтэй ажилласан:
- Нийслэлийн Тусгай боловсролын 55 дугаар сургуулийн багш Чулуунбаатарын Ганбилэг,
- Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Үүр сумын Ерөнхий боловсролын сургуулийн бага ангийн багш Галсаагийн Гүндэгмаа,
- Сургуулийн өмнөх боловсролын сургуулийн ахмад багш Пэрэнлэйн Дулмаа
- Нийслэлийн Ерөнхий боловсролын 16 дугаар сургуулийн ахмад багш Гончигийн Дуламжав,
- Мэргэжлийн боловсролын сургалтын үндэсний арга зүйн төвийн захирал Сэнгээгийн Цээпил,
- Архангай аймгийн Эрдэнбулган сумын хүмүүн цогцолбор сургуулийн багш Магсарын Шагдарсүрэн,
- ШУТИС-ийн Мэдээлэл, холбоо технологийн сургуулийн багш Алтангэрэлийн Эрдэнэбаатар нарт Монгол Улсын гавьяат багш цол хүртээлээ.
Монгол Улсын ардын болон гавьяат цолыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга гардуулж, Монголын багш нарын VII их хуралд оролцож байгаа болон нийт багш нарт хандаж үг хэлэв.
МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Х.БАТТУЛГА:
Монголын багш нарын VII их хурлын хүндэт зочид төлөөлөгчид,
Эрхэм хүндэт багш сурган хүмүүжүүлэгчид,
Монгол Улсын Ерөнхий сайд, сайд нар болон УИХ-ын гишүүд Та бүхний амар мэндийг айлтган мэндчилье.
Монголчууд үеэс үед багшийг хүндлэн дээдэлж ирсэн. Монголын ирээдүй хойчийг ёс суртахуунтай, эрдэм мэдлэгтэй, өв уламжлал, ёс заншлаа эрхэмлэдэг эх оронч, нийт иргэншлийн үнэт зүйлсийг хүндэтгэдэг дэлхийн иргэн болгон төлөвшүүлэх үйлсэд хичээнгүйлэн зүтгэж яваа эрхэм хүмүүс бол багш та нар билээ.
Монголын мянга мянган багш нарынхаа өдөр тутмын тасралтгүй их хөдөлмөр, соён гэгээрлийн ажил, ирээдүй хойчийнхоо өмнө байгуулж буй гавьяаг төлөөлүүлэн, зарим багш нарыг Монгол Улсын төрийн дээд шагнал Ардын болон Гавьяат багш цолоор шагнаж, нийт багш нарынхаа өмнө, энэ өдөр хөдөлмөр бүтээлийг нь зүй ёсоор үнэлж байгаадаа туйлын баяртай байна. Баяр хүргэе.
Монголын сурагч багачууд өнгөрсөн онд Олон Улсын физик, математик, биологийн олимпиадаас 3 мөнгө, 8 хүрэл медаль, 3 тусгай байр, хими, мэдээлэл зүйн олимпиадаас 3 хүрэл медаль хүртэж, анх удаа Олон Улсын математикийн олимпиадад оролцсон Монголын багийн бүх гишүүд медальтай ирсэн түүхэн амжилтын цаана багш нарын хөдөлмөр, зүтгэл байгаа. Манай хүүхэд, залуучууд ой тогтоолтын спортоор дэлхийн рекордыг 30 удаа, Гиннесийн рекордыг 3 удаа тогтоож, олон улсаас медаль, цом 900 гаруйг авч, олон улсын их мастер цолтон 40 гаруй төрж чансаагаараа дэлхийд дээгүүр эрэмбэлэгдэж байна. Энэ бол бас л багш та бүхний хөдөлмөрийн үр дүн.
Гэсэн хэдий ч өнөөгийн боловсролын салбарт шийдвэрлэгдээгүй асуудал, суурь бэрхшээл дэндүү их байна. Бүхэлд нь авч үзвэл Монголын боловсролын салбарын хөгжил цаг үеийнхээ шаардлагад нийцэхгүй, нийгмийн эрэлтэд зохист хариуг өгч чадахгүй түвшинд хүрчээ. Хүний нөөц бэлтгэхэд салбар хоорондын уялдаа муу, боловсролын салбарын бодлогын залгамж чанар, тогтвортой байдал алдагдсан, улс төрөөс хэт хамааралтай болсон нь бүх доголдлын уг шалтгаан юм. Боловсролын салбарынхан яам, түүний харьяа байгууллагууд, аймаг, нийслэл, дүүргийн боловсролын газар, хэлтсийн албан хаагчид, бүх шатны сургууль цэцэрлэгийн багш, ажилтнууд хөдөлмөрийн гэрээгээр хүлээсэн үндсэн чиг үүргээ биелүүлэхийн оронд дээд шатны байгууллагаас тасралтгүй буулгаж буй улс төрийн үүрэг даалгаврыг биелүүлэхэд хамаг цаг, хүчээ барж, ямар ч хэрэгцээгүй давхардсан олон тайлан, тооцоо гаргах, төрийн болон төрийн бус байгууллагаас сонгуульд эртнээс бэлтгэх агуулга бүхий тэмцээн, уралдаан, олныг хамарсан ажилд нухлагдан, ажлын байрны хиймэл ачаалалд дарагдаж байна.
/Сургуулийн өмнөх боловсрол/
Цэцэрлэгийн хүртээмж муу байгаагаас сургуулийн өмнөх боловсролын багш нарын ажлын ачаалал их, сургалтын хөтөлбөр, багш, эцэг эхэд зориулсан зөвлөмж, гарын авлага дутагдалтай, сургалтын хэрэглэгдэхүүн, тоглоом наадгай хангалтгүй байна. Цэцэрлэгийн багш нар өдөрт 10-12 цаг 30-50 хүүхэдтэй тогтмол хэт ачааллаар буюу Хөдөлмөрийн тухай хуульд заасан долоо хоногийн ажлын 40 цагаас 10-20 цагаар илүү ажиллаж байна. Хүүхдээ цэцэрлэгт өгөх, авах цаг ба эцэг эхчүүдийн ажил эхлэх, тарах цагийн зөрүүтэй байдлыг зохицуулах шаардлага зүй ёсоор тавигдаад удаж байна. Тэглээ гээд байнга илүү цагаар ажилладаг багшид дахин нэмэлт дарамт үүсгэж хэрхэвч болохгүй. Цэцэрлэгийг ээлжийн багштай болгох замаар багш хичээлийн бэлтгэл хангах, гэр бүл, үр хүүхэд, эрүүл мэнддээ анхаарал тавих боломжоор хангах асуудлыг Засгийн газар судалж үзэх нь зүйтэй.
/Ерөнхий боловсролын сургууль/
Ерөнхий боловсролын сургууль цөөн байгаагаас энэ хичээлийн жилд гэхэд 28 сургууль гурван ээлжээр хичээллэж байна. Анги дүүргэлт нормативаас давчихаад байхад боловсролын салбарын зардлын ихэнх хувийг барилга байгууламжийн ашиглалтын зардал эзлэх болсон нь зохистой зүйл биш. Уг нь урсгал зардлын ихэнх нь хүүхдийг хөгжүүлэх, багшийн тогтвор суурьшилтай, үр бүтээлтэй ажиллахад чиглэгдэж байвал зохилтой. Боловсролын тогтолцоог шинэчлэх нэрийдлээр сургалтын хөтөлбөрийг 4-5 жилийн давтамжтайгаар өөрчилдөг, сурах бичиг, сургалтын хэрэглэгдэхүүн, лаборатори, тоног төхөөрөмжийн хангамж, хүртээмж, ашиглалт тааруу байгаа зэрэг багшлахуй ба суралцахуйд хүндрэл учруулж, боловсролын чанар, сурагчдын сурлагын амжилтад сөргөөр нөлөөлдөг олон асуудал байсаар байна. Дэлхийн боловсролын тэргүүлэх хандлага нь зөв ёс суртахуунтай, амьдралд бэлтгэгдсэн иргэдийг төлөвшүүлэх болоод байгааг сэхээрч, сурагчдыг хэт их хичээл даалгавраар дарахаас илүүтэй зөв иргэн, зөв хүн төлөвшүүлэх, улс орны итгэл даах ирээдүйг бэлтгэхэд ерөнхий боловсролыг чиглүүлэх учиртай.
Бид улс орныхоо ирээдүйг бэлтгэдэг сургууль, цэцэрлэгийн багш нараа тогтвортой ажиллах, үр бүтээл гаргах боломжоор хангалгүй, цалин бага, нийгмийн баталгаагүй, эмзэг байдалд орхиод удлаа. Нэг жилд, Монголын 47.6 мянган багшийн хэд нь Солонгосын виз мэдүүлж, хэд нь хар ажил хийхээр явж, хэд нь эргэж ирэлгүй хараар ажиллахаар үлдэж байгааг тооцож үзэхэд л багш нарын нийгмийн баталгааны талаар тодорхой дүгнэлт гарах болно. Багш нарын нийгмийн олон асуудлыг шийдвэрлэх нэг шийдэл нь орон сууцаар хангах юм.
2018 оны байдлаар 6390 айлын орон сууц борлогдоогүй байгаагаас 5822 нь нийслэлд, 568 нь орон нутагт байна гэсэн судалгаа гарчээ. Эдгээрээс нэг метр квадрат талбайг нь 1.6 сая төгрөгийн үнэтэйгээр борлуулах боломжтой 2118 орон сууц байгаа гэсэн судалгааг Барилга, хот байгуулалтын яамны ажлын хэсэг гаргасан. Орон сууц хүссэн төрийн албан хаагчдын тоо 56 мянга байгаагийн ихэнх нь багш, сурган хүмүүжүүлэгчид, тэдний ихэнх нь гэр хороололд амьдарч, орон сууцны 8 хувийн ипотекийн зээлийн нөхцөлийг хангаж чадахгүй байгаа юм. Засгийн газраас ажлаа хийж байгаа төрийн үйлчилгээний албан хаагч, тэр дундаа багшид чиглэсэн орон сууцны зээлийн зорилтот хөтөлбөрийг гаргаж, нэн яаралтай хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна.
Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон цагаасаа хойш миний бие багшийн цалин хөлсийг нэмэгдүүлэх, тэдэнд тохирсон орон сууцны зээлийн бодлого бий болгох, “Орон сууцжуулах хөтөлбөр” хэрэгжүүлэхийг санал болгож, шахаж, шаардсаар ирлээ. Захаас нь шийдээд явах боломж бий. Шийдвэр гаргах улс төрийн зориг, эрмэлзэл гүйцэтгэх засаглалд дутагдалтай байна. Ивээл дороо Багш нарын их хурал зохион байгуулж байгаа Ерөнхий сайд, шинээр томилогдсон Боловсролын сайд нар энэ индрээс багш нарын нийгмийн баталгааг хангах үүрэг амлалтыг авч байгаа гэж найдаж байна.
/Мэргэжлийн боловсрол/
Мэргэжлийн боловсролд олон жилийн турш санаа тавьж, шийдэл гаргахаар эрмэлзэж ирсний хувьд өнөөдөр эргээд харахад төр, хувийн хэвшлийн 86 мэргэжлийн боловсролын сургалтын байгууллагад 4624 багш ажилтан ажиллаж, 37 мянган суралцагч 16 салбарын 200 гаруй мэргэжлээр суралцаж байгаа юм байна. Нийт төгсөгчдийн 62,3 хувь нь төгсмөгцөө ажлын байртай болж байгаа нь олзуурхууштай баримт мөн. Мэргэжилтэй ажилчны хэрэгцээ маш их байна. Улс оронд хөгжил дэвшил авчрах бүтээн байгуулалтыг мэргэжлийн ур чадвартай, бүтээлч, хариуцлагатай ажилчид л гардан гүйцэтгэнэ. Тийм учраас мэргэжлийн боловсрол сургалтыг хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлттэй уялдуулан дэлгэрүүлэх нь нэн чухал зорилт юм. Цаашид их дээд сургуулиудыг чанаржуулах, нэгтгэх замаар тоог цөөлж, мэргэжлийн боловсролын сургуульд суралцагчдын тоог нэмэгдүүлэх бодлогыг тууштай баримтлах хэрэгтэй. Мэргэжлийн боловсрол сургалтын хөгжилд нийгмийн түншлэлийн үүрэг, нөлөө, хамтын ажиллагаа онцгой чухал байна. Нэг талаас багш-суралцагч-төгсөгч төвтэй, нөгөө талаас ажил олгогч-үйлдвэрлэлийн дадлага-хөдөлмөр эрхлэлтийг хослуулан дэмжсэн төрийн бодлого шаардлагатай.
/Их, дээд сургууль/
Хүн амын тоотой харьцуулахад хэт олон их, дээд сургууль, хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтээс давсан, зөрсөн мэргэжилтнүүд бэлтгэж, ажилгүй иргэдийн тоог нэмэгдүүлж, дээд боловсролын нэр хүндийг унагаж, улс орны хөгжилд сөрөг нөлөө үзүүлж байгаа дүр зургийг яаралтай өөрчлөх хэрэгтэй. Дээд боловсролын тогтолцоо, агуулга, стандартыг сайжруулж, олон улсад өрсөлдөх чадвартай, олон улсын жишигт нийцсэн үндэсний хэмжээний цөөн дээд сургуультай болох зорилтыг дэвшүүлье, хэрэгжүүлье. Нийслэл хотын даац хэтэрч, бохирдол, түгжрэл, ажилгүйдэл, ядуурлын уурхай болж байгаа сөрөг үзэгдлийг саармагжуулах нэг шийдэл нь их, сургуулиудыг хотхон хэлбэрээр нийслэлээс зайдуу байршуулах, орон нутаг дахь их, дээд сургуулиудыг бүсчилсэн хөгжлийн бодлоготой уялдуулж, төрийн бодлогоор дэмжих шаардлагатай байна.
/Тусгай хэрэгцээт боловсрол/
Тусгай хэрэгцээт боловсролын түвшинд хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн хөгжих хэрэгцээ, сурах онцлогийг дэмжсэн, ялгаатай байдлыг хүндэтгэсэн сургалтын болон тохируулгат орчин, хэрэглэгдэхүүн, техник хэрэгсэл дутмаг, багшийн арга зүйг дэмжих ажил хангалтгүй байна. Энэ нь хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг боловсролд тэгш хамран сургахад хүндрэл учруулж улмаар хүүхдийн хөгжих, сурах эрх зөрчигдөж байна. Цаашид хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг боловсролд тэгш хамран сургах тогтолцоог бэхжүүлэх, ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгт хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд суралцахад дэмжлэг үзүүлэх бүтцийг бий болгох, хүүхдийн хөгжих, сурах онцлогийн талаарх мэдлэг, ойлголт, эерэг хандлагыг бүх багш, эцэг эхэд төлөвшүүлэхэд анхаарч ажиллахыг бас хүсэж байна.
Хөгжил дэвшил гэдгийг юуны өмнө хүний хөгжил, боловсролтой холбон ойлгодог болсон өнөө үед “Төрөөс боловсролын талаар баримтлах бодлого”-д тусгасан насан туршийн боловсролын тогтолцоо бүрдүүлэх зорилгоо хэрэгжүүлэх нь чухал байна. Иргэд тасралтгүй, насан туршдаа суралцах нөхцөл боломжийг хангахын тулд боловсролд зарцуулах санхүүжилт, эрх зүйн орчныг сайжруулах, салбар хийгээд салбар дамнасан зохицуулалтын механизм, уялдаа холбоог оновчтой болгох нэн тэргүүний шаардлага бидний өмнө тулгамдаж байна.
Цаашид Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн хувиар:
Засгийн газраас Боловсрол, соёл, спорт, шинжлэх ухааны салбарын бодлого, үйл ажиллагаа, ажиллагчдын нийгмийн асуудлыг дорвитой шийдвэрлэх бодлогоо зарлах, хэрэгжүүлэхийг шаардаж, боломжтой бүхий л талаар дэмжин хамтран ажиллах болно.
Бүх түвшний сургалтын байгууллагуудаас сургалтаа иргэдэд чанартай амьдрахад шаардагдах цогц чадамжуудыг эзэмшүүлэх, хариуцлагатай иргэдийг төлөвшүүлэхэд чиглүүлж, сургалтын орчин, агуулга, арга зүйдээ ахиц дэвшил гаргахыг мөн шаардаж, хамтран ажиллах болно.
Багш, сурган хүмүүжүүлэгч Та бүхнээс хүүхэд, залуусыг хүнлэг ёс суртахуунтай, эх оронч үндэсний үзэлтэй, өргөн мэдлэгтэй, эрүүл чийрэг, бүтээлч иргэн болгож төлөвшүүлэхэд сэтгэл зүрхээ зориулан ажиллахыг хүсэж, уриалан, хамтран ажиллах болно.
Монголын багш нарын VII их хурлын зочид, төлөөлөгчид Та бүхэнд баяр хүргэж, хурлын үйл ажиллагаанд амжилт хүсье.
Эрдэм ухаан дэлгэрэх болтугай.
Баярлалаа” гэлээ.
УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан болж байна. Хуралдаанаар Түр хороо байгуулах асуудлыг хэлэлцэхийг гишүүн Л.Болд нар горимын санал гаргалаа. Гэвч хурууны хээ уншигч төхөөрөмж гацсан тул цаг орчим санал хураалт гацлаа. УИХ-ын дарга Г.Занданшатар “УИХ-ын Тамгын газрынхан ямар төхөөрөмж авсан юм. Хурууны хээ уншигч төхөөрөмж гацаж, чуулганы үйл ажиллагаа нэг цаг тасалдаад байна. УИХ-ын Тамгын газрын даргын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга н.Цолмон үүнээс болж огцорвол таарна” хэмээн бухимдав. УИХ-ын Тамгын газраас “Программ төхөөрөмжид ямар нэг асуудал байхгүй. Ирцэнд бүртгүүлсэн гишүүд саналаа өгөхдөө хуруугаа зөв өнцгөөр тавих ёстой. УИХ-ын Дэгийн хуулиар хурууны хээ уншигч төхөөрөмж гацсан тохиолдолд ил санал хураалтыг гар өргөж өгч болно гэж заасан байдаг” гэсэн тайлбар тайлбар хийлээ.
Сонгинохайрхан дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд өчигдөр /2019.04.10/ Барилга, хот байгуулалтын сайд асан З.Баянсэлэнгэ, М.Болортуяа нарт холбогдох 2002 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 263.2 дахь хэсэгт зааснаар албаны эрх мэдэл буюу албан тушаалын байдлаа урвуулан ашигласан хэргийн урьдчилсан хэлэлцүүлэг боллоо. Урьдчилсан хэлэлцүүлгийн шүүх хурлаас З.Баянсэлэнгэд холбогдох хэргийг дахин мөрдөн байцаалтад буцаан шийдвэрлэсэн байна. Хэргийг сануулахад, З.Баянсэлэнгийг Барилга, хот байгуулалтын сайдаар ажиллаж байхдаа албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж “Бэрэн групп” ХХК-ийн барьсан “Хангай” хотхоны орон сууцнаас 123 айлын орон сууцыг тендер зарлалгүйгээр худалдан авч улсын төсөвт 972.4 сая төгрөгийн хохирол учруулсан байж болзошгүй гэх хэргийг хуулийн байгууллагаас гурван жил гаруйн хугацаанд шалгаж байгаа юм.
Монгол Улсаас БНСУ-д суух Элчин сайдын яамнаас тус улсад ажиллаж амьдарч байгаад сураггүй алга болсон иргэдийг эрэн сурвалжилж байна. Тодруулбал, БНСУ-д ажиллаж, амьдарч байсан 22 монгол иргэн ор сураггүй алга болоод байгаа ба эдгээр иргэдийн ар гэрийнхний хүсэлтээр эрэн сурвалжилж эхэлжээ. Сураггүй болсон иргэд тус улсад хөдөлмөр эрхлэхээр ирсэн бөгөөд 3-12 хүртэлх хугацаанд ар гэрийнхэнтэйгээ холбоо бариагүй хүмүүс багтжээ. Иймд дээрх иргэдийн харсан үзсэн хүмүүс Монгол Улсаас БНСУ-д суух Элчин сайдын яаманд мэдэгдэхийг хүслээ.