Month: September 2018

“Мандал даатгал” ХК Хөрөнгийн биржийн I ангилалд үнэт цаасны арилжааны захиалгаа нээсэн. Үүнтэй холбогдуулан тус компанийн гүйцэтгэх захирал Б.Жавхлантай ярилцлаа.

-Даатгалын салбараас IPO хийсэн компани боллоо. Нэгж хувьцаагаа хэдэн төгрөгөөр гаргаж байгаа вэ. Хэдий хэмжээний хөрөнгийг босгохоор төлөвлөсөн бэ?

-Манай компани ширхэг нь 4800 төгрөгийн үнэтэй 1.560.754 ширхэг энгийн хувьцааг олон нийтэд нээлттэй худалдаалж эхэллээ. Олон нийтэд нийт хувьцааны 25 хувийг эзэмшүүлж 7.5 тэрбум төгрөгийг босгох зорилгоор ажиллаж байна.Энэ сарын 4-18-ны өдрүүдэд захиалга авна. 100 хувь захиалгаа авч байж дараачийн ажилдаа орно. Андеррайтераар “Голомт капитал” үнэт цаасны компани ажиллаж байгаа. Захиалга авах хугацаанд хөрөнгө оруулах хүсэлтэй иргэд “Голомт капитал” компанид хандах юм. Олон нийтэд хувьцааг санал болгосны дараа 40.85 хувийг“Голомт Файнэншил Групп” ХХК, 34.15 хувийг “Юу Эм Си Капитал” ХХК эзэмшдэг, 25 хувийг бусад эзэмшигчид эзлэх юм. 4800 төгрөгийг их үү, бага уу гэж хүмүүс асууж байсан. Хувьцаан дээр үнэ цэнийг ярьдаг болохоос биш үнэ ханшийг ярьдаггүй. Манай нийтдээ зургаан сая ширхэг хувьцаатай. “Говь” компанийн хувьцаа 30 мянган төгрөг байхад “АПУ” компанийнх 600 төгрөг байдаг. Энэ хоёрын аль нь том бэ гэж асуух нь утгагүй. Үнэ ханш биш нэгж хувьцааны цаана ямар үнэ цэн байна вэ гэдэг нь чухал.

-Мэдээж бизнесээ тэлэх гэж хөрөнгө оруулалт татаж байгаа байх. Татан төвлөрүүлсэн хөрөнгөөрөө юунд зарцуулахаар төлөвлөсөн бэ.Шинээр даатгал нэвтрүүлэх үү?

-Мөнгийг мөнгө хэлбэрт нь байлгана. Даатгалын компанийн хувьд хөрөнгө гэдэг хамгийн чухал. Тодорхой хэмжээний эрсдэл даах хөрөнгөтэй байснаар илүү их даатгал хийдэг. Манай компанийн орлого сүүлийн таван жилд тогтмол өссөн. Энэ өсөлтийг хангаж илүү их бизнес хийхийн тулд дүрмийн сангаа өөрчилж, цар хүрээгээ нэмж байна. Эрсдэл даах чадвар гэдэг нь тодорхой боломжит хэсгийг өөрсдөө хүлээгээд, үлдсэн хэсгийг давхар даатгал гэдэг олон улсын зах зээлд байршуулдаг. Энэ нь мөн зардал шаарддаг. Бидний санхүүгийн туршлага нэмэгдэх юм бол давхар даатгал төлж байгаа зардал буурч, гадагшаа урсах валютын урсгалыг зогсоох, өөрсдөдөө ашигтай байдлыг бий болгох юм. Илүү ашигтай бизнес хийхийн тулд олон нийтээс хөрөнгө татаж байна. Зах зээлээ тэлэхийн тулд цоо шинэ бүтээгдэхүүн нэвтрүүлэх хэрэгтэй. Мөн одоо байгаа даатгалын нэвчилтийг хангалттай болгох гэж хоёр зүйл байдаг. Бид одоо байгаа үйлчилгээндээ илүү анхаарна. Улаанбаатарт хотод явж байгаа машинуудаас тээврийн хэрэгслийн даатгалд 15 хүрэхгүй хувь хамрагдсан байдаг. Эрүүл мэндийн даатгалд зургаан мянган хүн хувийн эрүүл мэндийн даатгал авдаг. Үүний дөрвөн мянга нь манайд даатгуулсан. Ажил хөдөлмөр эрхэлж байгаа хүмүүстэй харьцуулахад энэ маш бага тоо юм. Одоо байгаа даатгалдаа хүч хаяхаас биш цахим даатгал, блокчэйн гэж ярихгүй.

-Энэ өрсөлдөөнтэй зах зээлд амжилттай ажиллаж байгаагийн учир юу вэ? Даатгалын салбарын ирээдүйг юу гэж харж байна?

-Иргэдийн болон байгууллагын бизнес хийдэг. Аль аль нь орлогын тэнцүү оролцоотой байгаа. Иргэдэд зориулсан бүтээгдэхүүн гэвэл “Жаргалан” хувийн эрүүл мэндийн даатгалыг 2015 онд гаргасан. Одоо эрүүл мэндийн даатгалын зах зээлийн гуравны хоёрыг эзлэх болсон. Мөн “Сонголт” тээврийн хэрэгслийн сайн дурын даатгалыг гаргасан. Үүгээрээ бид номер нэгт байгаа. Монголчууд хангалттай даатгал авдаггүй. Маш бага хэсэг нь даатгал хийлгэдэг. Нэвчилтийн хувь зэрэг тоонуудыг үзэхэд бусад хөгжиж буй орнуудаас болон дэлхийн дунджаас хамаагүй бага байдаг. Ийм эрсдэлтэй нийгэмд ажиллаж, амьдарч байгаа хүмүүс хангалттай даатгал хийлгэхгүй байгаад санаа зовж байна. Мөн энэ олон хүн даатгалгүй байна гэдэг нь нөгөө талдаа боломж болдог. Даатгалгүй хүмүүсийг даатгалд хамруулах бизнесийн боломжийг хэлээд байна л даа. Монголд банкны зах зээл хангалттай хөгжсөн. Нийт активын хэмжээ гурван их наяд төгрөгт хүрчихсэн. Хэдий сайн үзүүлэлт ч гэлээ хөрөнгө оруулагчийн зүгээс харах юм бол аль хэдийнэ боломжууд нь ашиглагдчихсан, ханасан зах зээл юм. Даатгал өндөр хөгжсөн орнуудад банктайгаа ойролцоо хэмжээнд байдаг. Манай даатгалын компаниудын нийт актив 280 тэрбум төгрөг. Банкны активын нэг хувьд ч хүрэхгүй бага хэмжээтэй. Энэ нь ямар боломж, бололцоо байгааг илэрхийлж байна. Тэгэхээр цаашид даатгалын салбар хөгжинө. Монголчууд даатгал авдаггүй хэвээр байхгүй. Үйлчилгээгээ орчин үетэй хөл нийлүүлэх, амьдралд ойр бүтээгдэхүүн гаргах, олон улсын стандартыг нэвтрүүлэх зэрэгт анхаарсан тохиолдолд энэ салбар хөгжинө. Одоо зах зээл өсөх хандлага ажиглагдаж байна.

-Энэ өсөх хандлагыг юун дээр тулгуурлан тодорхойлж байна?

-Эдийн засгийн хямралтай үед өсөөгүй. Харин өнгөрсөн жил эдийн засаг таван хувь өсөхөд даатгалын салбар 25 хувиар өссөн. Энэ үед Мандал даатгал 72 хувийн өсөлтийг үзүүлсэн. 2016 онд даатгалын салбар нэг хувиар унасан. Тэр жил бид 45 хувийн өсөлтийг гаргаж чадсан. Энэ өсөлтүүд бүтээгдэхүүн хөгжүүлэлт, борлуулалтын шинэ сувгийг оруулж ирсний хүчинд бий болгосон.. Энэ оны эхний хагас жилээр 2.1 тэрбум төгрөгийн ашигтай гарсан. Үүнээс хойш салбар өсөх гээд байна. Салбарын нийт ашгийн 51 хувийг бүрдүүлж байгаа.

–IPO хийх бэлтгэл ажлаа хэзээнээс эхэлсэн бэ. Анхнаасаа төлөвлөсөн байсан уу?

-Санхүүгийн зохицуулах хороонд өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард материалаа өгсөн. Энэ бизнесийн эхлэхдээ л IPO хийнэ гэж төлөвлөж ирсэн. Эхэн үедээ борлуулалтын цэг, харилцагчийнхаа тоог нэмэхэд анхаарч байсан. Хөрөнгө оруулагчид сонирхлыг татах тэр компанийг байгуулахыг зорьсон гэсэн үг. 2015 оноос бэлтгэл байдлаа хангаж эхэлсэн. Тогтвортой үйл ажиллагаа эрхэлдэг, зах зээлд байр сууриа эзэлсэн, танигдсан, ашигтай ажилладаг компанийг бэлдсэн.

Э.ЯНЖМАА

Хөгжмийн зохиолч, продюсер, дуучин Б.Ангирмаа гэнэтийн бэлгээ задлах нь ээ. Тэрээр есдүгээр сарын 28, 29-нд “Corporate Concert Hall”-д “Сэтгэл догдлуулсан орой” тоглолтоороо сонсогч, фэнүүдтэйгээ уулзахаар зэхжээ. Урлагийнхан дундаа ая зохиогч, продюсер, хөгжмийн зохиолч, фэнүүддээ “төмөр хатагтай” гэж үнэлэгддэг Б.Ангирмаа болон түүний охидтой нэгэн үдшийг хамтдаа өнгөрүүлж, сэтгэлд хоногшсон дуунуудаа үзэгч, фэнүүдтэйгээ хамтран дуулах нь ээ.

Энэ удаагийн тоглолтын гэнэтийн бэлэг буюу онцлог түүний үүсгэн байгуулсан “Киви” хамтлагийн анхны гишүүдээс эхлээд бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ нэг дор цуглаж, ая дуугаар өргөх юм байна. Түүнээс гадна тоглолтод зууны манлай эстрадын дуучин Б.Сарантуяа, поп дива С.Наран, Гавьяат жүжигчин, дуучин Ж.Алтанцэцэг, Сэрчмаа, Х.Оюунбилэг, Ардын жүжигчин А.Долгор, “Инээмсэглэл” хамтлаг, Альтернатив Отгоо, Д.Отгонжаргал, хийлч Дээгий, дуучин Наагий болон бусад хамтлаг дуучид оролцох юм байна.

Наймдугаар сарын 27-ны өдөр Авлигатай тэмцэх газар (АТГ)-аас мэдээлэл хийхдээ Эрчим хүчний яам болон түүний салбаруудад 2017 онд зарласан тендерт уг салбарт ажиллаж байгаа болон ажиллаж байсан албан тушаалтан, тэдгээрийн гэр бүл, хамаарал бүхий этгээдийн үүсгэн байгуулсан хувь эзэмшиж буй долоон компани нь нийтдээ 5.8 тэрбум төгрөгийн үнийн дүн бүхий тендерт шалгарч, гэрээ байгуулан ажилласан нь олон нийтэд ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэж ойлгогдохуйц нөхцөлийг бүрдүүлж байна хэмээн мэдээлсэн билээ. Түүний хариуд Эрчим хүчний яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга З.Мэндсайхан “Өнгөрсөн хугацаанд манай яамны албан хаагчдаас тендерт оролцсон сонирхлын зөрчилтэй гэх асуудал гараагүй. Салбарын үйлдвэр, компаниудын хувьд бие дааж тендер шалгаруулалтыг зохион байгуулдаг тул өөрийн байгууллагын хэмжээнд хууль журмыг сахиулан ажиллах үүрэгтэй” гэсэн тайлбар өгсөн билээ.

Тэгвэл өчигдөр АТГ-аас Эрчим хүчний яам болон салбаруудад зарласан тендерт шалгарсан долоон компанийн нэрийг зарлалаа.

1. “Проектватт” ХХК. Үүсгэн байгуулагч Б.Батдэлгэр нь БНЗӨБЦТС ТӨХК-д инженерээр ажилладаг, хоёр удаа тендерт шалгарч, гэрээний нийт дүн 1.094.1 сая төгрөг,

2. “Талст инженеринг” ХХК. Үүсгэн байгуулагчийн нөхөр Л.Намжилдорж нь ДЦС-3 ТӨХК-д ажилладаг, хоёр удаа тендерт шалгарч, гэрээний нийт дүн 1.189.1 сая төгрөг,

3.“Биндэгноров” ХХК. Үүсгэн байгуулагч Д.Батзориг нь УБЦТС ТӨХК-д Зураг төсвийн албаны даргаар ажилладаг, анх Н.Пунцагноров /УБЦТС ТӨХК-ийн Тоолуур, хэмжих хэрэгслийн хэлтсийн дарга/ үүсгэн байгуулж, эзэмшлээ шилжүүлсэн, нэг тендерт шалгарч, гэрээний нийт дүн 1.389.4 сая төгрөг,

4. “Эрчим” ХХК. Х.Алтанхуяг нь ЦДҮС ТӨХК-д Улаанбаатар салбарын захирлаар ажиллаж байсан, компанийн 28 хувийг эзэмшдэг, нэг тендерт шалгарч, гэрээний нийт дүн 206.3 сая төгрөг,

5. “Наранлист” ХХК. Үүсгэн байгуулагч Н.Сугаржав нь ЦДҮС ТӨХК-д Худалдан авах ажиллагаа, ханган нийлүүлэлтийн хэлтсийн даргаар ажиллаж байсан, хоёр удаа тендерт шалгарсан, гэрээний нийт дүн 1.628.2 сая төгрөг,

6.“Комфорт-Имфекс” ХХК. Үүсгэн байгуулагч Ө.Пүрэвбаатар нь Эрчим хүчний дэд сайдаар ажиллаж байсан, хоёр багц тендерт шалгарч, гэрээний нийт дүн 73.8 сая төгрөг

7. “Грийн энержи интернэшнл” ХХК. Үүсгэн байгуулагч П.Товуудорж ЭХЯ-ны СБТГ-ын даргаар ажиллаж байсан. Компанийн эзэмшлээ дүү П.Даваадоржид шилжүүлсэн. П.Даваадорж нь УБЦТС ТӨХК-д ажиллаж байсан. Тендерт нэг удаа шалгарч, гэрээний дүн нийт 215.2 сая төгрөгийн тендер авсан байна.

Э.Баатар

УИХ-ын гишүүн, Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны дарга Ё.Баатарбилэг, УИХ-ын гишүүн, Тогтвортой хөгжлийн зорилгын дэд хорооны дарга А.Ундраа нар Тогтвортой хөгжлийн зорилгуудын талаархи Зүүн Хойд Азийн олон талт чуулга уулзалтад оролцов.

“Тогтвортой хөгжлийн 2030 хөтөлбөр”-ийг хэрэгжүүлэхэд гарч буй ололт амжилтыг дүгнэн, тулгамдаж буй болон цаашид анхаарах асуудлуудаа хэлэлцэх зорилготой “Хүмүүнийг чадавхжуулах, хүртээмжтэй, тэгш байдлыг хангах нь” сэдэвт тус чуулга уулзалтад Ази тивийн улс орнуудын төр, иргэний нийгмийн төлөөлөгчид оролцсон юм.

Зүүн хойд Азийн нийт хүн амын 10 хувь амьжиргааны баталгаажих түвшингээс доогуур үзүүлэлттэй байдаг байна. Түүнчлэн ажилгүйдлийн түвшин доогуур, ерөнхий боловсролын сургуульд хамрагдагсдын тоо харьцангуй өндөр, суурь үйлчилгээний хүртээмж болон нийтийн институциудын үйл ажиллагаа сайн зэрэг үзүүлэлтээрээ Тогтвортой хөгжлийн зорилгуудыг амжилттай хэрэгжүүлэн, Ази, Номхон далайн бусад бүс нутгаа тэргүүлдэг байна.Гэсэн хэдий ч тэгш бус байдал хамгийн тулгамдсан асуудал болжээ. Тухайлбал, Зүүн хойд Азийн улс орнууд, ялангуяа БНХАУ, Япон Улс, Монгол Улс эдийн засгийн үсрэнгүй өсөлттэй байгаа ч орлогын тэгш бус байдал гүнзгийрч, боловсрол, эрчим хүч, зохистой хөдөлмөр эрхлэх боломж, хүртээмж тэгш бус байгааг НҮБ-ын Ази, Номхон далайн эдийн засаг, нийгмийн комиссоос хийсэн судалгаа харуулжээ.

Иймээс Улаанбаатар хотноо болсон энэ удаагийн чуулга уулзалтаар “Тогтвортой хөгжлийн 2030 хөтөлбөр”-ийн 17 зорилгоос “Боловсролын чанар (ТХЗ 4)”, “Зохистой хөдөлмөр, эдийн засгийн өсөлт (ТХЗ 8), “Тэгш бус байдлыг бууруулах (ТХЗ 10)”, “Уур амьсгалын өөрчлөлтийн үр нөлөөг багасгах (ТХЗ 13)”, “Энх тайван, шударга ёсыг тогтоох (ТХЗ 16)” болон “Хөгжлийн төлөөх түншлэлийг бэхжүүлэх (ТХЗ 17)” зэрэг 6 зорилгыг онцлон хэлэлцсэн юм.

УИХ-ын гишүүн, Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны дарга Ё.Баатарбилэг чуулга уулзалтын үеэр хэлсэн үгэндээ “Монгол Улсын Их Хурлын Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны Тогтвортой хөгжлийн зорилгын дэд хороо нь Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн зорилгуудыг хууль тогтоомж болон хөгжлийн бодлого, хөтөлбөрүүдэд тусган хэрэгжүүлэх асуудлыг эрхэлдэг бөгөөд 2016 оны 2 дугаар сард Монгол Улсын Их Хурлын 19 дүгээр тогтоолоор баталсан 4 бүлэг, 44 зорилт, 20 шалгуур үзүүлэлт бүхий “Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал-2030” Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал нь эдийн засаг, нийгэм, байгаль орчин болон засаглал гэсэн дөрвөн чиглэлд хэрэгжиж байна.

2018 оны 6 дугаар сарын байдлаар Тогтвортой хөгжлийн зорилгын нийт 244 шалгуур үзүүлэлтээс Монгол Улсад хамааралгүй 11 үзүүлэлт байна. Өнөөгийн байдлаар 2015, 2016, 2017 онуудад 233 шалгуур үзүүлэлтээс 113 шалгуур үзүүлэлтийн мэдээллийг тооцож гаргасан бөгөөд гарахгүй байгаа 120 шалгуур үзүүлэлт байна. Тогтвортой хөгжлийн зорилгын шалгуур үзүүлэлтүүдээс одоогийн байдлаар гарах боломжгүй байгаа үзүүлэлтийн мэдээллийн эх үүсвэрийг бий болгох, яамд, төрийн бусад байгууллага, олон улсын, иргэний нийгмийн байгууллагууд хоорондын түншлэлийг бэхжүүлэх, хүний нөөц, техник, технологийн чадавхыг бэхжүүлэх шаардлагатай байна” гэлээ.

Мөн тэрбээр “Тогтвортой хөгжлийн 2030 хөтөлбөр”-ийн хэрэгжилтийн талаархи Зүүн Хойд Азийн орнуудын олон талт бүлгүүдийн хоорондох яриа хэлцлийг бий болгох, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх болон холбогдох бүс нутгийн болон дэлхийн түвшинд дэд бүсийн чиг хандлагыг тусгахад энэхүү уулзалтын ач холбогдолтой гэдгийг онцлов. Зүүн Хойд Азийн олон талт чуулга уулзалтад хэлэлцэгдэхээр тусгагдсан Тогтвортой хөгжлийн зорилгууд нь Боловсролын чанар, Зохистой хөдөлмөр, эдийн засгийн өсөлт, Тэгш бус байдлыг бууруулах, Уур амьсгалын өөрчлөлтийн үр нөлөөг багасгах, Энх тайван, шударга ёсыг тогтоох болон Хөгжлийн төлөөх түншлэлийг бэхжүүлэх зорилгуудыг анхаарч үзэж байгаа нь зөв шийдэл гэж харж байгааг УИХ-ын Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны дарга дурдаад чуулга уулзалтын үйл ажиллагаанд амжилт хүссэн.

Чуулга уулзалтаар Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудыг хэрэгжүүлэхээр Засгийн газрын институци байгуулан, механизм бий болгоод буй Япон Улс туршлага, иргэний нийгмийн хүчин чармайлтаар шийдвэр гаргахад иргэдийн оролцоог сайжруулсан БНСУ-ын туршлагаас хуваалцсан байна. Хоёр өдөр үргэлжилсэн энэхүү арга хэмжээг Монгол Улсын Их Хурал, Монгол Улсын Засгийн газар, НҮБ-ын Ази, Номхон далайн эдийн засаг, нийгмийн комисс, Монгол дахь Суурин зохицуулагчийн газар хамтран зохион байгуулсан юм.

Монголын нүүрсний салбарт хөрөнгө оруулалт татах, шинэ техник технологи нэвтрүүлэх нүүрсний экспорт, худалдаа тээвэр ложистикийг сайжруулах зорилготой “Coаl Mongolia” олон улсын чуулга уулзалт, үзэсгэлэн хоёр өдөр болж өнгөрлөө. Чуулганыг хамтран зохион байгуулсан “Эрдэнэс Монгол” ХХК-ийн Стратеги, төлөвлөлт хариуцсан дэд захирал О.Одбаяртай ярилцлаа.

– Дэлхий нийтээрээ эрчим хүчний буюу хүрэн нүүрснээс татгалзаж эхлээд байна. Манай улс эрчим хүчний нүүрсний нөөцөө хэрхэн ашиглах талаар шинэ санаа, шийдэл юу байна вэ?

-Монгол Улс эрчим хүчний нүүрсний 37,4 тэрбум тонны батлагдсан нөөцтэй. Багануур, Шивээ овоо, Шарын гол, Адуунчуулууны уурхайнууд эрчим хүчний нүүрсийг олборлож төвийн цахилгаан станцуудад нийлүүлж байна. Ер нь 30 гаруй тэрбум нөөцийг хэрхэн ашиглах вэ гэсэн асуулт байна.Таны хэлснээр дэлхий нийтээрээ байгаль орчны асуудлаас болж эрчим хүчний нүүрснээс татгалзаж байна. Монголчууд бид үүнээс татгалзах хараахан болоогүй байна. Гэхдээ бусад орнууд, тухайлбал, Австрали Хятад Канад зэрэг орнуудад хүрэн нүүрснээс шингэрүүлсэн түлш, химийн элемент гаргах гэх мэт газ гаргах маш олон технологиудыг нэвтрүүлээд хэрэгжүүлж байна. Австрали, БНХАУ-ын Засгийн газар нь гэхэд энэ чиглэлийн төслүүддээ хөрөнгө гаргаж санхүүжүүлэн ажиллаж байна. Тиймээс Монгол Улс хүрэн нүүрсний энэхүү баян нөөцөө ашиглаад шингэрүүлсэн түлш, газ, метан гаргах төслүүдийг хэрэгжүүлэх нь зүйтэй гэсэн байр суурьтай байгаа. Энэ чиглэлээр “Эрдэнэс Монгол” компани судалгаа хийж байна. Бид АНУ-ын “Polaris” төслийг хэрэгжүүлэхээр судалгаа хийсэн. Мөн Хятадын компанитай өчигдөр л гэхэд хүрэн нүүрсийг хэрхэн ашиглах, хөрөнгө оруулалтыг ямар түвшинд хийгдэх энэ чиглэлээр уулзалт яриа хийсэн байгаа. Тодруулах юм бол Шивээ Овоогийн уурхайг түшиглээд нүүрс шингэрүүлэх үйлдвэр барихаар санал солилцож байна. Энэ мэтчилэн хүрэн нүүрсний хэрэглээг уламжлалт технологиос арай өөр байдлаар ашиглах шаардлагатай байна. Эс тэгвээс бидний ашиглаж чадахгүй арвин их нөөц байсаар л байх нь байна.

-Хүрэн нүүрсийг шингэрүүлэх яриа хэлэлцээрийн төвшинд хөрөнгө оруулалтыг хэр хэмжээгээр тооцоолсон бэ. Манай зүгээс хөрөнгө санхүүгээ хэрхэн шийдвэрлэх төлөвлөгөө байгаа юу?

-Хүрэн нүүрсний нөөц их байгаа боловч илчлэг харьцангүй бага буюу 2800-3000 ккалорийн илчлэгтэй. Бид жилдээ 6-7 сая тонныг жилдээ цахилгаан станцуудад ашиглаж байна. Яг өнөөдрийн энэ хэрэглээгээр тооцох юм бол бид 3700 жил хүрэн нүүрсээ ашиглах болж таарч байгаа.

Эхний ээлжид гаднаас импортоор авдаг дизель түлшийг хүрэн нүүрснээсээ гаргаж авахаар ажиллаж байгаа. Энэ тал дээр түрүүн дурьдсан Америкийн “Polaris” төсөл, Фишер троппын арга, хятадуудын хүрэн нүүрсэндээ хийсэн судалгааны арга зэргээс манай орны нүүрсний онцлогт аль арга нь тохирох вэ гэдгээс технологийг тохируулан хэрэгжүүлнэ. Хүрэн нүүрснээс дизель түлш дөнгөж гаргаад явж байгаа хамгийн ойрын жишээ манай урд хөршийн Өвөрмонголд байна. БНХАУ-ын Засгийн газар энэ төсөлд 7,2 тэрбум юаны хөрөнгө оруулалт хийсэн, үйл ажиллагаа нь жигдрээд явж байна. Эдгээр төслүүдийн үр дүн 2020 онд гарна. Гэхдээ улс орнууд эдгээр төслүүдээ хэрэгжүүлж үйлдвэрт нэвтрүүлэх чиглэлээр ажиллаж байгааг бид харж байна. Тиймээс бидэнд хүрэн нүүрсний баялаг нөөц байна, нөгөө талд гадаадын хөрөнгө оруулагчдад бэлэн технологи байгаа учраас хоёр талаасаа тохиролцох боломжтой. Ганцхан бэрхшээл нь хүрэн нүүрснээс олборлож байгаа дизель түлш, метан, химийн бодисууд өндөр өртөгтэй гарч байгаа. Энэ өртгийн асуудлыг бууруулах чиглэлээр судлаачид ажиллаж байна. “Эрдэнэс Монгол” компанийн судалгааны баг энэ чиглэлээр давхар ажиллан гадны экспертүүдтэй хамтарч байгаа.

Засгийн газрын түвшинд түүхий нүүрсний хэрэглээнээс татгалзах шийдвэр гаргасан. Тиймээс бид нүүрсийг бид газын хий, дизель түлшээр орлуулах ёстой. Аль болох түүхий нүүрснээс татгалзах бүтээгдэхүүн шаардлагатай байна. Үүнтэй холбоотойгоор хүрэн нүүрснээс сайжруулсан түлш гаргах чиглэлээр судалгааны ажлууд хийгдээд явж байгаа. Хүрэн нүүрсийг сайжруулсан түлш, шахмал түлш болгох буюу байгаль орчинд ээлтэй илчлэг түлш гаргах тал дээр судалгааны ажлаа үргэлжлүүлж байна. Энэ төсөлд БНСУ болон БНХАУ-ын компаниуд бидэнтэй ажиллаж байгаа. Монгол Улсын Ерөнхий сайдыг БНСУ-д айлчлахад 500 сая ам.долларын зээлийг тус улсаас сайжруулсан түлш бэлтгэх буюу утаатай тэмцэхэд зарцуулахаар гаргасан. Энэ төсөлд солонгосын компаниуд хамтран ажиллана.

-Өнөөдрийн байдлаар “Эрдэнэс Монгол” компани хэдий хэмжээний нүүрс экспортлоод байгаа вэ. Тээвэрлэлтийн улмаас гарч буй хүндрэл бэрхшээлийг яаж шийдвэрлэж байна вэ?

-Гашуун сухайтын зам бол өөрөө жилдээ 18 сая тоннын даацтай. Тэр замаар “Эрдэнэс Тавантолгой”, орон нутгийн Тавантолгой, “Энержи ресурс” компаниуд, түүний дээрээс “Оюутолгой” ХК бас зэсээ явуулж байна. Тиймээс Гашуунсухайтаар ойролцоогоор жилдээ 25 сая тонн бүтээгдэхүүн нэвтрүүлж байгаа. “Эрдэнэс Тавантолгой” өнөөдөр 10-аад сая тонн нүүрсний борлуулалтыг хийгээд байна. Манай компани 2018 онд 11 сая тонн нүүрс экспортлохоор төлөвлөсөн. Одоогийн байгаа замын явц, эргэлт, хил гаалийн нэвтрэх чадварыг харахад, өдөртөө 1000 гаруй машин хил нэвтрээд байх юм бол оны эцэст 11-12 сая тонн хүрэх боломжууд бий.. Ингэснээр эдийн засагт маш том эерэг нөлөөлөл авчирна. Өнөөдөр “Coal Mongolia-2018” чуулга уулзалтад Хятадын судлаачид ирсэн байна. Тэдэнтэй уулзаж ярилцахад, цэвэр коксжих нүүрсний худалдан авалт буурахгүй бөгөөд 2019-2020 онд хятадын зах зээл дээр байгаа үнэ тогтвортой байна гэж ярьж байгаа юм. Энэ нь манай ашигтай учраас нөхцөл байдлыг ашиглаад нэвтрэх хүчин чадлаа нэмэгдүүлэх ёстой. Одоогоор Монгол Улс Баяннуур аймгийн Ганц мод гэдэг боомтоор бүх түүхий эдийн экспортоо гаргаж байна.

-Монгол Улсын Ерөнхийлөгч ОХУ дахь Дорнын эдийн засгийн чуулга уулзалтад оролцохдоо Владивосток боомтоор нүүрс гаргах талаар яриа хэлэлцээ хийсэн байсан. Энэ тухай яригдсан албан ёсны гэрээ хэлэлцээр байгаа юу?

-2018 оны хавар Орос-Монголын хамтарсан чуулга уулзалтын үеэр тус улсын бизнес эрхлэгчид монголын бизнесменүүдтэй уулзаж ярилцсан. Тэдний талаас олон санал тавьсны нэг нь нүүрс авья гэсэн. ОХУ жилд 400 сая тонн нүүрс олборлож байгаа. Гэсэн хэдий ч манай Тавантолгойн нүүрс калори маш өндөртэй, гайхамшигтай нүүрс. Тиймээс тус улсын зүгээс жилд 2-3 сая тонныг авах боломжтой гэдгээ илэрхийлсэн.

Тэгэхээр бид Тавантолгойн нүүрсийг ганцхан Владивосток гэлтгүй төв магистралл төмөр зам дээрээ авчрах эхний ээлжийн шийдэл хэрэгтэй. Тиймээс миний харж байгаагаар эхний ээлжид Чойр, Сайншанд руу төмөр зам тавих, үгүй юм бол автозам тавиад нүүрсээ авчирч буулган тэндээсээ олон улсад гарцаа нэмэх боломжтой. Владивосток руу Тавантолгойн нүүрсийг тээвэрлэхтэй холбоотойгоор тээврийн өртгийг тооцож үзэхэд хятадын зүүн эрэг орох зардалтай ойролцоо гарч байгаа. Хятадаар дайрч аваачих нь өөрөө бас өндөр зардалтай. Ганц модоос гараад Баяннуур, Баяннуураас Шаньси, Шаньсигаас Хэбэй, Хэбэйгээс зүүн эрэг явах зардал шууд явах зардлыг тооцоолоход ийм байгаа.

МЗЭ-ийн болон “Алтан өд” шагналт, “Гэгээн муза-12” наадмын тэргүүн шагналт зохоилч, яруу найрагч Нямжавын Сүхдоржийн “Өндөр хөхийн унага” романы нээлт Дархан-Уул аймгийн Төв номын санд боллоо.

Үүнд Дархан-Уул, Сэлэнгэ аймгийн зохиолчид, Ховд нутгийнханы төлөөлөл болсон 60 гаруй хүн оролцов.

Уран зохиолын бүхий л төрлөөр туурвиж яваа эрхэм зохиолчийн анхны роман ийнхүү уншигчдынхаа гар дээр очиж байна.

Тэрбээр уран зохиолтой дөрөө нийлүүлээд 35 намрыг үджээ.