Month: March 2018

АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп, Хойд Солонгосын удирдагч Ким Чен Ун нарын уулзалт хаана болох тухай асуудал дэлхийн анхаарлын төвд байна. Трампын хувьд аялах дургүйгээрээ алдартай бол ноён Ким 2011 онд аавыгаа нас барснаас хойш Хойд Солонгосыг орхиж яваагүй, “гэр амь”-тай нэгэн юм.

Цагаан ордны зарим албан тушаалтнууд хоёр удирдагчийн уулзалт хэзээ ч болохгүй гэж үзэж байгаа аж. Ийм түүхэн мөчид тохиромжтой газар хэрэгтэй. Энд хэд хэдэн сонголт байгаа талаар “The New York Times” мэдээлжээ.

ЦЭРЭГГҮЙ БҮС

Цэрэггүй бүс дэх Панмунжон тосгон нь хамгийн боломжтой байршил юм. Дэлхийд хамгийн өндөр хамгаалалт бүхий энэ газарт хааяа уулзалтууд зохион байгуулагддаг. Панмунжомын Өмнөд Солонгосын тал дахь Энхтайвны ордон нь хоёр удирдагчийн уулзалтад илүү тохиромжтой байж болох юм.

Өнгөрсөн сард Хойд болон Өмнөд Солонгосын төлөөлөгчид Пёнчаны өвлийн олимпын Хойд Солонгосын төлөөлөгчдийг оролцуулахаар уулзалт зохион байгуулсан билээ. Улмаар ноён Ким Өмнөд Солонгосын Ерөнхийлөгчтэй уулзахаа илэрхийлснийг уламжилсан байдаг.

ПХЕНЬЯН. ХОЙД СОЛОНГОС

Өмнө нь Хойд Солонгосын нийслэлд өндөр дээд түвшний уулзалтууд болдог байв. Өмнө нь Ерөнхийлөгч Жимми Картер, Билл Клинтон нар айлчилж байсан бөгөөд 2000, 2007 онд Солонгосын дээд хэмжээний уулзалтууд зохиогджээ. Гэвч Трампын хувьд тийм ч таатай байхгүй байх талтай.

2000 онд АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Мадлейн Олбрайт Ким Чен Уны эцэг Ким Чен Ирийн баллистик пуужингийн хөтөлбөрийг зогсоох, түүний дотор олон нийтийн суртал ухуулга хийх оролдлого хийх зорилгоор Пхеньянд зочилжээ.

ЧЕЖҮ АРАЛ. ӨМНӨД СОЛОНГОС

Өмнөд Солонгосын Чежү арлын захирагч энэ уулзалтыг зохион байгуулах саналаа илэрхийлжээ. Энэ нь Солонгосын хойгийн хойд зүгт байрладаг аялал жуулчлалын газар билээ. Хүн ам сийрэг, цомхон энэ газарт аюулгүй байдлыг хангахад илүү хялбар байх юм.

ВАШИНГТОН

Вашингтон боломжийн цэг байх болно. Гэхдээ Хойд Солонгосын удирдагч Кимийн хувьд анхны гадаад айлчлалаа АНУ-аас эхлүүлэхээсээ болгоомжилж болох юм. Түүнчлэн уулзалтыг Цагаан ордонд хийхэд тохиромжгүй. Учир нь хойд зүгт өгөх суртал ухуулгын үнэ цэнийг бууруулах талтай.

2000 онд Хойд Солонгосын өндөр дээд албан тушаалтан, маршал Жо Мён Рок Вашингтонд айлчлахдаа Клинтоныг Пхеньянд урьсан бөгөөд анх удаа доктор Олбрайттай уулзахад тэрээр ажил хэрэгч хувцасласан байжээ.

БЭЭЖИН

Хятад улс Хойд Солонгосын цорын ганц холбоотон бөгөөд тэдний харилцаа сүүлийн жилүүдэд илт хөрж буй билээ. Хятад улс бүх талын хэлэлцээрийг идэвхжүүлэхэд голлох үүрэг гүйцэтгэж, арван жилийн өмнө зургаан талт яриа хэлэлцээрт оролцож байв.

БНХАУ-ын ГХЯ-ны хэвлэлийн төлөөлөгч Генг Шуан өчигдөр хоёр орны удирдагчийн уулзалт болох гэж байгаад баяр хүргээд, “цөмийн асуудлыг энх тайвнаар зохицуулах” асуудлаар “тасралтгүй хүчин чармайлт гаргах” болно гэжээ. Гэвч Бээжинд уулзалт болох уу гэсэн асуултад шууд хариулт өгсөнгүй.

ЖЕНЕВ

Төвийг сахисан Швейцарийн Женев хотод 1985 онд АНУ-ын Ерөнхийлөгч Рональд Рейган, ЗХУ-ын удирдагч Михайл Горбачев нарын өндөр түвшүний уулзалтууд зохион байгуулагдаж байв. Ким Чен Уны хувьд тэнд 1990-ээд оны сүүлээр суралцаж байсан учраас бусад улс орноос илүүтэй мэдэх билээ.

МОСКВА

Хятад Хойд Солонгосын удирдагчид хааяа тэнд очдог. Ким удирдагчийн хувиар тийшээ явж байгаагүй. 2015 онд Дэлхийн II дайны үед нацист Германыг ялсны 70 жилийн ойг тэмдэглэх үеэр Москвад очих төлөвлөгөөгөө цуцалжээ. Трампын хувьд Москвад айлчлах нь тийм ч таатай биш юм. Учир нь оросуудыг 2016 оны сонгуульд хөндлөнгөөс нөлөөлөхийг оролдсон, түүний кампанит ажилд тусалсан гэж буруутгаж буй билээ.

СТОКГОЛЬМ

Швед нь АНУ, Хойд Солонгос хоёрын хооронд гол зуучлагч юм. Хойд Солонгост АНУ-ын Элчин сайдын яам байдаггүй. Тиймээс Швед нь америкчуудад зориулсан консулын үйлчилгээ үзүүлдэг бөгөөд түүнд тэнд хоригдож байгаа иргэдтэй уулзах зэрэг багтдаг байна.

Швед улсад АНУ, Өмнөд Солонгос, өөр бусад орны төлөөлөгчид, Хойд Солонгосын албаны хүмүүс, мэргэжилтнүүд хооронд яриа хэлэлцээ хийгдэж байв.

Өнгөрсөн долоо хоногт Шведийн “Dagens Nyheter” сонин “Хойд Солонгосын Гадаад хэргийн сайд Ри Ён Хо удахгүй Шведэд очиж, болзошгүй уулзалтын талаар ярилцана” гэж мэдээлжээ.

УЛААНБААТАР, МОНГОЛ УЛС

ОХУ, БНХАУ-тай хиллэдэг Монгол Улс сүүлийн жилүүдэд төвийг сахих бодлого баримталж, АНУ, Хойд Солонгостой сайн харилцаатай байгаа юм. Тус улсын Ерөнхийлөгч асан Цахиагийн Элбэгдорж “АНУ-ын Ерөнхийлөгч Трамп, Хойд Солонгосын удирдагч Ким нарын уулзалтыг Улаанбаатар хотод зохион байгуулахыг санал болгож байна. Монгол бол хамгийн тохиромжтой, төвийг сахисан улс юм” гэжээ.

Үүрийн таван жин. Монголчууд үүр цайх торгон агшинг ингэж нэрлэдэг. Чухамхүү энэ үед бид Говь-Алтай аймгийн Бигэр сумын Бурханбуудай уулын Баянсайрын амны Хэцүү эрэг гэдэг газарт ирж машинаасаа бууцгаалаа. Хавцалд машины дуу цуурайтан ан амьтан үргээхээс сэргийлж анчин Б. Гантөмөр бид хоёр хавцал өгсөн цааш алхав. Энэ нутгийн нэрт анчин Ж.Бэгзсүрэн гуай бидэнтэйхамт явах байсан боловч түүний хөл өвдсөн тулбидний ажилд туслуулахаар хүүгээ явуулсан ажээ. Б.Гантөмөр биднийг Бигэр сумын төвд хүлээж байсан бөгөөд бид тэндээс шууд ууланд гарч байгаа нь энэ.

Хавь ойр харанхуйд умбаж хавцлын хурц оройнууд дээрээс өнгийх нь үнэхээр сүрдэм. Чив чимээгүйн дунд хааяа нэг гарах бидний хөлийн чимээ хавцал дундуур урсах уулын горхины дуу л содон сонсогдоно. Удалгүй хавцлын оройгоор тэнгэр цайж үүр тэмдгэрч эхлэв. Хоёр км орчим яваад хавцал тавигдаж уудам чөлөөтэй болдог аж. Удалгүй Гантөмөр уулын энгэр өөд гараараа заалаа.Эхлээд би нэлээн зовж байж ганц тэх л харав. Удалгүй ууланд нүд дасаж биднээс зуу хүрэхгүй м газарт нийт арван найман тэх байгааг олж харлаа. Янгир нь Монгол улсын “Ан агнуурын хууль”-ийн “нэн ховор”, “ховор”, “элбэг” гэсэн ангиллын “ховор” гэсэн ангилалд багтах бөгөөд агнах зөвшөөрөл авахад төлбөр хураамж нь нийлээд 900$ болдог байна. Бид нэг тэхийн зөвшөөрөлтэй яваа билээ.

Тэхүүд биднийг аль эрт олж харсан бололтой бүгд нааш харан зогсоцгооно. Удалгүй морь ч үгүй энэ хоёр явган яав л гэсэн байртай биднийг тоохоо больж залуу тэхүүд нь хоорондоо мөргөлдөн тоглож уул өөд аажмаар өгсөв. Зуны улиралд янгир эм, эрээрээ салан сүрэглэж намар орооныхоо үед л нийлдэг гэнэ.Энэ нь тэх ишигтэй ямааг бодвол илүү өндөрт хол явж бэлчээр давхацхаас сэргийлэн идэш тэжээлээ хувиарлах байгалийн нэг зохицуулалт билээ. Залуу тэхүүд нь богино эвэртэй улаан зүстэй нас гүйцсэнүүд нь сүрлэг эвэртэй хар саарал зүстэй байх аж. Тйимээс ч нутгийнхан тэхийг улаан, хар загал гэж хоёр ангилан нэрлэдэг гэнэ. Энэ сүрэгт зургаанхар загал, бусад нь улаан тэх байв. Тэх шөнө уулнаас бууж уулын нөмөр хормойд ирж хоноглодог тул үүрээр хэвтэрт нь ирж агнадаг эртний ийм нэгэн арга байдаг аж. Харин Гантөмөр энэ аргаар тэх агнахыг хүссэнгүй. Уг нь чавхаар харвасан ч онохоор ойрхон зайд бид хоёр очсон билээ. Энэ аргыг “ядарсан эрийн арга” гэдэг бөгөөд хэвтэрт нь агнавал янгир буцаж эндээ хоноглохоо больчихдог муу талтайгэнэ. Харин анчин маань буцах замдаа хавцлын ёроолд шахан барьсан 40 см урттай, 15-20 см өргөнтэй, 10-15 см өндөртэй чулуу өрж хийсэн битүү хороонуудыг үзүүллээ. Заримынх нь ам онгорхой байх аж. Энэ нь дээр үеийн хүмүүс суусар барьдаг байсан чулуун хороо гэнэ. Дотор нь мах хийж адууны сүүлээр хийсэн урхиар занга тавьж суусар агнадаг байсан аж. Суусар шөнийн амьдралтай тэгээд ч үргэлж хосоороо байх тул нэг суусар барьсан зангыг дахин тавихад маргааш өглөө нь нөгөөдөх нь заавал ордог гэж өвгөчүүл ярьдаг байсан гэнэ. Бас уулын хярд байдаг жим замын хоёр талд чулуу овоолон дундуур нь утас татаж цахиур бууны гохтой холбон ирвэс агнадаг байсан байна. Үүнийг сааль гэдэг гэнэ. Ийм саалийг Өмнөговь аймгийн Ноён ууланд байхыг нь би өөрийн нүдээр үзэж байсан билээ.Тэгэхээр Алтайн нуруу дагасан Говь-Алтай, Өмнөговь аймгийн дунд байх Өвөрхангай, Баянхонгор аймгийнхан ч ийм аргаар ирвэс агнадаг байсан байж таарна. Харин одоо ийм сааль тавибал хүн агнадаггүй юм гэхэд мал агнах байх. Цаг цагаараа байдаггүй гэж энэ.Ирвэс суусар шиг шөнийн амьдралтай болохоор өдрийн амьтад шиг бус ямар ч хар сэжиггүйгээр заавал жим даган өрсөн чулууны хоорондуур зүтгэн өөрийгөө “агнадаг” байна.

Бид эндээс хөдөлж энэ уулын Үерт хэмээх нөгөө аманд Гантөмөрийнхтэй айл байгаа Бэгзсүрэн гуайтай уулзав. Энэ үеээр огцомхон ширүүн бороо орлоо. Гэтэл гаднаас Гантөмөр орж ирээд “морьд бэлдчихлээ хоёулаа явъя” гэв. Биднийг ууланд гарч байтал бороо зогсож харин өтгөн манан дэгдэв. Нэлээн дээр гарч нэг хадны нөмөрт морьдоо орхиод цааш салхи сөрөн явган явав. Гэтэл манан дунд тэмээ шиг өндөр тэх харагдсанааойртох тутам томорсоор хоёр давхар байшин шиг болов. Энэ нь сүрдмээр ч юм шиг тун ч сонин үзэгдэлаж Бараг тулж ирж байжтэх маань хэвийн хэмжээндээ орсон бөгөөд биднийг танингуут хамраараа час хийтэл чанга шүгэлдэж бусдыгаа сэрэмжлүүлэнгүүт энд тэндгүйасга шажигнан сүрэг тэх хоромхон зуурүргэж одлоо.Би янгир хамраараа ингэж хүн цочтол дуугардаг гэдгийг мэддэггүй байсан болохоор ихэд цочиж Гантөмөрийг баахан инээлгэв. Бид уг нь тэхэнд бараг цохиод авахаар ойртсон билээ. Гэтэл Гантөмөр буудсангүй. “Удахгүй нар гарч газар эгшинэ. Янгирч идшилж эхлэнэ. Тэр үед нь шилж байж агнана” гэлээ.

Манан дунд салхи сөрөн очиж тууртан агнадаг эртнээс уламжилж ирсэн ийм нэгэн арга байдаг аж. Жинхэнэ уулын ан агнах арга. Говьд бороо орохыг хүлээвэл хэдэн долоо хонох бол. Бороо орсон ч ийм манан гарна гэж юу байхав.

Үдээс хойш бороо зогсож нар мандан манан шуугдав. Бид уулын бараг оройд нэгэн том хадны ард нуугдан сууж байлаа. Учир нь бид тэхийн сүргийг дурандаж бэлчээрлэх чиглэлийг нь тогтоосныдарааамдан сууж буй нь энэ билээ. Удалгүй бидний дороос яарамгүй идэшлэх тэхийн сүргийн эх нь гарч ирэв. Нийт 72 тэх тооллоо. Хорин дөрөв нь загал. Гадаадын анчид нь эврийг нь авах гэж зөвнөх загалуудыг л агнадаг аж. Харин бидэнд эвэр нь бус мах нь хэрэгтэй билээ. Юу ч анзаарахгүй тайван идэшлэж байсан тэхийн сүрэг буун дуунаас цочин хуйларч газрын уруу хоромхон зуур далдарлаа. Харин нэг улаан тэх газар дээрээ дээш үсэрснээ эврэндээ дийлдэн газрын уруу ойчив. Тэх толгойд нь буудахад ингэдэг аж.

Анчин Гантөмөр тэр дороо тэхээ өвчиж янзлав. Үүнд З2 минут зарцууллаа. Толгойг нь тайрч аван хүзүүгээр нь туламлан өвчиж гэдэс дотрыг нь гаргаж хаяад махыг нь яг л хорхог хийдэгтэй адил жижиглэдэг аж. Ялгаа нь арьсанд нь 5 см орчим мах үлдээн битүү өвчдөг байна. Тэхээр боодог хийх байсан тул толгойд нь буудсан аж. Хэрэв биеээр нь буудвал нүх гарч боодог хийхэд төвөгтэй болдог гэнэ. Сумны нүхийг дээлнийхээ хөвөнгөөр бөглөж болдог ч гэсэн энэ нь тийм ч сайн арга биш аж. Сонирхолтой нь энэ үед “шарсан хавирга” аль хэдий ньбэлэн болчихсон байв. “Шарсан хавирга” хийх арга дэлхийд хоол хийх хамгийн амархан арга байжмагадгүй.

Алтайн ууланд ортууз гэдэг хурц, хурц шовх улаан өргөстэй ногоон навчтай нэгэн бут ургах. Харин ургахаа больж үхэхээрээ цагаан саарал өнгөтэй,тэвэр дүүрмээр том болдог аж. Нутгийнхан ийм ортуузыг буурал ортууз гэдэг бөгөөд гэртээ гал асаахдаа цаасны оронд хэрэглэдэг гэнэ. Буурал ортуузны диаметрнь 20-40 см хүрч байв. Анчин агнасан тэхээ өвчихдөө хүмүүсийн тоогоор хавирга гарган авч буурал ортуузанд чүдэнз зураад дээр нь тавьчихдаг аж. “Шарсан хавирга” хийх аргаердөө л энэ. Анчин ангаа өвчиж дуусахад “шарсан хавирга” бэлэн болчихсон хүлээж байдаг байна.

Бид бооход бэлэн болсон янгираа моринд ганзгалан уулын уруу буулаа. Замдаа Гантөмөр анчин нэг бурхи буудлаа. Анчин маань тарвага буудахдаа богинохон саваа модны үзүүрт ховил гарган бэхэлсэн алганаас арай томхон цагаан сарлагны сүүлийг өмнөө эргүүлэн ойртож байв. Нутгийнхан үүнийг “даллуур” гэж нэрлэх бөгөөд тарвага агнах энэ арга ч “тарвага даллах” гэдэг байна. Даллууртай анчин харсан тарвага хойд хоёр хөл дээрээ босож зогсон хошгорч ойртуулан бэлэн бай болж байгаа нь их л сонин санагдав. Тарвагаар боодог хийхийн тулд бас л толгойгоор нь бууджээ. Ингээд бид Үертийн голын Хадан дугуй гэдэг хавцалд орлоо. Бургасан дундуур нарийхан жимээр явсаар хориод метр диаметртэй битүү хавцалд орж ирэв. Энд ханан хаднаас ус шүүрч тошлой хэмээх жимсний бут ургасан нь нэн үзэсгэлэнтэй. Хүй нэгдлийн үед байгаа мэт сэтгэгдэл өөрийн эрхгүй төрөөд байдаг тун сонин газар юм билээ.

Бид энд гал түлж авчирсан чулуугаа улайтган тэх, тарвага хоёроор “боодог” хийх ажилдаа оров. Анчин маань хажуугийн асганд бэлэн ургасан зэрлэг сонгиноос хэдийг түүж ирэн боодгондоо хийж амтлав. Алтайн зэрлэг сонгино үнэхээр аагтай юм билээ. Амт аагаараа хоёр гурав нь л бидний мэддэг таримал сонгины нэг кг-тай тэнцэх байх. Илүү гарч ч магадгүй.

“Боодог” гэдэг нь “боох” гэсэн үгнээс үүсэлтэй аж. Үнэхээр ч битүү туламласан тэх, тарвага хоёрын хүзүүг мөн л бүснээсээ цуулж авсан хэсэг даавуугаар боож түнтийгээд ирэнгүүт нь амсрыг нь татан хийг нь тааруулж байв. Гүзээн хорхог, боодог хийх арга бараг адилхан бөгөөд ялгаатай нь дөрвөн мөчинд нь таарсан гонзгой улайссан чулуу хийж гал дээр эргүүлж тойруулан үсийг нь түлж хутгаар хуссаар ямар ч үсгүй болж хөрс нь сайханшаргалтталнь шарж болгодогт орших аж. Харин амт нь хорхогноос хамаагүй илүү. Үнэхээр янгир, тарваганы арьсийг ийм амттай болох юм гэж хэн санах билээ. Бид “хорхог”, “махан хавчмал”,“сорс” хийх бүрэн боломжтой байсан боловч нэгэнт говьд хийж үзсэн учир сонирхоогүй билээ. Амтат боодог ялангуяа боодогны “шөлөнд цохиулсан” би Бэгзсүрэн гуайнд хангалттай унтаж амарсныхаа дараа түүнтэй ан агнуурын тухай баахан хууч дэлгэж дайлуулж цайлуулаадбүрэнхий болж байхад Бигэр сумын төвийг зорилоо. Уулнаас буухад чих шуугин дүлийрч байв. Тийрэлтэт онгоц буухад л ингэдэгсэн. Мөн ч өндөр ууланд гарч дээ бид. Цас оронгуут Хэнтийн ууланд гарч ойн амьтан агнах монгол арга, уламжлалт хоолтой танилцана.Арван сарын сүүл хүртэл хол байна даа, хол байна. Энэ жил цас эрт орох болов уу.

Г.АМАРСАНАА

“Хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийн мэдээллийн нэгдсэн системийг хөгжүүлэх төсөл”-ийн үйл ажиллагааг нээж Монгол Улсын сайд Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Г.Занданшатарын хэлсэн үгийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна

Та бүхэнд энэ өдрийн мэндийг хүргэе.

Дэлхийн улс орнууд аж үйлдвэржсэн эринээс мэдээлэлжсэн эринд шилжих үйл явц улам эрчимжиж, улс төр, эдийн засаг, нийгмийн бүхий л салбарын хүрээнд цахим мэдээллийн технологийг өргөнөөр нэвтрүүлж, хөгжлийн хурдасгуур болгон хэрэглэж байна.

Мөн Дэлхийн тогтвортой хөгжлийн зорилтууд 2030, Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал 2030, Монгол Улсын Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөртэй уялдуулан боловсруулсан Гурван тулгуурт хөгжлийн бодлогыг баталж, хэрэгжүүлж байна.

Тус бодлогад туссан Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн мэдээллийн нэгдсэн тогтолцоог бүрдүүлэх зорилтын хүрээнд:

o “төрөөс иргэдэд үзүүлж байгаа үйлчилгээг сайжруулах, олон нийттэй шинэ арга технологи, туршлагыг нэвтрүүлэх, зохион байгуулахад төрийн үйлчилгээний инновацийг чиглүүлэх”,

o “Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн мэдээллийн нэгдсэн санг байгуулж, төрийн ой санамж, бодлогын тогтвортой байдлыг хангах”,

o “Хөгжлийн бодлого боловсруулагч нарыг холбосон мэдээллийн дэд бүтцийг байгуулж, бүртгэл мэдээллийн нэгдсэн тогтолцоог бий болгох”

– Төрийн үйлчилгээний ил тод байдлыг хангаж, цахим үйлчилгээг хөгжүүлэх зорилтын хүрээнд:

o Төрийн байгууллагын мэдээллийн нэгдсэн систем бүрдүүлж, төрийн үйл ажиллагааны үр ашгийг дээшлүүлэх зорилгоо “ХУР” системд төрийн байгууллагын мэдээллийг бүрэн байршуулж, ашиглалтыг сайжруулах

– Аж үйлдвэрийн 4-р хувьсгал эхлүүлэх зорилтын хүрээнд:

o Аж үйлдвэржилтийн нэгдсэн мэдээллийн платформ байгуулж, үндэсний үйлдвэрлэлийг борлуулалтаар дэмжих тогтолцоог бий болгоно;

o Аж үйлдвэржилтийн нэгдсэн мэдээллийн платформд үндэслэн экспортын “Нэг цонхны худалдаа, үйлчилгээ”-г хөгжүүлнэ; гэсэн арга хэмжээг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн.

Энэ хүрээнд Улсын хэмжээнд тогтмол үйл ажиллагаа явуулж буй 6000 боловсруулах үйлдвэрийн мэдээллийг цахим платформд нэгтгэх ажлыг 2018 оны 1 сарын 17 өдөр улс орон даяар эхлүүлсэн бөгөөд энэ арга хэмжээг 2018 оны 4 сарын 17-д бүртгэж дуусгахаар ажиллаж байна.

Монгол Улсын Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөнд “Цахим засгийн эрх зүйн байдлын тухай хууль”, “Цахим засгийг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр”-ийг баталж, хэрэгжүүлэхээр тусгасан.

Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай хуулийн “22.3.Үндэсний хөгжлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага нь хөгжлийн бодлогыг уялдуулан зохицуулах хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн мэдээллийн нэгдсэн санг үүсгэж, эрхлэн хөтөлнө.”,

“22.4 .. 22.3-т заасан мэдээллийн нэгдсэн санг эрхлэн хөтлөх журмыг үндэсний хөгжлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага тус тус батална.”,

“22.5.Үндэсний хөгжлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн талаар баримтлах чиглэлийг тодорхойлох, хөгжлийн бодлогын баримт бичиг боловсруулахад нэгдсэн удирдлагаар хангах, арга зүйн зөвлөгөө өгөх, чадавхыг бэхжүүлэхэд холбогдох байгууллагад дэмжлэг үзүүлнэ.” гэж заасныг Үндэсний хөгжлийн газар хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.

Хуульд заасан хүрээнд “Хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийн мэдээллийн нэгдсэн системийг хөгжүүлэх төсөл”-ийг Азийн хөгжлийн банктай хамтран хэрэгжүүлэхээр болсонд баяртайбайгаагаа илэрхийлье.

Төслийг хэрэгжүүлснээр хоорондоо харилцан уялдаатай, салбар хоорондын мэдээллийн цогц систем ашиглах боломж бүрдэж, бодлого боловсруулагчид болон Олон Улсын байгуулагуудыг шаардлагатай бодит үнэн зөв мэдээллээр хангах болно.

Цахим засаглалыг хэрэгжүүлэхэд төрийн байгууллагын идэвх санаачлага, Олон Улсын байгууллагуудын хамтын ажиллагаа, оролцоо өндөр ач холбогдолтой тул төслийн үйл ажиллагаанд та бүхнийг идэвхтэй оролцохыг хүсье.

Улаанбаатараас хойд чиглэлд буюу Хустайн даваа, Жаргалантын уулзвар орчмоор цасаар шуурсны улмаас автозамын зорчих хэсэгт халтиргаа гулгаа үүсчээ.

Мөн Дархан, Сэлэнгэ, Мөрөнгийн нутгаар цасан шуургатай, үзэгдэх орчин хязгаарлагдмал байгааг Автотээврийн үндэсний төвөөс мэдээлэв. Иймд иргэдийг хол замд явахдаа дулаан хувцас, халуун хоол хүнс болон цас ухах багаж хэрэгсэл базаах, шатахууны нөөцтэй явах, автомашин, техник хэрэгслийн бүрэн, бүтэн байдлыг сайтар хангах, аль болох туулах чадвар сайтай автомашинаар зорчихыг анхааруулав. Мөн цаг агаарын мэдээ, мэдээллийг цаг тухай бүр сонсон мэргэжлийн байгууллагаас өгч буй сэрэмжлүүлэг, анхааруулгыг дагахыг санууллаа.

Монгол Улсын Засгийн газар, НҮБ-ын НОГООН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТӨЛӨӨХ ТҮНШЛЭЛ-тэй хамтран 2018 оны 3-р сарын 12-17-ны өдрүүдэд НОГООН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТӨЛӨӨХ ТҮНШЛЭЛИЙН ДОЛОО ХОНОГ-ийн арга хэмжээг зохион байгуулж байна. Уг арга хэмжээний хүрээнд 9 семинар, зөвлөлдөх уулзалт, сургалтыг Монгол улсын 6 яам, агентлаг, МУИС, ХААИС, ШУТИС, Монголын их, дээд сургуулиудын консорциумтай хамтран зохион байгуулж байгаа бөгөөд НҮБ-ын Ногоон эдийн засгийн төлөөх түншлэлийн түнш байгууллага болох НҮБ-ын Сургалт судалгааны хүрээлэн, Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллага, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр, НҮБ-ын Аж үйлдвэрийн хөгжлийн байгууллага, НҮБ-ын байгаль орчны хөтөлбөрийн төлөөлөгчид оролцож байна. Энэ хүрээнд өнөөдөрТогтвортой хөгжлийн зорилт 2030-ын хүрээнд Тогтвортой үйлдвэрлэл, хэрэглээг дэмжих нь талуудын хэлэлцүүлгийг Европын холбооны Switch Asia хөтөлбөртэй хамтран зохион байгууллаа.

Үндэсний статистикийн хорооноос өнөөдөр Монгол Улсын нийгэм эдийн засгийн эхний хоёрдугаар сарын нөхцөл байдлыг танилцуулав. Өнгөрсөн сарынхтай харьцуулбал нийгмийн салбарт зарим индексүүд өссөн хэлбэртэй гарчээ. Мэдээллийг Үндэсний тооцоо судалгаа шинжилгээний газрын статистакч Ю.Батзоригт, ахлах шинжээч С.Норов нар танилцууллаа.

Хөдөлмөр эрхлэлтийн байгууллагад ажил хайж бүртгүүлсэн иргэд 2018 оны хоёрдугаар сарын эцэст 36.3 мянга болсны, 24.6 (67.7%) мянга нь бүртгэлтэй ажилгүй иргэд, 11.7 (32.3%) мянга нь ажилтай боловч өөр ажил хайж байгаа иргэд байна.

Нийт бүртгэлтэй ажилгүй иргэд өмнөх оны мөн үеэс 9.5 (27.8%) мянган хүнээр буурч, өмнөх сараас 344 (1.4%) хүнээр өсөж, 24.6 мянга болсны 12.8 (52.2%) мянга нь эмэгтэйчүүд байна. Аймаг, нийслэлийн хөдөлмөр эрхлэлтийн байгууллагад 2018 оны эхний 2 сард ажилгүй 12.3 мянган иргэн шинээр бүртгүүлж, бүртгэлтэй байсан 1.8 мянган иргэн ажилд зуучлагдан орж, 11.3 мянган иргэн ажил идэвхтэй хайхгүй байгаа шалтгаанаар бүртгэлээс хасагдсан байна.

Мөн улсын хэмжээнд бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийн 57.9 хувийг 15-34 насны залуучууд эзэлж, энэ үзүүлэлт Говьсүмбэр, Увс, Баян-Өлгий, Дундговь, Дорноговь, Дорнод, Төв, Архангай, Сэлэнгэ, Орхон, Говь-Алтай, Өвөрхангай, Ховд, Өмнөговь аймгуудад улсын дунджаас 0.1-21.1 пунктээр илүү байна.

Нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлтийн тайланд 2017 оны IV улиралд нийт 38.5 мянган аж ахуйн нэгж, байгууллага (ААНБ)-ын 613.9 мянган ажиллагчид хамрагджээ. Эдгээр ажиллагчдын:

• 46.7 (7.6%) мянга нь 240 000 төгрөг хүртэлх цалинтай,
• 34.3 (5.6%) мянга нь 240 001-300 000 төгрөгийн цалинтай,
• 85.7 (14.0%) мянга нь 300 001-500 000 төгрөгийн цалинтай,
• 216.4 (35.2%) мянга нь 500 001-900 000 төгрөгийн цалинтай,
• 121.9 (19.8%) мянга нь 900 001-1300000 төгрөгийн цалинтай,
• 28.2 (4.6%) мянга нь 1300 001-1500 000 төгрөгийн цалинтай,
• 80.6 (13.2%) мянга нь 1500 001 төгрөгөөс дээш цалинтай байна.

Ажиллагчдыг цалин хөлсний бүлгээр авч үзэхэд өмнөх улирлаас 700 001-900 000 төгрөгийн цалинтай ажиллагчид 6.1 мянгаар, 900 001-1100 000 төгрөгийн цалинтай ажиллагчид 13.4 мянгаар, 1.100.001-1.300.000 төгрөгийн цалинтай ажиллагчид 8.2 мянгаар, 1.300.001-1.500.000 төгрөгийн цалинтай ажиллагчид 2.8 мянгаар, 1500 001 төгрөг, түүнээс дээш цалинтай ажиллагчид 9.8 мянгаар нэмэгдсэн байна.

Харин 240 000 төгрөг хүртэлх цалинтай ажиллагчид 1.7 мянгаар, 240 001-300 000 төгрөгийн цалинтай ажиллагчид 0.6 мянгаар, 300 001-500 000 төгрөгийн цалинтай ажиллагчид 22.0 мянгаар, 500 001-700 000 төгрөгийн цалинтай ажиллагчид 8.3 мянгаар буурчээ.

Ажиллагчдын сарын дундаж цалинг эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар авч үзвэл, уул уурхай, олборлолтын салбарт ажиллагчдын сарын дундаж цалин хамгийн их буюу 2.3 сая төгрөг, харин зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээний салбарынх хамгийн бага буюу 632.3 мянган төгрөг байна.Ажиллагчдын сарын дундаж цалинг ажил, мэргэжлийн ангиллаар авч үзэхэд суурин төхөөрөмж, машин механизмын операторч, угсрагчийн сарын дундаж цалин хамгийн их буюу 1.2 сая төгрөг, харин ХАА, ой, загас агнуурын мэргэшсэн ажилтных 545.7 мянган төгрөг буюу хамгийн бага байна.Нэг ажилтанд ногдох сарын дундаж цалин 2017 оны дөрөвдүгээр улирлын байдлаар 1.0 сая төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 96.0 мянган төгрөгөөр, өмнөх улирлаас 83.0 мянган төгрөгөөр өсчээ.

Нэг ажилтанд ногдох сарын дундаж цалин өмнөх оны мөн үеэс өсөхөд:

• Барилгын салбарт ажиллагчдын цалин 163.1 мянган төгрөг, цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын салбарынх 235.2 мянган төгрөг,
• Мэргэжлийн шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагааны салбарынх 247.1 мянган төгрөг,
• Төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгааллын салбарынх 123.8 мянган төгрөг,
• Олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагааны салбарынх 240.1 мянган төгрөг,
• Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагааны салбарынх 154.4 мянган төгрөг,
• Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааны салбарынх 89.4 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн нь голлон нөлөөлсөн байна.

ДОХ-ын нийт тохиолдол 252 болсон байна

Улсын хэмжээнд 2018 оны эхний 2 сард 11940 эх амаржиж, 12017 хүүхэд төрүүлсэн нь өмнөх оны мөн үеэс амаржсан эх 1735 (17.0%)-аар, амьд төрсөн хүүхэд 1744 (17.0%)-өөр нэмэгдсэн байна.

Улсын хэмжээнд нялхсын эндэгдэл 2018 оны эхний 2 сард 190 болж, өмнөх оны мөн үеэс 12 (6.7%)-оор, тав хүртэлх насны хүүхдийн эндэгдэл 221 болж, өмнөх оны мөн үеэс 13 (6.3%)-аар нэмэгдсэн байна.

1000 амьд төрөлтөд ногдох нялхсын эндэгдэл 2018 оны эхний 2 сард 16 болж, өмнөх оны мөн үеэс 1 хүүхдээр, тав хүртэлх насны хүүхдийн эндэгдэл 18 болж, өмнөх оны мөн үеэс 2 хүүхдээр буурсан байна.

Эхийн эндэгдэл 2018 оны эхний 2 сард 1 болж, өмнөх оны мөн үеэс 1 (50.0%)-ээр буурлаа. Харин 100 000 амьд төрөлтөд ногдох эхийн эндэгдэл 2018 оны эхний 2 сард 8 болж, өмнөх оны мөн үеэс 11-ээр буурчээ.

Халдварт өвчнөөр өвчлөгчид 2018 оны эхний 2 сард 6003 болж, өмнөх оны мөн үеэс 430 (6.7%)-аар буурахад салхин цэцгээр өвчлөгчид 416 (21.4%)-гаар, трихомониазаар өвчлөгчид 179 (21.0%)-өөр, мөөгөнцрөөр өвчлөгчид 16 (5.2%)-гаар, тэмбүүгээр өвчлөгчид 52 (5.0%)-оор буурсан нь голлон нөлөөлсөн байна.

Харин цусан суулгаар өвчлөгчид 231 (79.7%)-ээр, вирүст хепатитаар өвчлөгчид 20 (28.2%)-оор, гар, хөл, амны өвчнөөр өвчлөгчид 42 (14.7%)-оор өссөн байна.

Улаанбаатар хотод 2018 оны 2 дугаар сард ХДХВ/ДОХ-ын 1 тохиолдол илэрч, улсын хэмжээнд бүртгэгдсэн ХДХВ/ДОХ-ын нийт тохиолдол 252 болсон байна.

Монгол Улсын хоёрдугаар сарын Эдийн засгийн мэдээллийг Үндэсний тооцоо судалгаа шинжилгээний газрын статистакч Ю.Батзоригт танилцууллаа.

Улсын хэмжээнд 2018 оны эхний 2 сард 7368 гэмт хэрэг бүртгэгдсэн нь өмнөх оны мөн үеэс 2590 (54.2%)-ээр өсжээ.

Өмнөх оны мөн үеэс нийт гэмт хэрэг өсөхөд хулгайн гэмт хэрэг 1397 (91.5%), залилах гэмт хэрэг 559 (2.4 дахин), дээрмийн гэмт хэрэг 242 (3.7 дахин), хүний эрүүл мэндийн халдашгүй байдлын эсрэг гэмт хэрэг 284 (19.6%), хүний амьд явах эрхийн эсрэг гэмт хэрэг 118 (65.6%), хөрөнгө завших гэмт хэрэг 104 (3.7 дахин)-өөр өссөн нь голлон нөлөөлөв. Харин бүртгэгдсэн гэмт хэрэг 2018 оны 2 дугаар сард 3382 болж, өмнөх оны мөн үеэс 1303 (62.7%)-аар өсөж, өмнөх сараас 637 (15.8%)-гоор буурсан байна.

Гэр бүлийн хүчирхийллийн улмаас үйлдэгдсэн 220 хэрэг бүртгэгдсэн нь өмнөх оны мөн үеэс 57 (20.6%)-гоор буурсан байна.

Улсын хэмжээнд 2018 оны эхний 2 сард 13.8 мянган хүн эрүүлжүүлэгдэж, 1.4 мянган хүн баривчлагдсан нь өмнөх оны мөн үеэс эрүүлжүүлэгдсэн хүн 301 (2.1%)-ээр буурч, харин баривчлагдсан хүн 13 (0.9%)-аар өссөн байна.

Гэмт хэргийн улмаас хохирсон иргэд 2018 оны эхний 2 сард 6248 болж, 275 (4.4%) нь 18 хүртэлх насны хүүхэд, 2684 (43.0%) нь эмэгтэйчүүд байна.

Гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирол 2018 оны эхний 2 сард 31.9 тэрбум төгрөг, нөхөн төлүүлсэн хохирлын хэмжээ 2.1 тэрбум төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс учирсан хохирол 34.0 (51.6%) тэрбум төгрөгөөр, нөхөн төлүүлсэн хохирол 23.6 (91.9%) тэрбум төгрөгөөр тус тус буурсан байна.

Мөн мөнгөний нийлүүлэлт (M2) 2018 оны 2 дугаар сарын эцэст 15.9 их наяд төгрөг болж, өмнөх сараас 135.5 (0.9%) тэрбум төгрөг, өмнөх оны мөн үеэс 3.6 (29.0%) их наяд төгрөгөөр өссөн байна. Мөнгөний нийлүүлэлт 2018 оны 2 дугаар сард өмнөх сараас 135.5 тэрбум төгрөгөөр өсөхөд валютын харилцах 152.4 тэрбум төгрөгөөр буурсан хэдий ч валютын хадгаламж 114.5 тэрбум төгрөг,төгрөгийн харилцах 78.5 тэрбум төгрөг, төгрөгийн хадгаламж 70.8 тэрбум төгрөг, хадгаламжийн байгууллагаас гадуурхи мөнгө 24.1 тэрбум төгрөгөөр ссөн нь нөлөөллөө.

Аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэдэд олгосон нийт зээлийн өрийн үлдэгдэл 2018 оны 2 дугаар сарын эцэст 13.8 их наяд төгрөг болж, өмнөх сараас 170.9 (1.3%) тэрбум төгрөг, өмнөх оны мөн үеэс 1.2 (9.8%) их наяд төгрөгөөр өсөв.

Хугацаа хэтэрсэн зээлийн өрийн үлдэгдэл 2018 оны 2 дугаар сарын эцэст 993.0 тэрбум төгрөг болж, өмнөх сараас 56.0 (6.0%) тэрбум төгрөгөөр өсөж, өмнөх оны мөн үеэс 57.4 (5.5%) тэрбум төгрөгөөр буурлаа.

Хугацаа хэтэрсэн зээлийн өрийн үлдэгдэл нийт зээлийн өрийн үлдэгдлийн 7.2 хувийг эзэлж, өмнөх сараас 0.3 пунктээр өсөж, өмнөх оны мөн үеэс 1.1 пунктээр буурсан байна.

Банкны системийн хэмжээгээр чанаргүй зээл 2018 оны 2 дугаар сарын эцэст 1.3 их наяд төгрөг болж, өмнөх сараас 72.5 (6.1%) тэрбум төгрөгөөр, өмнөх оны мөн үеэс 196.0 (18.3%) тэрбум төгрөгөөр өсжээ.

Чанаргүй зээл нийт зээлийн өрийн үлдэгдлийн 9.2 хувийг эзэлж, өмнөх сараас 0.5 пункт, өмнөх оны мөн үеэс 0.7 пунктээр өссөн байна.

Төгрөгийн америк доллартай харьцах Монголбанкны нэрлэсэн дундаж ханш 2018 оны 2 дугаар сард 2402.9 төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 3.0 хувь, өмнөх сараас 0.9 хувиар чангарчээ. Төгрөгийн юаньтай харьцах Монголбанкны нэрлэсэн дундаж ханш 2018 оны 2 дугаар сард 380.19 төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 5.5 хувь, өмнөх сараас 0.8 хувиар суларчээ.

Төгрөгийн рубльтэй харьцах Монголбанкны нэрлэсэн дундаж ханш 2018 оны 2 дугаар сард 42.28 төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 0.3 хувь, өмнөх сараас 1.2 хувиар чангарсан байна.

Хөрөнгийн зах зээлийн чиг хандлагыг илэрхийлэх ТОП-20 дундаж индекс 2018 оны 2 дугаар сард 21116.0 нэгж болж, өмнөх сараас 31.21 нэгжээр буурч, өмнөх оны мөн үеэс 8993.78 нэгжээр өсөв.

Нийслэлийн Засаг даргын А/17, А/18 захирамжийн дагуу нийслэлийн суурьшлын бүсэд газар өмчлөх ажил үргэлжилж байна. Хэрвээ та газар эзэмших эрхийн гэрчилгээтэй, ямар нэгэн зөрчилгүй бол газраа өмчлөх боломжтой. Харин суурьшлын бүсийн гадна байрлаж байгаа бол шинээр газар олгохгүй байна.