“Гэгээ” гадаад хэлний төвийг үүсгэн байгуулагч, зөвлөх багш, Ph.D Д.Болдбаатартай ярилцлаа. Тэрбээр өнөөг хүртэл 30 гаруй ном, 1400 анги кино хөрвүүлсэн бөгөөд заах аргын шинэ арга барилтай хүн ажээ. Мөн “Чонон сүлд” роман, “Гурван улсын үлгэр ”зэрэг сонгодог зохиолууд, “Хуаньжу Гэг”, “Чингис хаан” зэрэг олон ангит кинонуудыг орчуулсан юм.
-Заах арга барилын талаараа сонирхуулаач. Таныг орчин цагт тохирсон өөр арга барилаар, хүмүүсийг гадаад хэлтэй болгодог гэж сонссон?
-Хамгийн гол нь өөрийгөө илэрхийлэх, шийдвэр гаргах чадвартай, бүтээлч иргэнийг бэлдэх гэсэн хүсэлтэй. Гэтэл Монголын боловсролын систем үүний эсрэг шахам зохион байгуулагдсан байдлаар ажиллаад байгаа нь нууц биш л дээ. Хүүхдүүдийг хэт их даалгавар давтлага хоёроор дарчихаад байгааг би өөрийн нүүр номон дээр байнга шахам шүүмжилдэгтэй дийлэнх эцэг эхчүүд санал нэг байдаг. Түүний улмаас хичээл гэдгийг сурагчид хэцүү ядаргаатай зүйл гэж ойлгоод залхсан байдаг нь нэг бодлын аргагүй юм. Миний арга барил арай өөр. Өөрөөр хэлбэл, хүний сэтгэлтэй тулж ажилладгаараа онцлогтой. Төрөө засахын тулд гэрээ зас, гэрээ засахын тулд биеэ зас, биеэ засахын тулд эрдэм сур, эрдэм сурахын тулд сэтгэлээ тогтоо гэдэг. Хамгийн чухал нь сэтгэл тогтох гэдэг оньсон дээр тогтож байгааг харж байна уу?Тийм болохоор л би суралцагчдынхаа сэтгэлийг тогтоохоос хичээлээ эхэлдэг юм. Хүн хувийн зохион байгуулалттай, дэгтэй байвал сэтгэл амархан тогтоно. Мөн шавь нараа дүрэмгүй, шинэ үггүй, даалгаваргүй, дүнгүй, шалгалтгүй зөнгөөр нь сургадаг. Даалгавар, шалгалт гэхийг сонсоод л айдаст автдаг хүмүүс олон байдаг шүү дээ. Түүний эсрэг айдасгүй сургаж байгаа юм. Энэ нь монгол хүнд тохирсон гадаад хэл сурах хялбар мөртлөө өвөрмөц арга юм.
-Гадаад хэл сурахад хэр их цаг хугацаа шаардлагатай байдаг юм бэ?
-Англи хэлийг суръя гэвэл дөрвөн жил хэрэгтэй, япон хэл сурахад залуу нас, хятад хэл суръя гэвэл бүх нас хэрэгтэй гэсэн яриа гадуур ихэд тархсан байдаг. Ийм айхтар хүнд сэтгэлзүйд автсан хүмүүс хэр зэрэг үр дүнтэй сурах нь тодорхой. Хэл сурах гэдэг харьцангуй ойлголт л доо. Энгийн төвшинд хоёр гурван сарын хугацаанд хятад хэлийг амжилттай сурсан хүн олон байна. Мөн манай сургалтын төвд хоёр удаа сураад хоёр гурван ч дунд төвшингийн номыг уншиж сурчихаад түүндээ итгэж ядсан байдалтай байхыг харж суух багшийн хувьд сайхан байдаг. Ийм үр дүнг нүдээр үзэхээс нааш хүмүүс бараг итгэхгүй л дээ. Нэг хэлийг сайн сурчихвал дараа дараачийн хэлийг сурахад бүр ч илүү дөхөмтэй байх нь ойлгомжтой. Энэ нь ялангуяа Хятад, Япон, Солонгос гэх юм уу, Орос, Англи, Герман зэрэг ойролцоо төрлийн хэлнүүдэд хамаатай асуудал юм. Энэ бүхний гол суурь нь бас л эргээд сэтгэлээ тогтоож, оюунаа нээхэд оршиж байдаг. Хүмүүс сурахаасаа өмнө өөрөө, өөртөө зохиомол айдсыг бий болгочихсон байдаг. Хүний сэтгэлээс айдсыг арилгаж, амарлингуй байдлыг бий болгоно гэдэг амаргүй. Олон жил багшлаад ирэхээр анги дүүрэн суралцагсдын сэтгэлийн доторх зохиомол айдас их хүнд энергитэй зүйл болох нь мэдрэгдээд байдаг л даа. Яваандаа хоёр гурав хоногоос тэр айдас арилаад ирэх нь ч мэдэгдээд тэр хэрээр үр дүн гарч эхэлнэ. Хүнтэй ажиллана, хүний сэтгэлтэй ажиллана гэдэг хэцүү ч,сайхан ажил.
-Гадаад хэлтэй байхын давуу тал. Та өөрөө хятад хэлд мэргэшснээрээ, юугаар нь бахархдаг вэ?
-Хятад хэлээр бурхны сургаал уншиж чаддаг болсондоо бахархдаг. Ядарсан, сэтгэл тавгүй үедээ Бурхан багш Найранзана мөрний хөвөөнөө зургаан жилийн турш хатуужил бясалгал хийж байсантай өөрийгөө зүйрлээд би гэдэг хүн ийм сайхан орчин нөхцөлд өдийхөн зүйлийг хийх юухан байхав дээ гээд бодчихоор сэтгэл сэргээд ирэх шиг санагддаг. Бас насан турш хатуу үйлээр замнаж буй биеэрээ Бурхны хутгийг олж чадсан Миларайва богдын тууж зохионгуйг унших бүрд их эрч хүч өгдөг дөө.”Сэтгэлээс бүх зүйл үүдэлтэй. Сэтгэл чамайг бурхан ч болгож чадна эсвэл чөтгөр ч болгож чадна. Сэтгэлд л бүх зүйлийн оньс бий шүү” гэсэн энгийн ойлгомжтой атлаа гүн нарийн ёсон Бурхны номонд нэн арвин. Зүгээр л хүн өөрийн сэтгэл рүүгээ байнга өнгийж, өөрийгөө хөгжүүлэх тухай сургаал талаас нь уншиж судлах сайхан байдаг.
Хятад хэлээр дамжуулан хийж байгаа уран бүтээлээс авдаг таашаал гэх мэт яриад байвал олон зүйл байна л даа. Гэхдээ цаг цаас хэмнэх үүднээс энэ хүргээд орхиё.
-Хэл сурахад хүний ямар хандлага хамгийн их саад болдог вэ?
-Эрдэм сурч байгаа хүн хөмөрсөн тогоо шиг, эсвэл цоорхой сав шиг байж болохгүй. Хэнэггүй салан задгай хувийн зохион байгуулалтгүй байх ёсгүй. Бусдыг хорлоё гэсэн муу санаатай бохир сав шиг байж хэрхэвч болохгүй. Эрдэм сурахын урьдач нөхцөл болсон энэ сайхан сургаалыг манай ард түмэн эртнээс нааш “Гурван савны гэм” хэмээн нэрийдэж ирсэн. Үүний цаана нийгэмдээ, гэр бүлдээ, өөртөө тустай байхаар өдөр тутмын амьдралыг зохион байгуулах нь их үр дүнтэй байдаг. Үүний тухай хүүхэд залууст хэлээд өгөхөөр маш хурдан ойлгож авч байна. Ер нь цэцэрлэг, бага, дунд, дээд сургуулиудад яригддаггүй зүйлүүд манайд яригдана. “Сайн багш үлгэрлэдэг. Агуу багш бол сэтгэлийн галыг нь асаадаг,” хэмээх мэргэн үг байдгийг багш болгон бодож явууштай. Энэ өвөл манай сургалтын төв гар утсаар дамжуулан гадаад хэл сургах шинэ туршилтыг амжилттай хийсэн нь Монголд битгий хэл, дэлхий дахинд цоо шинэ арга барил болсон болов уу гээд хэлчихэд нэг их хэтрүүлэг болохгүй байх аа. Өөрөөр хэлбэл зарим эцэг эхчүүд гар утсыг хүүхдийн хүмүүжилд сөрөг муу нөлөөтэй хэмээн үздэг. Гар утасны буруу хэрэглээ тийм байдал үүсгэдэг нь ч нууц биш л дээ. Нөгөө талаар зарим хүүхэд залуус өдөр шөнөгүй, цаг наргүй гар утсаараа тоглож оролдсоор байгаад, утсаар юм хийж, бичихдээ бүр мэргэжсэн тал байгаа нь багшийн хувьд надад их нэмэр болж байна. Жишээлбэл, утсан дээр нь “Манай аав хятад хэл мэддэг.” гэсэн өгүүлбэр бичүүлээд дараа нь“ээж”,“ах”,“эгч” гэх мэтээр хувилаад бичээрэй гэж хэлчихээд босоод очихын хооронд тэр зургаан өгүүлбэрийг биччихэж байна. Чи яаж ийм хурдан бичиж байгаа юм гэж асуухаар би маш их чатладаг, утсаа их хэрэглэдэг тул хурдан бичиж сурсан гэж байгаа юм. Хүүхдүүдэд утсыг нь ашиглаад заахаар илүү сайн тогтоож, ойлгоно. Ингэж буруу зүйлийг нь зөв тийш нь залж байгаа хэрэг. Энэ мэт шинэ арга барилууд манай боловсролын төв дээр их олон байдаг.
-Сэтгэлээ тогтоох тухай ярьж буй таны лекцийг хүүхдүүд хэр ойлгож байна. Хэд хоногийн дараагаар хичээлдээ дасч эхлэх үү?
– Есдүгээр ангийн нэг хүүхдийг хичээл дээр босгоод сэтгэгдлийг нь яриулахад “Би эхлээд ойлгохгүй байсан, хоёрхон хоногийн дараа хичээлдээ маш их дуртай боллоо гэж байсан. Жишээлбэл, хятад хэл зааж байгаа хэрнээ ханз бичүүлэхгүй, дүрэм үзэхгүй, гол нь даалгавар өгдөггүй нь надад маш их таалагдаж байна.” хэмээн ярьж байсан л даа. Өөрөөр хэлбэл манайд тогтсон уламжлалт удаан агаад уйтгартай аргыг бүрэн халах чиглэлээр ажиллаж байгаагийн зах зухаас уншигчид маань миний ярианаас ойлгосон байх гэж бодож байна. Аль болох сонирхолтой, хөгжилтэй байх аргыг сургалтандаа хэрэглэдэг. Монголын боловсрол энэ чиглэлд байгаасай гэж хүсдэг.
-Хэдэн насандаа хэл сурах нь зөв байна. Одоогоор хэд орчим насны хүмүүс суралцаж байгаа вэ?
-Зуны сургалтанд гэхэд л 30-40 насныхан түлхүү сурдаг. Одоогоор 50,60 настай хүн ч ирж байна. Тав зургаан настай суралцагчид ч байна. Хэдэн ч насанд хүн сурах боломжтой. Нисваанис буюу элдэв бодол хүний сурах замыг халхалчихдаг. Элдэв бодолгүй хүн гэж бараг байхгүй. Тэгэхээр эхлээд элдэв бодлоос нь салгаж байж гадаад хэлийг сургадаг. Манай анхлан суралцагчид хэл сурах аргын талаар ярих юм болов уу гэсэн чинь бясалгалын арга шиг зүйл яриад байна гэж боддог байж магадгүй. Угаасаа элдэв бодол л оюун ухааныг хаадаг. Элдэв бодлоосоо ангижирч чадаж байгаа бол хэдэн ч насанд суралцаж болно.
-Зарим багш нар оюуны чадамжтай сурах аргатай хүүхэд байдаг. Үнэхээр оюун нь дийлэхгүй нь ч бий. Тэгэхээр арай илүү сурах чадвартай хүүхэдтэй нь ажиллаад явчихдаг гэдэг юм билээ. Энэ буруу юу?
-Хүн бүхэнд сурах өргөн боломж бий. Оюуны сүвийг нээх л хамгаас чухал асуудал. Сэтгэлийг нь тогтоогоогүй тохиолдолд хөтөлбөрт баригдаж сургалтаа явуулдаг багш нар дийлэнх нь байдаг шүү дээ. Гэтэл манайд сэтгэл тогтоосны дараа сургалт явуулах тухай арвин баялаг уламжлал байгаа. Үүнээс бид суралцах хэрэгтэй юм.
-Таны энэ аргыг ерөнхий боловсролын сургуулийн багш нарт заалгавал зүгээр юм байна?
-Би Багшийн Мэргэжил Дээшлүүлэх Институтийн зөвлөх багшаар ажилладаг. Энэ тухай ярихаар цөөнгүй багш нар таны наад арга чинь бидний урьд өмнө үзэж байсан сурганы номноос тэс ондоо байна гэдэг. Таны лекц уншиж байхад эхний хоёр цагийн хичээлийг ойлгоогүй сууж байснаа яваандаа ойлгоод ирж байна шүү хэмээн хэлдэг багш нар бас цөөнгүй байдаг л даа. Ганцхан хэл сурахад ч биш, бүх зүйлд сэтгэл тогтоох аргыг хэрэглэх боломжтой. Мөн би гадаад хэлтэй сэтгүүлчид бэлдэх юмсан гэж их боддог юм. Олон улсын гадаадын технологийн дэвшил, мэдээ мэдээллийг сонирхон судалж байвал их сайхан юм бий шүү дээ.
Би өөрөө энэ сарын 13-нд буюу бямба гаригт “Гадаад хэл хэрхэн хурдан сурах вэ” нэртэй лекцээ тавина. Лекц Мэдээлэл технологийн үндэсний паркад 14:00 цагаас болно.
МҮЭ-ийн холбооны дэд ерөнхийлөгч С.Эрдэнэбаттай ярилцлаа.
