Month: November 2017

ХӨСҮТ-ийн Сүрьеэгийн тандалт судлалын тасгийн эмч Д.Мөнхжаргалтай ярилцлаа.

-Эмэнд дасалтай сүрьеэгээр өвчлөгсдийн тоо нэмэгдсээр байна. Энэ хүмүүсийг бүрэн эмчлэх ямар, ямар эмчилгээ танайд хийгдэж байгаа вэ?

-Сүрьеэгийн тандалт судалгааны албанаас өнгөрөгч онд эмэнд тэсвэржилтийн тандалт судалгааг гурав дахь удаагаа зохион байгууллаа. Үүгээр манайд шинэ тохиолдлын дунд рифампбицен эмэнд тэсвэржилтийн эзлэх хувь 5.3 хувь, урьд нь эмчлэгдэж байсан тохиолдол 16.5 хувьтай гарсан. Эмэнд мэдрэг сүрьеэгийн тоо харьцангуй тогтвортой байгаа ч эмэнд дасалтай сүрьеэгээр өвчлөгсдийн тоо нэмэгдсээр байна. Харьцуулбал, 2006 онд анх эмэнд дасалтай сүрьеэгийн улсын дундаж 1.5-тай байсан бол одоо 7.6 болтлоо нэмэгджээ. Энэ үзүүлэлтийг нөгөө талаар оношлогооны чадвар сайжирч байгааг харуулж байгаа явдал гэж харж болно. Аймаг, дүүргүүдийн эмнэлэг эмэнд тэсвэржилтийг хоёр цагийн дотор мэддэг аппарат, тоног төхөөрөмжтэй болсон. Эмэнд дасалтай сүрьеэгээр өвчлөгсдөд таваас зургаан төрлийн эм уулгадаг. Ямар эмэнд тэсвэртэй байна гэдгээс хамаараад харилцан адилгүй. Нэг эмээс өдөрт дөрвөөс таван ширхгийг, нийт хориод эмийг хоёр жилийн турш ууна. Энэ бүх эм, эмчилгээ манай улсад 100 хувь үнэгүй байдаг.

-Сүрьеэгийн эмчилгээг 100 хувь үнэ төлбөргүй хийдэг. Бүрэн эдгэрэх боломжтой өвчин гэхээр хүмүүс тайвширч, алгуурлах тал байдаг уу?

-Тийм. Тухайн өвчтөний халааснаас нэг ч төгрөг гардаггүй болохоор хүмүүс эмчилгээг тууштай хийлгэдэггүй. Энэ нь өөрөө эмэнд дасалтай сүрьеэ бий болох анхдагч хүчин зүйл болдог. Хоёрт, тухайн хүн анхнаасаа эмэнд дасалтай сүрьеэгийн нян авч энэ өвчнөөр өвчилдөг. Антибиотек тэсвэржилтийн эрин үе гэдэг шиг сүрьеэгийн тэсвэржилт нь сүрьеэгийн эмчилгээ бий болсон үеэс эхлээд яригдаж эхэлсэн. Ямар ч нян, бактерийг буруу эсвэл дутуу эмчлэхэд тэсвэрждэг. Эмэнд тэсвэртэй сүрьеэгийн эмчилгээ урт хугацаанд буюу есөөс 24 сарын хугацаанд үргэлжилдэг. Манай улс 2003 оноос эмэнд тэсвэртэй сүрьеэг оношилж, 2006 оноос эмчилж эхэлсэн. Манай улсад хийгдэж байгаа эмэнд тэсвэртэй сүрьеэгийн эмчилгээ нь ДЭМБ-ын зөвлөмж болгосон олон улсын стандартад нийцсэн байгаа. Иргэдийн дунд Япон, Солонгост очвол сүрьеэг сайн эмчлэгдэнэ гэсэн хандлага ажиглагддаг. Бид тэдэнтэй яг ижил стандартаар эмчилгээ хийдэг.

-Сүрьеэ өвчин бүрэн эдгэрэх боломжтой. Гэтэл сүрьеэгээр өвчлөгсөд нас барах тохиолдол гарсаар байна. Энэ юутай холбоотой вэ?

-Сүрьеэгийн эмчилгээ үнэ төлбөргүй болохоор хэзээ ч очсон эмч нар бүрэн эмчилнэ гэж боддог. Хэзээ ч ирсэн бид эмчилнэ. Гэхдээ эмчилгээний сонголт хязгаарлагдмал болдгийг хүмүүс мэдэх хэрэгтэй. Эмчилгээгээ тасалж дутуу орхиод байвал өвчин хүндэрсээр бүрэн эмчлэгдэх боломжгүй болно. Нэг эмэнд дасалтай сүрьеэ өвчтэй хүнийг эмчлэхэд дөрвөөс зургаан мянган долларын эмийг үнэгүй өгдөг. Олон эмэнд дасалтай сүрьеэд бол 40 мянган долларын өртөгтэй 5-6 төрлийн эмийг хоёр жил өдөр бүр уух ёстой. Тухайн өвчтөн хэрвээ энэ эмчилгээг тасалдуулах юм бол ямар ч эмчилгээ байхгүй. Үхлээр дуусна. Ийм 100 хүн тутмын 75 нь таван жилийн дараа нас бардаг. Үлдсэн 25 нь амьдралын төгсгөлийн шат руу шилжинэ гэсэн үг.

-Зөвхөн сүрьеэ өвчний үед илрэх шинж тэмдэг гэж байдаг уу?

-Ганцхан сүрьеэ өвчний үед илэрдэг өвөрмөц шинж тэмдэг гэж байдаггүй нь сүрьеэг оношлоход төвөг учруулдаг. Хоёр долоо хоногоос дээш хугацаанд ханиалгах, хоолонд дургүй болох, жин буурч, турах, ядарч сульдах, шөнө хөлрөх эсвэл халуурах гэх мэт ханиад томуу болон бусад өвчинтэй төстэй шинжүүд илэрдэг. Үүнээс болоод эмч нар өөр өвчин гэж сэжиглэнэ. Өвлийн улиралд жаахан хүүхэд сүрьеэгийн нян авчээ гэхэд томуу, томуу төст өвчин гэж үзээд өөр талаас нь эмчлээд байдаг. Энэ мэтээр өөр өвчинтэй андуурах тохиолдол бий.

-Хэрхэн урьдчилан сэргийлэх вэ?

– Сүрьеэ амьсгалын замаар дамждаг учраас хувь хүнээс шалтгаалах зүйл байхгүй. Гэхдээ сүрьеэгийн халдвар авсан хүн бүхэн өвчилдөггүй. Тэдний арван хувь нь өвчлөх эрсдэлтэй. Дархлаа сул байх эсвэл нэг төрлийн нянг дахин дахин авч байгаа хүмүүс өвчилдөг. Тийм болохоор сүрьеэ өвчтэй хүмүүс гэр бүлийнхнээ тогтмол үзлэг оношлогоонд хамруулж байх хэрэгтэй.

-Дэлхийн улс орнуудтай харьцуулахад сүрьеэ өвчний тархалт манай улсад ямар байна вэ?

-Дэлхийд сүрьеэгийн өвчлөл өндөртэй 20 орны тоонд манай улс ордоггүй. Гэхдээ номхон далайн баруун бүсийн 37 орныхоо сүрьеэгийн өвчлөл өндөртэй дөрвөн орны нэгд орж байна. Сүрьеэ өвчний бүртгэгдэж байгаа тохиолдол арван жилийн өмнөхтэй харьцуулахад буурсан дүр зураг харагдаж байна. Өөрөөр хэлбэл, нийт бүртгэгдэж байгаа сүрьеэгийн тохиолдол 100 мянган хүн амд 134 байгаа юм. Харин тархалтын судалгаагаар 100 мянган хүн амд 757 хүн байх боломжтой гэж гарсан. Тэгэхээр тархалт тав дахин өндөр байна. Энэ үзүүлэлт бол оношлогдохгүй, бидэнд баригдахгүй, тухайн өвчтөн байх тохиолдолд өөрөө зовиураа мэдэхгүй маш их байна гэсэн үг. Тэгэхээр одоо сүрьеэтэй тэмцэх стратеги, урьдчилан сэргийлэх хөтөлбөрүүд идэвхтэй илрүүлэлт рүү чиглэж байна. Нийгэмд оношоо мэдэхгүй, өвчин тараагаад яваад байгаа хүмүүсийг эрт илрүүлэх хэрэгтэй байна. Эрт илрээд бүрэн эмчлэгдэх юм бол эмэнд дасалтай болохоос бүрэн сэргийлэх боломжтой.

Цахиур буутай анчид

Хүн төрөлхтний хувьд хамгийн анхны буу гэж ойлгохуйц зүйлийг Хятадад XIII зууны үед бүтээсэн бөгөөд түүнийгээ “Галт жад” хэмээн нэрлэдэг байсан гэдэг. Дарийг X зууны орчимд нээсэн ч буунд ашиглахгүйгээр 300 жил болсон гэж үздэг. Дарийг бууныхаа ам талаас хийж чигжээд, дээрээс нь жийрэг тэгээд сумаа хийнэ. Тэр үед сумны жийргээр өвс, даавуу хийдэг байсан бол монголчууд ноосон түүдэг буюу унгас ашигладаг байсан тухай баримт үлджээ. 1500-гаад оны үед төөнүүр буу дэлгэрч үүний дараа уг бууны механизм боловсронгуй болсноор цахиур бууны эрин үе эхэлсэн. Ингээд тонших бялтат буу үйлдвэр хөгжсөн орнуудад өргөнөөр ашиглагдаж байсан ч монголчууд гадны дарлалд байсан учир шинэ технологиос “амсалгүй” өнөөх цахиур буунаасаа салалгүй явсаар замагт буутай золгосон түүхтэй.

Монголд юм юм ховор байсан цаг. Тэр үед жинчид урагшаа, хойшоо явж цай, торго, гурил элдэв зүйлээс гадна хар тугалга тээж авчирдаг байж. 100 кг-ын багцалсан хар тугалга их хэмжээгээр авчирдаг байсан бөгөөд энэ нь анчдын захиас. Анчид түүгээр бууныхаа сумыг цутгаж хэрэглэдэг байсан тухай баримт 1900-аад оны эхэн үеийнх. Ингэхээр монголчуудын хувьд бууныхаа сумыг өөрсдөө цутгаж байсан бэлээхэн түүх нь байна. Монголчууд өөрсдөө буу, сумаа үйлдвэрлэх, гангын үйлдвэр барих талаар яриа өнгөрсөн зуунд, энэ зуунд ч үе үе сөхөгддөг ч үр дүнгүй л байсаар байна. Гэсэн ч монголчууд хойд хөршийнхөө хэрэглэж ирсэн галт зэвсгийг цаг ямагт хэрэглэж ирсэн түүхтэй. Тэрэн дундаа наган буу, макаров гэсэн нэрийг олон арван жилийн турш сонсч ирсэн билээ. Энэ удаад тэдгээр “танил” буунуудын талаар сонирхуулъя.

ХУВЬСГАЛЧ, ДЭЭРЭМЧДИЙН ГОЛ ЗЭВСЭГ БАЙСАН МАУЗЕР

Маузер -С96

Кино, ном зохиол дээр хамгийн олон дурдагддаг гар бууны нэг нь Маузер. Германы зэр зэвсгийн мастер Пауэл Маузерийн нэрээрээ дэлхийд алдаршсан энэ зэвсгийг ах, дүү Федеорле нар бүтээжээ. Тэд олон жилийн турш гар буу бүтээх гэж хэдэн зуун удаагийн туршилт хийсэн нь ийнхүү амжилттай болжээ. Тэд Маузерын зэвсгийн үйлдвэрийн туршилтын цехэд ажилладаг байж. Амжилттай болсон буугаа ах дүү хоёр “P-7, 63” гэж нэрлэсэн ч Пауэл 1895 онд патент авахдаа өөрийн нэрээрээ нэрлэсэн юм байна. Ингээд “Маузер”-ыг 1896 оноос 1939 оны хооронд сая ширхгийг үйлдвэрлэсэн гэдэг. “Маузер” бол Оросын иргэний дайны үед хувьсгалч, цагаатнууд, дээрэмчдийн гол зэвсэг байжээ. Мөн Ажилчин тариачны улаан арми ч зэвсэглэлдээ бас ашиглаж байжээ. Авсаархан хэрнээ хөнгөн карбины хүчин чадалтай бөгөөд мөрлөгч залгаж болдог давуу талтай. Алсын тусгал өндөр, 1000 метрт байг онодог.

МАКАРОВ

Макаров МР-79-9ТМ

Дэлхийн хоёрдугаар дайны туршид Орос офицеруудын хувийн цор ганц зэвсэг нь “ТТ” маркийн гар буу байсан бол 1951 оноос есөн мм-ийн “Макаров”-оор зэвсэглэх болсон гэдэг. Гэвч өнөө болтол шинэчлэгдээгүй энэ төрлийн хувийн хамгаалах зэвсгийг Оросын “Калашников” концерн зах зээлээс шахахаар “ПЛ-14” маркийн шинэ гар буу танилцуулсан агаад үүнийгээ “”Макаров”-ыг бүрэн орлох бууг Оросын хүчний байгууллагууд ашиглах болно” гэж тодотгож байсан удаатай.

Николай Макаров уг загвараа 1948 онд бүтээсэн юм байна. Жин нь 730 грамм, урт нь 161.5 мм, баррелийн урт нь 93.5 мм, өргөн нь 29.4 мм. Макаровын хамгийн өргөн хэрэглэгдсэн хувилбар нь РММ. 1990 онд инженерүүд анхны дизайныг сайжруулахдаа сумны ачааллыг нь нэмэгдүүлжээ. Макаров гар бууны TKB-023 туршилтын хувилбарт жинг нь бууруулахын тулд полимер хүрээтэйгээр хийсэн юм байна. Энэ нь ОХУ-ын цэргийн туршилтыг давж гарсан боловч удаан хугацааны хадгалалт, ашиглалтын явцад доголдол гарах магадлалтай гэж үздэг.

НАГАН БУУ

Наган буу 1895 он.

1800-гаад оны сүүлчээр улс орнууд армийн зэр зэвсгээ хүчирхэгжүүлэхийн тулд зохион бүтээгчдийн дунд шинээр буу зохиох уралдаан зарладаг уламжлал тогтоод байж. Энэ үед Оросын Эзэнт гүрэн ийм төрлийн уралдаан зарлахад Белгийн зохион бүтээгч Леон Нагант долоон цилиндртэй “Наган М1895” маркийн гар буугаар оролцжээ. 7.62х38 мм хэмжээтэй тусгай зориулалтын сумтай, цилиндрийн хороондох зайг хаахын тулд цилиндр нь урагш хөдөлдөг ер бусын хийн битүүмжлэлтэй, хурдтай зэвсэг байсан нь мэргэжилтнүүдийн хараанд өртжээ. Оросууд наган бууны энэхүү давуу талыг Винтов буутайгаа “эрлийз”-жүүлээд шинэ бүтээл гаргахыг битүүхэндээ санаархаж байсан гэдэг. Наган бууг эхлээд Белгид үйлдвэрлэж байгаад 1898 онд Орос улс үйлдвэрлэлийн эрхийг нь худалдан авчээ. 1918 он хүртэл наган бууг хоёр хувилбараар гаргадаг байж. Хувьсгалын дараа Улаан арми, ЗХУ-ын аюулгүй хүчинд наган бууг ашиглаж байсан бөгөөд офицеруудын хувьд Улаан одтойгоор шинээр танилцуулагдсан шинэ загварын наган буугаар шагнуулах нь намын гишүүний хувьд хамгийн том хүндэтгэл гэж үздэг байжээ.

Наган буу нь Орос-Японы дайн, дэлхийн нэгдүгээр дайн, 1917 оны Оросын хувьсгал, Оросын иргэний дайн, Өвлийн дайн, Дэлхийн хоёрдугаар дайн, Хятадын иргэний дайн, Солонгосын дайн, Вьетнамын дайнд ашиглагдсан бөгөөд цэрэг, армийнхны дунд “Наганы ямар нэг зүйл нь болохгүй байвал алхаар засч болно” гэсэн алдарт үг байдаг юм байна. Үүнээс нь үзвэл наган буу энгийн мөртлөө ямар бат бөх гэдгийг мэдэж болно. Коммунист хувьсгалчид 1918 оны долдугаар сарын 16-17-нд шилжих шөнө Оросын Эзэн хааны гэр бүл, үйлчлэгчдийг наган буугаар буудаж алсан гэдэг баримт бий. Мөн наган бууг биедээ нууж явахад хамгийн тохиромжтой галт зэвсэг гэж тухайн үед үздэг байжээ. Манай улсад түгээмэл байдаг гар бууны нэг нь наган буу бөгөөд цэрэг, армид энэ бууг өргөнөөр ашиглаж байжээ. Монголд энэ буу социализмын үед их түгээмэл байсан бөгөөд Нагаанбуу, Нагаандорж, Нагаанбаатар зэрэг нагаан гэсэн нэртэй хүмүүс олон байсан нь үүнийг нотолдог.

ТУЛАС-ТОКАРЕВ БУЮУ ТТ

1933 оны ТТ

1930 оноос үйлдвэрлэгдэж эхэлсэн энэхүү гар буу нь 854 грамм жинтэй, 194 мм урт, баррелийн урт нь 116 мм бөгөөд 134 мм өндөртэй. Хазгай чиглэлийн хурд нь 450 м/с, 50 метрийн зайтай галлах чадвартай байжээ. “TT-30”-ийг хялбарчлах үүднээс дизайны хувьд зарим өөрчлөлтийг хийсэн байдаг. Түлхүүр, дискэн холбогч, гох, хүрээний жижиг өөрчлөлтүүдийг хийж зөөврийн алхын угсралт, бүрэн түгжигч түгжигдэх нүхийг өөрчилсөн нь тун амжилттай болжээ. Ингээд шинэчлэгдсэн энэ загвараа “TT-33” гэж нэрлэжээ.

“TT-33”-ыг цэргийн албан тушаалтнуудад нийтээр нь олгожээ. Дэлхийн хоёрдугаар дайны үеэр ЗХУ-ын цэргүүдэд өргөнөөр хэрэглүүлсэн ч наганыг бүрэн орлож чадаагүй гэдэг. Энэ гар бууг Испанийн иргэний дайн, дэлхийн хоёрдугаар дайн, Солонгосын дайн, Вьетнам, Лоас, Камбож, Камбож-Вьетнамын дайн, Хятад-Вьетнамын дайн, Афганистан, Югославын дайн, Сирийн дайн зэрэг олон дайн байлдаанд ашиглажээ. Хятад, Унгар, Пакистан, Польш, Румын, Вьетнам, Серби зэрэг улсуудад уг бууг хувилж гаргадаг байж.

“TT-33”-ыг одоо Бангладеш, Хойд Солонгосын зэвсэгт хүчинд ашиглаж байна. Пакистаны цагдаагийн албанд орчин үеийн есөн мм-ийн “Беретта”, SIG гар бууг өргөнөөр ашиглах болсон ч ТТ-г албан бус хэлбэрээр ашигладаг юм байна. Харин БНХАУ-д “TT-33” гар бууг “Type 54” нэртэй цагдаа, армидаа нийлүүлдэг аж.