Ардчилсан намынхан мэдээлэл хийлээ. Ардчилсан намын нарийн бичгийн дарга О.Магнай “Монголын телевизүүдийн холбоо маргааш мэтгэлцээн зохион байгуулах талаар сурталчилгаа явуулж байна. Энэ сарын 24-ний өдөр МҮОНТ-ээр мэтгэлцээн явуулах гэнэ. Ардчилсан нам өмнөх байр сууриараа байх болно. Бид зургаадугаар сарын 24-ний өдөр МАН, МАХН-аас нэр дэвшигчдийг “Монгол ТВ” телевизэд болох мэтгэлцээнд урьж байна. Телевизүүдийн холбоо хараат бус гэдгээ батлах хэрэгтэй. Бид хамгийн хараат бус гэж ойлгож байгаа “Монгол телевиз”-ийг сонгож, хоёр нэр дэвшигчийг мэтгэлцээнд урьж байгаа юм” гэлээ.
Month: June 2017
“Элэгний С вирус ба хавсарсан халдварууд” сэдэвт олон улсын эрдэм шинжилгээний VI чуулганд оролцогчдод Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж илгээлт хүргүүлэв. Уг илгээлтэд:
“Манай улсад элэгний өвчлөлийн үндсэн шалтгаан болох хепатит В, С вирусийн тархалт их, элэгний хатуурал, архаг үрэвсэл, хорт хавдрын давтамж харьцангуй өндөр, 100 мянган хүнд ноогдох элэгний өвчлөлөөр дэлхийн дунджаас 7-8 дахин их байгаа. Манайд өдөр бүр 5-6 хүн элэгний өвчнөөр энэ хорвоог орхиж байна. Энэ бол үнэхээр сэтгэл эмзэглүүлсэн асуудал.
Монгол Улсын Засгийн газраас элэгний өвчлөлийг бууруулах, эмчилгээний үр дүнтэй аргыг нэвтрүүлэх, ард иргэддээ элэгний эмчилгээ, оношилгоог хүртэх боломжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор “Элэг бүтэн Монгол” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхлээд байна. Архаг хепатит С вирусийн халдварыг эмчлэх өндөр технологийн үр дүнтэй эмийг өөрийн орны эмийн бүртгэлд түргэн шуурхай бүртгэн авч, улмаар нэлээд хөнгөлөлттэй үнээр авч эхэлсэн нь чухал ач холбогдолтой алхам болсныг сайшаан хэлмээр байна. Монгол Улс дэлхийн анагаах ухааны энэхүү ололт амжилтыг хамгийн түрүүнд хүртэж байгаа улс орнуудын нэг билээ. Монгол Улс элэгний өвчинтэй тэмцэж буй төрийн бодлого, арга хэмжээ, олж буй үр дүнгээрээ дэлхийд загвар орон болох боломжтой. Үүнд Та бүхний энэхүү чуулган багагүй дэмжлэг болно хэмээн найдаж байна.
Цаашид орчин цагийн анагаах ухааны хөгжил дэвшилтэй хөл нийлүүлэн элэгний өвчний эрт илрүүлэлт, оношилгоо, эмчилгээнд сүүлийн үеийн техник технологи, арга аргачлалыг чадамгай ашиглан үр дүнг сайжруулах, анагаах ухааны эрдэм шинжилгээний ажлын чанар, үр өгөөжийг дээшлүүлэх, энэ үйл ажиллагаанд салбар дундын болон иргэний нийгэм, төрийн бус байгууллагын оролцоог нэмэгдүүлэхэд онцгой анхаарч ажиллах хэрэгтэй байгаа. Үндэсний хөтөлбөрийг тууштай хэрэгжүүлснээр бидний сэтгэлийг зовоосон В, С вирусын тархалтыг ойрын 5-6 жилд нэлээд бууруулах боломжтой гэж бодож байна.
Элэг бол хүний биеийн хорыг шүүдэг том лаборатори эрхтэн гэдгийг Та бүхэн сайн мэднэ. Монголчууд элэг, зүрх, бөөр, уушги, дэлүүг 5 цул хэмээн ярьдаг. Энэ таван цулаас хамгийн хурдан нөхөн сэргэдэг эрхтэн бол элэг билээ. Донорын эрүүл элэгний 70 хүртэл хувийг тайрч аваад өвчтөнд шилжүүлэхэд үлдсэн 30 хувь нь үүргээ гүйцэтгэсээр л байдаг. Үүргээ гүйцэтгээд зогсохгүй өөрөө богино хугацаанд өсөж төлжөөд, босоод ирдэг гайхамшигтай эрхтэн юм. Хүний биеийн өөр ямар ч эрхтэн ингэтлээ өсөж төлжиж, хэвэндээ орж чаддаггүй гэсэн. Гар, хөлийг тайрлаа л бол гүйцээ, ургахгүй. Зүрх, бөөрийг тайрах ч арга байхгүй, тэд өсөж ургадаггүй. Элэг бол үнэхээр сайн эрхтэн мөн. Тиймээс элгээ хайрлая, хүмүүс ээ, сайн эрхтнээ сайтар судалъя, эрдэмтэн, мэргэд ээ.
Олон улсын хэмжээний энэхүү чуулганд оролцож буй Та бүхэнд чин сэтгэлийн талархал илэрхийлж, чуулганы үйл ажиллагаанд амжилт хүсье” гэжээ.
Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын албанаас 2017 оны хаврын тохижилтын ажлын хүрээнд Баянгол дүүргийн 7 дугаар хороо Гэмтэл согог судлалын үндэсний төвийн гадна зам талбайн тохижилтын ажлыг өнгөрсөн сарын 15-ны өдөр эхлүүлсэн. Тус ажлын хүрээнд онцгой байдлын үед ашиглагдах нисдэг тэрэгний зогсоол, 10865 м2 асфальтан хучилт бүхий автозам, 1667 м2 явган зам, 3876 м2 ногоон байгууламж, 128 автомашины зогсоол, түргэн тусламжийн автомашины тусгай зориулалтын 9 зогсоол хийгдэх бөгөөд бүх ажил төлөвлөгөөт хуваарийн дагуу хийгдэж байна. Мөн өмнө нь тус эмнэлгийн орчимд автозам явган зам, авто зогсоолыг шийдвэрлэж өгөөгүйн улмаас түгжрэл үүсч тус эмнэлгээр орж үйлчлүүлэхэд нэлээдгүй хүндрэл учирдаг байсныг шийдвэрлэж, эмнэлгийн орц гарцыг хоёр болгон өөрчилж, Дилав хутагт Жамсранжавын гудамж руу нээж өгч байгаа юм. Уг ажил одоогоор 80 хувьтай үргэлжилж байгаа бөгөөд энэ сарын 20-ны өдөр дуусгаж ашиглалтад оруулах төлөвлөгөөтэйгээр ажиллаж байна гэж Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын албанаас мэдээлээ.
Өнөө маргаашдаа нутгийн хойд хэсгээр түр зуурын бороо орж, сэрүүсч, говийн бүсийн нутгаар бүгчим халуун байна хэмээн Ус цаг уур, орчны хүрээлэнгээс мэдээлж байна.
Энэ сарын 17-нд төвийн аймгуудын зарим газар, зүүн аймгуудын нутгаар, 18-нд баруун аймгуудын нутгийн баруун, зүүн аймгуудын нутгийн хойд хэсгээр, 19-нд нутгийн зарим газраар, 20-нд баруун аймгуудын зүүн хэсэг, төв болон зүүн аймгуудын ихэнх нутгаар дуу цахилгаантай бороо орно.
Салхи 17-18-нд говь талын нутгаар, бусад хугацаанд зарим газраар секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ. Ихэнх хугацаанд нутгийн хойд хэсгээр сэрүүхэн Дархадын хотгор болон Хангай, Хөвсгөл, Хэнтэйн уулархаг нутгаар шөнөдөө 1-6 градус, өдөртөө 16-21 градус, Их нууруудын хотгор болон говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 14-19 градус, өдөртөө 27-32 градус, бусад нутгаар шөнөдөө 7-12 градус, өдөртөө 20-25 градус дулаан байна.
Дэлхийн таван шилдэг дуучны нэгээр Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Г.Ариунбаатар шалгарсан байна.
“BBC” агентлагаас уламжлал болгон зохион байгуулдаг “Дэлхийн дуучин” тэмцээнд гавьяат жүжигчин Г.Ариунбаатар, ДБЭТ-ын дуучин Б.Батжаргал нар амжилттай оролцжээ. Дэлхийд чансаа өндөртэй тус тэмцээний сүүлийн шатны шалгаруулалтын хариу гарахад шилдэг таван дуучны нэгд Г.Ариунбаатарын нэр бичигджээ.
Нийслэлийн Засаг даргын Ногоон хөгжил, агаарын бохирдлын асуудал хариуцсан орлогч Ж.Батбаясгалан өнөөдөр Олон улсын санхүүгийн корпорацийн Хөрөнгө оруулалтын тэргүүлэх мэргэжилтэн бөгөөд Зүүн хойд ази, номхон далайн бүсийн хотуудын санаачлага хөтөлбөрийн удирдагч Жессе Ангтай уулзлаа. Тэд ногоон барилгын төслийн талаар санал солилцов.
Хотын даргын орлогч Ж.Батбаясгалан хэлэхдээ “Улаанбаатар хот Олон улсын санхүүгийн корпорацитай олон жил хамтран ажиллаж байна. Нийслэлийн Засаг даргын 2020 он хүртэл хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн гол чиглэл нь ногоон хөгжил, эрчим хүчний хэмнэлт. Ялангуяа уур амьсгалын өөрчлөлтийн эсрэг томоохон зорилтуудыг тусгасан. Манай хотын иргэдийн 60 хувь нь цэвэр бохир, дэд бүтцэд холбогдоогүй гэр хороололд амьдарч байна. Хүн ам эрчимтэй өсч байна. Тиймээс ногоон барилга, эрчим хүчний хэмнэлттэй барилга барих шаардлага бий. Бид ногоон бодлого хэрэгжүүлж, ногоон хот болохын төлөө ажиллаж байна.” гэлээ.
Олон улсын санхүүгийн корпорацийн Хөрөнгө оруулалтын тэргүүлэх мэргэжилтэн Жессе Анг цаг зав гарган уулзсанд талархал илэрхийлээд “Бид Улаанбаатартай хамтарч ажиллах болсондоо баяртай байна. Гэр хорооллыг ногоон болгох нь чухал асуудал. Бид ногоон барилгын чиглэлээр олон улсад ажилладаг. Өнөөдрийн байдлаар Азийн 6 улсад ажиллаж байна. Монгол Улсад ажиллах хугацаандаа Барилга хот байгуулалтын яам, Эрчим хүчний яам, Байгаль орчин ногоон хөгжил аялал жуулчлалын яамтай хамтарч байгаа. Ногоон барилгын төслөө хэрэгжүүлэхдээ хотын зүгээс гаргасан дүрэм журам, бодлогод нийуүүлэх болно.” хэмээсэн юм.
Уулзалтын төгсгөлд Нийслэлийн Засаг даргын Ногоон хөгжил, агаарын бохирдлын асуудал хариуцсан орлогч Ж.Батбаясгалан ногоон барилгын чиглэлээр хамтарч ажиллахад Улаанбаатар хот бэлэн бөгөөд сайн туршлага нэвтрүүлэхэд бүх талаар дэмжихээ илэрхийллээ гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.
Өчигдөр болж өнгөрсөн Нийслэлийн Засаг даргын зөвлөлийн ээлжит хуралдаанаар нийслэлийн төрийн өмчийн цэцэрлэгт хүүхдийн бүртгэлийг цахим хэлбэрээр зохион байгуулах тухай хэлэлцлээ.
Цахим хэлбэрээр бүртгэл хийснээр цэцэрлэгт хүүхдээ бүртгүүлэх гэж урт дараалал үүсдэг, цэцэрлэгийн гадаа хонон өнжин дугаарладаг гэх мэт хүндрэл үгүй болох юм. Мөн тухайн жилд харьяа дүүргийн цэцэрлэгт хэдэн хүүхэд шинээр болон нэмж авах, хэдэн хүүхэд бүртгэж авсан зэрэг мэдээлэл ил тод болж байгаа зэрэг олон давуу талтай аж. Зөвлөлийн хурлаар уг асуудлыг хэлэлцэн дэмжээд НИТХ-д өргөн барихаар боллоо.
Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН
МАХН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Э.Эрдэнэжамъянтай ярилцлаа.
-Та МАН-ын 60 тэрбумын бичлэгийг олонд дэлгэж шуугиан тарьж байсан. хууль хяналтын байгууллагад хандсан ч зөрүүлээд таныг шүүхэд өгсөн. Шүүх харин таныг “уучлалт гуй” гэсэн шийдвэр гаргаж. Үүнтэй санал нийлэх үү?
-60 тэрбум төгрөгтэй холбоотой ярьсан бичлэг байна гэдгийг би олон нийтэд зориглож гаргасан хүн л дээ. Тухайн үед хууль хяналтын байгууллага шалгаад Прокуророос хэрэгсэхгүй болгож, миний гомдлыг буцаасан. Хоёр сарын өмнө МАН-ын зөвлөх гээд байгаа А.Ганбаатар нэр төрд халдсан гэдэг үндэслэлээр намайг Хан-Уул дүүргийн шүүхэд өгсөн. Тус дүүргийн шүүхээс “Үндэслэлгүй мэдээлэл тараасан байна” гээд уучлалт гуйхыг шаардсан шийдвэр гаргасан. Миний хувьд үнэн бодит мэдээлэл цацсан, худлаа зүйл нийтэд мэдээлээгүй гэдгээ шүүхэд нотлох гэсэн боловч миний хоёр чухал хүсэлтийг шүүх хүлээж аваагүй. Нэгдүгээрт, “Г.Доржзодов гэдэг хүн тухайн яриа өрнөх үед протоколыг нь хөтөлж байсан, МАН-ын стратеги тактикийг нь боловсруулсан хүн юм билээ. Өөрөө тэр ярианд оролцсон хүн байна, 90 минутын бичлэгийг интернэтэд тавьсан байна. Тиймээс Г.Доржзодовыг гэрчээр оруулж өгөөч, тэгэх юм бол би үүнийг зохиогоогүй гэдэг нь батлагдана” гэсэн ч шүүх хүлээж аваагүй. Хоёрдугаарт, Г.Доржзодовыг нэгэнт гэрчээр оролцуулах боломжгүй юм бол 90 минутын бичлэг надад байна. Шүүх хуралдааны үеэр бүтнээр нь сонсъё, шаардлагатай бол шинжээч томилуулъя. Энэ хүмүүсийн ярьж байгаа зүйлс үнэн байна уу, эвлүүлэг байна уу гэдгийг шалгуулъя гэсэн ч мөн л хүлээж аваагүй. Үнэн зөвөө тогтоолгох гэсэн хүсэлтийг хүлээж аваагүй мөртлөө бодит бус мэдээлэл тараасан гэдгээр шүүх шийдвэр гаргасан.
-Та шүүхийн шийдвэртэй санал нийлэхгүй байгаа юм уу?
-Дэндүү нэг талыг барьсан шийдвэр гаргасан гэж үзэж байгаа. Тиймээс Нийслэлийн Иргэний хэргийн шүүхэд давж заалдана.
-Тэгээд “Уучлалт гуй” гэсэн шийдвэрийг биелүүлэхгүй гэсэн үг үү?
-Би яасан гэж уучлалт гуйдаг юм. Уучлалт гуйх ёстой хүмүүс нь М.Энхболд, Ц.Сандуй, А.Ганбаатар юм биш үү. Мөн Г.Доржзодов ч гэсэн уучлалт гуйх ёстой байх. Энэ дөрөв сууж байгаад МАН-ын стратеги тагтикийг ярьсан биз дээ. Нэг нь боловсруулж, нөгөө хоёр нь танилцуулж, нэг нь сонссон. 90 минутын туршид ийм яриа өрнөсөн нь тогтоогдвол дөрвүүлээ уучлалт гуйх ёстой.
-Гэхдээ бичлэгийн эхний хэсэг ноднин ил болоход хууль хяналтын байгууллагаас шалгаад эвлүүлэг гэдгийг нь тогтоосон гэдэг л дээ…
-Гурван удаа шинжээч томилсон байдаг. Нэг нь “Энэ эвлүүлэг биш. Эдгээр хүмүүсийн дуу хоолой мөн байна” гээд харьцуулсан шинжилгээгээр А.Ганбаатар, Ц.Сандуйгийн дуу хоолойг тогтоосон байдаг. Нөгөөх нь “Энэ яриаг тасалсан байна” гэдэг дүгнэлт гаргасан. Сүүлд 90 минутын бичлэгийг бүхэлд нь үзэхэд яах аргагүй дундаас нь тасалсан байна лээ. Ярианы чухал хэсгүүдийг нь нийлүүлэх маягаар эвлүүлсэн юм билээ. Үүнийгээ эвлүүлэг гээд байгаа л даа. Гэхдээ МАН-ынхан “Өөр өөр газар болсон ярианы эвлүүлэг” гээд байгаа юм. Үүнийг нь тогтоосон зүйл байхгүй.
Прокурорын зүгээс “Энэ эвлүүлэг байна. Сонгуулийн өмнө 60 тэрбум төгрөг босгоод албан тушаал зарсан үйлдэл тогтоогдохгүй байна” гэдэг үндэслэлээр хэрэгсэхгүй болгосон. Энэ хүмүүс сонгуулийн өмнө 60 тэрбум төгрөг босгож аваагүй байна. Авсан хүмүүсээсээ албан тушаалд тавиагүй байна гэдэг үндэслэлээр хэрэгсэхгүй болгосон гэдгээ сүүлд албан бичгээр товч мэдэгдсэн. Хан-Уул дүүргийн шүүх үүнийг үндэслэн шийдвэр гаргасан байна лээ. Юу гэхээр та прокурорын шийдвэрт өөрөө гомдол гаргаж давж заалдаагүй юм байна шүү дээ. Тиймээс та уучлалт гуйх ёстой гэх маягийн шийдвэр гаргасан.
-90 минутын бичлэг нь бүхэлдээ үнэн байхад “Уучлалт гуй” гэсэн шийдвэр гаргасан нь буруу гэсэн хүмүүс байна. Мөн 90 минутын бичлэгийг эвлүүлэг биш гэдгийг тогтоолоо гэсэн мэдээлэл харагдаж байсан. Энэ талаар дуулав уу. Сонгууль дөхсөн болохоор үнэн зөвийг тунгаахад үнэхээр бэрх байх шиг байна л даа?
-Эвлүүлэг биш байна гэдгийг тогтоолоо гэдэг зүйл одоогоор дуулаагүй байна. Шүүх шинжилгээний хүрээлэн ямар дүгнэлт гаргасан юм бүү мэд. Шүүхээр орсон зүйл байхгүй байх. Ноднин сонгуулийн өмнө энэ бичлэг олдсон болохоор би задалсан юм. Уг нь сонгуулийн өмнө гаргаж ирээд байх зүйл биш л дээ. Сонгууль дөхөх бүрт шүүхийн шийдвэр нь худлаа гарах юм. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, сошиалаар яваа зүйлсийг харахад хэтэрхий улс төржүүлээд байна. Үнэн зүйлс нь худлаа болж, худлаа нь үнэн болж хүмүүст хүрээд байгаа. Би энэ асуудлыг сөхөөд жил гаруйн хугацаа өнгөрлөө. Гэхдээ яагаад чимээгүй байв гэдэг асуудал байгаа юм. АН-ынхан ч үүнийг мэдэхийн дээдээр мэдэж байсан. Ерөнхийлөгчийн сонгууль болохоор л сэвж байдаг. Бусад үед нь яагаад шалгая, гомдол гаргая гээд явж болдоггүй юм бэ. Сонгууль дөхсөн учир хэтэрхий улс төржүүлээд утга учрыг нь алдагдуулаад байна гэж хувь хүний зүгээс үзэж байна.
Ардын намынхан ч гэсэн сонгууль дөхүүлж байж намайг шүүхэд өгөөд байгаа л даа. Ямар учиртай юм бүү мэд. Э.Эрдэнэжамъян гэдэг хүн худлаа мэдээлэл тараасан гэж харуулах гээд байгаа юм уу, АН, МАН-ыг алийг нь ч ойлгохгүй байна. Зөвхөн сонгуулийн сурталчилгаагаар бүх асуудлыг шийдэх гэдэг болж. Женког төмөр замын мөнгө идсэн л гэж байна. МАН өнгөрсөн бүтэн жил шалгаж байхгүй юугаа хийсэн юм бэ. Шүүх хурал хийхээр хугацаа өнгөрлөө. Ерөнхийлөгчид нэр дэвшихээр нь гаргаж ирээд сэвж байдаг. Энэ пиарын асуудал биш. Нөгөө талаасаа төрийн гурван өндөрлөгийн нэгээр ажиллаж байгаа хүнээ нэр дэвшингүүт нь яс үндэсийг нь яриад унадаг. Гадны улс орнууд хараад гайхаж, шоолж, эгдүүцэж байгаа шүү дээ. Монгол Улсад юун үндэстэн ястны дайн, мөргөлдөөн үүсчихээд, хэн нь хэнтэйгээ байлдаж ялах гээд байгаа юм бол гэж гайхахаар зүйл хэвлэлээр явуулж байна. Ингэж болдог юм уу.
Энэ бүгдээс харахад АН, МАН-аас явуулж буй арга хэмжээ нь үнэн зөвийг тогтоож, ард түмэнд мэдээлье гэхээсээ илүү худал үнэн сурталчилгаагаар хүмүүсийн хооронд үл ойлголцол үүсгээд хаячихаж байна. Тийм ч зөв зүйл биш шүү дээ. Манай нам энэ сонгуулийн өрсөлдөөнийг хууль журмынхаа дагуу яваасай гэж хүсч байгаа юм. Сошиалыг харж байхад Ардын намынхан манай намын нэрээр хуудас нээгээд Х.Баттулгыгаа муулаад, Х.Баттулгын багийнхан нь манай намын нэрээр өөр нэг цахим хуудас нээж М.Энхболдыгоо хужаагаар нь дуудаад явж байгаа л даа. Бохир технологийн улмаас ард түмэн аль нь зөв аль нь буруу гэдгийг ялгахаа больчихлоо. Сонгууль дуустал аль аль нь иймэрхүү зүйл ярихаа болих хэрэгтэй. Шүүхээр шийдүүлж чадаагүй, шүүхээр шийдүүлэхэд нь зөвөөр нөлөөлж чадаагүй байж одоо ийм юм ярьж шоудаад хэрэггүй. Төмөр зам, 60 тэрбумынхаа асуудлыг шүүхээр л шийдүүл. Одоо өндрөө аваад байгаа зүйлс сонгуулийн дараа нам дарагддаг, мартагддаг л биз дээ. Тиймээс одоо ингэж шуугиулах хэрэг байгаа юм уу.
-60 тэрбумын үнэнийг яаж тогтоох юм. Та бол сонгуулийн шоу битгий хий л гээд байгаа юм байна…
-Үнэхээр 60 тэрбумын асуудлыг үнэнээр нь шийдүүлье гэж байгаа бол холбогдох талууд миний шүүх хуралдаан дээр очиж гэрчийн мэдүүлэг өгөөд явах ёстой байхгүй юу. Ардын намынхан өөрсдийнхөө байр сууринд бат итгэлтэй байгаа бол М.Энхболд, Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нь миний яриа мөн биш гэдгээ шүүх дээр очоод хэл л дээ. Харамсалтай нь мэдээлэл цацсан Эрдэнэжамъянг шүүгээд байдаг. Тэгсэн хэрнээ өөрсдөө шүүх хуралд оролцдоггүй. Би Г.Доржзодовыг шүүх хуралд гэрчээр оролцоод өгөөч гэхэд очиж оролцоогүй. Шүүгчид нь хүсэлт тавихад оролцуулаагүй. Ийм байхад яаж үнэн мөнийг тогтоох юм. Аль аль талдаа бодох зүйл бий. Зэрэгцэж суугаад ярьсан дөрвөн хүн нь шүүхээр орохгүй байхад би яагаад шүүхээр ороод байгааг ойлгохгүй юм. Прокурор хэрэгсэхгүй болгоод намайг хөдөө явж байхад давж заалдах гомдол гаргах боломжгүй хугацаанд эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзсан шийдвэрийг өгсөн. Одоо би гомдол гаргалаа гэхэд дахиад хэрэгсэхгүй болгочихно. Хуулийн процесс нь ийм юм. Одоо байгаа ганц гарц нь Иргэний хэргийн шүүхээр асуудлаа шийдүүлэх.
-Монголчууд төрийн тэргүүнээ сонгох чухал сонголтын өмнө ирээд байна. Энэ үед 60 тэрбумын асуудал сөхөгдлөө. Тиймээс МАН-ынхан ямар арга хэмжээ авах ёстой вэ. Нэр дэвшигчийнхээ нэрийг татна гэж байхгүй л байх?
-Би энэ асуудлыг анх дэлгэхдээ ёс зүйтэй улс төрийн хүчин юм бол намын дарга нь, Нийслэлийн МАН-ын дарга нь огцорох ёстой гэж байр сууриа илэрхийлж байсан. Нам нь тэр, ард түмэн ч тухайн үед тоогоогүй. Шүүх хяналтын байгууллага нь үгүйсгээд гэрч нар нь гарч ирээгүй. Хууль зүйн сайд нь Д.Дорлигжав, Их хурлын дарга нь ч гэсэн АН-аас байсан. Энэ хүмүүс байхдаа шийдэж чадаагүй байхгүй юу. Ардын намынхан болохоор “худлаа” гэдэг ганц л зүйлийг хэлээд байгаа. Ардын намын нэр нь гараад буй хүмүүс шүүх хуралд оролцох ёстой. АН-ынхан 90 минутын бичлэгийг хуулийн байгууллагад өгсөн гээд байгаа ч хууль хяналтын байгууллагыг хэн атгаж байгаа билээ дээ. Хэрэгсэхгүй болгоод л өнгөрнө. Дахиад мэдээлэл гаргасан хүн нь буруудна. Мөрдөн байцаах, прокурорын шатанд хүн худлаа хэлэх бололцоотой. Өөрөө өөрийнхөө эсрэг мэдүүлэг өгөхгүй байх эрхтэй гэсэн хуулийн заалттай учраас прокурорын түвшинд энэ нөхөд худлаа ярьчихаж болж байгаа юм. Шүүхэд худал мэдүүлэг өгөх, гэмт хэргийг нуун дарагдуулах гэдэг гэмт хэрэг бий. Энэ бүхэн Иргэний шүүх хурал дээр илүү хүчтэй сонсогддог. Иргэний шүүх дээр худлаа хэлэх эрх ямар ч хүнд байхгүй. Тиймээс Иргэний хэргийн шүүхэд энэ 60 тэрбумын асуудалд нэр холбогдсон хүмүүс бүгд оролцоод асуудлаа шийдэх нь чухал.
-Таньтай утсаар холбогдоход Г.Доржзодовын гэрийн гадаа байна гэж байсан. Юу болсон бэ?
-Г.Доржзодов бол ОХУ-д улс төр судлалаар докторын зэрэг хамгаалсан залуу юм билээ. Өмнө нь нэг удаа уулзаж байсан. Цагдаагийнхан дарамтлаад янз бүрийн хэрэг нэг үүсгээд, нэг болиод яваад байгаа юм. Хамгийн сүүлд өөрийг нь дарамтлаад байхаар нь хүнтэй ярьсан яриагаа бичсэнийх нь төлөө тагнуул хийсэн гээд Эрүүгийн хэрэг үүсгэчихээд байгаа юм билээ. Г.Доржзодов УИХ-ын гишүүн асан Ц.Оюунгэрэлийн гэрт байгаа. Нөхөр нь Жефф гээд АНУ-ын иргэн тул цагдаагийнхан орж чадаагүй. Гэрт байгаа хүмүүс АНУ-ын Элчин сайдын яамнаас хүн ирэхийг хүлээж байгаа гэж байна билээ. Би Г.Доржзодовтой утсаар ярьсан. Зоригтой байна лээ. Цагдаагийнхан шөнийн нэг цагаас хойш гэрийг нь бүсэлж “Аав чинь хамгаалалт авахыг хүссэн” гэдэг худлаа зүйл танилцуулсан юм билээ. Шүүх, прокурорын зөвшөөрөлгүйгээр цагдаагийнхан худлаа ярьж гэрээс нь гаргаж ирэхийг оролдсон. Цагдаагийн байгууллагын зүгээс “Өөрсдөө хамгаалалт хүссэн” гэдэг юм ярьж байсан. Хэнээс ямар үндэслэлээр яагаад хамгаалалт хүссэн гэдгийг нь тайлбарлах хэрэгтэй. Хэрэв цагдаа нарын үнэн бол тодорхой үндэслэл бүхий мэдээлэл нь ирсэн болоод цагдаа нар очсон байгаа. Цагдаагийнхан нэгэнт ийм мэдээлэл хийсэн юм чинь үүнийгээ заавал зарлах хэрэгтэй. Зарлахгүй нуугаад өнгөрнө гэвэл гэмт хэргийг нуун дарагдуулж байна гэсэн үг. Хар машин худалдаж авах гэсэн хүнийг оллоо гээд баахан сүр болсон доо. Яг тэрэн шиг хэн яах гэж заналхийлээд хамгаалалт хүсэх болов гэдгийг нь нэр устай нь зарла. Эрх баригчдын муу муухай бүхнийг илчилсний төлөө тэр хүнийг баривчлах гэж оролдсон юм бол цагдаагийн дарга нь огцрох ёстой. Улс төрийн үйл ажиллагаанд цагдаа хутгалдаад байдаг явдлыг таслан зогсоох цаг хэдийнээ болжээ.
-ЦАГДАА НАР Г.ДОРЖЗОДОВЫГ БАРИВЧЛАХ ГЭЖ ОРОЛДСОН УУ-
Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН
МАН-ын удирдлагууд төрийн албан тушаалыг үнэлэн 60 тэрбум төгрөг босгох тухай хэрхэн ярилцаж байгаа нууц бичлэгийг Г.Доржзодов гэх залуу 2016 оны УИХ-ын сонгуулийн үеэр олон нийтэд цацаж шуугиан тарьсан. Бичлэг цацагдсанаас хойш МАН-ын гишүүд түүнийг хэрхэн дарамтлах болсон, мөн их хэмжээний мөнгө амлаж, хаана дуудаж хэрхэн уулзсан талаар ч баримттай мэдээллийг тэрбээр олон нийтэд хүргээд байгаа юм.
Тэгвэл өчигдөр буюу энэ сарын 15-нд цагдаагийн алба хаагчид Г.Доржзодовыг саатуулахаар оролдлоо. Г.Доржзодов УИХ-ын гишүүн асан Ц.Оюунгэрэлийн гэрт түр хугацаагаар очоод байхад нь дээрх ажиллагаа болсон юм. Энэ талаар эх сурвалж болон Г.Доржзодов нарын мэдээлж байгаагаар Хан-Уул дүүргийн нутаг дэвсгэр “Оргил хотхон”-ы гадаа 04:00 цагийн орчимд 100 гаруй цагдаа ирсэн гэнэ. Хотхоныг хэдэн талаас нь бүсэлж эхэлжээ. Оршин суугч болон бусад хүнд цагдаа нар ямар шалтгаанаар хотхныг бүхэлд нь хамгаалалтад аваад байгаагаа мэдэгдээгүй юм. Энэ үеэр УИХ-ын гишүүн асан Ц.Оюунгэрэл орон нутагт сонгуулийн ажлаар явж байсан бөгөөд түүний нөхөр жеффри гэртээ байсан гэнэ. Г.Доржзодов тэдний гэрт түр орогнож байгаа гэдгийг цагдаа нар мэдээд бүсэлсэн байна. Цагдаагийн алба хаагчид УИХ-ын гишүүн асан Ц.Оюунгэрэлийн гэрийнх нь хаалгыг тогшиж, дотогш нэвтрэх гэж оролдсон гэдгийг тэд хэлж байгаа юм. УИХ-ын гишүүн асан Ц.Оюунгэрэлийн нөхөр “Би бол АНУ-ын иргэн. Тиймээс зөвхөн АНУ-ын Элчин сайдын яаманд л тайлбар өгнө” хэмээгээд цагдаа нарт хаалгаа нээж өгөхөөс татгалзсан байна.
Манай сонины сурвалжлах баг Хан-Уул дүүргийн нутаг дэвсгэр “Оргил хотхон”-д ямар асуудал үүсээд байгаа талаар сурвалжлахаар 8:30 цагийн орчимд очсон юм. Цагдаа нар хотхон руу хүн огт нэвтрүүлэхгүй, хамгаалалтад авсан байв. Мөн цагдаагийн алба хаагчдын машин дотогш нэвтэрч байсан юм. Сэтгүүлчид болон АН-ын гишүүд дотогш орж Г.Доржзодовыг байгаа эсэхийг мэдэх гэсэн боловч цагдаа нар оруулахгүй байгаагаас үүдэн үл ойлголцох байдал үүссэн байлаа. Мөн Г.Доржзодовын өмгөөлөгч Г.Баасан ч дотогш нэвтэрч чадаагүй юм. Ингээд 10:30 цагийн орчимд цагдаа нар хамгаалалтаа буулгасан юм. Үүний дараа сэтгүүлчид болон бусад хүн дотогш нэвтэрч Г.Доржзодовын байгаа байшинд очиход цонхон дээрээ “Элчин сайдын яам нээгдэхээр хүмүүс ирнэ” хэмээн цаасан дээр гараар бичээд наасан байв. сэтгүүлчид ирж байгаа бараанаар Г.Доржзодов цонх онгойлгож, тухайн үед юу болсон талаар мэдээлэл өгсөн юм. Тэрбээр “Цагдаа нар намайг баривчлахаар ирсэн нь үнэн. Харин одоо огт өөр худал мэдээлэл олон нийтэд хүргэж байна” гэв.
Мөн зуу гаруй цагдаа хэн нэгнийг хамгаалж байсан түүх Монголын цагдаагийн түүхэнд байхгүй гэнэ. Монгол Улсын гурав дахь Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяраас эхлэн бусад нэр нөлөө бүхий цөөн тооны хүнийг баривчлахдаа л зуу орчим цагдаагаар бүслэлт хийж байсан гэдгийг ярих хүн олон байв.
Г.ДОРЖЗОДОВ: 60 ТЭРБУМЫН БИЧЛЭГИЙГ ОЛОН НИЙТЭД ХҮРГЭХ НЬ МИНИЙ ИРГЭНИЙ ҮҮРЭГ ГЭЖ БОДСОН
Жаран тэрбумын бичлэг хийсэн Г.Доржзодовтой ярилцлаа.
-Яаж яваад та МАН-тай холбогдсоноос яриагаа эхэлье.
-Энэ их сонин зүй тогтолтой. Би 2008 оны өвөл нэгдүгээр сарын 24-нд аспирантураасаа чөлөө аваад Москвагаас гэртээ ирж Дархан-Уул аймгийн Засаг дарга байсан Д.Хаянхярваатай зун болох сонгуулийнх нь кампанит ажлыг удирдахаар гэрээ байгуулж ажиллаж билээ. Тэр зундаа үйлчлүүлэгч маань сонгуульд ялж, УИХ-ын гишүүн болж билээ. Яахав улстөрч хүн болохоор би нурууг нь хараад үлдсэндээ тэгэхэд. Дараа нь Татварын ерөнхий газрын Хэвлэл мэдээллийн албыг удирдаж, эсвэл ҮАБЗөвлөлийн Стратегийн судалгааны хүрээлэнд мэргэжлээрээ ажиллаж явахад найзууд маань Д.Хаянхярваа чинь чамайг өөд нь татчихдаг сайхан юмаа гэж хэлдэг байлаа. Үнэндээ би бол нурууг нь хараад л үлдсэн хүн шүү дээ.Энэ намтай ажиллалаа гээд надад наалдсан юм огт байдаггүй юм. Яахав сонгуулийнх нь кампанийг маш сайн зохион байгуулсан, хамгийн бага төсвөөр ялалт байгуулж сонгуулийн төв штабын ажлыг удирдсан гэсэн ганц А5 тодорхойлолт л үлдсэн. Ингээд бараг таван жил төрийн байгууллагуудад ажилласны дараа улстөржсөн дотоод уур амьсгалаас нь залхаж ажлаа 2012 оны тавдугаар сард хүлээлгэж өгөөд хувийн хэвшилд ажиллахаар бүрмөсөн явсан л даа.
Харин 2014 оны дөрөвдүгээр сарын сүүлээр миний нэг найз өөрийн толгой компанидаа Стратеги хариуцсан захирлын ажлын байр бий болгож байгаа. Тэр ажлын байранд чамайг л авмаар байна. Чамд зориулж Захирлуудын зөвлөлийн шийдвэрээр бүтэцдээ ийм өөрчлөлт оруулсан юм гэсний дагуу “Шинэ Монгол Хаад” групп ХХКийн Гүйцэтгэх захирал А.Ганбаатартай танилцуулсан. Тэгээд 8 сарын 1нд тус компанийн Захирлуудын зөвлөлийн хурал болж би асуудлаа оруулаад 100 хувийн саналаар Стратеги хариуцсан захирлаар ажиллах шийдвэр гарч 9 сарын 1-ний дотор Хөлсөөр ажиллах гэрээ байгуулах үүргийг гүйцэтгэх захирал А.Ганбаатарт үүрэг болгосон юм. Захирлуудын зөвлөл гэдэг бол Гүйцэтгэх захирлын дээр байрлах хамтын шийдвэр гаргадаг байгууллага юм л даа. Ингээд ажлаа хүлээж авах юм болоод бэлдээд явж байтал Нийслэлийн МАНын дарга Ц.Сандуйтай намайг танилцуулж есдүгээр сарын 1-ээс өмнө амжиж 2014-2016 онд Нийслэлийн МАН-ыг шинэчлэх, бүтэц, зохион байгуулалтыг хийх, ажил үүргийн хуваарийг нарийвчлан гаргах, үйл ажиллагааны стратеги төлөвлөгөөг боловсруулах, мөн 2016 оны УИХын сонгуульд МАНын сонгуулийн төв штаб, түүний бүтэц, зохион байгуулалт, сонгуулийн кампанийн стратеги төлөвлөгөө, түүний нарийвчилсан задаргаа, ажил үүргийн хуваарь гээд ажлыг хийхэд оролц гэсэн үүрэг даалгавар өгдөг юм байна. Миний Москвад Улстөр судлалын тэнхимийг Сонгуулийн технологиор бакалавр, Бодлогын стратегийн анализаар мастер хийсэн боловсролын бичиг баримтуудыг нөхдүүд үзээд намайг ажилдаа туслуулахаар болсон юм гэж ойлгосон. Яахав тэгээд тэдний ажилд тусалж дуусаад Стратеги хариуцсан захирлын ажлаа хүлээж аваад цааш явна гэж тэр үедээ бодохгүй юу.
-Ингээд сонгуулийн багт нь уригдаж ажилласан хэрэг үү?
-Энэ нь бас яг сонгуулийн баг биш юмаа. Зүгээр л нэг хэдэн нөхдийг цуглуулаад 2016 оны сонгуулийн бэлтгэл ажлыг ваав гэж хэлэх хэмжээнд бэлдээд даргадаа танилцуулах зорилготой багийг Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нар өөрсдөө сэдэж олсон юм байна лээ. Би яг энэ үетэй таарчихгүй юу. Намайг урьсан гэх нь хаашаа юм. Миний Гүйцэтгэх захирал болж байгаа хүний өгсөн үүрэг даалгаврын дагуу л ажлаа хугацаанаас нь өмнө наймдугаар сарын 1-нд ийм маягаар эхэлчихгүй юу. Яг энэ багтай ажиллах гэрээ цаасан дээр байхгүй харин дээрх улстөрийн ажлыг хийж дуусмагц үндсэн ажлыг надад хүлээлгэж өгөх А.Ганбаатарын амаар хэлсэн амлалт, 9 сарын 1-ний дотор Хөлсөөр ажиллах гэрээ байгуулахыг үүрэгдсэн Захирлуудын зөвлөлийн хурлын шийдвэр л байсан. Би чинь анх очихдоо Ц.Сандуйтай танилцаж дахиад буцаад улстөрийн сонгуулийн ажил руугаа дайчлагдчихна гэж бодоогүй байсан юм шүү дээ. Энэ бол одоо бодоод байхнээ цэвэр дайчилгаа байжээ.
-Чухам яагаад тэр бичлэгийг хийх болсон юм бэ?
-Би үүрэг даалгавар авснаасаа хойш өглөө эрт очиж бүтэн өдөржингөө мэргэжлийнхээ хэмжээнд хийж боловсруулж ажилладаг байв. Орой нь Ц.Сандуй намын байрнаасаа ирэхээр нь би хийсэн зүйлсээ гурван хувь хэвлээд л А.Ганбаатарын өрөөнд орж тэндээ шөнө дөл болтол өнөө хоёрын засваруудыг нэг бүрчлэн оруулаад анхны хэлбэр нь бүр огт танигдахгүй хачин зүйлтэй үлддэг байлаа. Заримдаа хийж байгаа зүйлийг нь хараад шүүмжлэх гэж, ойлголцох гэж Гүйцэтгэх захиралтайгаа хэдэн бичиг цаасан дээрээ ширүүн үздэг байв. Ц.Сандуй бол яахав дээ. Угаасаа зөөлөн тоглоом шиг бөөрөнхий хүн.Тэгж ингэж явсаар нэг мэдэхэд есдүгээр сар гарчихсан. Бид гурав хамтдаа бараг 40 гаруй хоног ажилласан байсан. Тэгээд есдүгээр сарын 67ны үеэр М.Энхболд, Д.Сумъяабазар 2 ирэх юм болсон. Гэвч ирээгүй. Харин есдүгээр сарын 8-ны өглөө М.Энхболд ганцаараа 11:00 гэж ирээд А.Ганбаатарын өрөөнд Ц.Сандуйтай гурвуулаа хамт цайлж байгаад уулзалт болдог 4 давхарт 12:00 үед бууж ирсэн. Би ч яахав А.Ганбаатарын заавраар уулзалтын протоколь маягийн юмыг хийх болж уулзалтад байлцсан. Уулзалтын аудио бичлэг дээр энэ уулзалт бол ямар нэг нууцтай холбоотой гэж анхааруулаагүй учир би протоколыг хялбарчлаад өөрийнхөө айпад дээрээ буулгасан юм. Уулзалтын бичлэг дээр Ц.Сандуй багаа танилцуулснаар яриагаа эхэлдэг. Тийм болохоор намайг энэ уулзалт дээр байх эсэхийг А.Ганбаатар, Ц.Сандуй нар гаргасан.
-Яагаад бичлэгийг олон нийтэд хүргэе гэж бодов. Тантай хамт шалгагдаад байгаа Ө гэж юун хүн юм бэ. Хамт бичлэг хийсэн хүн үү?
-Тэр уулзалтын дараа Ц.Сандуй, А.Ганбаатар, М.Өлзий нар өрөөнд гэв гэнэт орж ирээд миний сууж ажиллаж байсан компьютер дээрх бүх файлыг зөөврийн хард дискэнд хуулж аваад эд мөрийн баримт болох зүйлсийг бүгдийг нь устгасан. Харин миний айпад дээрх протоколын аудио, уулзалтын өрөө рүү зөөж явсан миний хувийн флаш хоёрыг тэд оролдоогүй. Өнгөрсөн оны хавар-зун би сонгуулийн үйл явцыг анзаараагүй л дээ. Завгүй байсан юм. Хавар зургадугаар сар гараад би арай тогтвортой байх болж сонгуулийн өрнөлийг ажиглаж эхэлсэн юм. Гэтэл нэг л биш. Улстөрийн намуудын сонгуулийн сурталчилгаа сүүлдээ маш бохир яваад эхэлсэн. Олон нийтийг маш их вакумжуулж мэдээллийн тэнцвэргүй байдалд халтал байлгаж байх шиг санагдсан. Богино долгионы зуух шиг байхгүй юу. Дотор нь юм хийгээд долгионоор шарахтай л адил вакумжсан мэдээллийн орчинд хүн удахаар удирдууламтгай инстинкт нь ноёлох хандлагатай болж эхэлдэг. Энэ их битүү орчинд намуудын мэдээллийн дайн утгаа алдаж эхэлсэн. Би тэгээд 2014 онд хийж байсан ажлаа эргэж санаад хуучин айпадаа ч асааж үзлээ. Тэгээд өнөөх уулзалтын үеэр яригдаж байсан зүйлсүүдийг дахин нэг сонсоод олон нийтэд эдгээрээс хэсэглээд ч гэсэн хүргэх нь миний иргэний үүрэг юм гэдгийг би ойлгосон. Интернэтэд 2016 оны зургадугаар сарын 17-ны орой soundcloud.com дээр байршуулж байгаад твитрээр дамжуулан маш хурдтай түгээгээд хоёр хоногт бараг 600 гаруй зорилтот хүнд хүргэж амжсан. Директ маркетингийн зарчим л даа. Их өндөр хурдтай түгээлт болсон. Тэгээд үр дүнг нь та мэдэж байгаа байхаа. Хүлээж авсан 600 гаруй хүн маань цааш шейрлэх хурд хангалтгүй байснаас болоод тархалт зогсох хандлагатай болсон. Мэдээж зэрэгцээд олон үйл явдлууд болсон л доо. Улс төрчдийн том бас чанга мэдэгдлүүд ар араасаа өдөр бүр телевизээр цацагдаад л. Тэгсэн ч сонгууль болдгоороо болж нар манддагаараа мандана гэдэг шиг л юм болсон доо.
Харин тэр Ө гээд байгаа хүн чинь М.Өлзийг хэлж байгаа юм. Ц.Сандуйгийн эгчийнх нь хүүхэд л гэж би сонссон. Ц.Сандуйгийн хамгийн ойрын нууц ажлуудыг гардан хийдэг залуу. Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нар намайг дагалдуулан түүнийг сонгуулийн технологид сургалцуулъя гэж их ярьдаг байсан юм. М.Өлзий 2014 оны уулзалтад байгаа ч үгүй. Шатан дээр л байсан байх. Тэр залуу өнгөрсөн зун АТГ-т өгсөн мэдүүлэгтээ надтай хамт эвлүүлэг хийж А.Ганбаатарыг хорлоё гэлүү дээ тийм юм тохирч хийж байсан гэсэн байсан. Би чинь тийм айхтар студийн продюссор маягийн юм хийж чадахгүй шүү дээ (инээв). Мэргэжил маань шал өөр. Та нар хавтаст хэргийг татаж уншвал савж унана даа. АТГ дээр нэг өдөр нэг дор энэ гурван хүн мэдүүлэг өгөхдөө үг нь хоорондоо авцалдахгүй, маш их зөрчилдсөн мэдүүлэг байсан. Яахав худлаа хэлж дарга нарыгаа аваръя л гэсэн юм байлгүй дээ. Харин тэр мэдүүлгийг авч байгаа байцаагч нь арай л сургуулийн хүүхдийн хэмжээний боловсролтой л биш бол тийм хачин байцаалт хийхгүй байсан байх. Би ч тэр хавтаст хэргийг нь олон нийтэд ил тавьсан. Хэн дуртай нь үзэж болно гэж ойлгож байгаа. Магадгүй хуулийн сургуулийн хүүхдүүдэд хэрэгтэй зүйл болно. М.Өлзийг АТГ дээр намайг гэмт хэрэгтэн болгох гэж гэрч маягаар татан оруулсан юм шиг байгаа юм. Үнэндээ М.Энхболдыгоо хэргээс гадагш түлхэн гаргахын тулд миний эсрэг 3 хүн үгсэн хуйвалдаж гараад намайг гэмт хэрэгтэн болгож нотлоод цэвэр ялах хэмжээний хүчтэй шүү дээ. Тийм л зорилгоор тэр хүүхэд одоо худал мэдүүлэг өгсөн хэрэгт унах биз.
-Сонгуульд ажилласны хөлс мөнгө өгөөгүй юм уу. Тэр хорин сая төгрөг шилжүүлсэн баримт яагаад яваад байгаа юм бол?
-Би бараг хоёр хоног олон нийтэд тэдгээр тасархай гурван файлыг маш хурдтай түгээж 600 гаруй хүнд хүргэсэн болохоор Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нарыг 19-нд залгахад нь бараг бэлэн байсан. Учир нь өмнөх өдөр нь буюу 18нд А гэдэг хүн над руу гэв гэнэт BlackBerry Messenger-ээр дахин дахин залгаж эхэлсэн. Утсаа автал “Чамайг А.Ганбаатар хайгаад байна. Чи хаана байна” гэж шалгааж эхэлсэн. Би хариуд нь “Чи яагаад гэнэт гараад ирчихэв” гээд утсаа салгасан л даа. Тэгээд 19нд 10:00 цагаас эхлээд Ц.Сандуй, А.Ганбаатар, М.Өлзий нар над руу маш их залгасан. Би soundcloud.com дээрх түгээлтийг өглөө эрт босоод ажиглаж байсан юм. Тэгээд тэдэнд зөвхөн мессэж бич гэсэн хариу өгсний дараа Ц.Сандуй “Бичлэгийг устгая, чиний ажлын хөлсийг нөхөж өгөөгүйгээ ойлгож байна, одоо шилжүүлье, уг нь А.Ганбаатарт чиний цалинг өг гэж би хэлдэг л байсан, гэхдээ чи найдвартай устгах үгээ өгнө биз, баталгаатай биз” гэх зэрэг мессэжээр бичсэн л дээ. Ц.Сандуй “тагнах чагнах хуультай шүү” ч гэж нэг заналхийлээд, эсвэл “Би уг нь чамайг дэргэдээ ажилд авах гэсэн чинь Ганбаа зөвшөөрөхгүй байсан” гээд л ойлгомжгүй савлаж бичиж эхэлсэн. Ц.Сандуй шоконд орчихлоороо тэгдэг юм. Шийдвэр гаргах ур чадвар шаарддаг ажилд тэнцэхгүй хүн л дээ. Би тэгээд хариуд нь “Уулзалтын протоколь хий гэж танай А.Ганбаатар чинь үүрэг болгосон. Юуных нь тагнах чагнах байх вэ дээ. Нууц гэж анхааруулсан ч юм байгаагүй. Би өөрөө хамт дэргэд чинь сууж байсан шүү дээ, угаасаа” гэдгээ бичсэн. Намайг 2014 оны наймдугаар сараас есдүгээр сар гартал ямар ч хөлсгүй ажиллуулаад, дээр нь ажилд авах шийдвэрээ цуцлаад л, мөн миний хамаг боловсролын бичиг баримтыг барьцаалж цоожилж зугтаад л, их хачин хачин үйлдлүүд эдгээр хүмүүс удаа дараа гаргаж байсан шүү дээ 2014 онд. Өөрсдөө гэв гэнэт миний ажлын хөлсийг өгөх юм гэдгээ ойлгоод сайн дураараа 2 жилийн дараа нөхөн төлөөд түүнийхээ оронд ямар ч хэрэгцээгүй болчихсон файлуудыг устгах нууц үгийг авч тэр дор нь устгасан л даа. Хүмүүс намайг зүгээр сууж байгаад мөнгө авлаа гэж ойлгоод байх шиг байгаа юм. Би тэр Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нарын ажлыг хийчихээд луйвардчихлаа гэж гүйгээгүй л дээ. Гэв гэнэт гүйлдэж ирээд л устгах түлхүүрээ аваад л алга болсон хүмүүс.
-Бичлэгийг нийтэд хүргэх өөр шалтгаан байсан уу?
-Байлгүй яахав. Бичлэг дээр төрийн албыг худалдах, үнэлэх пирамид тогтолцоо яриад явж байгаа улстөрийн хүчин сонгуульд өрсөлдөж байна гэдэг бол маш ноцтой зүйл. Мөн сонгуулийн сурталчилгааг хийхдээ төрийн хамгаалалтад байдаг үндэсний аюулгүй байдалд хамаардаг мэдээллийн дата баазыг хянах, мониторинг хийх, УБЕГ, СЕХ-ны дата баазын урсгалыг хянах энэ тэр гээд Тагнуулын байгууллага шалгавал зохих зөндөө л ноцтой зүйлүүд байгаа шүү дээ.
Хүний эрхийн асуудлыг маш ноцтой зөрчсөн зүйлс гарч болзошгүйг сэрэмжлүүлэх шаардлагатай байсан. Интернэт, телевиз гэх мэт маш чухал дэд бүтцүүдийг хэрхэн медиаконглемират үүсгэн контентоор нь хэрэглэгчдийг хянах, магадгүй манипуляци буюу хүний оюун санааг удирдах хэмжээнд технологи хэрэглэхээр зэхэж байсныг сэрэмжлүүлэх зайлшгүй шүү дээ. Тэдэнтэй хамт ажиллаж байхад А.Ганбаатар нь Ц.Сандуйгаа бараг удирддаг юм шиг сэтгэгдэл төрсөн.
-УИХ-ын сонгуулиас хойш нэлээд хугацаа өнгөрч. Энэ хугацаанд та ер нь хаагуур юу хийж явав?
-Сонгуулийн дараа би хотоос явсан л даа. Хотод юу болж өнгөрснийг ч би анзаараагүй. Наймдугаар сарын сүүлээр УБт ирэхэд их л бужигнаан болсон байсан. Намайг есдүгээр сарын 14нд халуун ус өгөхийн өмнөх өдөр Орон сууцны конторт 14:00 үед очиж дуудлага өгчөөд гарч ирэхэд энгийн хувцастай залуучууд тойрон ирээд аваад явсан. Сүхбаатар дүүргийн Цагдаагийн 1 дүгээр хэлтсийн Мөрдөн байцаах тасгийн Ахлах мөрдөн байцаагч, хошууч н.Батсайхан надаас анхны тайлбарыг авсан. Дараа нь манай гэрт ирж үзлэг хийхдээ зөвхөн цахим файл хадгалж болох бүх төрлийн төхөөрөмжүүдийг хурааж шинжилгээнд оруулахаар авч явсан. Тэгээд байцаалтаа эхлэхэд нь би 2014 оны наймдугаар сараас 2016 оны есдүгээр сар хүртэлх бүх зүйлийг яг байгаагаар нь тайлбар өгчөөд байж байтал А.Ганбаатар гүйж орж ирээд сандал тавиад хажууд суучихсан. Мөрдөн байцаах процесс явж байхад шүү дээ. Гэтэл байцаагч түүнтэй нүдээрээ ойлголцоод гараад явчихсан. Тэр хооронд А.Ганбаатар зуны турш юу болсон тухай, одоо байцаалтаа хэрхэн өөрчилж өгөх тухай болон “Хэрэв зөвшөөрвөл Ц.Сандуй дээгүүрээ яг одоо яриад чамайг батлан даалтанд гаргачихна, оройдоо шууд гарчихна” гээд л гуйх, шаардахын хооронд ярьсан. Байцаагч орж ирэхэд А.Ганбаатар зөрөөд алга болсон. Бүр орой 22:00 цагийн үед А.Ганбаатар дахин байцаагчийн өрөөнд орж ирээд “Би Доржзодовтой дахиад нэг уулзаадахъя тэгэх үү” гээд гуйхад нь байцаагч надаас “Яахийн. Зөвшөөрөх юм уу” гэхээр нь би “Яахав уулзъя гээд байгаа бол уулзахаас” гээд уулзтал дахин ятгаж эхэлсэн л дээ. Би өдөр гэрээсээ гараад огт таг алга болсон хүн ар гэртээ санаа зоволгүй яахав нялх хүүхэдтэй хүн чинь. Тэгээд Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нарын хүсэлтээр байцаалтаа өгөөд батлан даалтанд гарсан л даа. Бараг сар шахуу дүүргийн Цагдаагийн нэгдүгээр хэлтэст өглөө бүр очиж бүртгүүлдэг байлаа. Өдөр нь А.Ганбаатарын офисст очих бүрт байцаалтад юу юу нэмж хэлэх, юуг хасах гээд А.Ганбаатар бүх үгийг заадаг байв. Намайг байцаалтад юу юу гэж хэлсэн тухай мэдээллийг А.Ганбаатар тэр дор нь мөрдөн байцаагчаас утсаар мэдчихдэг юм шиг байсан.
-Бичлэгт гурван хүний дуу хоолой сонсогддог. А.Ганбаатар, Ц.Сандуй, М.Энхболд нарын дуу хоолой гэж хүмүүс таниад байдаг. Гэтэл МАН-ын дарга М.Энхболд бичлэгийн эхний хэсэг нийтэд цацагдахад “Миний дуу хоолой биш” гэж хэвлэлийн хурал хийж байсан. Тэр ямар учиртай юм бол.
-Судалгаагаар МАН бараг ялж явсан учир сонгуулийн дараа цэгцэлнэ гэж л бодсон байх. Гэхдээ гэнэтийн тийм зүйлд огт бэлэн биш байсан байх. Зургадугаар сарын 1922 үеэр МАНын удирдах зөвлөл яаралтай хуралдаж намын рейтингийг 1213 хувиар унагасан гэдгээр Ц.Сандуйг Ж.Энхбаяр, Д.Амарбаясгалан нар бараг “алах” дөхсөн гэсэн яриа явдаг юм билээ. М.Энхболд зургадугаар сарын 27-нд хийсэн хэвлэлийн хурлын үеэр бичлэгийг эвлүүлэг гээд мэдэгдчихсэн. Яг тэр дагуу нь ШШҮХ “…бичлэг бол эвлүүлэг…” гэсэн дүгнэлтийг хэзээ хойно долдугаар сарын 18-нд гаргасан. Сонин шүү. Шинжээчийн ур чадвараас илүү мэдрэмжтэй байна гэж байх уу. Ямар сайндаа сая Тагнуулынхан намайг дөрөвдүгээр сард баривчилж эрүү үүсгэж шалгахдаа хүүхдүүдийн хэрэглэдэг Sansa Clip Plus mp3 жирийн хөгжмийг тагнуулын тусгай хэрэгсэл гээд шинжилгээний дүн бас гаргасан. Прокурор тийм төхөөрөмжүүдийн жагсаалтыг хуулиараа хянадаг гэж байгаа. Та бидний өдөр бүр хэрэглэдэг дуу бичиж болдог, зураг авч болдог бүхэн, утас, пад, хөгжим бүгд тагнуулын тусгай хэрэгсэл гэж байна лээ шүү /инээв/. Эд нар зүгээр л иргэдийг ингэж басамжилж хилсээр хэлмэгдүүлдэг багаж болоод удчихсан бололтой, тэгээд хуучин КГБ арга барилаар ажиллаад байна уу гэж боддог болсон.
-Бичлэг нийтэд хүрсний дараахан Сандуй телевизийнхэнд бичлэгийг үнэн гэдгийг хүлээн зөвшөөрсөн ярилцлага өгсөн. Харин бичлэг алдагдсаныг хуулийн байгууллагаар шалгуулна гэж байсан. Хачирхалтай нь төд удалгүй МАН-ынхан эвлүүлэг гэж яриад эхэлсэн. Та бичлэгийг эвлүүлэг биш гэдгийг баталж чадах уу?
-2014 оны есдүгээр сарын 8ны өдөр бичлэгийг би айпад дээрээ тасралтгүй бичсэн. Уулзалтын явцад цайны завсарлага ч байгаагүй. Цаг давчуу байсан. Дээр нь би уулзалтын зургийг авсан. 6-7 кадр байв уу даа. Тэрийг Ц.Сандуйд өөрт нь 2017 оны гуравдугаар сарын 15-нд вайбраар явуулсан. Одоо өөрт нь байж л байгаа байх. Үнэхээр нотлох баримт хармаар байгаа бол би тэдгээр зургийг танай сонинд өгсөн ч болно шүү дээ cloud хаягнаасаа татаад. Ц.Сандуй бол яахав гүйх ёсгүй газраараа гүйж яваад сүрхий том үгтэй мэдэгдэл хийхдээ намаа тэр чигт нь “хутгалчихсан” шүү дээ. Тэр хүнд улстөрийн том алба хаших ямар ч ёсзүй, ур чадвар байхгүй. Одоо тэр хүн яаж бусдын нүүр царайг харж явдгийг би мэдэхгүй. Саяхан намайг ТЕГ баривчлахаас 2 хоногийн өмнө 2017 оны дөрөвдүгээр сарын 12нд Д.Амарбаясгалан “…60 тэрбумын асуудал бол сонгуулийн ядмаг зохиол..” гэж мэдэгдсэн. Энэ хүн намайг хоёр хоногийн дараа баривчлуулахаар тагнуулд өргөдөл энэ тэрийг аль хэдийн өгчихөөд ингэж ярилцлага өгсөн байж болох юм. Залуу хүн гэхэд улайхгүй ярьж байна лээ.
-Шүүх шинжилгээний хүрээлэн эхлээд бичлэгт оролцсон хүмүүсийн дуу хоолой мөн гэж баталсан хэрнээ хоёр дахь удаагаа биш гэсэн дүгнэлт гаргасан байна лээ. Үүнийг та юу гэж бодож байна?
-Яахав шинжилгээнд ирүүлсэн даалгаварт ямар шинжилгээ хийхийг заасан байдаг юм байна лээ. Тэр дагуу л ном журмаараа шинжилгээгээ хийдэг биз. Ц.Сандуйгийн хоолой, өнгө, тембр мөн эсэхийг тогтоох даалгавраар эхний шинжилгээний хариу 2016.06.22-нд гарч “…дуу хоолой нь тохирч байна…” гэсэн хариу гарсан байна лээ. Хоёр дахь дүгнэлт нь 2016.06.30-нд гарахдаа “…эвлүүлэг биш…”, гурав дахь дүгнэлт нь 2016.07.18-нд гарахдаа “…5 газраараа залгаастай тул эвлүүлэг мөн…” гэсэн хариуг нэг л хүн гаргасан байдаг. Сүүлчийн “…эвлүүлэг мөн…” гэсэн дүгнэлт бүхий шинжилгээний хугацааг харж байна уу: долдугаар сарын 18. Гэтэл М.Энхболд зургадугаар сарын 27-нд “…миний дуу хоолой биш…” буюу бичлэг бол эвлүүлэг гээд бараг хэлснийг ШШҮХ бататгаж өгсөн байдаг юм билээ. Нөгөө талаас, 2 минут орчмын бичлэгийг ямар нэгэн аргаар 5 газраар нь салгаж тавихад хэлний хамгийн бага бүрэн хэмжээний утгат хэсгийг багтаадаг өгүүлбэр аль ч тасархай дээр хэд л бол хэд буюу 6 саланги файл дээр 6 байтугай 60 өгүүлбэр багтана шүү дээ. Тэгэхээр эдгээр хүмүүс анхнаасаа бүтэхгүй тоглоомоор наадаад луйвардаад яваад байгаа хүмүүс байхгүй юу. Ж.Мөнхбат угаасаа энэ хэдийгээ долдугаар сар гараад “нялгадна” л гэж хэлж байна лээ. НИТХ-ын даргын суудлыг нь аваад улстөрөөс энэ 2 нөхрөө хамтад нь зайлуулна гэж би ойлгосон.
-Тантай энэ хооронд МАН-ынхан уулзаж, утсаар болон мессэжээр ч харилцсан гэж ойлгосон. Хэн хэн уулзсан юм бэ?
-Сая зургадугаар сарын 1-ний өдөр бүх нийтээр амардаг, архи дарсгүй өдөр гэв гэнэт утас цангинаж 5 жилийн өмнө Стратегийн судалгааны хүрээлэнд хамт ажиллаж байсан залуу яаралтай уулзъя гэв. Би ч болгоомжтой явсаар Русская гимназия сургуулийн үүдэнд очтол 750гр архи барьчихсан их сэжигтэй зогсож байсан. Уг нь намайг архи уудаггүйг мэдэх л хүн. Тэгтэл түүнээр дамжуулж надад ҮАБЗ-өөс хүн мессэж ирүүлжээ. Бичлэг энэ тэрийг нотолж гэрч бололгүй зүгээр л алга бол гэж гуйлгасан байв. Намайг суралцахыг хүссэн сургуулиа сонго, амьдрахыг хүссэн улсаа сонго, тэгээд 2 өрөө байр нэмээд ав гэсэн байсан. ҮАБЗ-д хэн байдгийг мэднэ биз дээ. Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, УИХ-ын дарга гурав байдаг. Тэндээс энэ хүнийг ирүүлсэн байсан.
Дараа нь зургадугаар сарын 6-нд надтай жилийн өмнө танилцсан хүн шөнө 22:00 өнгөрч байхад уулзъя, яаралтай хүрээд ир гээд болдоггүй. Би орой үдэш хамаагүй явахгүй байгаа болохоор очоогүй. Вайбраар л холбогдож ярьсан. Дараа нь түүнтэй хамт байсан хүнээс асуувал “Ийгл”-ийн Амундра намайг яг юу хүсээд байгааг мэдээд өгөөч гэж тэр хүнийг явуулсан юм байна лээ.
Сая хэдхэн хоногийн өмнө зургадугаар сарын 9-нд нэгэн их нэр хүндтэй бизнесмэн намайг “М.Энхболд орой Энканто хотхоны Спорт центрийн VIP саунд ганцаарчилж уулзъя гээд байна” гэж гуйсаар байгаад би хамгаалалтын бүх аргаа хэрэглэж очсон чинь ЗГХЭГ дарга Ж.Мөнхбат “Энхболд дарга намайг явууллаа” гээд хүлээж байв. Уулзалтын явцад намайг гадагшаа явчих. Гэхдээ явахаасаа өмнө “Бичлэг бол эвлүүлэг” гээд камераар бичүүлчих. Тэгвэл нэг сая доллар өгнө гэв. Энэ бол урхи шүү дээ. Нэг ёсондоо видео камерт “Би эвлүүлэгч мөн” гэж хэлээд хилээр гарлаа юу. Өөрөөр хэлбэл, өөрөө өөрийнхөө эсрэг мэдүүлэг хийгээд өгөөч гэж ийм айхтар их мөнгө санал болгосон. Би уг нь тэр таньдаг бизнесмэнээ хүндэтгээд л тэнд очсон юм. Уулзалтын үеэр саунд гурван шалдан эр сельфидсэн баахан зураг Ж.Мөнхбатын утсанд одоо байж л байгаа. М.Энхболд даргадаа үзүүлэх гэж хийснийг нь ч мэдэж байна.
-2016 сонгуулийн үеэр бичлэгийн хэсгээс цацсан. Сая бүр 90 минутын бичлэг цацлаа. Яагаад бүтнээр нь цацах болов. Ерөнхийлөгчийн сонгууль болж байгаа болохоор цацав уу, эсвэл үнэхээр сонгууль дөхөөд тэд таныг дарамталж эхэлсэн хэрэг үү?
-2017 оны тавдугаар сарын 8-нд байцаагч утасдаад даваа гаригт үзлэг хийнэ шүү заавал байлцаарай гэж хэлсэн юм. Би яг тэр өдөр хүний эрхээр дагнан ажилладаг хүмүүстэй уулзаж байсан юм л даа. Тагнуул дээр миний зөөврийн компьютерийн нууц үгийг задалсан юм байх даа. Хэрэв тийм бол даваа гаригт 90 минутын бичлэгийг нотлох баримт болгон маш нууц тамга дарчихвал тэр бичлэг олон нийтэд хэзээ ч хүрэхгүй юм байна гэж бид зөвлөлдсөн. Тэгээд cloud дээр хадгалсан бүх нотлох баримтаа шууд ил байршуулж олон улсад хүртэл цацсан. Харин яагаад миний зөөврийн компьютер тагнуулынхны гарт орчихсон юм бэ гэхлээр Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нар намайг гүйцэтгэх ажлын хууль зөрчсөн гэсэн үндэслэлээр худал өргөдөл гаргаж 2017 оны дөрөвдүгээр сарын 14-нд “Кафе Бене”-д сууж байхад ТЕГ-ын долоон тагнуулын ажилтнаар баривчлуулсан шүү дээ. Тэгээд тэд нар миний бүх цахим зүйлсийг, банкны картуудыг, гэрийн болон машины түлхүүрүүдийг бүгдийг авчихсан байсан юм. Бид аргагүй байдалд орсон учир тавдугаар сарын 6-нд цацчихсан юм. Цаг хугацаа нь Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нарын сонголтоор л тэгж таарсан.Одоо яая гэхэв.
-Сонгуультай холбоотой танд нөгөө намын нэр дэвшигчид эсвэл тэдний багийнхнаас бичлэгийг бүрэн эхээр нь дэлгээч гэж санал тавьсан уу?
-Байгаагүй. Учир нь нэр дэвших эрхээ авахаас өмнө бид нар бичлэгийг бүрэн эхээр нь дэлгэчихсэн шүү дээ. Харин та өнгөрсөн жилийг ярьж байгаа бол, би тэр хэсэгхэн гурван файлыг цацчихаад хөдөө явчихсан. Утсаа асаагаагүй. Тэгэхээр ямар нэр дэвшигч энэ цаг хугацаанд таарах билээ.
-Та бичлэгийг олон нийтэд хүргэснээс хойш юу хийж байв? Эхнэр хүүхдээ хотоос хол явуулсан гэж сонссон. Тэд гэр бүлийг чинь дарамталсан хэрэг үү?
-Намайг эзгүйд үл таних хүмүүс гэрээр орж гарсан байсан. Мөн манай СӨХ-ны ажилтан манайхаас хэн гэдэг айл вэ гээд асуугаад явсан байгаа юм. Уг нь манай СӨХ-ны ажилтнууд контортоо журналтай байдаг л даа. Тэрнээс гадна манай доор байдаг дэлгүүрийн эзэнд миний зургийг үзүүлээд “Энэ хүн танай байранд амьдардаг уу. Харагдвал утсаар хэл өгөөч” гээд ямарч бичиг баримтгүй хүмүүс гуйсан байгаа юм. Тэдгээр хүмүүс өглөө бүр ирж орцны үүд сахидаг байсныг тэр дэлгүүрийн эзэн нотолж байгаа юм. Сүүлд бодоод байхнээ А.Ганбаатар намайг хууль бус аргаар бүрэн судалж мөшгөсөн байна лээ. Манай эхнэр хүүгийн маань дүр зураг, гэрийн хаяг, миний машины дугаар, Дарханд байдаг аав ээжийн маань гэрийн хаяг, нас, өвчин, өдөр бүр хэнтэй хаана уулзаж байгаа тухай бүгдийг судалсан гэдгээ надад хэлж байсан. Бүр Дарханд очиж манай аав ээжийн байрны гадна отолт хийж байсан гэдгээ хэлж байсан. Тэгээд арга буюу эхнэр хүүгээ дөрөвдүгээр сарын 10-нд хотоос явуулсан. Уулзалгүй одоо хоёр сар болж байна.
2014 оны есдүгээр сарын 7-ны 12:00-13:30 цаг. “Шинэ Монгол хаад” группын дөрвөн давхарт болсон уулзалт. Энэ үеэр 60 тэрбумын бичлэг хийгджээ.
-Олон улсын байгууллага болон манайд улсаа төлөөлөн сууж буй элчин сайд нарт хандаж үзэв үү. Хэрэв хандсан бол тэд ямар хариу өгсөн бэ?
-ОУ-ын хэмжээнд Монгол Улсыг ардчилсан улс гэж хардаг болохоор энэ мэт хүний эрхийн асуудал гарч ирэхээр гайхдаг юм байна. Манайхан чинь муу муухайгаа нуух араншинтай шүү. Гэхдээ бид гадаадад тун амжилттай харилцаа холбоо тогтоосон шүү. Манай монголчууд дарамтанд орохоороо хилс хэрэгт өртөж, тэрийг нь дараа нь хэрэгсэхгүй болгонгуут туйлын их баярлаж, өөрийнхөө эрхийг ноцтой зөрчсөн үйлдлийг тэгээд хаячихдаг болтой юм шиг байна лээ. Хуулийн мэдлэггүйг нь далимдуулаад хууль сахиулах байгууллага процессоо үзэмжээрээ зөрчдөг юм шиг санагдсан. Тагнуулынхан намайг баривчилж аваачихад Тагнуулын ерөнхий газрын Мөрдөн байцаах хэлтсийн орлогч дарга н.Ууганбаяр хамгийн түрүүнд асуусан зүйл нь “Айфон, айпад зөөврийн компьютерийн нууц үг чинь юу юм бэ. Хэл” гэж хоёр ч удаа давтан шаардсан. Би “Ямар үндэслэлээр саатуулж байгааг мэдмээр байна” л гэж хариулсан.
-Нэг зүйл анхаарал татсан. Энэ хугацаанд таныг хоёр ч удаа баривчилж. Тэгээд юу гэж хэлж, яагаад сулласан юм.
-Сүхбаатар дүүрэг дээр үүссэн хавтаст хэргийг А.Ганбаатар мөрдөн байцаагчид нөлөөлж, хавтаст хэргийг өнөөх нь хэрэгсэхгүй болгох хэмжээнд найруулж сулруулсан, бас СБД-ийн прокурорт ихээхэн хэмжээний мөнгө өгч байж хэрэгсэхгүй болгох тогтоол гаргуулсан гэж өөрөө ярьж байсан. Хавар ТЕГ-т үүссэн хавтаст хэргийг 60 тэрбумын асуудлаар хэлэлцүүлэг зохион байгуулсны дараах ажлын өдөр гэв гэнэт дуудаад миний хамаг юмыг буцааж өгөөд л таг болсон. Сүүлд тэр Энкантод болсон уулзалтын үеэр тэр бизнесмэн залуу “М.Энхболд утсаараа нөгөө өрөөнд орж яриад чамайг дараа нь тагнуулаас чөлөөлсөн” гэж хэлсэн. Удахгүй ямар нөхцлийн улмаас ийм болов гэдэг нь тодорхой болох байх.
-Тэр бизнесмэн залуу нь хэн юм. Тийм нууц хүн үү?
-Сая долларыг төлөх хүн л байхгүй юу. Алтан Дорнодын Ганболд.
-Одоо таны нөхцөл байдал ямар байна. Утас чинь байнга хаалттай байх юм. Яагаад?
-Би тагнуулаас авсан өөрийн эд зүйл, цахим техникүүдээ бүгдийг нь баглаад хураасан. Элдэв дуудлага авахгүй гэж утсаа унтраасан. Шаардлагатай хүнтэйгээ би яаж л бол яаж холбогдоно шүү дээ. Мөрдөлт мөшгөлтөөс дайжиж байгаа хүн хаа сайгүй мөрөө үлдээгээд яваад байдаггүй байх. Тэр дүрмийг л сайн дагаж байна даа. Машинаа хүртэл далд хураасан. Өнгөрсөн дөрөвдүгээр сараас эхлэн ухрах камер жирэлздэг болсон байсныг хүнд үзүүлсэн чинь машинаас чинь радио долгион цацагдаад байна. Байршил тогтоогч суулгасан юм шиг байна. Үзлэгт оруул гэсэн. Одоогоор надад тэгэх боломж алга.
-Та нэг хэсэг чимээгүй байсан. Чухам яагаад ил гарахаар шийдэв. Таны талаар янз бүрийн таамаг их байсан шүү дээ. Нэр нь тодорхойгүй л нэг хүн дуулдаад байсан.
-Хүний эрхийнхэн намайг ил гар гэж зөвлөсний дагуу би ил гарч эхэлсэн шүү дээ. Хуучин ажлын арга барил ч юмуу би бас нэг их ил байдаггүй байсан юм. Харин миний талаар олон янз домог яваад байсан байна лээ. Зарим нь намайг АНУ-д байгаа гэнэ, зарим нэг нь надтай уулзаж бичлэгийг авсан гэнэ гэх мэт инээдтэй олон л юм ярьцгааж байсан юм байна лээ.
-МАХН-ын Эрдэнэжамъянтай та яаж анх холбогдсон юм бэ?
-Э.Эрдэнэжамъян гуравдугаар сарын 14-нд хэвлэлийн бага хурал хийж, 2016 оны АТГ нээсэн хавтаст хэрэгт эрүү үүсгэхээс татгалзах тухай НПГ-ын тогтоолыг танилцуулсан. Орой нь твитрээр холбогдож уг тогтоолыг би түүнээс авч анх удаа уншсан. Тэгэхэд л Ц.Сандуй, А.Ганбаатар, М.Өлзий нарын үгсэн хуйвалдаж хагас хугас мэдүүлэг өгснийг байцаагч нь хэрэгсэхгүй болгуулж өгсөн харагдсан.
-Эрдэнэжамъян анх энэ талаар мэдээлэл хийж байсан шүү дээ. Харин шүүхээр ороод эхний шатанд тэр ялагдчихсан байна. Үүнийг та юу гэж бодож байна?
-Шүүхээс надад гэрчээр оролцох зарлан ирүүлэх юм болов уу гэсэн ирүүлээгүй. Ноднингийн АТГ-ын хавтаст хэрэг, түүнд авагдсан материалууд, 90 минутын аудио бичлэг, эксель файл, поверпойнтыг нотлох баримт хангалтгүй гэж үзсэн байна лээ. Байдал ийм тохиолдолд энэ их эрх мэдэлтэй хүмүүсийн өөдөөс бид яаж хөдлөхөө л сайн бодож хөдлөхгүй бол тун хэцүү. АТГ, ТЕГ, ЕТГ, ЦЕГ, ШШҮХ, УПЕГ, НПГ зэрэг шүүх засаглалын хэрэгжүүлэгч байгууллагууд дотор иймэрхүү улс төрийн хэргийг сүвлэж гаргадаг нүх сүв байгаад байна. Системийг буруутгахаас илүү яг тэр сүвлэгддэг нүхийг бид онилох ёстой. Өөрөөр хэлбэл, ийм улстөрийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон, эсвэл үзэмжээрээ шийдсэн шүүгч, байцаагч, прокуроруудын нэрс цаасан дээрээ дурайж байгаа шүү дээ.
-Зарим хүн таныг ингэж бичлэг цацсаныг “Түгжилдлээ. Хүний итгэлийг алдаж, ашиг хайлаа гэж үзэх хандлага байна. Зарим нь баатар цолоор шагная ч гэсэн байх юм. Нэг хэсэг нь Монгол Снөүден ч гэж нэрлэж байна. Та итгэл алдсан урвагч уу, эсвэл үнэхээр улс төрийн намын цаана болдог бузар булхайг илчилсэн баатар уу?
-Цаг хугацаа хэлж өгөх байх. Гэхдээ би балиар зүйлийг халхалж байсан хөшгийг авч хаясан шүү дээ. Ард нь байсан хүмүүс магадгүй нүцгэн шахуу байсан болохоороо дургүйцэх л байх. Харин наана нь хууртаж суусан үзэгчид харсан зүйлдээ итгэж ядан хэсэг шоконд байна байх. Хэсэг хугацаанд өнөөдрөөс холдсоны дараа арай обьектив дүгнэлт надад өгөх байлгүй дээ. Намайг овойж оцойтол мөнгөөр зарчлаа гэж хардалгүй яахав. М.Энхболд даргыгаа арай тийм биш гэж бодсон хүн аргагүй байдалд ороод гоморхохдоо намайг хэн ч гэж болно шүү дээ. Би хүмүүсийн нүдний зэрэглээг авч хаясан. Уучлаарай, бодит байдал ийм байна шүү дээ. Магадгүй Ж.Мөнхбат надаас ч илүү баясгалантай харагдах шиг санагдсан. Залууст нь, залуу үеийнхэнд нь энэ намын удирдах албан тушаал ойрмогхон сулрах байх л даа.
-МАН-ынхан цацсан бололтой нэг бичлэг бас тавигдсан байна лээ. Олж сонссон л биз дээ. Тэр бичлэг үргэлжлэл нь үү, эсвэл тэд нийтэд цацсан бичлэгийн хариуд ийм бичлэг зохиомлоор хийчихсэн хэрэг үү?
-Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нарт М.Энхболд ийм их том ар тал болж өгч байгаа нь гайхалтай. Өөрөөр хэлбэл, хөрөнгө чинээтэй айлын хоёр мангар пацаан юугаа ч мэдэхгүй харснаа авна гэж цамнахтай л адил харагдаад, аашлаад, эцэг эхийнхээ нүүрийг түлж өгч байгаа юм даа.
Миний сайтад эдгээр гүжирдсэн, гүтгэсэн, олон нийтийн тархи толгойг савандсан Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нарын баримт, нотолгоог цуглуулж байршуулж байгаа. Миний сайт руу орох бол sixtybln.mozello.com хаягаар орох эсвэл твитрийн @dorjzodov гэсэн хаягийг дагаж мэдээллийг био дотроос авах боломжтой. Удахгүй www.dorjzodov.com, www.dorjzodov.org хаягууд ашиглалтанд орох байх.
-Одоо таныг Тагнуул, цагдаа АТГ-ын аль нь шалгаж байгаа вэ?
-Өмгөөлөгч маань намайг бүрэн төлөөлөх эрхээ авчихсан. АТГ намайг дуудаагүй байна. Цагдаад намайг дуудах зүйл одоогоор байхгүй байх шиг байна. Тагнуул дээр дөрөвдүгээр сарын 14-нд нээсэн тоглоомыг тагнуулын хэрэгсэл гэж үзсэн хавтаст хэрэг хараахан дуусаагүй байна. Өмгөөлөгч маань өөрөө намайг төлөөлөөд харилцаад явчих байхаа. Би зөвхөн мэдүүлэг өгөх, нотлох баримт гаргаж өгөх хэмжээнд хамтран ажиллана байх.
-Яагаад тагнуул таныг барьсан юм бол?
-Гүйцэтгэх ажлын хууль зөрчсөн зүйлээр Тагнуулын харьяаны 133.1 заалтаар эрүүгийн хэргийг А.Ганбаатарын худал өргөдөлд үндэслэн үүсгэсэн. Өргөдлөө цагдаад өгөөгүй шууд Тагнуулд өгсөн байсан. Тэгэхлээр цаана байгаа хуульчид бас овоо зөвлөсөн юм шиг байгаа юм. Гол нь намайг дарамтанд ороод 90 минутыг дэлгэчихнэ гэж огт санаагүй байх. Энэ 90 минутын бичлэгийг дэлгэснээр маш олон улстөрчдийн гарт байсан хөзрийг би үндсэндээ хутгаад бужигнуулаад хаячихсан.
-Танаас тэд юу асуудаг вэ. Одоо тэд таныг юунд буруутгадаг юм бэ. Бичлэг хийсэн гэж үү, бичлэгийг олон нийтэд дэлгэлээ гэж үү. Эсвэл энэ бичлэгийг эвлүүлсэн гэж буруутгадаг юм уу?
-Байцаагч залуу mp3 хөгжмийг тагнуулын хэрэгсэл гэж үзсэндээ ч ичдэг болсон. Яахав дарга нь буруутга гэсэн тушаал өгвөл ямар нэгэн аргаар хамаагүй буруутгадаг байх. Нэг үг байдаг шүү дээ, “Хүн нь байвал зүйл анги нь олдож л таараа” гэж. Яахав уурын мунхагтаа над руу “Чи эвлүүлдэг нь юм уу, А.Ганбаатар эвлүүлдэг нь юм уу” гэж хашгирсан тохиолдол бий. Энэ их олон зүйл хэлж өгч байгаа биз. Яг бодитой тийм ийм зүйлээр буруутгаж байна гэж хэлэхгүй байгаа. 133.1 зүйлээрээ л явж байгаа байх. Ойрноос тагнуулынхан огт холбоо барьсангүй шүү дээ.
-Таныг Зоригийн хэрэг шиг болгочихно шүү гэж заналхийлсэн нь үнэн үү?
-А.Ганбаатар 2017 оны дөрөвдүгээр сарын 5-нд манай гэрийн гадна отож зогсож байгаад уулзаж дарамтлахдаа бүр хэд хэдэн удаа давтан хэлсэн шүү наад үгийг чинь. Энэ бүр гэрчтэй. Бас баримттай. Биеийн хэлийг нь харуулсан дүрсийг би сайт дээрээ тавьсан байгаа. Уг нь Э.Эрдэнэжамъяныг шүүхдэж байгаад А.Ганбаатар өөрийнхөө нэр төрөө цэвэрхэн гэж харуулах гээд шоу хийх гэсэн юм шиг байгаа юм. Би дундаас гарч ирээд тэр АТГ-НПГ хэрэгсэхгүй болгосон хэргийн тогтоолыг үзээд Ц.Сандуй руу “Хэрвээ надад ямар нэг зүйл тохиолдвол үнэнийг олон нийтэд хүргэж нэр төрөө сэргээнэ” гэсэн учир А.Ганбаатарыг над руу явуулж дарамталж байхгүй юу. А.Ганбаатарыг нам дээрээ амьтан болсон гэдэг юм билээ.
-Ингэхэд та энэ хэргийн гэрч үү, сэжигтэн үү?
-Чухам аль хэргийн хэмжээнд вэ гэдгээс болох байх. Тагнуул дээр хүүхдийн тоглоомоор 133.1 гэдэгт эрүүгийн хэрэгт намайг сэжигтэн гэж байгаа. Хэрвээ бүр том зургаараа 90 минутын хэргийн тухайд бол би лав сэжигтэн биш гэж боддог.
-Цаашид та яана гэж бодож байна. Ингэж нуугдаад байх уу, эсвэл гадаадын аль нэг орноос улс төрийн орогнол хүсэх үү?
-Энэ бол миний дараа дараагийн үйлдэл юм. Нүүдлээ задалдаггүй уламжлалтай.
-Таны нэр чинь бичиг баримтан дээрээ юу гэж явдаг юм бэ. Яагаад Болд, Доржзодов гэсэн хоёр нэрээр яваад байдаг юм.
-Яахав дээ. Миний нэр чинь бурхны номын нэр шүү дээ. Нэр хүнддэнэ гэж монголчууд ярьдаг даа. Намайг Доржзодов гэдэг. Дууддаг нэр л Болд байхгүй юу. Тэрнээс албан ёсны бичиг баримтны нэрээрээ л явна шүү дээ. Тийм хүмүүс зөндөө л байдаг биз дээ.
-За таныг айлд байхад чинь цагдаагийнхан оччихсон гэж бөөн хэрэг мандлаа. Дараа нь хэвлэлийн хурал хийж таныг хамгаалалтандаа авах гэсэн гэж хэлсэн. Энэ талаар тодорхой яриач.
-Би шөнө 03 цаг өнгөрөөж унтсан. Хүмүүс дүнгэр дүнгэр яриад байгаа сонсогдсон. Өглөө зургаан цаг дөхүүлээд цонхоор харсан чинь баахан цагдаа нар байж байна. Бараг бүгдээрээ шинэ дүрэмт хувцастай. Хэн нэгэн албан тушаалтан явах гээд хамгаалалт гарч дээ гэж эхлээд бодсон. Тэгтэл нэг л бишээ. Эргэн тойрны бүх цонхоор очиж хартал тойроод цагдаа нар бүсэлчихсэн байсан. Бараг тавиад цагдаа байх шиг харагдлаа. Тэгээд л өмгөөлөгч, бас бус хүмүүс, хэвлэлийн ганц нэг хүн рүү холбогдож баривчилгаа болох гэж байна гэж дуулгасан. 09 цаг болох үед ямар ч зөвшөөрлийн бичиг цаас үзүүлэхгүй мөртлөө хаалга тогшоод байсан. Хаалга тогших нь ширүүсээд байхаар нь “Элчингээс хүн ирнэ гэсэн утгатай бичиг цонхон дээр наасан. Шөнийн нэг цагаас хойш байшин битүү бүслээд өглөө болтол хүлээж байдаг хамгаалалт гэж ч юу байхав. Хамгаалуулах хүн нь мэдээ ч үгүй байхад шүү дээ. Тэгээд цонхны завсраар “Бид аавын чинь фэйсбүүк дээр бичсэн хүсэлтээр хамгаалалт авч байна гэж хэлсэн нь бүр ч сэжигтэй санагдсан. Аав, ээж маань 70 хүрсэн, фэйсбүүк хэрэглэдэггүй хүмүүс. Би өмнөх өдөр нь ч ээжтэй ярьсан байсан. Тэр даруйдаа залгаж асуухад тийм хүсэлт гаргаагүй гэсэн. Цагдаагийнхан мэс заслын хувцастай эмч дагуулчихсан. Эмч нь эмнэлгийн хайрцагтай. Тэгээд ч хамгаалах зөвшөөрлийг цагдаагийн газар биш прокурорын зөвшөөрөлтэй өгнө шүү дээ. Намайг эмчид үзүүлэх үү гэж асуусан. Би үзүүлэх шаардлага байхгүй гэж хэлсэн. Үйл явдал нийтийн сүлжээгээр хүчтэй цацагдаад ирэхээр сэтгүүлчид орох зөвшөөрөл хүсээд дөхөж ирсэн.
Ингээд олон хүн анхаараад, хэвлэлийнхэн хүрээд ирэхээр цагдаа нараа татаж, гурван цагдааг хамгаалалтанд үлдээлээ гэсэн. Энэ байрнаас арван метрийн зайтай байлгаарай гэж бид хэллээ. Удалгүй Энхбат гэж хошууч буцаж ирээд цагдаагийн 2017 оны зургадугаар сарын арван тавны өдрийн он сартай Цагдаагийн даргын гарын үсэгтэй бичиг аваад ирж 16 цаг 42 минутанд миний өмгөөлөгчид өгсөн. Намайг гэрч болгосон юм уу, хохирогчоор тогтоосон юм уу, сэжигтэн гэж байгаа юм уу алийг нь ч тогтоож өгөөгүй байж хамгаална гээд байдаг. 15-ны өдрийн тушаалтай ирсэн мөртлөө тушаал гарахаас өмнө тийм олуулаа ирсэн нь хачин байгаа биз дээ. Хэрэв шөнө нэг цагаас бүсэлсэн бол зөвшөөрөл өгсөн прокурорын тогтоол зургадугаар сарын 14-ний 18.00 цагаас өмнө гарсан байх ёстой. Ингэж олон цагдаа дагуулж бүсэлсэн нь сэтгэл зүйн дарамт шууд үзүүлж байгаа хэрэг. Би ямар ч хамгаалалт тэднээс хүсээгүй шүү дээ. 60 тэрбумын бичлэгт ярьж байгаа хүмүүсээ шалгахгүй хэрнээ өдийг хүртэл надтай хөөцөлдөж, намайг сэтгэл санааны дарамтанд оруулж ирсэн шүү дээ. Би тэднийг намайг хамгаалах гэж ирсэн гэж бодохгүй байна.
-АН-аас энэ бүхнийг зохион байгуулсан гэсэн хардлага их явж байсан. Та яагаад АН-ын гишүүн, УИХ-ын гишүүн асан Оюунгэрэлийнд байсан юм бэ?
-Би тавдугаар сарын таванд Л.Болд гишүүн болон, гишүүн асан Ц.Оюунгэрэлд хандсан. Хандах учир нь хүний эрхийн төлөө тэд дуугардаг учраас хандсан. Тэд эрх барьж байгаа биш яаж энийг зохион байгуулах юм бэ.
БСШУС-ын сайд Г.Чулуунбаатар өчигдөр төрийн өмчит их, дээд сургуулиудын удирдлагуудыг хүлээн авч уулзаж, сургалтын төлбөрийн асуудлаар чиглэл өгч, санал солилцсон байна.
Тэрбээр уулзалтын эхэнд “Монгол Улсын 150 гаруй мянган өрхийн асуудал болох их, дээд сургуулийн сургалтын төлбөрийн талаар санал солилцож, хамтдаа хэлэлцэх зорилготой та бүхнийг урилаа. БСШУСЯ-наас их, дээд сургуулийн сургалтын төлбөрийг нэмэхгүйгээр сургалтын хэвийн нөхцөлийг хангах боломжийг урьдчилан судалсны үндсэн дээр Дээд боловсролын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.2.1 дэх хэсгийг үндэслэн дараах зөвлөмж, чиглэлийг өгч байна. Бид энэхүү зөвлөмж, чиглэлийг та бүхэнд албажуулж хүргүүлнэ. Би салбарын сайдаар томилогдоод удаагүй байгаа ч яаралтай тулгамдсан асуудлыг шуурхай шийдвэрлэх талд анхаарч, нөхцөл байдалтай танилцаж, үнэлэх ажлыг хийж байна. Салбарын сайдын шинэчлэлийн бодлогод дээд боловсролд үнийг чөлөөлөх, их, дээд сургууль, коллеж чанартаа нийцсэн төлбөрийн хэмжээг бодитоор тогтоодог, зөвхөн сургалтын төлбөрийн орлогоос хараат бус санхүү, эдийн засгийн бүрэн бие даасан байдлыг бий болгох асуудлыг судалж, тусгах болно” гэв.
Түүнчлэн 2017-2018 оны хичээлийн жилд төрийн өмчит их, дээд сургуулиудын сургалтын төлбөр нэмэгдэхгүй. Тухайлбал, ХААИС, МУИС, АШУҮИС, МУБИС, СУИС зэрэг төрийн өмчит сургуулиудын сургалтын төлбөр сүүлийн хоёр жил нэмэгдээгүй болохыг энэ үеэр мэдээлсэн юм.