Month: March 2017

УИХ-ын гишүүн Г.Мөнхцэцэгтэй ярилцлаа.

-Өнөөдөр Олон улсын эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдөр. Төрийн түшээ бүсгүйн хувьд та энэ өдрийг ач холбогдлыг хэрхэн чухалчилдаг вэ?

-Энэ өдөр дэлхийн бүсгүйчүүд эрхээ эдэлдэг. Эрхийг тодотгосон өдөр учраас эхчүүд, ижий, бүсгүйчүүдийн баярын өдөр болсон байна. Би дэлхийн эд эсийн нэгэн адилаар энэ өдөрт хүндэтгэлтэй хандаж ирсэн. Өчигдөр төрийн төлөө зүтгэж буй бүсгүйчүүдээ УИХ-ын дарга хүлээн авч уулзан баяр хүргэлээ. Мөн мянган эмэгтэйн чуулган Төрийн ордонд боллоо. Орчлонгийн бүх цэцэг тал талд ургадаг шүү дээ. Түүнтэй адил орчлонгийн нэгэн цэцэг болсон эмэгтэйчүүд маань Төрийн ордноо гэрэлтүүлэн өнгө нэмж чуулсан. Тэд нартаа болон Монголынхоо бүх сайхан ээж, эмэгтэйчүүддээ Олон улсын эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах энэ сайхан баярын өдрийн мэндийг хүргэе.

-Намрын чуулган завсарласан хугацаанд хаагуур ямар ажил амжуулав?

-Тойргоороо явж байгаад ирлээ. Манай тойргоос тодорсон аварга малчин, алтан төлийн эздийн шагналыг гардуулаад ирсэн. Малчин түмэн маань өвлийг өнтэй даваад хаврын урин цагтай золголоо. Хүн зоны сэтгэл тэнэгэр сайхан байна лээ. Ер нь манай Говьсүмбэр, Дорноговь аймгийн малчид урьд өмнө байгаагүй олон амжилт дагууллаа. Улсын аварга малчин олон төрсөн байна. Хошой аварга малчин, алтан төлийн эзэдтэй боллоо. Малчидтайгаа уулзаад явж байхад намрын чуулганаар хэлэлцэж баталсан олон хуульд талархалтай хандаж буйгаа илэрхийлж байсан. Ялангуяа малчдын тэтгэврийн насыг наашлуулах, нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх хуулиудад талархаж байна лээ. Төр засгийн бодлого шийдвэрт сэтгэл хангалуун байгаагаа илэрхийлсэн дээ.

-Удахгүй хаврын чуулган эхэлнэ. Энэ чуулганы хугацаанд та ямар хуулийн төсөл дээр голлон ажиллахаар төлөвлөж байгаа вэ?

-Өөрийнхөө харьяалагдсан Байнгын хороогоор хэлэлцэгдэж буй хуулийн төслүүд дээр анхаарал хандуулан ажиллаж байгаа. Зарчмын зөрүүтэй саналд өөрийн санал бодлоо илэрхийлээд явж байна. Удахгүй Соёлын тухай хуулийг хэлэлцэх байх. Үүнд идэвхийлэн ажиллана гэж бодож байгаа. Сүүлийн дөрөв, таван жилийн хугацаанд манай улсын соёлын бодлого нэлээн алдагдсан. Аливаа улс гүрэн өөрсдийн гэсэн соёлтой байж гэмээнэ тусгаар тогтнолтойгоо байдаг. Гэтэл өнөөдөр соёл шиг хэрэггүй зүйл алга болчихож. Соёлын байгууллага, соёлын төлөө зүтгэж буй хүмүүсийн хөдөлмөр бүтээл үнэ цэнэгүй яваад байна. Тиймээс уг хууль зайлшгүй хэрэгтэй. Би энэ салбараас төрсөн хүний хувьд уг хуулийг УИХ-аар маш хурдан батлуулж хэрэгжүүлнэ гэж бодож байгаа. Мөн Мал амьтны эрүүл мэндийн тухай хуульд хөдөөгийн иргэд маш их анхаарал хандуулж байгаа юм билээ. Тэдний саналыг уг хуульд нэлээн сайн тусгаж өгнө гэж бодож байна. Малын удмын сангийн хуульд ч анхаарал хандуулан ажиллана. Монгол мал эрүүл байж гэмээнэ монгол хүн эрүүл амьдарна. Монгол Улсын бэлчээрийн даац хүнд байдалд хүрч байна. Ялангуяа говь, хээрийн бүсэд цөлжилт, талхлагдсан байдал газар авч байгаа. Уул уурхайгаас үүдэлтэйгээр мал эрүүл байх баталгаагүй болчихлоо. Гол ус их ширгэж байна. Энэ мэтчилэнгээр байгалийн зохицолдлогоо алдагдаж байгаа үзэгдэл газар авч байгаа. Үүнтэй холбоотойгоор Малын удмын сангийн хуульд анхаарах асуудал их бий. Ер нь хийх ажил олон. Хууль санаачилж оруулахаас илүүтэй хэрэгжилтэд анхаарал хандуулах хэрэгтэй байна.

-УИХ-ын ээлжит бус чуулган зарлах байх. Тов сонсогдож байна уу?

-Ээлжит бус чуулганыг тухайн цаг үеийнхээ нэн даруй шийдэх ёстой асуудлыг шийдэхийн тулд хуралддаг. Цаг үеийн шаардлага бий юү гэвэл бий. Тэгэхээр удахгүй тов зарлах байх. Одоохондоо мэдэгдэж байгаа юм алга.

-Та өнгөрсөн чуулганы үеэр гадаад руу нэлээн олон удаа томилолтоор явсан. Ирэх чуулганы үеэр гадаад томилолтууд хэр ихтэй байх бол?

-Ирэх хаврын чуулганы хугацаанд гадаадад ажиллах бүх томилолтоо цуцалсан. Нэн хариуцлагатай цаг үе тулж ирээд байна. Бас тойргийнхоо иргэд, сонгогчидтой илүү холбоотой байж уулзалт хийх хэрэгтэй. Миний хувьд хоёр аймгийн нутаг дэвсгэрээс сонгогдсон цорын ганц гишүүн. Тэр утгаараа нэлээн хол зам туулж байж дараагийн сумдаа очдог. Хоёр аймаг маань хоёулаа тусдаа нутаг дэвсгэрийн зохион байгуулалттай. Тэр утгаараа хоёр хүний явдлаар явах хэрэгтэй болж байна. Тиймээс хаврын цагт тойрогтоо нэлээн сайн ажиллахын тулд гадаад томилолтуудаа цуцалсан байгаа.

Өдгөөгөөс таван жилийн өмнө Сү.Батболд Ерөнхий сайдаар ажиллаж байхдаа авсан Евро бондын 580 сая ам.долларын эргэн төлөлтийг хийх гэж Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газар хэрэндээ эрвийж, дэрвийлээ. ОУВС-гийн хөтөлбөрт хамрагдаж байж ард нь гарахаас өөр замгүй гэж байсан ч сар шинийн өмнөөс “Хуралдай” хэмээх шинэ бондын сураг гарч эхэлсэн. Сангийн сайд Б.Чойжилсүрэнгийн хэлснээр яалт ч үгүй ийм бонд гарч 580 сая ам.долларын зээлээ төлж байгаа аж. Үлдсэн 20 сая ам.доллараа Монгол Улс бэлнээр нь авахаар болсныг эх сурвалжууд хэлж байсан юм. Ямар ч гэсэн Монгол Улс дефолт зарлаж түмний өмнө шившгээ дэлгэхээргүй болжээ.

Хөгжлийн банкнаас гаргасан 580 сая ам.долларын бондыг Засгийн газрын “Хуралдай” бондоор солих саналыг Евро бонд эзэмшигчдэд тавьсан байна. Евро бондыг авахдаа 5.7 хувийн хүүтэй авч байсан. Сангийн сайдын хэлснээр хоёр тал “Хуралдай” бондын хүүг 7.6 хувь байхаар долоон жилийн дараа эргэн төлөгдөх нөхцөлтэйгөөр тохирсон байна. “Хуралдай” бондыг маргааш олгож магадгүй талаар зарим эх сурвалж өгүүлэв. Сангийн сайд Б.Чойжилсүрэнгийн хэлснээр түрүүчийн Засгийн газрын үед гаргасан бонд 10.8 хувийн хүүтэй байсан бөгөөд үүний дэргэд 600 сая ам.долларын үнэ бүхий “Хуралдай” бондын хүү бага юм.

Харин Чингис бондыг 4.1 хувийн хүүтэй авч байсны дэргэд бол өндөр байгаа нь манай орны эдийн засгийн нөхцөл байдлаас шууд хамаарч байгаа юм билээ. “Чингис” бондыг гаргаж байхад манай улсын өрийн хэмжээ 28 хувь байсан бол өнөөдөр аль хэдийнэ 100 гаруй хувьд хүрчихээд байгаа. Андеррайтер компаниудаар “Credit Suisse”, “JP Morgan” ажилласан талаар “Bloomberg” мэдээлж байсан. “Хуралдай” бондын хувьд олон улсын бондын хоёрдогч зах зээлд 2013 оноос хойш анх удаа Монголоос гаргасан бондын үнэ ханш дээд цэгтээ хүрээд байгаа гэнэ. Сангийн яам уул уурхайн бүтээгдэхүүний үнэ дэлхийн зах зээл дээр өсч эхэлсэн учир Хөгжлийн банкны бондыг шинэ бондоор солих ажил амжилттай хэрэгжинэ гэж үзсэн бололтой.

Нэг үгээр хэлбэл, бид өмнө нь байсан өндөр хүүтэй өрөө бага хүүтэй өрөөр өөрчилж, хугацааг нь сунгаж, хүүг нь бууруулсан гэсэн үг юм. Тиймээс энэ нь ямар нэгэн шинээр тавьсан өр биш юм байна. Цаашдаа зах зээлд эерэгээр нөлөөлж, гадны хөрөнгө оруулалт татах, хувийн хэвшлийнхэн гадны бизнесийнхэнтэй хамтран ажиллах боломжийг илүүтэй нээж өгч байгаа юм. Гадны хөрөнгө оруулалт нэмэгдсэнээр томоохон төсөл хөтөлбөрүүд хөдлөх чухал гарц бөгөөд гадныхны биднийг хардаг нүд өөрчлөгдөх эхлэл нь “Хуралдай” бонд болно гэдгийг эдийн засагч, “Ард” санхүүгийн нэгдлийн захирал Ч.Ганхуяг хэлж байлаа.

“Хуралдай” бондын 76 хувийг АНУ-ын хөрөнгө оруулагчид, 18 хувийн Европын хөрөнгө оруулагчид, зургаан хувийг Азийн хөрөнгө оруулагчид бүрдүүлсэн гэх мэдээлэл байна.

Э.ЭНХ

“Өдрийн сонин”-ы №054 (5621) дугаараас авч нийтлэв

Баянзүрх дүүргийн Засаг даргыг өнгөрсөн пүрэв гаригт хууль бусаар томилсонтой холбогдуулж, иргэд эсэргүүцлээ илэрхийлсэн. Тухайн үед цагдаа нар иргэд рүү нулимс асгаруулагч цацаж, албадан хөөсөн. Энэ талаар хуульч О.Алтангэрэлтэй ярилцлаа.

-Тухайн үед цагдаа нар иргэд рүү газ цацаж, бороохой ашиглан албадан хөөсөн гэсэн мэдээлэл байгаа. Энэ талаар цагдаагийн албаны тухай хуульд юу гэж заасан байдаг юм бэ?

-Одоо мөрдөгдөж буй Цагдаагийн албаны тухай хуульд цагдаагийн алба хаагч тусгай хэрэгсэл, мэх хэрэглэхдээ тодорхой дүрэм, журам баримтална гэсэн байдаг. Тэрхүү журмын дагуу хэрэглэх ёстой гэсэн үг. Үүн дотроо янз бүрийн нөхцөл, шалтгаан заасан байдаг. Тухайлбал, цагдаагийн алба хаагч жирэмсэн хүн, хүүхдэд тусгай хэрэгслийг хэрэглэх ёсгүй. Ер нь тусгай хэрэгслийг хэрэглэхийн өмнө анхааруулах заалтууд байдаг. Цагдаагийн албаны тухай хуулиар төрийн байгууллагын үйл ажиллагаанд саад учруулсан тохиолдолд тэрийг нь албадан тараах эрх цагдаа нарт байгаа. Гэхдээ урьдчилан бүх шаардлагатай арга хэмжээнүүдийг авсан байх ёстой юм. Мэдэгдлийг шат дараатай хүргүүлсэн байх, зохих шаардлага тавих ёстой. Ийм арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Мөн тусгай хэрэгслийг яг хууль журмын дагуу хэрэглэх ёстой юм.

-Тухайн үед байсан иргэдийн ихэнх нь эмэгтэйчүүд. Мөн жирэмсэн хүн хүртэл байсан гэсэн. Тэгэхээр ийм үед цагдаа нар хууль журмын дагуу ажиллаагүй гэсэн үг үү?

-Илт жирэмсэн хүн байж байхад газ хэрэглэсэн байна лээ. Энэ нь Цагдаагийн албаны тухай хуулийн тусгай хэрэгслийг хэрэглэх журмыг шууд зөрчсөн хэлбэр юм. Ингэж огт болохгүй. Дараа нь цагдаагийн байгууллага мэдээлэл хийсэн. Тэгэхдээ бид газ хэрэглээгүй. Тусгай хэрэгсэл хэрэглээгүй гэж ярьцгаасан. Гэтэл олон нийтийн сүлжээгээр цацагдсан бичлэг дээр тодорхой хүмүүсийг газдаж байгаа хэсэг бүр тодорхой харагдаж байсан шүү дээ. Бас нэг олон нийтийн анхаарлыг татсан зүйл бол цагдаа нар нэр, хувийн дугаараа яагаад нууцлав аа. Цагдаагийн алба хаагч үүргээ гүйцэтгэхдээ иргэнд бичиг баримтаа заавал үзүүлэх ёстой. Энэ талаар цагдаагийн албаны тухай хуульд тодорхой заасан байдаг.

-Цагдаагийн алба хаагчид үүрэг гүйцэтгэхдээ заавал албаны хувцсаа өмсөж, мөрдэс тэмдэг зүүсэн байх ёстой биз дээ?

-Цагдаагийн албаны тухай хуульд цагдаагийн алба хаагчид мөрдэс тэмдгээ тийм үеэр авна ийм үеэр хэрэглэхгүй гэсэн заалт байхгүй. Энгийн хувцастай цагдаагийн алба хаагч үүрэг гүйцэтгэж болно. Хамгийн гол нь цагдаагийн алба хаагч бичиг баримтаа шалгуулна гэж тодорхой заасан байдаг. Ингэхгүй бол цагдаа гэж мэдэхгүй шүү дээ. Дараа нь иргэн хүн хаана, хэнд гомдол гаргах уу гэдэг асуудал гарч ирнэ.

-Баянзүрх дүүргийн Засаг даргыг хууль бус томилсон үеэр цагдаа нар нэр, тэмдгээ нууцалсан нь хууль зөрчсөн үү?

-Зохион байгуулалттайгаар бүгдийнх нь нэр усыг ингэж далдалж үйл ажиллагаанд оролцох ёсгүй. Энэ үйлдэл бол Цагдаагийн албаны тухай хуулийг илтэд зөрчиж буй явдал мөн.

-Тухайн үед иргэд цагдаагийн алба хаагчдыг бичиг баримтаа үзүүл гэхэд үзүүлэхгүй байсан гэсэн?

-Баянзүрх дүүргийн Засаг даргыг батламжилсан үед байсан хүмүүс цагдаа нарт шаардлага тавьж, бичиг баримтаа үзүүл ээ гэхэд үзүүлэхгүй байсан гэсэн. Энэ бол гарцаагүй зөрчил мөн. Бичиг баримтаа танилцуулаагүй байдал олон нийтэд маш таагүй харагдаж байна лээ. Уг асуудлыг дүгнээд хэлэхэд цагдаагийн албаны тухай хууль, тусгай хэрэгсэл, мэх ашиглах журам, Цагдаагийн алба хаагчийн ёс зүйн дүрэм, Цагдаагийн алба хаагчийн сахилгын дүрэм гээд энэ бүх актуудыг хэд хэдэн байдлаар зөрчиж буй байдал харагдсан гэсэн үг. Гэхдээ цагдаа нар үүргээ гүйцэтгэж байгаа. Тухайн нөхцөлд ийм үйл ажиллагаа явуулах хууль зүйн үндэс байсан. Тэгэхдээ үүргээ гүйцэтгэхдээ бүх журам, процессуудыг баримталж байх ёстой. Үүний улмаас л үүргээ гүйцэтгээгүй, журмаа биелүүлээгүй харагдаж байгаа юм. Энэ байдлаас болоод иргэд цагдаагийн алба хаагчдад тавих үнэлэмж доогуур болж байгаа юм. Тэгэхээр цаашид цагдаагийн нийт бие бүрэлдэхүүнд албадан тараах үйл ажиллагаан дээр ямар стандарт, дүрэм журам баримтлах вэ, нэг болон түүнээс дээш хүнд тусгай хэрэгслүүдийг хэрхэн хэрэглэх ёстой вэ гэдэг талын сургалт, бодитой үр дүн хэрэгтэй байна.

-Тэр үед ихэнх хэвлэл мэдээллийнхнийг оруулаагүй гэсэн. Энэ талаар та тодруулаач?

-Би телевиз үзэж байсан л даа. “Сошиалаар сэтгүүлчдийг оруулахгүй байна аа. Ганцхан TV5 телевизийн ажилтнуудыг орууллаа” гэсэн байсан. Яагаад ганцхан хэвлэл мэдээллийн ажилтнуудыг оруулсан юм бэ. Үнэхээр л хязгаарлаж байгаа бол телевиз, сонин, сайт бүгдийг нь оруулахгүй байх ёстой биз дээ. Тэгснээ нэг өнцгөөс мэдээ материал дамжууллаа. Иймээс энэ тал дээр зөрчил гаргасан этгээдэд хариуцлага тооцож, арга хэмжээ авах хэрэгтэй. Энэ эрх нь хуулийн байгууллагад байгаа. Иргэд хууль сахиулагчид, цагдаа нарт хуулиа сахиж ажиллах шаардлага тавих нь зүй ёсны хэрэг. Одоо олон асуудлыг ил болгох хэрэгтэй. Хэний үүрэг даалгавраар ийм ажиллагаа явагдсан юм бэ. Баянзүрх дүүргийн цагдаагийн хэлтсийн алба хаагчид байсан уу, Баянзүрх дүүргийн цагдаагийн хэлтсийн дарга нь өөрөө байсан уу. Эсвэл энэ үнэхээр нийслэлээс байна уу, ямар нэг нам хүчний байгууллага оролцсон уу гэдгийг тодорхой тайлбарлаж өгмөөр байна. Монголын цагдаа нар ямар ч үед үүргээ нэр төртэйгөөр гүйцэтгэж ирсэн. Хамгийн том зовнил бол улс төрийн тэмцэл. 2008 оны долдугаар сарын нэгэнд үүргээ гүйцэтгэсэн цагдаагийн алба хаагчид хилсдэж шоронд суугаад дууссан ш дээ. Улстөрчид бол ингээд л хаяна. Харин цагдаагийн алба хаагчид хууль зөрчсөн болно. Дээрээс нь хэрэгт буруутан болж, хохирно. Аль ч цаг үед иргэд, цагдаагийн алба хаагчид улс төрийн золиос болох ёсгүй. Ингэхгүйн тулд цагдаагийн алба хаагчид цагдаагийн байгууллага хуулиа мөрдөх ёстой. Мөн иргэд цагдаагийн алба хаагчдын тавьсан хууль ёсны шаардлагыг сахиж, биелүүлэх ёстой.

Цагдаагийн байгууллагын явуулж буй үйл ажиллагаанд процесс зөрчсөн, алдаа гаргасан зүйлүүд байна.Энэ нь хэнээс шалтгаалсан юм бэ гэдгийг нухацтай авч үзэх ёстой. Ямар ч хамаагүй аргаар цагдаа нар болон бусад ажилтныг уг үйлдлийг таслан зогсоо гэж улстөрчдийн, улс төрийн албан тушаалтнуудаас ийм үүрэг даалгавар явж байгаа бол маш буруу юм. Үнэхээр үүргээ гүйцэтгэж байгаад цагдаа нар алдаа гаргасан бол өөр хэрэг. Цагдаа нарыг хууль зөрчихөд хүргэсэн үү, цагдаа нар өөрсдөө хууль зөрчсөн үү. Энэ нь асуудлын гол зангилаа. Яг үүргээ гүйцэтгээд явж байгаа цагдаагийн ахлагч, офицер бол тушаалын дагуу ажиллаж байгаа.

-Цаашид дахиад иймэрхүү үйлдэл давтагдвал ямар арга хэмжээ авах ёстой юм бэ?

-Монголын цагдаагийн байгууллага нэгж дээр үүрэг гүйцэтгэх тохиолдолд цагдаагийн алба хаагчдыг яг хуульд нийцүүлж ажиллуулах хэрэгтэй. Хэрхэн зөв ажиллах вэ гэдэг тал дээр сургалт явуулж, анхааралдаа авч ажиллах хэрэгтэй. Ингэхгүй бол үнэндээ манай цагдаа нар өдөр шөнөгүй ажилтай байдаг. Өглөө ажилдаа гараад бүр орой гэртээ очдог. Тэгэхээр өөрсдөд нь дахиж сурч боловсрох цаг зав туйлаас хомс, мэдээлэл авах цаг ч гардаггүй. Амьдралын хамгийн хүнд бэрх, муу муухайтай нүүр тулж явдаг хүмүүс. Энэ нийгмийн амгалан тайван байдлыг бий болгож, сахиж буй улс. Зав чөлөө байдаггүй. Энэ талаар цаашид үйлдэл, үйл ажиллагааг нь яаж хуульд нийцүүлэн ажиллах дээр анхаарал хандуулах цаг болжээ.

Б.УРАНЧИМЭГ