2012 онд батлагдсан Байгалийн нөөц ашигласны төлбөрийн тухай хууль /цаашид төлбөрийн хууль гэх/-ийн 17.1.5-д <<Гадаадын иргэнд агнуулсан ан амьтны нөөцийн төлбөрийг эрх бүхий байгууллагаас тогтоосон жишиг үнийн 80-90 хувиар >>, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн 21.1.34-т <<Байгалийн нөөц ашигласны төлбөрийн тухай хуулийн 17.1.5-д заасан ан амьтныг агнах зөвшөөрлийн хураамжийг эрх бүхий байгууллагаас тогтоосон жишиг үнийн 20-30 хувиар>> тогтооно гэж тус тус заасан байна.
Дээр дурьдсан хуулиудад гадаадын анчдад агнуулах ангийн төлбөр урд нь мөрдөгдөж байгаад 2012 онд хүчингүй болсон Агнуурын нөөц ашигласны төлбөр, ан амьтан агнах, барих зөвшөөрлийн хураамжийн тухай хуульд зааснаас 20 хувиар нэмэгдэж, харин хураамжийн хувь нь хэвээр үлдсэн билээ.
Гадаадын анчдад агнуулдаг ан амьтны агнуурын нөөц ашигласны төлбөрийг нэмэгдүүлсэн хууль гараад 5 жил өнгөрч байхад үе үеийн байгаль орчны сайд, яамны Хүрээлэн буй орчин, байгалийн нөөцийн удирдлагын газрын шинэ, хуучин дарга нар уг хуулийн заалтыг мэдэж байсан ч хэрэгжүүлэх талаар ямар ч арга хэмжээ авахгүйгээр төлбөрийн тооцоог 2012 онд хүчингүй болсон Агнуурын нөөц ашигласны төлбөр, ан амьтан агнах, барих зөвшөөрлийн хураамжийн тухай хуульд зааснаар хуучнаар нь хийлгэж гадаадын анчдад ан амьтан агнуулах бизнес эрхэлдэг цөөн хэдэн компаниудын захирлуудад ая тал засч улсыг хохироосоор ирсэн байна. Ийнхүү гадаадын анчдад агнуулж буй Алтайн угалзын толгой тутмын төлбөрөөс 4000, говийн угалзаас 2000, Алтайн тэхээс 750, говийн тэхээс 660, бугаас 320, бор гөрөөснөөс 140, цагаан зээрээс 50, гахай, чононоос тус бүр 65 ам.долларын алдагдал хүлээсээр ирэх зун гэхэд 6 дахь жилийнхээ ангийн улиралтай золгох гэж байна. Харин энэ асуудлыг хариуцсан сайдууд сүүлийн 5 жилд гадаадын анчдад агнуулах ан амьтдын тоог жил бүр нэмснээр /2013 онд угалз 15, тэх 32, буга 10-ыг агнуулж байсан бол 2014 онд угалз 28, тэх 41, буга 15, 2015 онд угалз 50, тэх 60, буга 20, 2016 онд угалз 60, тэх 70, буга 30, 2017 онд угалз 68, тэх 75, буга 32, цагаан зээр 100 болж тус тус нэмэгдсэн/ улсад учирч буй хохирлын хэмжээг улам нэмэгдүүлж ирсэн байна.
Засгийн газрын 2013 оны 43 дугаар тогтоолоор батлагдсан Байгаль орчныг хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээнд зарцуулах төлбөрийн орлогын хэсгийг бүрдүүлэх, зарцуулах, тайлагнах журмын 4.3, 4.4-т Байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага нь байгалийн нөөц ашигласны орлогын бүрдүүлэлт, зарцуулалтад жил бүр санхүүгийн аудит, хяналт шинжилгээ, төлөвлөгөөт болон төлөвлөгөөт бус үнэлгээ хийнэ гэж заасан боловч энэ заалт мөн л биелэгдэхгүй 6 дахь жилтэйгээ золгож байна. Хэрэв аудит, хяналт шинжилгээ, үнэлгээ хийгдэж байсан бол агнуурын нөөц ашигласны төлбөрийг Төлбөрийн хуулийн заалтад нийцүүлэн нэмэгдүүлчихсэн, Засгийн газар ч хуулийн заалт зөрчсөн 2016 оны 155 дугаар тогтоолыг гаргахгүй байх байсан юм.
Гадаадын анчдад ан агнуулсны төлбөрийг 2012 онд батлагдсан Төлбөрийн тухай хуулийн 17.1.5-д нийцүүлж хуулийн заалтыг хэрэгжүүлэх арга хэмжээ авахыг 2015, 2016 онд Сайд асан Н. Батцэрэг, Сайд Д. Оюунхорол нараас удаа дараа албан ёсоор шаардаж, Үндэсний шуудан, Зууны мэдээ зэрэг сонинд 3-4 удаа шүүмжлэл нийтлүүлж байсан ч Төлбөрийн тухай хууль гарснаас хойш Засгийн газрын нэг бүрэн эрхийн хугацаа өнгөрсний дараа 2016 оны 11 дүгээр сарын 27-нд Засгийн газрын 155 дугаар тогтоолыг гаргуулсан байна.
2012 онд батлагдсан Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн 21.1.34-өөр Засгийн газрын 2011 оны 264-р тогтоолын 4 дүгээр хавсралт болон 2011 оны 65-р тогтоолын 2 дугаар заалтаар тус тус баталсан агнуурын амьтны хураамжийн хэмжээ /20-30 хувь/-г хэвээр үлдээн баталсан ч 2016 оны 155 дугаар тогтоолоор дур мэдэн өөрчилсөн нь бас нэг алдаа болсон байна.
Ийнхүү ангийн төлбөрийг Төлбөрийн тухай хуульд нийцүүлэх зорилгоор БОАЖЯ-аас Засгийн газарт тогтоолын төсөл оруулж 2016 оны 155 дугаар тогтоолоор батлуулан хуулийн заалт хэрэгжүүлсэн нэр хэмээсэн боловч уг тогтоол нь дээр дурдсан 2 хуулийн зарим зүйл заалтуудыг ноцтой зөрчсөн байна. Мөн тэрчлэн мордохын хазгай гэдэг шиг тогтоолынхоо нэрийг ч зөв оноож өгч чадсангүй. Энэ тогтоолын 1 дүгээр заалтаар тусгай зориулалтаар 2017 онд агнах, барих ан амьтны тоог баталсан бол 2 дугаар заалтаар нь гадаадын анчдад агнуулах ан амьтны жишиг үнэ, төлбөр хураамжийн хэмжээг баталжээ. Уг нь энэ тогтоолын нэрийг <<Тусгай зориулалтаар 2017 онд агнах, барих агнуурын амьтны тоо, жишиг үнэ, төлбөр хураамжийн хэмжээг батлах тухай>> гэсэн бол утга, агуулгынхаа хувьд зөв, бүрэн болох ёстой байлаа. Мөн уг тогтоолын Засгийн газраас тогтоох нь гэсэн үндэслэл хэсэгт Амьтны тухай хуулийн 26.3-аас гадна Байгалийн нөөц ашигласны төлбөрийн тухай хуулийн 17.1.5, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн 21.1.34 дэх хэсгийг тусгах зайлшгүй шаардлагатай байсан боловч энэ хоёр хуулийн хоёр заалтыг орхигдуулсан нь учир дутагдалтай болжээ. Үгүй гэхэд ядахнаа Засгийн газрын 2016 оны 155 дугаар тогтоол гарахаас өмнө мөрдөгдөж байсан 2001 оны 264, 2011 оны 65 дугаар тогтоолуудад дурдсан жишиг үнэ, төлбөр хураамжийн хэмжээг хүчингүй болгох заалтыг ч орхигдуулсан нь дэндүү бүдүүлэг алдаа юм. Энэ мэт алдаа дутагдлаа яамныхан маань редакцийн буюу техникийн, үг үсгийн алдаа гэж хамгаалж мэдэх юм. Харин одоо уг 155 дугаар тогтоол нь хуульд яагаад нийцээгүй, зөрчсөн болохыг өгүүлье.
Төлбөрийн тухай хуулийн 17.1.5-д төлбөрийг жишиг үнийн 80-90 хувь, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн 21.1.34-т хураамжийг жишиг үнийн 20-30 хувь байхаар заасан байтал 155 дугаар тогтоолд төлбөрийг нь дөнгөж 55.6-71.4 хувиар нэмэгдүүлж, хураамжийн хэмжээний зарим нь хуульд зааснаас бага, зарим нь их байхаар тогтоосон нь ноцтой алдаа болсон байна.
Иймд юуны урьд Засгийн газрын 2016 оны 155 дугаар тогтоолын 2 дугаар заалтыг нэн даруй хүчингүй болгож хуулиудын заалтад үл нийцэх тогтоолын төслийг боловсруулж Засгийн газарт оруулсан албан тушаалтнуудад хариуцлага тооцох нь зүйтэй гэж үзэж энэ талаар УИХ, Засгийн газар, БОАЖЯаманд 2 дугаар сарын 2-нд МБОИЗ болон Монголын Мэргэжлийн Анчдын Холбооноос албан ёсоор хандсан ч одоо болтол ямар нэгэн хариу ирээгүй байна.
2012 онд батлагдсан Төлбөрийн тухай хуульд агнуурын нөөц ашигласны төлбөрийн хэмжээ хуучин хуулиар 60-70 хувь байсныг 80-90 хувь болгон нэмэгдүүлэх талаар тусгагдсан болохоос биш эрх бүхий байгууллага /Засгийн газар/-аас тогтоосон жишиг үнийг нэмэгдүүлэх заалт уг хуульд огт тусгагдаагүй. Гэтэл БОАЖЯам маань дур мэдэн хууль тогтоомжийн ямар ч үндэслэлгүйгээр гадаадын анчдад агнуулах, бариулах ан амьтны жишиг үнийг хуучнаас нь даруй 20 хувиар нэмэгдүүлсэн нь буруу болжээ. Жишээ нь Алтайн угалзын жишиг үнэ 20000 байсныг 24000 ам.доллар болгосон байна.
Эдгээр байдлыг дүгнэж үзэхэд Төлбөрийн тухай хуулиар нэмэгдүүлэхээр заасан төлбөрийн хэмжээг хуульд зааснаас нь бууруулж, хуульд огт дурьдагдаагүй жишиг үнийг нь нэмэгдүүлж хууль зөрчсөн байна. Мөн Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуульд хураамжийн хэмжээг хуучнаар нь буюу жишиг үнийн 20-30 хувиар гэж тусгагдсан байхад Засгийн газрын 155 дугаар тогтоолоор үүнийг өөрчилж мөн л хууль зөрчсөн байна. Энэ бүх зөрчил нь БОАЖЯаманд урд нь ан амьтны буюу агнуур зүйн мэргэжилтэй 2 хүн байсныг 2016 оны сонгуулийн дараа хоёуланг нь яамнаас халж мэргэжлийн бус шинэ хүмүүст уг асуудлыг хариуцуулсантай холбоотой гэж үзэхээс өөр аргагүй.
Хэрэв Төлбөрийн хуулийг зөрчсөн 155 дугаар тогтоолыг хүчингүй болгохгүй бол орон нутагт гадаадын анчдад ан агнуулж буй сумын Засаг дарга, агнуурын бүс нутгийн менежментийг хариуцагч, гадаадын анчдад зуучлагч компаниудын хооронд төлбөр, хураамжийн тооцоог Төлбөрийн тухай хуулиар, эсвэл 2001 оны 264, 2011 оны 65, 2016 оны 155 дугаар тогтоолуудын альныг нь баримтлан хийж байх талаар маргаан үүсч, магадгүй шүүхдэлцэхэд ч хүргэж болох сөрөг үр дагавартай гэдгийг анхаарвал зохино. Жишээ нь зөвхөн Алтайн угалзан дээр гэхэд төлбөр, хураамжийг нь Засаг дарга нь 155 дугаар тогтоолын жишиг үнээр буюу 28800 ам.доллараар, агнуурын бүс нутгийн менежментийг хариуцагч хуулийн этгээд, гадаадын анчдад зуучлагч компани хоёр нь 21000 ам.доллараар тооцно гэж маргалдахад хүргэж болзошгүй. Хэрэв хуульд зааснаар төлбөл 22000 ам.доллар болох ёстой.
Монгол орны болон дэлхийд ховордсон ан амьтдаа гадаадынхнаар агнуулах, бариулахдаа төлбөр, хураамжийг нь дутуу төлүүлдэг нь БОАЖЯам, Сайд Д. Оюунхоролын хувьд гэм биш зан болсон гэхэд нэг их хилсдүүлэг болохгүй.
Гадаадын анчдаас гадна Төлбөрийн хуульд ан амьтныг аливаа зориулалтаар гадаадад гаргасан бол төлбөр, хураамжийг нь бүрэн төлүүлэхээр заачихсан байхад шонхор барьж авч гарахаар жил бүр ирдэг Арабын шонхорчидоор төлбөр, хураамжийг нь Засгийн газрын 2009 оны 112 дугаар тогтоолд зааснаас хэд дахин багаар төлүүлэх, эсвэл тэдэнд бэлэглэсэн гэсэн нэрээр ямар ч төлбөр хураамж төлүүлэхгүйгээр улсын хилээр авч гарах зөвшөөрөл, гэрчилгээг нь олгосоор ирсний уршгаар 2015, 2016 онд улсад олон тэрбум төгрөгийн хохирол учруулсан нь нууц биш.
Нөгөө талаар дургүйд хүчгүй гэдэг шиг 2012 онд батлагдсан хуулийн заалтыг зориуд санаатайгаар хэрэгжүүлэхгүй явж ирсний харгайгаар мөн шонхорын төлбөр, хураамжаас улсад ихээхэн хэмжээний хохирол учруулсан хариуцлаггүй албан тушаалтнуудаар Татварын ерөнхий хуулийн Татварын хөөн хэлэлцэх хугацаа гэсэн 14 дүгээр зүйлийн 14.1-д <<Татвар нөхөн ногдуулах, алданги, торгууль ногдуулах хөөн хэлэлцэх хугацаа 5 жил байх бөгөөд Монгол улсын Иргэний хуульд заасан хөөн хэлэлцэх хугацаа татварын хууль тогтоомжид хамаарахгүй>> гэж заасныг үндэслэн гэм буруутай албан тушаалтнуудаар улс /сумдын төсөвт/-ад учруулсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх нь шударга ёсонд нийцнэ.
Хууль тогтоомж зөрчсөн 155 дугаар тогтоолын төслийг боловсруулсан, хянасан, танилцсан, гарын үсэг зурсан БОАЖЯамны албан тушаалтнуудаас гадна уг тогтоолын төсөлд виз өгсөн ХЗДХЯам болон бусад яамд, ЗГХЭГазрын холбогдох нэгж, тэдгээрийн ажилтнуудын хариуцлагагүй үйл ажиллагаа нь одоо цагийн Мэргэжлийн гээд байгаа Засгийн газрын төрийн албан хаагчдын мэдлэг, чадвар, ажлын хариуцлага ямар болсныг харуулах нэг үзүүлэлт мөн гэдгийг дээр, дооргүй анхаарвал зохино.
Засгийн газрын 155 дугаар тогтоолын 1 дүгээр заалтад гадаадын анчдад 2017 онд 100 толгой цагаан зээр агнуулахаар тусгасан нь бас л гайхал төрүүлж байна. Учир юу вэ гэвэл гадаадын анчдад ан агнуулж ирсэн 50 гаруй жилийн түүхэнд 1 жилд буюу цагаан зээр агнуулах хуулийн хугацаа /9 дүгээр сарын 1-ээс 12 дугаар сарын 1 хүртэл/-нд 100 зээр агнуулж байсан түүх байхгүй. Харин 1 жилд 2-3, хамгийн олондоо жилд 5-6-г агнуулж байсан удаатай. Яагаад гэвэл зөвхөн цагаан зээр агнах зорилгоор ирдэг гадаадын анчид гэж байдаггүй. Харин зорьж ирсэн ан /угалз, тэх, буга гэх мэт/-гаа богино хугацаанд амжилттай хийчихээд 2-3 хоногийн хугацаа үлдвэл цагаан зээр, бор гөрөөс, гахай мэтийн ан амьтныг агнах тохиолдол хааяа гарч байжээ. Харин шонхор барихаар ирдэг Арабын орнуудын шонхорчидын зарим нь ямар ч зөвшөөрөлгүйгээр дур мэдэн цагаан зээрийг хэд хэдээр нь бүр зарим тохиолдолд 5 аргаль, угалз, 1 хар сүүлт зээр, 100-аад ногтруу зэрэг амьтныг хулгайгаар агнаж байсан шинэхэн баримт бий. 2017 онд агнуулах 100 цагаан зээрийг шонхор барихаар ирэх Арабын зочин, төлөөлөгчдөд агнуулах зорилгоор Засгийн газрын 155 дугаар тогтоолд тусгасан байж болзошгүй гэх хардлага төрж байна.
Эцэст нь хууль зөрчсөн 155 дугаар тогтоолыг даруй хүчингүй болгож хуульд нийцүүлэх арга хэмжээ авахыг Засгийн газар болон БОАЖЯамнаас дахин хүсье.
МОНГОЛЫН МЭРГЭЖЛИЙН АНЧДЫН ХОЛБОО
Казахстан Монгол Улсын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 25 жилийн ой болон «Наурыз»-ын баярыг тохиолдуулан “Наурыз 2017” хүндэтгэлийн арга хэмжээг өнөөдөр зохион байгууллаа.
Уг арга хэмжээг нээж нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч С.Батболд “Та бүхний эртнээс уламжлан ирсэн баяр болох Наурызын баярыг тохиолдуулан Улаанбаатар хот болон Баян-Өлгий, Ховд, Дархан-Уул, Орхон аймаг бусад хот суурин газарт оршин сууж, ажиллаж амьдарч буй нийт Казах иргэд та бүхэнд нийслэлчүүдийнхээ өмнөөс болон хувиасаа чин сэтгэлийн халуун мэндчилгээ дэвшүүлье. Наурыз бол өвлийг өнтэй давж, удаан хүлээсэн хаврын урин цагтай учран золгосныг бэлгэдэн хотол олноороо амар мэндээ мэдэлцэх, ахмадуудаа хүндлэн, тэдний замналаас суралцаж, сургаалийг сонсох жил бүрийн өдөр шөнө тэнцсэн өдөр тохиодгоороо онцлог билээ. Наурызын баярт дэлхий ач холбогдол өгч, бүх нийтээрээ тэмдэглэн өнгөрүүлэхээр зарласан. Энэ дагуу Монгол Улсын төр засаг, хэвлэл мэдээллийн байгууллага өндөр ач холбогдол өгснөөр баярын утга агуулга өргөжиж байгаа бөгөөд уламжлалт, шинэчилэлтийг хослуулан хот хөдөөд өргөн дэлгэр тэмдэглэх боллоо. Монгол Улсын тэр дундаа Улаанбаатар хотын бүтээн байгуулалт, хөгжил дэвшил, шинэчлэлт, өөрчлөлтийн бүх цаг үед ажилч хичээнгүй авьяас билэгт зорьсондоо тууштай Казахын иргэд үнэлж баршгүй хувь нэмэр оруулсаар ирсэн. Казах иргэдийн дотор Улсын болон Хөдөлмөрийн баатар цолтон хөдөө аж ахуй, аж үйлдвэр, уул уурхай, барилга, эрүүл мэнд, соёл урлаг, шийнжлэх ухаан боловсролын салбараас олноор төрөн гарсныг энэ өдөр тэмдэглэн хэлэхэд таатай байна. Монгол Улсад аж төрж амьдран суудаг казах иргэд хэл, соёл, ёс заншлаа үндэсний уламжлалт төрхөөр нь эрхэмлэн хадгалж хойч үедээ өвлүүлэн уламжилж, орчин үетэйгээ хослуулан хөгжүүлж байгаа нь Казахын ард иргэдийн хичээл зүтгэл Монгол Улсын Засгийн газраас үндэсний цөөнхийн талаар явуулж ирсэн зөв бодлогын үр дүн билээ. Үндэсний уламжлалт Наурызын баяраа тэмдэглэж буй нийт Казах иргэд та бүхэн золгож буй шинэ жилдээ элгээрээ энх амгалан, төрлөөрөө төвшин амгалан байж санасан бүхэн нь сэтгэлчлэн бүтэх өлзийтэй ерөөл дэвшүүлье” хэмээн хэллээ.
БНКазУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Калыбек Ибрагимулы Кобландин “Наурызын баярын хүрээнд түүх, хувь заяа нэгтэй хөрш Казахстан, Монголын харилцаа холбоо найдвартай түншийн түвшинд хөгжиж байгааг дурдах нь зүйтэй болов уу. Ирээдүйд ч хоёр орны маань хамтын ажиллагаа бэхжин гэдэгт итгэлтэй байна.Өнөөдрийн арга хэмжээнд тусгайлан ирж, баярыг маань хуваалцаж, дуу хуураа өргөн барьж буй Бүгд Найрамдах Казахстан Улсын Дорнод Казахстан мужийн филармонийн хамт олон, концертыг хамтран зохион байгуулахад дэмжлэг үзүүлсэн Улаанбаатар хотын Засаг даргын тамгын газар, Улаанбаатар хот дахь Баян-Өлгий аймгийн Нутгийн зөвлөл, «Зиг-Заг» компани болон бусад байгууллага, иргэдэд талархлаа илэрхийлье” гэв.
2010 оны хоёрдугаар сарын 19-нд Нэгдсэн Үндэсний Байгууллагын Ерөнхий Ассамблейн шийдвэрийн дагуу, «Наурыз»-ыг олон улсын баяр болгон зарласан. Жил болгон дэлхийн олон орон, үүний дунд Монгол Улсад ч мөн Наурызын баярыг өргөн дэлгэр тэмдэглэдэг билээ гэж нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.
Рио 2016 зуны олимпийн наадмын 5-р байрын шагналт, боксын спортын ОУХМ 
Ардчилсан намын дотоод сонгууль дөрөвдүгээр сарын 2-нд болно. 565 хүн өрсөлдөхөөр бүртгүүлсэн бөгөөд өнөөдөр 11:30 цагаас МҮЭСТО-нд нэр дэвшигчдэд үнэмлэхийг нь гардуулна. Эдгээр нэр дэвшигчдийн 511 нь Үндэсний бодлогын хорооны гишүүнд өрсөлдөхөөр бүртгүүлсэн бол 54 нь Нийслэл, аймаг, дүүргийн намын хорооны даргад өрсөлдөхөөр болжээ. Нэр дэвшигчдийн үнэмлэхийг Ардчилсан намын удирдлагууд гардуулж өгнө.
Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын урамшууллын сугалааны энэ оны хоёр дахь тохирлыг өчигдөр зохион байгууллаа.
УИХ-ын гишүүн З.Нарантуяатай ярилцлаа.
Мөн ОУВС төсвийн хэмнэлтийн тал дээр бага анхаарсаныг асууж тодруулсан. Тухайлбал, төрийн байгууллагуудын урсгал зардлыг бууруулах, бүтцийн өөрчлөлт хийх талаар хөтөлбөрт огт тусгагдаагүй. Эсрэгээрээ нийгмийн халамжийн зардлыг хэвээр хадгалж, татваруудыг нэмж байгаагийн учир шалтгааны талаар харилцан ярилцсан. 
Сар шинийн өмнөхөн гавьяат болсон Б.Оюунбилэг эмчийнд өнжлөө. Гавьяатынх “Ногоон төгөл” хотхоны таван өрөө сууцанд амьдардаг юм байна. Ханаараа дүүрэн гэр бүлийн зурагтай зочны өрөөний томоо ширээн дээр сар шинийн идээ будаа, айраг цагаа дэлгэж, мөнгөн аяганууд өрсөн нь зочдын хөл тасраагүйг илтгэнэ. Эзэгтэй бууз жигнэж, гэрийн эзэн Ч.Чулуунбат гуай Булганы Могодын айргаар дайлангаа яриа хөөрөө дэлгэв. Гавьяатын аав нь ч мөн эмч юм байна. 80 гарсан гэхэд хөнгөн шингэн, цэцэн цэлмэг гэж жигтэйхэн энэ буурайг эрүүл мэндийн салбарынхан Буджав доктор гэхээр андахгүй. Бага залуудаа Ховд аймагт мэс заслын эмчээр ажиллаж байгаад хожим Эрүүл мэндийн яаманд томилогдон ирж, насаараа яаманд ажиллажээ. Буджав докторын аав нь эрдэмтэй чадалтай оточ хүн байж. Эм барьдаг, жижиг мэс засал хийчихдэг байсан гэнэ. Замкаменскт төрсөн буриад хүн аж. 1919 оны Октябрийн хувьсгалийн үймээнээс дайжиж ах дүүсээрээ Монголдоо иржээ. Буджав гуай охиныхоо аягалж өгсөн сүүтэй цайг оочлонгоо “Нийтдээ арав гаруй айл хуучнаар Түшээт хан аймгийн Төмрөнгийн гол гэдэг газар суурьшсан гэдэг. Одоогийнхоор бол Булган аймгийн Тэшиг сумын нутаг л даа. Аавын эртний овог гэвэл Тэртэ. Чингис хаанд дагаар орсон уулынхны нэг овог аймгийн нэр гэлцдэг. 1937-1939 оны хэлмэгдүүлэлтийн жилүүдэд Орос улсаас урвасан нэрийдлээр буриад айл бүрийн эрчүүдийг дайчлан баривчилж, Орост аваачиж, цөөн хэдийг нь цөллөж, бусдыг нь цаазаар аваачсан түүх бий.
Аав маань баривчлагдаад гурав хоногийн дараа буцаж ирсэн байдаг юм. Яагаад суллагдсан шалтгаанаа хэлэхгүй байсаар өөд болсон доо. Бага залуудаа их олон орноор аялсан мэдлэгтэй хүн байсан гэж мэдэх хүмүүс нь хуучилдаг. Аавын тухай нутгийнхны гаргасан шог яриа хүртэл бий шүү” гэж хэлээд хөгжилтэй инээв. Гэрийн эзэн Төв аймгийн Эрдэнэсант сумын уугуул гэнэ. Эдийн засагч мэргэжилтэй, тэтгэвэрт гараад Бөхийн өргөөний аж ахуйг хариуцах болжээ. Эзэгтэй бууз таваглангаа “Манай хүн чинь их олон жил ном үзсэн. Аравдугаар ангиа төгсөөд ажилчин болж, дараа нь металистийн чиглэлээр ТМС-т суралцаж, сүүлдээ бүр санхүүгийн чиглэлээр дээд сургууль төгссөн хүн. 
Таван хүүхдийнхээ гэр бүлийн зургуудаар зочны өрөөний нэг ханаа бүхэлд нь гоёжээ. Том охин нь Худалдаа, аж үйлдвэрийн танхимд хэлтсийн дарга хийдэг бол том хүргэн нь “Гурван гал” эмнэлгийг байгуулжээ. Хоёр дахь нь хүү. Нэгдүгээр төрөхөд эмчээр ажилладаг гэнэ. Гурав дахь хүү нь компьютерийн чигийн хүн юм байна. Дараагийнх нь охин гэр бүлээрээ татварын байцаагчид аж. Бага охин нь шүдний гажиг заслын эмчийн мэргэжил сонгожээ. 
Тэтгэвэртээ гараад хувийн эмнэлэг байгуулах болсон шалтгаанаа “Хавдрын ганц эмнэлэгтэй учраас ачаалал их байдаг. Ачааллыг нь хагаслая гэж эмнэлгээ байгуулсан” гэж тайлбарлав. Оюунбилэг эмчийн байгуулсан “Оби” эмэгтэйчүүдийн эмнэлэг хажуугийн байранд нь ажилладаг юм байна. Гэрийн эзэн “Би найзууддаа эхнэртээ өвлийн хувцас авч өгөх шаардлагагүй болсон, ажил нь ойрхон болохоор амар юм аа гэж хошигнодог юм” гэж хэлээд мушилзав. Эмэгтэйчүүдийн хувьд өндгөвчний, хөхний хавдар удамшдаг бол эрчүүдийн тухайд түрүү булчирхайн хавдар удамших магадлалтай аж. Хоёр жил тутам хавдрын шинжилгээ өгөөд байхад энэ аюултай өвчнөөс сэргийлэх боломжтой гэсэн зөвлөгөөг Оюунбилэг эмч өгсөн юм. Бас анхны жирэмслэлт дээрээ үр хөндүүлвэл үргүй болох магадлал 60 хувьтай байдаг аж. Буджав эмч охиныхоо ярианд оролцож “Би урьдчилан сэргийлэх үзлэгийн нүүдлийн амбулаторийг эхлүүлж бий болгосон хүн. Ерээд онд мөнгөгүй гэсэн шалтгаанаар хаасанд их харамсдаг. Миний охины эмнэлэг урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр ажилладаг” гэж ярив. 
Эзэгтэйн аавын өрөөний үүдэн дэх гүйлтийн зам нүдэнд тусав. 88 хүрч яваа Буджав доктор мото спорт, волейболийн мастер цолтой шаггүй тамирчин юм байна. Ануухан яваагийн учир нь спорт аж. Оюунбилэг эмч ч спортод дуртай, сагсан бөмбөгийн мастер гэнэ. Наймдугаар ангид байхдаа багаараа улсын аварга болж тэр үедээ шуугиан дуулиан болж явж. Буджав эмчийн өрөөнд амьдралынх нь түүхэн агшнуудыг мөнхөлсөн гэрэл зургуудыг томоо цаасан дээр хэвлэж өлгөжээ. Хувцасны шүүгээнийх нь дээр “2017 он. Хүүхдийн шинэ хувцаснууд” гэсэн бичигтэй хүрэн чемодан тавьсан нь нүдэнд тусав. Ач, зээ, гуч олонтой учраас бэлгийг нь жилийн өмнөөс бэлдээд эхэлдэг гэнэ. Хүүдүүдийнхээ төрсөн өдрүүдийг зургадугаар сарын 1-нд бөөндөж нэг өдрийг хүүхдүүдээ зориулдаг гэж гэрийн эзэн сонирхуулав. Төрсөн өдрийн, амжилт гаргасны, хүүхдийн баярын гээд гурван бэлгийг том жижиг гэж ялгахгүй өгч, ресторанд орж, хүүхдүүдийнхээ бэлдсэн концертыг үзэж тэр өдөржин бужигнацгаадаг юм байна. Зуны дэлгэр цагаар хүүхдүүдтэйгээ гэрийн эзний төрсөн газар очиж ундаалж өссөн рашаанаас нь ууж гурав хоног амардаг нь эдний гэр бүлд уламжлал болжээ. 
Монголын медиа корпорациас зохион байгуулж буй “Ардын үг” иргэдийн зөвлөлдөх хэлэлцүүлэг “Чингис” зочид буудлын хурлын танхимд энэ сарын 6-нд боллоо. Энэ удаагийн зөвлөлдөх хэлэлцүүлэгт хөндлөнгийн “МЕС” судалгааны төвийн санамсаргүй түүврийн аргаар сонгосон 450 иргэн (Ардын эксперт) оролцож, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдоржийн найман жилийн ажилд 1-10 хүртэлх оноогоор үнэлгээ өгсөн юм. Хэлэлцүүлэгт оролцогчид энэ хугацаан дахь гадаад харилцаа, батлан хамгаалах, үндэсний аюулгүй байдлын чиглэлээр ямар санаачилга гаргав, ямар үр дүнд хүрэв, Монгол Улсын нэр хүнд гадаад ертөнцөд ямар хэмжээнд үнэлэгдэж байна гэдэгт үнэлгээ өглөө. Зөвлөлдөх санал асуулгын явцад Төрийн тэргүүний тайланг сонсч, мөн эсрэг санаа бодол, сөрөг үнэлгээ бүхий нийгмийн хэсгийнхний үгийг тэнцвэртэйгээр хүлээн авч, жижиг бүлгүүдэд хуваагдан хэлэлцэж, асуулт тодруулга авсны дараа нууц санал хураалтаар оноогоо өгсөн байна.
THE GLOBAL LANGUAGE OF BUSINESS