Month: October 2016

Усан Зүйлийн гол мэлмэрч Сутай хайрхан
ханайна

Хан их Алтайн арван гурван цаст оргилын нэгэн Сутай хайрхны тэргүүн мөнгөрөн цавцайж харагдана. Говийн Алтайн дүнжгэр хайрхдын ноёлог өндөрлөг, тэнгэрийн цэнхэр мандалд цайвалзах сүүн Богдод золгон Зүйлийнх нь голоос аршаалан хүртэж, зүлгэмэл цагаан салхинд нь адислуулна гэхээс сэтгэл яарнам. Тонхил сумын төвөөс хөдөлсөн бидний цуваа их Сутай руугаа хошуу өлгөлөө. Нам дороос машинаар зүтгүүлэн өгсөх тусам давхар давхар уулсын ноён сэрвээн дээгүүр эрдэнийн гилбэрт цагаан уул дүгэрэглэн манхайна. Яг л хөх пансан торгон дээр томоо гэгчийн эсгий цагаан бүрх титэмлэсэн мэт жавхлантай харагдах нь бий. Өнөө хөх дурдмал торго нь хоёр тал руугаа дээлийн ханцуй шиг нарийн зурвас татуулан үл ялиг намирах нь бүр чиг үзэсгэлэн төгөлдөр. Энгэр бэлээд нь тэмүүлэхэд эрхэмсэг хайрхан тэнгэрийн цээлд ингэж л утга төгс угтаж байгаа юм.

“Энэ жилийн төрийн их тахилгад хайрхан маань нэлмэгэр цагаан манантай, оргил тэргүүнийхээ өмнүүр хөшиг татчихаад бараа дүрээ харуулаагүй. Одоо харин хүүгээ угтаж буй ижий шиг өндөлзөн байх чинь” гэх элгэн халуун яриа чих шүргэнэм.

Хүү нь хэн байх билээ гэх бодол тэрхэн агшинд зурсхийв. Үнэн юм үнэнээрээ сайхаан гэдэг шиг монгол төрийн хасбуу тамгыг атгаж явсан эрхэм буюу Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга өндөр Билэгт ах нүдэнд торойдог байна шүү. Өдгөө далан насны даваан дээр тулж ирсэн тэрээр элгэн саддынхаа хайранд, их Сутайнхаа энгэрт ёстой нэг жаргаж байгаа бололтойдог. Хайрхныхаа салхийг ханатал залгилж, уярам сайхан харцаар усан Зүйлийнхээ голыг тольдон цэнхэр тэрлэгнийхээ хормойг чичрүүлж зогсоно. Өвгөн бүргэд үүрэндээ ирлээ гэдэг шиг өндөр ах минь ууландаа ирсэн нь энэ ээ.

Сутайн тэргүүн овоонд уншлага номоо хөгжөөж, сүүн Богдын шүншиг ерөөлийг хүртчихээд үхэр чулуудын дундуур бандгар олон жийп шил шилээ даран тэнтэр тунтар өгсүүллээ. Лусын бумбат Хүрэн товгорын овооны зүүн дэнжийн цэнхэр асарт Тонхилын зон олон хүндэтгэн угтав. Б.Энх-Амгалан гишүүн “Их хүн гэдэг аргагүй өөр юм. Хоёр аймгийн нутаг дамнаж төрдөг байна” гэж Бээк зөвлөхөө явуулсан нь учиртай. Энэхүү тэлэмгэр хөндий бол Говь-Алтай, Ховдын зааг юм. Үндсэндээ Тонхил, Цэцэг сумдууд Эрээний нуруугаар зааглагдан оршиж байгаа ажгуу. Эрээний нурууг тонгойгоод л алдарт Ард Аюушийн нутаг үргэлжилнэ. Цэцэг нуур цэлэлзэж, жаахан цаашлаад Мянган угалзатын нуруу залгагдана гээд бодохгүй юу.

Монгол төрийн дархан түшээ өндөр Билэгт ах төрсөн бууцнаа

хөөрөг зөрүүлж зогсоо нь

“Сутай хайрхан уул суусан ч боссон ч харагдана, харагдах гэж өндөлзөхгүй харанхуй манан дундаас ч харагдана. Сутайн цагаан салхи дөрвөн сумын нутагт салхилна, Сутайн цагаан үүл дөрвөн сумын нутагт зүмбэртэнэ” гэж Цэцэг нуурын хөвөөнөө төрсөн цэцтэй найрагч Бямбажавын Хүрэлбаатарын шүлэг бий. Уг шүлгийг уншсан шигээ, усан Зүйлийн харгилсан голоос алгаараа савируулан уух сайхан. “Зүсэр цагаан Сутайдаа очъё, Зүйлийн гол мэлмэрч л байгаа даа, Зүүдэн хайлан ээжийдээ золгоё, Зүгийн тэнгэр ширтэнхэн суугаа даа” хэмээн уярмаар дууны аялгуу урсаад л ороод ирнэ. Яруу найрагч Эмүжингийн аав Рэнцэндорж гуайн шүлэг, энүүхэн хажууд ханараад байгаа Алаг хайрхны хүү Баатарын Цэрэндондовын аялгуу, Хан Хэнтийн гавьяат бүсгүйн энэ дууг анх Алтайн дууч Тансармаа олонд хүргэсэн гэдэг. Цэрэндондов гэж өдгөө Эрдэнэт хотод суугаа авьяасын хүүдий түүний олон чиг бүтээл нь энэ л дагшин сайхан уулсын дундаас төржээ. “Сутай зүгийн нутаг минь нартай л дуулдах юм даа, наран тогоруу шувууд нь тийшээ л нисч байгаа даа. Сургийг нь сонсож явахад сэтгэл нялхраад байдаг, сум нутгийн бүсгүй минь тэндээ л суугаа шүү дээ” гэж Гочоогийн Чардагийн шүлэг энэ дууг “Хонгорзул”-ын Энхбат гэж Алтайн дуучин амилуулсныг бид мэднэ.

Өндөр Сутайгаасаа эх аван урсах Зүйлийн голын хөвөөгөөр сарлагийн сүрэг налайгаад намрын сарын тэнгэр дор гэгээн тунгалаг байна. Хуучин цагт энд сарлагийн сүүн заводын тасаг гэж ёстой л нөгөө тос даасан цөцгий шиг нүнжигт газар байжээ. Анжгай Түдэв хэмээх нутгийн олны хүндлэл хүлээсэн аймгийн аварга үхэрчин, дүнэгэр эрийн тухай яриа хөөрө ундарна. Гэргий нь Цэдэв гэж сүү сааль сүү шигээ дэвэрч цалгилсан, түмэн олныг ундаалж цэлмээсэн сайхан хүмүүний дүр бас л сэтгэлд ургана. Сутайгаасаа хөдлөх боллоо. Өндөр Бээк ах минь “Зулай цагаан Алтай”-гаа дуулж, “Дэлгэр зуны улиралд цэцгээ дэвсэж харуулдсан, дэнжийн цагаан гэртээ ээж минь хүүгээ хүлээсэн” гэх бадагт хоолой нь чичирч байна лээ.

Улаан Пүрэв гэх Цоодол багшийн хэлснээр сэтгэлийн хэц нь мэдрэгдсэн эр байна. Тонхилын засаг ноёноор арван хоёр жил сууж, одоо бол байгаль орчны байцаагч сэтэртэй Сутайнхаа салхинд сэмэрч яваа нэгэн. Залуу идэрхэн цагтаа барилдаж, Тонхил, Бугатын наадамд торолгүй түрүүлж аархжээ. Харин сумаа удирдсанаас хойш барилдаж чадалгүй, хий дэмий л төв асрын хойморт тогтож ядан суух болсон гэнэ. “Усан Зүйлийн минь гол мэлмэрсээр л байна уу, улаан Пүрэв ах минь уярсаар л сууна уу” гэх шүлэг сайхан үгс урсана. Сутайд очсон хэн чиг мань эрд хүндэтгэлтэй ханддаг нь нэгийг хэлэх ажгуу. Манай хүн яахав дээ, ирсэн явсан бүхэнтэй хөөрөг зөрүүлэн уярсаар, хөөрсөөр л хоцорч байгаа юм чинь. Гэргий Мөнхцэцэг нь Тонхил нуур шигээ торомгор алаг нүдэн эгч.

Тэрээр ерэн гурван онд “Хүмүүс ээ, надад урам хайрла” хэмээх энхрийлэл элгэмслийн шидэт тарнийн эзэн Тоомойн Очирхүүгийнхээ уран бүтээлийн үдэшлэгт зорин ирж байсан түүхтэй. Тоомой панзын билиг авьяаст хөвгүүн бол Тонхил сумын Алтансоёмбо багийн нутаг Балбархайн хаваржаанд төрсөн найрагч билээ. “Чулууны магтаал” шүлгээрээ наян таван оны “Болор цом”-ыг хүртсэн цалгилсан халуун сэтгэлт түүнийг эл ус нутгийнхан дээдэлнэ гэж жигтэйхэн. Сумын засаг Цэдэнбал дарга Очирхүү найрагчтай эгч дүүсийн хүүхдүүд бөгөөд алдарт “аргамжааных нь чулуу”-г хамтдаа чирч, гулдчиж явснаа дурссан.

“Төрийн наадмыг миний нутгийн хүүхдүүд эхлүүлдэг” гэж тонхилынхон бас бахархана. Өнөө цагийн нэртэй уртын дуучид болох Баасанхүүгийн Батболд, Батмэнд, урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Содномын Эрхэмбаяр нар энэ нутгийнх учир тийн ханхалзаж буй хэрэг л дээ. Батмэнд, Батболд хоёрын аав Баасанхүү бааяа гэж нэгдлийн бурхан жолооч явсныг буурал өвгөдөөс сонсч л байлаа. Сумын төвийн урдхан Тонхил нуур цэнхэрлэн дугариглана. Цэдэнбал дарга “Талын зэрэглээ сүүмэлзсэн Тонхил нуурын захад, ус авахаар очиход минь уулзаж сууснаа санаач ээ. Эхний яриа яасан бэ, үүрд намайгаа мартаа юу” гэж дууг тийм нэг хуучны аялгуугаар нугалааг юуг нь зохирууллаа.

Ардын жүжигчин Дэндэвийн Чимэд-Осор гуайн “Зууны манлай бүсгүй” Цогзолмаа гуайд зориулж бичсэн дуу юм гэдэг. Дөчөөд оны дундуур баруун хил Байтагийн заставыг зорьсон Хэнтийн морин бригад Улаанбаатараар дайрч өндөр Алтайд ирэхдээ Тонхил нуурын захад буудалласан байна. Тэр үеэр уг дуу гарсан гэж нутаг зоныхон хуучилсан. Ингээд л дурсаад байвал домогт Сутай, Тонхилын тухай барагдана гэж үгүй дээ. “Шөнийн саран шингэх зүгт сэрүүн сайхан Алтай минь бий” гэж дуулсан Шоовойн Шажинбат, хагас зуун жил хөдөөдөө сууж хүн зоныхоо төлөө зүтгэж ирсэн ардын эмч Павдайн Шижээ гээд олон хүний тухай хөрөглөн туурвиж болох юм.

Их Алтайгаа нар зөв халиаж яваа бидний цуваа Ихэс нуурын баруун урдуур туушиндаад алдарт Дарвийн цэнхэр нурууг бараалан зогслоо. Нуурын мэлмэрсэн хөвөө рүү хэдэн хонь ямаа зүглүүлээд орхисон залуу тэрүүхэн хажууд байх гэрээдээ год год шогшиж харагдана. Говь-Алтайн Дарви бол Санжийн Пүрэв баавайн маань өлгий билээ. Мөн их утга зохиолын үймээнт эр, билиг танхай Сономын Лочингийн нутаг юм. Утга зохиолын сургуулийн оюутан ахуй цагтаа Пүрэв баавайн “Гурван говийн зэрэглээ” туужийн бүтээлийг уншчихаад “Ийм сайхан хүнтэй нэгэн он цагт амьдарч буйдаа бахархнам” гэж өдрийн тэмдэглэлдээ бичиж байсан жулдрай ямар чиг л байсан Дарвийн цэнхэр нуруунд ирлээ. Эвлэлийн төв хороонд алдарт Лодонгийн Түдэвийн цэрэг байхаасаа л нутаг гүймтгий болж, улаан загалмайн нэрээр хөглөгөр Алтайнхныхаа хөлийг дулаалцуулж ирсэн их Довж ахыгаа уруу татлаа. Цуваанаас түрхэн хоцорч, Дарвийн нуруунд сэржим өргөе гэлээ. Равдан зангийн хүү үүнийг л хүлээж байсан мэт ихэд баясалтай байна. Алтан аягаа аваад, өнөө том сүрдмээр хөөргөө бариад буугаад ирлээ. Алтайнхан аяны замд зогсох бүрийд хөөрөглөж, мэнд усаа мэддэг хүмүүс ажгуу. Жижиг цагаан тэрэг урдуур хөндлөн шунгаснаа зогтусан эргээд хүрээд ирэх нь тэр. Самдандовж даргыгаа таньсан нь мэдээж. Дарви сумын хурлын дарга тэргүүтэй нөхөд байна.

Оройн нар өндөр Сутайн цаахнуур шингэн алдаж, Ихэс нуурын хоймор ханайх Завилаа Богдын тэргүүнд тунарсан шаргал гэгээ алтрах цаг дор Дарвийн нуруунд залбирсан бүлгээ. Энэ л ханарсан их нурууныхаа дундаас гүдэнтэн тодорч, алсаас ажихуйд өлийж суугаад ульж буй чонын дүрстэй ч гэж хэлж болохоор нарийн шовх Хараат хайрхны энгэр бэл, Их гашууны өвөлжөөнд Пүрэв баавай мэндэлжээ. “Өглөөний сэрүүнд газар хороохоор их говиос үүр цүүрээр хөдөлсөн нүүдэл өдөр дунд уулын хормой түшив. Нүүдлийн түрүүнд зам даган цуварсан хэсэг үхэр явдалд залхан, эврээ сэжлэн хүзүү шөргөөж, говь гатлан уул давж үзээгүй тугалууд нь эхийн сүүдэрт нойтон хамраа шургуулан шөрөн шөрөн алхална. Түүний араас энэ хоёр айлын хоньд нарийн хүрэн тоос будруулан тааваараа урагшилна…” гэж “Азын цэнхэр уул” өгүүллэг эхэлдэг сэн. Тэрхүү азын цэнхэр уулыг хараачлан зогсном. Монхоны Ганбаатар хэмээх бас л над шиг Пүрэв баавайгаа жигтэйхэн хайрласан, хүрээд ирэхэд нь Дарвийнх нь нуруу руу дагуулаад “нисчихдэг” эртэй хуучилж зогстол хажуугаас “Энэхүү мөнгөн аяга чинь Алтайн суран хар гэж алдаршсан Амартүвшин зааны маань аяга шүү дээ” гэж Сосорын Цогт дарга хэлж байна. Нээрээ л Дарвиас тодорсон сайхан бөх Чогдовын Амартүвшин заан байсан. Ерээд оны эхээр зааныхаа наадмыг тэмдэглэжээ. Түүний хариу болгож, үндсэндээ сэтгэлийн мялаалга болгон “суран хар” нь тэрхүү аягыг нутгийнхандаа өгснөөр үе үеийн хурлын дарга нарын машинд явдаг дугарааны хундага болжээ.

Дарвийн нурууг шөнө оройд давж, цаашлаад Баян-Уул сум орж хоноглолоо. Бас л утга зохиолын хайрлам авьяастан, Д.Нацагдоржийн шагналт яруу найрагч Ламжавын Мягмарсүрэн буюу шар Мягаа ахын минь нутаг билээ. Домогт Хүйсийн говийн хаяа дэрлэн бууж, оддыг нь хүлхэж байгаа минь энэ. “Хөөрхий дөө миний муу аав Хүйсийн говьдоо л усчин байсан юм” гэж Дагвын Цахилгаан гуай хэлдэгсэн. Маргааш өглөөний мандах нарнаар Баян хайрхны тэргүүн дээр гарна. Тэндээс л Хүйсийн говь тунарч, алдарт Их Монгол элсний сэжүүр шаргалтаж үзэгдэнэ дээ. Залгуулаад Эрээн нуур, Хасагт хайрхан, Хантайширын нуруу, Дэлгэрийн тал хүлээж байгаа бүлгээ.

Н.Гантулга

Үргэлжлэл бий

-“Жизель” балетыг амжилттай удирдан тоглууллаа. Та энэ балетын тухай манай уншигчдад ярьж өгөөч?

-Жизелийн сэдэв нь их гоё. Тус зохиолыг бичсэн А.Адан тийм ч алдартай биш л дээ. Энэ л балетаараа олонд танигдсан. Романтик балетын төлөөлөл бол Жизель. Мөн балетын олон элементийг тусгаж чадсан. Хөгжим ч мөн ялгаагүй тус балетаа бүрэн дүүрэн илэрхийлж чадахаар байдаг. “Жизель” хоёр үзэгдэлтэй. Үзэгдлүүд нь хоорондоо их ялгаатай. Эхнийх дээр тариачин охины амьдралыг энгийнээр гаргадаг бол хоёрдугаар хэсэгт өнөөх тариачин охин хайр сэтгэлээсээ болжУсан үзмийн тариалан, түнэр шугуйн завсарт эгэл жирийн хэр нь аз жаргал бялхсан бяцхан тосгон оршино. Ургацын баярын завгүй өдрүүд үргэлжилж, тосгоныхон инээд хөөр дүүрэн байх агаад хүн бүрийн хайрыг татсан хонгорхон бүсгүй Жизельд ойн цагдаа Ханс хором тутам сэтгэлээ илэрхийлэх ажээ. Гэвч Жизель тариачны дүрд хувирсан гүн Альбертад хэдийнэ дурласан байлаа…

Гал халуун дурлал, хууран мэхлэлт, итгэл найдвар, гуниг гансрал, үхэл. Гэвч үхлээс хойш ч амьдарсаар байх хайр сэтгэл, сүнсний ертөнц. Энэ бүх үйл явдлын өрнөлийг А.Аданы “Жизель” балетаас та үзэж болох юм. Өнгөрсөн амралтын өдрүүдээр Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театр 54 дэх улирлын тоглолтоо “Жизель” балетаар нээсэн билээ. Энэ удаад симфони найрал хөгжмийг Италийн алдарт “Ла Скала” театрын удирдаач Стефано Салватори удирдсан юм. Стефано Салватори нь удирдаач, төгөлдөр хуурч, хөгжмийн зохиолч болон сонгодог хөгжмийн хэлмэрч юм. мөнх бусыг үзээд сүнс болж байгаагаар илэрхийлэгддэг. Жизелийн булшнаасаа гарч ирээд манан дунд яваа хэсгийг үзэгчид үзээд уйлахгүй байж чаддаггүй. Энэ нь надад ч гэсэн онцгой мэдрэмж төрүүлдэг учраас би Жизелийг удирдах дуртай.

-Монголын театрын уран бүтээлчидтэй хамтран ажиллалаа. Тэдний ур чадварын тухайд та юу хэлэх вэ?

-Ямартай ч дүрэм, журамд захирагдсан, юу хийх, яах ёстой гэдгээ ухамсарласан, авьяастай хөгжимчид намайг угтлаа. Надаас илүү ихийг сурч, мэдэж өөрийн болгочих юмсан гэсэн хүсэл эрмэлзэл дүүрэн байгааг нь анзаарсан. Аль ч орны дуурь, балетын театрын хөгжимчид маш их ачаалалтай байдаг. Дуу, балетаас гадна симфони тоглодог. Мөн удаан хугацаагаар анхаарлаа төвлөрүүлэх хэрэгтэй байдаг. Өглөө нь дуурь тоглосон бол орой нь симфони тоглох шаардлага гарна. Түүнийгээ дагаж сэтгэл хөдлөл өөрчлөгдөж байдаг. Ийм л хүнд хөдөлмөр юм шүү дээ. Ерөнхийдөө театрын хөгжимчин байх нь тухайн хүнээс маш их золиос шаарддаг юм. Тэгэхээр Монголын хөгжимчид энэ ачааллыг дааж дээрээс нь нэмэлтээр илүү ихийг сурч, мэдэх эрмэлзэлтэй байгаад нь удирдаач миний хувьд сэтгэл маш өндөр байна. Тиймээс хүсэл, эрмэлзлийг нь талаар болгохгүйн тулд энэ хугацаанд өөрийн өгч чадах бүхнээ зааж, сургалаа. Гэхдээ хугацаа, боломж байх юм бол илүү нарийвчилж заахыг хүсч байна.

-Өнгөрсөн тавдугаар сард Монгол Улсын гавьяат жүжигчин, дуучин Э.Амартүвшинтэй хамтран хэд хэдэн тоглолт хийсэн. Цаашид дахин хамтарч уран бүтээл хийх үү?

-Бид хоёр анх Италийн Милан хотод тоглолт хийж байлаа. Нэлээд том тоглолт болсон шүү. Миланы ойролцоо Аркоре гэж хот байдаг. Мөн Италийн Ерөнхий сайд асан Сильва Берлусконийн амьдардаг жижиг хотод тоглолтоо хийсэн. Милантай ойролцоо Биелла хотод ч бас тоглосон. Тоглолтууд маань маш сайхан болж өндөрлөсөн. Түүний дараа би өнгөрсөн тавдугаар сард Монголд болсон Э.Амартүвшингийн гала концертод уригдан ажилласан юм. Э.Амартүвшин бол гайхалтай хоолойтой дуучин. Дээрээс нь олон чадварыг өөртөө шингээсэн цогц хүн л гэж хэлнэ.

Ямар ч зүйлийг маш хурдан сурдаг. Хамтарч ажиллахад урамтай байсан. Тоглолт хийхэд олон хэл дээр дуулах шаардлага гардаг л даа. Испани, франц, орос гээд л. Э.Амартүвшиналь ч хэлээр дуулсан маш цэвэр хэллэгтэй байсан нь миний гайхшралыг төрүүлсэн шүү. Ази дуучид тийм байх нь ховор байдаг юм. Би Э.Амартүвшингээр дамжуулж Монголын хөгжмийн зохиолчдын гайхалтай бүтээлүүдийг сонссон. Хөгжмийн зохиолч Б.Шаравын “Чингис хаан” дуурийн хэсгээс Э.Амартүвшин дуулсан юм. Энэ дуурь надад маш сонирхолтой санагдсан. Удирдаач хүний хувьд Италийн “Ла Скала” театрт “Чингис хаан” дуурийг тоглуулахыг хүсэж байна. Энэ нь хэр боломжтой талаар би судалж үзнэ.

Амараа маань Германд дууллаа. Удахгүй Израил, Италид дуулах гэж байна. Ийм амжилттай яваад нь үргэлж баярладаг юм. Хаана, юу хийж, ямар дуурь дуулж явааг нь сонирхон байнга харилцаатай байдаг даа. Дахин хамтран уран бүтээл хийнэ гэдэгтээ итгэлтэй байна.

-Та яагаад удирдаач болсон юм бэ?

-Миний багш алдарт удирдаач, төгөлдөр хуурч Даниэль Баренбоймягийн энэ асуултад хариулсан үг нь надад маш их таалагддаг. Тэрээр “Би алдартай хөгжмийн зохиолчдын симфонид дуртай байсан юм” гэж энгийн хариулсанбайдаг. Симфонид дуртай, ойлгохыг хүссэн эрмэлзэл нь түүнийг алдартай удирдаач болоход нь чиглүүлжээ. Би ч мөн адил өөрийгөө хөгжмөөр юу илэрхийлж чадах, миний дуу хоолой юу болохыг мэдэхийн тулд хөгжмийн зохиолч, удирдаач болсон.

Би Перугийн Ф.Морлаккигийн нэрэмжит хөгжмийн сургуулийг төгөлдөр хуурч мэргэжлээр төгссөн. Мөн хөгжмийн зохиолч, удирдаач мэргэжлээр Миланы Ж. Вердийн Консерваторыг дүүргэсэн юм.

-Та “Ла Скала” театрын удирдаачаар 2009 оноос хойш ажиллаж байгаа гэсэн. Энэ том театрт удирдаач хийнэ гэдэг амаргүй байх?

-Театр гурван удирдаачтай байдаг. Ерөнхий, туслах мөн зочин удирдаач. Одоогоор би Италийн “Ла Скала” театрын туслах удирдаач хийж байна. Би театрын дэргэдэх академийн тэтгэлэгт хөтөлбөрт оролцох эрхтэй болсноор тэнд театрын удирдаач болох зам нээгдсэн. Харин суралцаж төгсөөд “Ла Скала” театрын бэлтгэгч төгөлдөр хуурч гээд бүх л зүйлийг багаас нь хийж эхэлсэн. Энэ нь надад маш том сургууль болсон гэж боддог. Дэлхийн өнцөг булан бүрээс ирсэн хамгийн алдартай бүжигчид, дуучид, удирдаачид “Ла Скала”-д чуулдаг. Энэ том байгууллагын бэлтгэгчээсэхлээд өндөр албан тушаалтай хүмүүс асуудлыг яаж шийдэж, зохицуулж байгааг харна гэдэг бол маш том боломж, сургууль байсан. Энэ утгаараа би амьдралд болоод “Ла Скала”-д өртэй гэж боддог.

-Таны мөрөөдөл юу вэ?

-Би мөрөөдлөө ярихын тулд Италийн дуурийн театрын тухай ярих шаардлагатай болно. Итали бол дуурийн урлаг, сонгодог хөгжим, мөн маш олон хөгжмийн зэмсэг үүссэн газар. Гэсэн ч Италийн ихэнх хотын театрт сонгодог урлаг өмнөх шигээ өндөр түвшний байхаа больсон. Зөвхөн “Ла Скала”-д л гайхамшиг үргэлжилсээр байгаа. Харин эсрэгээрээ Германы жижиг хот болгон театруудтай, тэдгээр нь үр бүтээлтэй ажиллаж байна. Түүнийгээ дагаад олон мянган сонгодог урлагийг сонсч, мэдэрдэг хүмүүс бий болсон.

Тиймээс тэр гайхамшигт сонгодог орчинг Италийн өнцөг булан бүрт эргүүлэн авчрахын тулд бид ихийг хийх хэрэгтэй. “Ла Скала”-д ч тэр, сонгодог урлагийнхаа төлөө ч тэр хийх зүйл их байна. Мөн би цаашдаа ерөнхий удирдаач болох мөрөөдөлтэй. Аливаа театрын ерөнхий удирдаач нь хөгжимчдөө сонгох эрх мэдэлтэй болдог юм. Тиймээс өөрийн сонгосон хөгжимчидтэйгөө гар нийлж, нэг баг болон уран бүтээл туурвихыг хүсэж байна. Урлаг хөгжинө гэдэг бол цогц зүйл. Энэ цогц зүйлийг өндөр түвшинд байлгаж, түүнээсээ таашаал авахыг хүсэж байна даа.

-Монголд хоёр дахь удаагаа ирж байна. Хөдөө нутгаар явж үзсэн үү?

-Би Монголд хэдий хоёр дахь удаагаа ирж байгаа ч хотын төвөөс нэг ч гарч үзсэнгүй. Надад маш их өөрчлөлт, хөдөлгөөн, шинэчлэгдэн өсөж дэвшиж байгаа энерги шууд мэдрэгдлээ. Өндөр давхраас харахад бүтээн байгуулалт эрчимтэй байгаа нь илт байна. Монгол гэхээр хүмүүст нийтлэг ойлгогддог тал нутаг, онгон дагшин байгалийг үзэхийг маш их хүсэж байна. Надтай онгоцонд хамт ирсэн гадныхан бүгд Монголын тэр сайхан байгалийг үзэхээр бэлдэж ирсэн байлаа. Ихэвчлэн уул хаданд авирах зориулалтын хувцас хэрэглэлтэй байсан. Миний байгаа зочид буудал “Хөвсгөл нуур” гэсэн нэртэй. Тэр буудлын зурагтаар Хөвсгөл нуур гарч байдаг. Үзэх болгондоо л 1000 км-ийг өөрийн биеэр туулж, Хөвсгөл нуурт очих хүсэл оргилж байгаа. Дараа тэдгээр жуулчид шиг бэлтгэлтэй ирж Хөвсгөл нуур болон говь нутаг руу явна гэдэгтээ итгэлтэй байна.

О.АРИУНЦЭЦЭГ