Month: August 2016

УИХ-ын гишүүн асан А.Бакейтай ярилцлаа.

-Ардчилсан намын ҮЗХ-ны хурал энэ сарын 25-нд хуралдахаар товлогдоод байна. Энэ удаагийн хурлаар намын даргынхаа асуудлыг шийдэх ёстой гэж байгаа юм билээ. Та ҮЗХ-ны хурлаас ямар шийдвэр хүлээж байна вэ?

-Ямартай ч сонгуулийн үр дүн гарсны дараа ҮЗХ-ны хурал болох гэж байгаагаараа онцлогтой. Тэр утгаараа Ардчилсан намын гишүүд, дэмжигчид, иргэдийн хувьд хүлээлт үүссэн гэхэд болно. Ямар ч байсан энэ их хүлээлтийг үүсгэсэн гэдэг утгаараа үр дүнтэй болох учиртай юм. Хурлаа сайн хийхээс олон зүйл шалтгаалдаг. Тэр утгаараа энэ удаагийн хурал санасан зорьсондоо хүрсэн тийм хурал болоосой гэж хүсч байгаа.

ҮЗХ-ны хурлаар зургаан асуудал хэлэлцэхээр төлөвлөгөөнд оруулсан. Үүнээс нэг асуудлыг нь шийдсэн.

-Ардчилсан намын Их хурлын товоо тогтож чадсаныг хэлж байна уу?

-Тийм. Арванхоёрдугаар сарын зургааны өдөр гэж хугацааг товлосон. Мөн хурлаар хэлэлцэх асуудлаа шийдвэрлэсэн. Их хурлаар улс орны нийгэм эдийн засагтай уялдуулж улс төрийн илтгэл сонсоно. Түүнчлэн 2016 оны Их хурлын болон аймаг, нийслэлийн сонгуулийн үр дүнгийн талаарх санал дүгнэлтийг сонсохоор болсон. Энэ асуудал дээр ажлын хэсэг гарсан ажиллаж байгаа. Ардчилсан намын үндсэн дүрмийн шинэчилсэн найруулгыг хэлэлцэн батлах ёстой. Ардчилсан намын даргыг Их хурлаараа баталгаажуулна. Энэ хурлаар хэлэлцэх хамгийн чухал асуудал нь мэдээж намын дарга хэн болох вэ гэдэг асуудал байх нь гарцаагүй. Өмнөх намын дарга нь өргөдлөө өгчихсөн байгаа тул шинэ даргыг сонгох асуудал анхаарлын төвд байна. Ганц Ардчилсан нам гэлтгүй улс төрийн аль ч хүчин АН-ын дараагийн дарга хэн болох вэ гэдэг дээр анхаарал хандуулж байгаа.

-Ардчилсан намын дараагийн дарга хэн бэ?

-Тодорхой нэг хүний нэрийг хэлэхэд арай эрт байна. Сөрөг хүчний байр сууринд шилжсэн энэ үед намын даргад тавигдах шаардлага хамгийн түрүүнд тодорхой болох ёстой. Шинээр сонгогдох намын даргын эхний шалгуур нь нэр цэвэр, нэр хүндтэй, бусдад болон нийгэмд нөлөөтэй, ажил хэрэгч, намынхаа хүмүүсийг эвдэн бусниулагч биш эвлүүлэн нэгдүүлдэг сайн менежер байх учиртай. Улс орны нийгэм, эдийн засгийн байдал ийм хүнд байгаа нөхцөлд сөрөг хүчний дуу хоолой болж тэр тусмаа Ардчилсан нам гэдэг том улс төрийн хүчний үзэл баримтлал, ур ухааныг нийгэмд гаргаж чадах хүн байх шаардлагагүй. Хэрэв тийм хүн гарч ирж чадахгүй бол Ардчилсан нам цаашаа алхана гэдэг хүндрэлтэй. Ардчилсан намын ҮЗХ-ны энэ удаагийн хурал хийгээд намын Их хурал дээр үзэл баримтлалаа яалт ч үгүй шинэчлэх ёстой. Үүнийгээ бид хамгаалж, хөгжүүлж явах зайлшгүй шаардлага бий. Ардчилсан нам бусад намаас илүү ачаа үүрэх ёстой. Харамсалтай нь өнгөрсөн хугацаанд зарим тал дээр энэ зүйлс бүдгэрсэн. Тиймээс тал бүрээс нь дүгнэлт хийгээд айж эмээлгүй, намаа шинэчлэхийн тулд шүүмжлэх зүйл дээрээ шүүмжлэх хэрэгтэй. Өөрсдийн дутагдлыг нуух биш ил ярих цаг болсон. Бодлогоо бид шинэ түвшинд гаргаж ирэх цаг бол энэ мөч юм шүү.

-Өмнө нь юу саад болж байсан юм бэ?

-Ардчилсан нам эрх барьж байхдаа үндсэндээ албан тушаалын зорилго тавьсан мэт явцуу эрх ашиг нь хэтэрсэн. Ардын нам дээр ч гэсэн одоо тэр байдал ажиглагдаж байна. Манай нам доторх фракциудын өөр хоорондын толхилцоон, утга учиргүй тэмцэл нь өнөөдрийн ялагдал хүлээх болсон гол хүчин зүйлсийн нэг мөн. Улс орны хөгжлийн бодлогыг тодорхойлж, ардчиллын үнэ цэнийг хамгаалж хөгжүүлэхээс илүү дотоодын тэмцэл нь их байсан. Одоо энэ байдалд цэг тавих цаг болсон. Шинээр намын дарга болох хүн нэн тэргүүнд хөгжлийн бодлогоо зөв тодорхойлох, ардчиллын үнэт зүйлсийг тууштай хамгаалж, түүний төлөө тэмцдэг байх ёстой. Фракцын явцуу эрх ашгаас ангид хүн Ардчилсан намын дарга болох учиртай.

-Ардчилсан нам өнгөрсөн дөрвөн жилийн хугацаанд нүдэнд харагдаж, гарт баригдахуйц олон бүтээн байгуулалтыг хийсэн ч Их хурлын сонгуульд ялагдал хүлээлээ. Ард түмэнд ажил хийх нь чухал биш байсан юм биш үү. Нэг үгээр хэлбэл улсын хөгжил хамаагүй байсан мэт санагдлаа гэж танай намын зарим гишүүд хэлэх юм билээ?

-Өнгөрсөн дөрвөн жил тийм амар байгаагүй. Маш хүндрэлтэй цаг хугацааг бид туулсан. Гадаад талдаа улс төр, эдийн засгийн таагүй орчинтой, дотооддоо эдийн засгийн хүндрэл бэрхшээл нь гүнзгийрсэн байв. Мөн хүчтэй сөрөг хүчний эсэргүүцлийн өөдөөс Ардчилсан нам сөрж ажилласан. Өнгөрсөн дөрвөн жилийн хугацаанд манай нам дангаараа засаг барьсан гэхэд хэцүү шүү дээ. Найман сарыг нь одоогийн эрх баригчид болох МАН-тай хамтран барьсан. Түүнчлэн МАХН-МҮАН-ы “Шударга ёс” эвслийг гуйх, аргалах гэх мэтээр янз бүрийн байдлаар арай гэж тогтоож ирлээ. Улс төрийн маш хүнд нөхцөлд ажилласан гэж ойлгоорой. Гэсэн хэдий ч Ардчилсан нам өнгөрсөн дөрвөн жилд хоёр том зарчим баримталсан. Нэгдүгээрт, улс орны эдийн засаг хүнд байгаа ч Монгол Улсынхаа хөгжлийн бүтээн байгуулалтыг урагшлуулъя гэсэн юм. Үйлдвэржүүлэх, орон сууцжуулах, жижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих гэх мэтээр олон зүйлд сэтгэл гарган ажилласан. Энэ бүхэнд ахиц дэвшил гарсан юм шүү дээ. Өнгөрсөн дөрвөн жилд наад зах нь Улаанбаатар хотын нүүр царай хэрхэн өөрчлөгдсөн билээ. Хоёрдугаарт, эдийн засаг хүндрэлтэй байсан ч ард түмний амжиргааг дордуулахгүй байх тал дээр хэрэндээ л хичээсэн юм шүү. Шатахууны үнийг тогтвортой байлгах хүрээнд алслагдсан аймгуудын шатахууны үнийг Улаанбаатар хотын түвшинд ижил үнэтэй байлгах, хүүхдийн мөнгийг үргэлжлүүлэн олгох тал дээр хичээл зүтгэл гаргасан ч сонгуулийн үр дүн санаанд оромгүй байдлаар эргэсэн.

Бүтээн байгуулалт хэдийгээр нүдний өмнө харагдаж байгаа ч ард түмэн ходоод хэр зэрэг цатгалан байна, мөр бүтэн байна уу гэх мэтчилэн өрхийн амьжиргаандаа тулгуурлан саналаа өгдөг нь харагдлаа. Ардчилсан намын зүгээс санаачилсан сайн хөтөлбөрүүд байсан ч ард түмэн үр дүнг нь сайтар хүртэж амжаагүй байхад сонгууль явагдлаа. Тухайлбал, “Сайн оюутан”, “Сайн малчин”, “Сайн хашаа, “Сайн хувьцаа” гэх мэтчилэн хөтөлбөрүүдээ цаг алдалгүй эрт эхлүүлсэн бол үр дүн өөр гарах байсан болов уу.

-Гэхдээ л Ардчилсан намын алдаа сонгуулийн дүнд нөлөөлсөн юм биш үү?

-Мэдээж манай намд алдаа бий. Алдаагаа бид хүлээн зөвшөөрөх ёстой. Фракц хоорондын сөргөлдөөн утга учиргүй тэмцэл сонгуулийн дүнд нөлөөлсөн гэдэгтэй ч санал нэгдэх учиртай. Мөн орон нутгийн сонгуулийг Их хурлын сонгуультай хамт явуулсан нь зарим талаараа учир дутагдалтай гэдэг нь анзаарагдсан.

-Та хоёр Их хуралд суусан туршлагатай улстөрч. Ялангуяа сүүлийн дөрвөн жил хамгийн чухал байнгын хороодын нэг болох Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны даргаар ажилласан. Шинэ байгуулагдсан Засгийн газар дэд сайдтай, үндсэн чиг үүргийн яамны тоо нэмэгдлээ гэх мэтчилэн сөрөг хүчин байхдаа хэлж байсан бүхнээсээ МАН буцлаа. Та юу бодож байна?

-МАН өнгөрсөн дөрвөн жилд тодорхой хугацаанд засаг хамтран барилцаж, дийлэнх хугацаанд сөрөг хүчин байсан. Тэр үедээ хийж хэрэгжүүлбэл зохистой олон зүйлийг шахаж, шаардаж, ярьж байлаа. Тухайлбал, давхар дээлийг тайлъя, дэд сайдгүй ажиллая, цомхон бүтцээр явъя, үр ашиггүй зардлыг таная, зээлийн хүүг бууруулъя гэх мэтээр маш их сайхан зүйлийг ярьсан. Гэсэн хэдий ч тэр бүгдийг нь өнгөрсөн дөрвөн жилд хэрэгжүүлэхэд улс төрийн хувьд хэрэгжүүлэх боломж хомс байсан. Давхар дээл тайлъя гэхэд л улс төр нь эмзэг байсан тул Засгийн газар нь уначих гээд байлаа шүү дээ. Үндсэндээ боломж олдолгүй, аргалсаар байгаад дөрвөн жилийг өнгөрүүлсэн. Харин одоо бол МАН-д хэн ч саад болохооргүй байна. Тэд үнэмлэхүй ялалт байгуулсан. Тухайн үед ярьж байсан тэр сайхан бүхнээ хэрэгжүүлээд явах боломж нь тэдний гарт байгаа. Одоо эхнээс нь хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Гэсэн хэдий ч зарим зүйлсийг нь харж байхад арай ч дээ гэмээр хөдөлж байх юм.

Миний хувьд 2016 оны төсвийг өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад бүсээ чангалах зарчмыг баримталсан төсөв болсон гэж үздэг. Ээлжит бус чуулганаар төсвийн тодотгол хийхээр болж байгаа юм билээ. Энэ завшааныг ашиглаад тэр үед ярьж байсан бүсээ чангалах зарчмыг л барих хэрэгтэй. Бүсээ чангал гэсний зоргоор ард түмний гар дээр очих таван төгрөгийг тана, өрхийн орлогыг бууруул гэсэн үг биш. Хамгийн чухал нь нүсэр бүтцээ цөөлж зардлаа хэмнэх ёстой.

Нэгэнт л Засгийн газрын тухай хуульд өөрчлөлт орж дэд сайдгүй ажиллах бүтэц батлагдчихаад байхад хуульд өөрчлөлт оруулан бялуу хуваах зарчмаар явж болохгүй. Аливаа зүйл эхнээсээ хатуу зарчмаа бариад явах юм бол зөв замаар явдаг. Эхнээсээ буруу замаар будаа тээвэл буцахдаа шороо л тээнэ шүү дээ.

Чингисийн талбай хөл ихтэй байв. Д.Сүхбаатарын хөшөөний дэргэд хэд гурваараа бөөгнөрч нэг нэгнээ нудран хөхрөлдөцгөөх хэсэг хүмүүс анхаарал татна. Харваас олон жил уулзалдаагүй нэг ангийнхан гэдэг нь илт. Тэд, номин ногоон дээлтэй ахимагдуу насны эмэгтэйг бүчин элдвийг хуучлах агаад заримынх нь духан дээр үнсэх аж. Эмэгтэйчүүд нь халуун дотноор тэврэлдэн хацар шүргэлцэнэ. Ажиглаад байх нь ээ номин ногоон дээлтэй ахимагдуу насны эмэгтэй ангийн багш гэдэг нь төвөггүй мэдэгдэнэ. Ингээд тэднийг сониныхоо уламжлалт “Нэг ангийнхан” буланд урилаа.

Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сумын нэгдүгээр найман жилийн дунд сургуулийг 1986 онд төгссөн 8б ангийнхан 30 жилийн дараа уулзалдаж буй нь энэ аж. Ангийн багш З.Лхамноржим нь дөнгөж сургуулиа төгсөн ирээд анхны шавь нараа дааж авсан нь өдгөөгийн энэ хамт олон гэнэ. Ангийн дарга Б.Эрдэнэболд, бүлгийн дарга Б.Болорчимэг, бүлгийн зөвлөлийн дарга P.Цэрмаа гээд нийт 29 хүүхэд төгссөнөөс хөвгүүд 18, охид 11 байжээ. Хөвгүүд олонтой болохоор охидоо их шоглодог байсан бололтой. Цасаар нүүрээ угаалгасан охид нь дурсамжтай, хөгтэй явдлуудаа З.Лхамноржим багшдаа хэлж, оройтсон гэлтгүй ам уралдан ярьцгааж инээлдэх аж.

Наймдугаар анги төгссөнөөсөө хойш нэг ч удаа албан ёсны уулзалт зохиож, анги хамт олноороо цуглаж байгаагүй болохоор нэг нэгнийхээ өөрчлөгдсөн, овор суусан, хэвээрээ байгааг гайхацгааж, басхүү гэгээн гэрэлт дурсамжуудаа хөглөн цөм л хүүхэд насандаа оччихсон шиг жаргалтай харагдацгааж байлаа. Энэ уулзалтыг Р.Цэрмаа анх санаачилж, ангийнхандаа захидал бичжээ. Тэрбээр захидалдаа “Сайн байна уу? Ангийн анд найз чинийхээ амар амгаланг айлтган захидал очих өдрийн халуун мэндийг хүргэн мэдчилье! Найз чиний минь ажил амьдрал өдрөөс өдөрт гялалзан өнөр өтгөн, аз жаргалаар дүүрэн байгаа гэдэгт итгэлтэй байна. Намхан боловч эрдмийн сувд гялалзсан төрлөх сургуулийнхаа хаалгаар анх ижий аавтайгаа хөтлөлцөн орж найман хаврын яргуйг угтан арван зургаан насны алтан босгыг үдсэнээс хойш даруй 30 жил өнгөрчөө анд минь. Ажил амьдралын захгүй далайд явахдаа ангийн анд чамайгаа мартахын учиргүй билээ. Нутгийн зөөлөн салхи шиг санаанд минь мөнхөрсөн, нугын цэцэг шиг андаа дурсан суух минь их болжээ. Сурагч насны гэнэн томоогүй үе, наадаж наргиж явсан хүүхэд насныхаа ариун гэгээлэг дүрээрээ ангийн андууд биднийхээ сэтгэл зүрхэнд хоногшин үлдсэн анд чамтайгаа учиран золгохыг хүсч, учирлын хонхыг оройтуулан жингэнүүлсэн ч, уулзахын ерөөлийг өргөн баръя!

Гуч дахь хаврын яргуй энэ жил уярам байна. Гучин жилийн дараа уулзах бидний сэтгэл дэврүүн байна. Ингээд гучин жилийн дараа тохиож буй “Насаараа бид нэг ангийнхан” дурсамж цэнгүүн уулзалтанд хүрэлцэн ирэхийг урьж энэхүү захидлыг илгээж байна” хэмээн уриалжээ. Энэ захидал ангийнхных нь уулзалтын эхлэлийг тавьсан байна. Ингээд Р.Цэрмаа, Г.Нямцэцэг, А.Төгсболд, Б.Ганхуяг, P.Амаржаргал, Н.Ууганбаяр нар “Насаараа бид нэг ангийнхан” уулзалт цэнгүүнийг зохион байгуулжээ.

Цаг хугацаа нэгэнт нисэн одож хүүхэд насны гэгээн цайлган төрхөөрөө хэн нэгнийхээ сэтгэлд мөнхөрсөн эрхэм хүмүүс өдгөө эцэг эх, зарим нь бүр эмээ өвөө болчихсон явна. Гэсэн ч тэд

“Хүүхэд гэхэд сонин байдаг ч

Хүний чихэнд содон дуулдана

Наадаж өссөн багын нөхөд минь

Насаараа нэгэндээ нэг ангийнхан” хэмээн дуулж хүүхэд адил баярлаж нэг нэгнийгээ налан суух аж. Буурь суусан байртай, спорт маягийн дөрвөлжин үсний засалттай, махлагдуу ахыг Т.Оргилсайхан гэдэг аж.

Тэрээр цэнхэр торгон уужтай нэгэн эмэгтэйг хүзүүдэн тэвэрч зогсоод дурсгалын зураг татуулав. Хөндлөнгөөс харж зогссон ангийхан нь “Аая, ангийн дурлалт хоёр байна, гоё харагдаж байна шүү. Зургийг нь сайн дараарай” гэхчилэн цаашлуулахад Т.Өлзийхүү эгч их л ичингүйрэн нөгөө хэд рүүгээ “Дэмий шүү” гэсэн янзаар гараараа зангана. Ийм л хөгжил хөөртэй, уярам догдлом уулзалт 2016 оны наймдугаар сарын 5-ны өдөр Чингисийн талбайд дурсгалын зураг татуулав.

Харамсалтай нь 8б ангийн төгсөгчдөөс дөрөв нь тэнгэрийн орноо оджээ.

Ангийнхан нь тэднийхээ дурсгалыг хүндэтгэн Зайсан дахь бурхан багшийн хөшөөнд мөргөж, зул өргөн түр саатаад цааш хөдөлсөн юм.

Энэ үеэр ангийн багш З.Лхамноржимтой цөөн хором хөөрөлдлөө.

Энэ ангийнхан миний алтан шавь нар

-Сайн байна уу, таньд энэ өдрийн мэндийг хүргэе. Ангийн багшийн хувиар ангийнхантайгаа уулзсан сэтгэгдлээ хуваалцахгүй юу?

-Би багш болох анхны гараагаа эхлэхдээ энэ ангийг дааж авч байсан. Хүүхдүүд маань их өөрчлөгджээ. Цөм л өөрийн гэсэн ажил амьдралтай, нийгэмд эзлэх байр суурьтай, салбар салбарт үр бүтээлтэй ажиллаж байгаа юм байна. Гадны улс оронд ажиллаж амьдарч байгаа нь ч бий гэнэ. Тиймээс миний сэтгэл их өег байна. Ер нь багш хүний гол гавъяа бол шавь нар маань сайн сайхан явж, ажил амьдрал нь тогтворжин төлөвших явдал шүү дээ. Эд маань намайг МУИС-ийн Монгол хэл, уран зохиолын ангийг хэл уран зохиолын багшаар төгсөөд очиход жинхэнэ багш болгосон алтан шавь нар минь юм. Тиймээс би хүүхдүүддээ хайргүй байхын аргагүй.

-Та шавь нараа хэддүгээр ангиас нь дааж авсан бэ?

-Тавдугаар ангиас нь дааж авсан. Тэгээд таваас наймдугаар анги төгсгөсөн. Манай Тосонцэнгэл хотод “Улсын тэргүүний нэгдүгээр сургууль” гэж сайхан дунд сургууль байсан. Тэр сургуулийн тэргүүний хамт олон байсан даа.

-Таныг анх багш болж ирж байхад, хүүхдүүд тань тоохгүй ч юм уу, уур уцаарыг тань хүргэх зүйл их гарч байв уу, өөрт тохиолдсон хөгжилтэй дурсамжаа хуваалцаач?

-Анх багшлахад амаргүй нөхцөл байдалтай учирна л даа. Нэг удаа би нэг хүүгээ үгэнд орохгүй байна гээд толгой дундуур нь саваа модоо хугартал нь цохичихсон юм даг. Тэгээд саваа модоо хугарчихаар нь айгаад айлын хүүхдийг арай ч дэндүүлчихэв үү дээ, яана аа толгой тархи нь зүгээр байгаа даа гээд л айлаа. Хичээл завсарлахаар л эмчид үзүүлье дээ гэж бодоод санаа зовоод байлаа. Тэгтэл нөгөөх чинь миний савааны хугархайг ширээн дороосоо гаргаж ирээд “Багш аа, маргааш би танд саваа хийж авч ирж өгнөө, надаас болж саваагаа хугалсан юм чинь…” гээд юу ч болоогүй юм шиг сууж байдаг юм. Тэгэхэд л би хүүхэд гэдэг чинь ямар цайлган цагаахан, хайрламаар юм дээ гэж их баярлаж байсан. Одоо саваагаар хүүхэд цохих юм бол шоронд орох биз. Тэр хүүхэд маань одоо энэ Төгсболд шүү дээ. гэв

Тэгтэл А.Төгсболд хажуугаас “Харин би нэг удаа энэ P.Цэрмааг цохиж уйлуулчихаад ааваас нь айгаад, аргадаж гэрт нь хүргэж өгөхөд аав ээж нь намайг зодсон гэж тоож байгаа ч юм алга. P.Цэрмаа аав ээждээ ховлоход “Өөрөө болоогүй л юм байгаа биз дээ” гээд боорцог өгсөн. Тэр үеийн эцэг эхчүүд тийм л сонин хүүхдээ хэр барагтай өмөөрдөггүй байсан юм гэнэ. Тэгтэл нэг нь тосч аваад

“Адал явдал зөндөө байлгүй яах вэ..Хичээлээ тараад сургуулийн хойд талынхаа гуанз руу орно. Т.Өлзийхүү их талон авч ирдэг байж. Бид хэд бөөрөнхий хуушуур авдаг байсан. Баавгайтай чихэр орос дэлгүүрээс картаар авдаг байсан юм. Заримдаа хөвгүүддээ булаалгана. Тэгээд л бөөн уйлаан майлаан болно шүү дээ гэнэ. Ийм л хөгжил хөөртэй нэгэн ангийнхан 30 жилийн дараа уулзалдлаа. Гудиггүй, хөгжил хөөртэй явсан тэдний хүүхэд нас, мөнгөн хонхны жингэнээ нь он оныг өртөөлөн одоо ч сэтгэл зүрхэнд нь цангинасаар байх авай.

Г.Дорж

Ө.Өлзийсайхан

“Маск продакшн”-ий жүжигчин П.Эрдэнэзаантай ярилцлаа.

-Танай үеийнхэн ажил амьдралынхаа гарааг 90-ээд онд нийгэм солигдож байсан хэцүү үед эхэлжээ, залуу хүн уран бүтээлийн гараагаа том мөрөөдөлтэй эхэлсэн байх?

-1994 онд СУИС-ийг төгсөөд “Орчин үе” гэж театрт орж байлаа. Хуучин Армийн драмийн театр гэж байгаад 90 оны үед зах зээлд шилжихэд татан буугдсан юм. Түүний суурин дээр “Орчин үе” театр маань байгуулагдахад жүжигчнээр орж байлаа. Тэнд дөрөв таван жил ажиллаад Драмийн театрт жүжигчнээр орсон. Драмд мөн дөрөв таван жил ажиллаад “Өнгөт инээд” хамтлагт орсон. Тэндээсээ “Маск” продакшнаа байгуулаад өдий болж байна даа.

-Яг одоо тоглолтынхоо бэлтгэлийг хийж байгаа юм байна. Ямар уран бүтээл дээр ажиллаж байна вэ?

-Наймдугаар сарын 7-нд “Маск” продакшны 10 жилийн ой болно. 10 жилийн ойгоо угтаад наймдугаар сарын 19-нээс нэг шинэ уран бүтээл шоу тоглолт хийх гээд бэлтгэл ажил ид дундаа явж байна. Жанраа дагаад инээдмийн тоглолт хийнэ. Сар гаруй тоглох байх.

-Уран бүтээл хийхэд хөдөлмөрлөж байнгын бэлтгэл хийгээд маш их энерги зурцуулдаг нь харагдаж байсан. Эрч хүч, онгод хийморио юунаас авдаг вэ?

-Уран бүтээл хийхийн тулд эхлээд сэтгэл зүрхээ бэлдэх хэрэгтэй. Хөглөх ёстой. Тэгж байж уран бүтээл төрдөг. Тэрнээс биш зүгээр цаасан дээр биччихсэн юмнуудыг уншаад гаргачихдаг юм биш л дээ. Тийм учраас уран бүтээлч хүн уран бүтээлдээ эхлээд дурлах хэрэгтэй. Тэгж байж юм гардаг. Зүгээр л бодож суугаад гараад тоглочихдог юм биш. Уран бүтээлдээ хөглөгддөг байх хэрэгтэй. Багаасаа зураг зурдаг байсан. Зураг зурж байгаа маань жүжигчний мэргэжилд маш их хэрэг болдог. Зураг сэтгэлгээг өсгөдөг давуу талтай.

-Маш өвөрмөц санаа олсон үедээ бушуухан шиг тоглолт болгочих юмсан гээд л яарна биз?

-Энэ зунжингаа л эрэл хайгуул хийлээ. Ер нь бол байнга л эрэл хайгуул хийж байдаг даа. Бүгдээрээ уншиж судална, уулзах хүмүүстэйгээ уулзана. Бас ийш тийшээ хөдөө гадаа явна. Хүмүүстэй уулзана. Ерөнхийдөө байнгын судалгаа, эрэл хайгуул хийж байгаад намар бүгдээрээ цуглаад зохиол дээрээ ярилцана даа. Ер нь би уран бүтээл хийж байх үедээ алхах дуртай. Алхахаар янз бүрийн санаа орж ирдэг юм. Жишээ нь “Нинжа” гээд манай нэг номер байдаг. Золбин нохой хүний аяганд байсан алтыг залгиад зугтчихсан явдлаас сэдэвлэсэн юм. Хүмүүс тэр нохойг хайж эхэлснээр өнөө нохой хамгийн үнэтэй нохой болсон байдаг. Гол санаа нь бол нохой байтугай алт залгичих юм бол хүн ч юу ч биш болдгийг харуулах гэж зорьсон. Алт гэдэг бол тийм хүчтэй зүйл. Ядарсан нэг тэнэмэл хүний гэдсэнд алт орчихвол хүмүүс яаж хандах бол. Үүгээрээ хүний үнэ цэнийн асуудлыг хөндөж байгаа юм. Инээдмийн төрөл боловч цаанаа маш том зүйлийг дуугарч байгаа юм даа.

-Нэг хүний жүжгийн уралдаан СУИС дээр болоход та шүүгчээр ажилласан шүү дээ. Энэхүү жүжгийн талаар юу гэж боддог вэ?

-Моно жүжгийн хувьд уран бүтээлч хүн заавал орж өөрийгөө сорих нэг төрөл гэж боддог. Яагаад гэвэл ганц хүн, ганц уран бүтээлч тайзыг эзэгнэж, үзэгчдийг байлдан дагуулна гэдэг бол тухайн жүжигчнээс чадвар, авьяас зэрэг маш олон зүйл шаарддаг. Тийм учраас маш их дэмждэг. Би өөрөө “Маск”-д ажиллаж байгаа залуучуудыг ч гэсэн моно жүжигт орж өөрийгөө сорих хэрэгтэй гэж хэлдэг. Ингэснээрээ туршлага сууна, чадварын хувьд өснө. Хувь хүний бие даасан уран чадварын хувьд бол хэрэгтэй.

-Монголд моно жүжгийн төрөл хөгжих боломж харагдсан уу?

-Монголд моно жүжгийн төрөл дөнгөж эхэлж байна. Драмын театрын жүжигчин Баясгалан олон улсын тэмцээнд орж том амжилт гаргасан. Моно жүжгийг хөгжүүлэхийн төлөө хүчин чармайлт гаргаж явдагт нь талархдаг даа.

-Ингэхэд танд энэ төрөл тохирох юм шиг санагддаг. Энэ төрөлд хүчээ үзье гэсэн бодол бий юу?

-Одоохондоо яг санасан бодсон юм алга. Гэхдээ тоглож үзэх юмсан гэж бодож л байна. Тогловол ямар ч дүрд тоглож болно. Жүжигчнээс ямар ур чадвар гарч болохыг харуулсан тийм зохиол байх юм бол тоглоно.

– “Хайр харуусал” кино үзэгчдийн үзэх дуртай кино болсон. Дахиад кино хийх талаар төлөвлөсөн юм байгаа юу?

-Манай “Маск” продакшн киноны төрөлд нэг юм хийх гээд үзээд л байна. Одоохондоо боломж нь болж өгөхгүй байна. Тийм учраас хойшлуулаад байгаа.

-Мэдээж танд киноны санал тасардаггүй байх?

-Киноны санал бол их ирдэг. Гэхдээ бид энэ ажилдаа дарагдчихаад боломж, цаг зав гарч өгөхгүй л байна. Кино бол ямар л сэдэв байна бараг бүх чиглэлээр хийгдэж байна.

-Сүүлийн үед кино, жүжгийн зохиол ховордлоо, сайн зохиол төрөхгүй байна гэх юм. Үнэхээр тийм байна уу, танд ямар бодол байна вэ?

-Зохиолчид янз бүрийн санал тавьдаг. Бид эндээ ирээд, уншаад үзээд судалдаг. Гэхдээ инээдмийн төрлөөр чанарын шаардлага хангахуйц бичдэг зохиолч алга.

-Цаашдаа олон улсад уран бүтээлээ таниулах тал дээр бодсон юм байгаа юу?

-Мэдээж бодсон мөрөөдсөн юм байгаа. Хошин урлаг гэдэг энэ төрөлд олон жил үнэнчээр зүтгэсэн байна. Тийм учраас өөрийнхөө тоглож байгаа энэ төрлийг тодорхой хэмжээнд гадаадын зах зээлд яаж гаргах вэ гэж бодож санаж явдаг. Олон орны уран бүтээлчидтэй уулзаж, гадаад дотоод явж судалгаа хийж л байна. Энэ гэхдээ тийм амар ажил биш. Ямар ч байсан олон жил зүтгэснийх эхлэлийг нь тавьчих юмсан. Цаашаа хөгжөөд явах байлгүй л гэж бодож байна. “Маск” продакшны уран бүтээлчдийн хийх гэж бодож төлөвлөсөн зүйлс зөндөө бий. Мөн хувь уран бүтээлчийн хувьд ч хийх юмсан гэж бодож мөрөөдөж яваа зүйлүүд ч байна. Ямар ч байсан тэр санаанууд маань хэрэгжих байхаа. Мэдээж хэлний асуудал бэрхшээлтэй байгаа. Гадаадад тоглоно гэдэг чинь гадаад хэлээр л тоглоно гэсэн үг. Тэгэхээр тийм амар зүйл биш. Гэхдээ энийг давж туулж болохоор болсон гэж бодож байгаа. Одоо манай уран бүтээлчид бүгд хэлтэй болж байна.

-Уран бүтээлч хүн уран бүтээлээ дэлхийд гаргахад мэдээж монгол ахуй, ёс заншлаа түлхүү судлах шаардлагатай. Та энэ талаар юу гэж бодож байна вэ?

-Хүн юу сонирхох вэ гэдгийг л их бодох хэрэгтэй. Цаашлаад монголчуудын онцлог юу билээ, ахуй соёл нь юу билээ, болбол тэрийг л тусгаж үзүүлбэл мэдээж сонирхоно. Тэрнээс биш Английн зохиолоор уран бүтээл хийгээд Англид тоглох бол хэн ч үзэхгүй шүү дээ. Тэгэхээр монгол хүний сэтгэлгээ, өв соёл зэргийг тусгаж өгвөл илүү сонирхох болов уу, ялангуяа нүүдэлчид гэж хэн байсан юм бэ, тэдний зан заншил, өв соёлыг сурталчилбал зүгээр болов уу гэж боддог. Одоо дэлхийн хөгжил өөрөө зогсонги байдалд орчихоод байна. Хүмүүсийн сэтгэлгээ ч өөр болчихож. Хүний мөн чанар гэдэг зүйл газарт уначихсан байна. Монголчуудын нүүдлийн соёлыг гадныхан сонирхоод эхэлчихлээ. Үүн дээр л ажиллаж өгөх хэрэгтэй. Нүүдлийн соёл иргэншил гэдэг чинь зүгээр нэг хэдэн хүн хөдөө тэнээд явж байсан юм биш байхгүй юу. Монголчуудын амьдрал байгаль дэлхийтэйгээ хамааралтай байж ёс заншил нь уламжлагдаж явдгийг гадныхан мэдээд сонирхоод эхэлчихлээ. Тэгэхээр тэр талынхаа юмнуудыг илүү сурталчилж, ойлгуулах хэрэгтэй юм болов уу. Мөн аль ч урлагийн хувьд энэ талаас нь чухалчлан уран бүтээлээ хийгээсэй гэж уран бүтээлч хүнийхээ хувьд боддог.

-Мюзикл хийнэ гэж та өмнө нь ярьж байсан. Ямархуу шатандаа явж байгаа бол?

-Мюзикл хийнэ гэхээр нэлээн өргөн хэмжээний юм болчих гээд байна. Өнөө маргаашдаа яриад хурдан хийчихдэг асуудал биш л дээ. Гэхдээ явагдаж л байна. Зохиол, хөгжим гээд. Болвол үндэсний хэмжээний монгол сэтгэлгээ орсон гоё юм хийчих юмсан гэж бодоод л байна. Уран бүтээлчидтэйгээ санал бодлоо солилцоод явж байна. Болох байхаа.

-Гадуур хошин шогийн зарим хамтлагууд салж нийлээд байгаа сурагтай. Танай хамтлагийн хувьд бүрэлдэхүүн нь хэвээрээ байгаа юу?

-Манай хамтлагийн гишүүд хэвээрээ байгаа. Мөн шинэ залуу жүжигчид нэмэгдэж орсон. Болбол залуу уран бүтээлчдийг дэмжих юмсан гэж боддог. Өнөөдөр олон уран бүтээлч төгсч гараад ажлын байргүй яваа.

Бидний хувьд төрөөс дэмжлэг хүсээд юм шаардаад байдаггүй. Боломжоороо ажиллаад залуусаа амьдралтай, ажилтай болгочих юмсан гээд зүтгэж байна.

-Та ямар шашин шүтдэг вэ, танай хамтлагт бөө нэлээд байдаг гэж сонссон…

-Шүтээд сүйд болоод байхгүй ээ. Буддын шашныг хүндэтгэж явдаг. Зүг чигээ гаргах ч юм уу, ээждээ зориулж зул өргөх ч юм уу тиймэрхүү хэмжээнд л шүтдэг. Манай хамтлагт бөө байгаа. Ганзориг, Дэлгэрсайхан нар бөө шүү дээ. Тиймээс энэ хүмүүстэй их ойр байгаа учраас бөөгийн шашныг бол хүндэтгэж үзнэ. Байгаль дэлхийтэй холбоотой онгод бөө гэдэг чинь байх л ёстой зүйл. Анхнаасаа л байсан юм чинь. Яахав сүүлийн үед олшроод үндсэн мөн чанарыг нь алдагдуулаад байгаа юм болов уу гэж боддог. Энэ бол хаана ч байх ёстой зүйл. Ганцхан Монголд биш дэлхийн олон оронд байдаг зүйл шүү дээ.

О.ӨНӨРЦЭЦЭГ