Автомашингүй өдөр, мөн “Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөрийн хүрээнд “Улаанбаатар Марафон-2016” олон улсын гүйлт өнөөдөр Чингисийн талбайд нээлтээ хийлээ. Марафонд оролцогчид 5000, 10 000 метр гэсэн хоёр ангиллаар гүйж буй.
Ингэхдээ 5000 метрийн гүйлт нь Их эзэн Чингис хааны нэрэмжит талбай – Төв шуудан – Энх тайвны өргөн чөлөө – Цэцэг төв- Зоос гоёл – МУИС – Бээжингийн гудамж – “Чингис” зочид буудал – Бөхийн өргөө – Энхтайваны өргөн чөлөө – СЭЗИС – МУБИС- Дуурь бүжгийн эрдмийн театр – Их эзэн Чингис хааны нэрэмжит талбай гэсэн маршрутын дагуу болно.
10 000 метрийн гүйлт нь Их эзэн Чингис хааны нэрэмжит талбай – Төв шуудан – Сөүлийн гудамж -“Hope” шүдний эмнэлэг – Бишрэлт дэлгүүр – Зоос гоёл – 5 дугаар сургууль – Хүүхдийн урлан бүтээх төв – МУИС – ШУТИС-ийн уулзвар – Чингис зочид буудал – Сансарын аюулгүйн тойрог – Баянцээл дэлгүүр – Зүүн 4 замын уулзвар – Бөхийн өргөө-СЭЗДС-МУБИС-ДБЭТ-Их эзэн Чингис хааны нэрэмжит талбай гэсэн маршрутын дагуу болохоор төлөвлөгдсөн юм.
Энэ өдөр 18:00 цаг хүртэл марафон гүйх замууд болох баруун дөрвөн замаас зүүн дөрвөн зам автомашингүй бүс байх юм.
Тэртээ 1962 онд нэгдүгээр ангид орж, улмаар арван жил тохой нийлүүлэн хамт сурсан нэг ангийнхан уулзалдаад ийнхүү ярьжээ. Ангийнхаа хүүхдүүдтэй уулзаад арван насаар залуужаад авлаа гэж. Хүүхэд насны ариун гэгээлэг дурсамжаа хуваалцан, инээд хөөрөөр дүүрэн байдаг үе бол яах аргагүй нэг ангиараа уулзах тэр л мөч. “Чи яг хэвээрээ байна, ямар гоё харагдаж байна” хэмээн өдгөө 60 нас хүрч буй ахмадууд олон жилийн дараа уулзаад нэг нэгэндээ хэлэх нь юутай аз жаргалтай. “Ангийн охид оо”, “ангийн хөвгүүд ээ” гэж нэгнийгээ дуудах ахмадууд буцаад хүүхэд насандаа очсон юм шиг баяр хөөрөөр дүүрэн байх. 
Украины зэвсэгт хүчний дайчин, ахмад Надежда Савченког тойрсон хэл ам бараг хоёр жил үргэлжилсэн юм. Украин, ОХУ-ын харилцааны нэг хэсэг нь Надежда Савченко болсон гэхэд хилсдэхгүй болов уу. Хоёр тал нэлээд удаан хэлэлцээ хийсний эцэст энэ долоо хоногийн эхээр түүнийг суллаж нутаг руу нь явууллаа. Ахмад Н.Савченко Украины үндэсний баатар болоод байна. Түүнийг Киев хотын “Борисполь” нисэх онгоцны буудалд Украины Ерөнхийлөгч П.Порошенко өөрөө угтаж авч байгааг телевизээр шууд дамжуулсан. Харин уржигдар Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Н.Савченкод Украины баатар цол олгожээ.
ОХУ-ын талын мэдэгдэж байгаагаар Украины “Айдар” хорооны эсрэг цэргийн ажиллагаа явуулах үеэр Н.Савченког баривчилсан гэдэг. Агаарын довтолгооны үеэр зугтаж амжсан хэмээн бичжээ. Ингээд ямар ч бичиг баримтгүй дүрвэгчийн дүрээр Украин-Оросын хилээр гарах гэж байхад нь саатуулсан хэмээн Оросын мөрдлөгийн хорооны албан ёсны төлөөлөгч мэдэгдсэн юм. Н.Савченког Оросын сэтгүүлч И.Корнелюк, А.Волошин нарын амийг бүрэлгэсэн хэргээр буруутгаж 22 жил хорих ял оноосон. 
2014 оны арванхоёрдугаар сард Н.Савченко шоронд өлсгөлөн зарлажээ. Чих нь үрэвсэж өвдөхөд эмнэлгийн тусламж үзүүлээгүй явдлыг эсэргүүцэж байгаагаа ийнхүү илэрхийлсэн. Өлсгөлөнгөө зогсоохгүй гээд өөрийг нь суллах шаардлага тавьсан. Амь үрэгдсэн ч хамаагүй өлсгөлөнгөө үргэлжлүүлнэ хэмээн мэдэгдсэн байдаг. 
Өвгөн найрагч би хадаг барьж гуйсны учир аа ханиасаа салалгүй жараад жил болж байна. Өргөдөл барьж орсны учир аа намаасаа урвалгүй 70 гаруй жил болж байна. Миний нам бол Монголын утга зохиол. Удвал багшийн байгуулсан зохиолчдын ордон бол миний хоёр дахь гэр. Энд их утга зохиолын далай даян дархан аваргуудаас уруудуулаад, энэ жил найргийн наадамд зодог шуудаг өмсөж байгаа хүүхдүүд шүлэг өвөрлөн цугладаг. Нэг удаа “хороо” нэртэй хоёр дахь гэртээ очоод П.Бадарч дүүтэй авьяас хөглөж суутал нэг залуу орж ирвэй. Шилбийг нь могой ороовол тавхайгаа өргөж өргөж ганц дэвсээд тав хуваачихмаар том хөлтэй, ширээний өнцөгт ханхайн суугаа нь сүр бараатай, өтгөн улаан сахлын хуйхтай, шинжээд байна уу, сонжоод байна уу гэмээр ширтэмхий бас халирамхай харцтай тэр хүү Ж.Баяржаргал байж билээ. “Та хоёрт нэг шүлэг уншиж болох уу” гэж аргадангуйхан асуух нь тасгийнхаа даргаас таван цагийн чөлөө гуйх шинэ цэрэг шиг тэвдэнгүйхэн байсан нь ахмад үеэ алд хүндэлдэг залуу зохиолчийн жудагт нэгэн санагдсаныг хэлэх үү “Гурван шүлэг унш” гэхүй нэг шүлэг уншиж билээ. Тэр нь хайрын шүлэг байсан. Гэхдээ дүрсгүй дурлалын дүрсхийсэн сэрэл бус, хайрын жамыг тэр ч байтугай хорвоод мөнх юм үгүйг эвлэгхэн үзүүлсэн гүнзгий утгат хайлан байв. Сэтгэл нялхруулах увдист уянга гэхээсээ илүү монгол шүлэгтэй, сэтгэлгээний жигүүртэй залуу юм даа гэж олзуурхах сэтгэл төрж билээ.
Ардын уран зохиолч, туульч өөлд Т.Галсан
Шинэ үеийн монголчууд охиноо нөхөрт гарах үед инж авдаг болмоор санагдах юм. Тэгэхгүй бол өрөөлийн битгий хэл өөрийгөө авч явж чадахгүй залуус гэр бүлийн үнэ цэнийг үгүй хийгээд байна. Айлын охиныг дагуулж явж ганц, хоёрхон сар хамт байж жирэмслүүлчихээд дараагийнхаа охин руу гүйдэг болж. Харин орчин үед дэлхийн бүх улсад айлын охин хүүхдийг бэр болгон авахдаа эцэг, эхэд нь инж хүргүүлж байгаа. Инж байхгүй юм аа гэхэд гэрлэлтийн гэрээ хийж эхнэр нөхөр болж байна. Хятадад л гэхэд айлын охиныг авч суух гэж байгаа бол эцэг, эхэд нь 300 мянган юань инж болгон өгдөг уламжлалтай. Тиймээс амьдралаа аваад явж чадахгүй олон сая эр гэр бүлтэй болохын тулд, охины эцэг эхэд инж өгөхөөр махран зүтгэдэг. Ингэж байж тэд өөрсдийн гэсэн гэр бүлтэй болдог юм. Бас нэг ёсондоо гэр бүлээ авч явах хариуцлагыг эртнээс ухамсарладаг гэсэн үг. Гэтэл өнгөрсөн жил Хятадын Засгийн газраас “Монголд очиж эхнэр ав” гэсэн уриалга гаргасан. Энийг сонсоод монгол хүүхнүүд хэтэрхий үнэгүйджээ гэх бодол төрж байлаа. Яагаад гэвэл эцэг эх нь инжинд юу ч авдаггүй. Тиймээс хэн дуртай нь хайртай, дуртай гэж гүйж байгаад аваад суучихдаг. Дээхнэ үед монголчууд бэр буулгахдаа инжинд хоёр морь, 30 лан мөнгө, дөрвөөс таван үнээ, төдий чинээ гүү, 30-40 хонь өгдөг байсан гэнэ. Бидний жишээлэх дуртай Америкт гэхэд гэрлэлтийн гэрээ байгуулдаг. Салахдаа тулбал гэрээгээ үндэслэн эд хөрөнгийн дийлэнх эмэгтэйд нь ноогдоно. Үүнтэй ижил манайхан инж аваад сурчихвал юу юугүй авааль гэргийгээ хаяад гүйчихгүй болох юм. Ингэж айл гэр толгойлох эр нөхөрт хариуцлага гээч зүйл үүрүүлэх хэрэгтэй байна. Тэгэхгүй бол хэдхэн сар хөтлөлцөн гүйж байгаад гэрт нь ирээд хэвтчихдэг. Өөрөө ч сурсан мэдсэн зүйлгүй, ажил мэргэжилгүй, тогтсон орлогогүй хэрнээ айлын охиныг жирэмслүүлж аваад зугтаачих тохиолдол цөөнгүй. Дээхнэ үед Их хурлын гишүүнээс сурвалжлагч бүсгүйн асууж байсан асуулт санаанд тодхон байна. Сурвалжлагч “Танай охин хүнтэй сууж байгаа гэл үү” гэхэд өнөөх гишүүн “Би охинтойгоо гэрээ хийсэн байдаг. Их сургуулиа төгсөөд тодорхой мэргэжилтэй, ажилтай болсныхоо дараа хүнтэй сууна. Тэр хүртэлх бүх зардлыг би даана. Хэрэв түүнээс өмнө хүнтэй суувал өөрөө бүх зүйлээ зохицуулаарай гэсэн гэрээтэй. Гэрээндээ хэн хэн нь үнэнч яваа” хэмээн хариулж байлаа. Бас нэг танил ах маань охиноо хоёр сая ам.доллартай хүнтэй суулгана гэж ярьдагсан. Яаж байгаа юм бэ гэхээр энэ хүүхдийг өсгөж, өдий зэрэгт хүргэх гэж би тэрнээс илүүг зарцуулсан. Тиймээс амиа яая гэсэн хоосон хар юмтай суулгахгүй гэдэг. Нээрээ л тийм дээ. Аав, ээжүүд үр хүүхдээ, тэр тусмаа охин үрээ өсгөх гэж яаж зүтгэж байгаа билээ. Би л гэхэд айлын ганц охин. Дээрээ ахтай, доороо эрэгтэй дүүтэй. Тиймээс аав, ээж маань намайг нүдний цөцгий мэт хайрлан энхрийлж өсгөсөн. Тиймдээ сургуульд ч ороогүй байхад амьдарч буй орон сууцаа ганц охиндоо өгнө гэж ярина. Аав маань “Энэ муу хоёр хар юм яахав ээ. Өөрсдөө амьдралаа авч явна биз. Миний охин л өөрийн гэсэн гэр оронтой байг” гэдэг байлаа. Аав, ээжүүд охин үрээ ингэж л өсгөдөг юм. Өөрсдөөсөө илүү хайрлаж, муу бүхнээс хамгаалж, хүнээс дутуугүй өсгөдөг болохоор ирээдүйн хүргэндээ шаардлага тавих хэрэгтэй. Охинтой чинь сууя гээд ирэхэд нь “Миний хүү, чи хоёр, гурвыг байг гэхэд ядаж ганц их, дээд сургууль төгсчих. Гадаад хэлний зах зухтай болчих. Эрхэлсэн ажилтай, тодорхой орлоготой, өөрийгөө бүрэн дүүрэн авч ах чадвартай болсныхоо дараа охиныг минь аваарай. Гэхдээ хүнээс дутуугүй амьдруулна гэх баталгаа болгож инжтэй ирээрэй” гээд хэлчих хэрэгтэй. Бүх аавууд ингэж хэлдэг болсон цагт эрэгтэй хүн өрх гэрээ авч явах тэнхээтэй, чадалтай болж төлөвших учиртай. Тэгэхгүй бол өдийд яаж байгаа гээч. Өнөөдөр гэрлэлтээ батлуулж суучихаад маргааш нь салж байна. Ганц, хоёрхон орой бааранд хамт сууж наргиж цэнгээд л хүүхнийхээ гэрт очоод хэвтчихэж байгаа. Эцэг эх нь хумсын төдий шаардлага тавихад л эхнэрээ хаяад алга болно. Тэр үед охин жирэмсэн хоцорч эцэггүй хүүхэд төрүүлж байгаа юм. Үнэндээ Монголын нийгэм, гэр бүлийн амьдрал ийм л ерөнхий дүр зурагтай болчихож. Гэр бүлийн салалт хэтэрлээ. Үүнийг дагаад охид, эмэгтэйчүүдийн нэр хүнд унаж, үнэ цэнгүй болж байна. Ямар сайндаа л Хятадын Засгийн газар инжээ дийлэхгүй байгаа эрчүүдийг Монгол руу яв гэж байхав дээ. Тэгэхээр гэр бүлийг үнэ цэнтэй байлгахын тулд ерөөсөө л эдийн засгийн хөшүүрэг хэрэгтэй. Эдийн засгийн хөшүүрэг гэж инжийг хэлээд байна л даа. Монголчууд эрт үеэсээ, хожим хувьсгалын үед ч охиноо айлд өгөхдөө инж авч л байсан. Харин социализмын үед бүх зүйл нийтийнх гэх уриан дор эхнэр хүртэл нийтийнх гэх нь холгүй байлаа. Тэгж байхдаа л инж өгөхийг болиулчихсан юм билээ. Гэсэн ч социалист ёс суртахуун гэр бүлийг үнэ цэнтэй байлгаад байсан. Тухайн үед одоогийнх шиг эхнэрээ бээлий шиг солино гэх ойлголт үгүй байв. Учир нь ажиллаж буй албан газар, харьяалагдаж буй нам, эвлэл нь гэр бүлээсээ салах, ёс бус үйлдэл хийхийг хязгаарлаж чаддаг байжээ. Тиймээс эрчүүд нь ёс суртахуунтай, бас хариуцлагатай. Угаасаа ажилгүй хүн ч гэж байгаагүй л биз. Хэрэв эхнэрээсээ салах гэж буйг албан байгууллага нь мэдвэл тэр нөхөртэй хатуу тэмцэж нийгмээр нь жигшүүлдэг байлаа. Ямар сайндаа “Хотын намын хороо байхад энэ муу хар юм хаачихав дээ” гэх үг эхнэрүүдийн дунд байсан юм гэнэ лээ. Хэрэв эхнэрээ зодож, гэр бүлээ дарамтлах юм уу салж сарнивал ажлаас нь хөөхөөс эхлээд бүх карьерийг нь үгүй хийдэг байж. Одоо харин инжтэй болгож айлын охин хүүхдийг авч суусан хэнбугайд ч үүрэг, хариуцлага тооцдог болмоор байна. Угаасаа хүн төрөлхтөн тэр аяараа инж өгч, авч байгаа. Тэд төдийгүй дээхнэ үеийн монголчууд яагаад ийм зүйл бий болгосон бэ гэвэл ерөөсөө л хариуцлагыг ухамсарлуулах гэж тэр шүү дээ. Ёс суртахуунаас илүүтэй эдийн засгийн хариуцлага үүрүүлж байж айл гэр толгойлуулдаг байсан байна. Ер нь хүнийг хүмүүжүүлдэг зүйл эдийн засаг л байдаг.
Өнөөдөр төв замуудыг хаасантай холбогдуулан “Нарантуул” олон улсын худалдааны төв, “Дүнжингарав” худалдааны төв ,“Өгөөмөр” техникийн зах, “Сандей” худалдааны төв, Шөнийн зах, Баянзүрх худалдааны төв, Баянзүрх зах, 100 айл орчмын барилгын материалын бүх дэлгүүр, “Бөмбөгөр-1”, “Бөмбөгөр-2”, “Алтжин бөмбөгөр” зэрэг томоохон зах худалдааны төвүүд амарч байна. Мөн төв гудамжны замууд хаалттай байгаа учир эдгээр замаар тээвэр хийдэг троллейбусны “ХМК-Офицеруудийн ордон”, “3.4-р хороолол-БММЗ”, “Вокзал-Ботаникийн цэцэрлэг”, “Офицеруудын ордон-3,4 хороолол” чиглэлийн үйлчилгээ зогсоод байна.
Автомашингүй өдрийг тохиолдуулан хүүхдэд ээлтэй хотыг уриалсан “Тэрэгтэй парад”-ыг Өөрчлөлтийн төлөөх эмэгтэйчүүд төрийн бус байгууллагаас гурав дахь жилдээ зохион байгуулж байна. Парад зүүн дөрвөн замаас баруун дөрвөн зам хүртэл явах ба 11:00 цагт эхэлж яг одоо төв гудамжаар алхаж байна. Эцэг эхчүүдийг хүүхдээ тэргэнд суулгаад эсвэл үүргэвчинд нь үүрээд хүүхдийнхээ эрүүл аюулгүй орчинд өсөх эрхийн төлөө уг парадад нэгдэхийг зохион байгуулагчдын зүгээс уриалж байна. Мөн парадад нэгдсэн эцэг эх хүүхдүүдэд “Динза Данза” комикс, Космополитан сэтгүүл, Ламоур бренд, Макс Молл төвийн гарын бэлэг өгөх юм. “Тэрэгтэй парад”-аар дамжуулан машины дуут дохио хүүхдийг айлгаж цочооддоггүй байх, хүүхдээ тэрэгтэй нь түрээд бартаа саадгүй явах гудамж талбайтай болохыг уриалж байгаа аж.
Сүүлийн үед хувиараа такси үйлчилгээнд явдаг иргэд халдлагад өртөх явдал цөөнгүй гарах болсон талаар эх сурвалж мэдээллээ. Энэ төрлийн гэмт халдлагууд нь ихэвчлэн шөнө оройн цагаар үйлдэгддэг ба сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд таксины жолоочийг дээрэмдсэн, зодож гэмтээсэн цаашлаад амь насанд нь хүрсэн гэх хэрэг 100 гаруй удаа бүртгэгдсэн байна. Тиймээс шөнө оройн цагаар сэжиг бүхий зорчигч тээвэрлэхгүй байх, өөрийн аюулгүй байдлаа хангаж сонор сэрэмжтэй байхыг цагдаагийн байгууллагаас анхааруулж байна.
Дэлхийн улс орнууд жил бүр автомашингүй өдрийг уламжлал болгон тэмдэглэдэг бөгөөд энэ жишгийн хүрээнд манай улс жил бүрийн зургадугаар сарын эхний долоо хоногийн бямба гаригийг автомашингүй өдөр болгон тэмдэглэдэг. Энэ өдрийн хамгийн чухал арга хэмжээний нэг болох “Улаанбаатар-Марафон” олон улсын гүйлтийн тэмцээн 10:00 цагт эхний тамирчид барианаас гарлаа.